Listy perskie

Оглавление

Charles Montesquieu. Listy perskie

Od tłumacza

Uwagi w sprawie Listów perskich, pomieszczone na czele wielu wydań i przypisywane Montesquieu

Wstęp

List I. Usbek do przyjaciela swego Rustana, w Ispahan

List II. Usbek do naczelnika czarnych eunuchów seraju, w Ispahan

List III. Zachi do Usbeka, w Taurydzie

List IV. Zefis7 do Usbeka, w Erzerun

List V. Rustan do Usbeka, w Erzerun

List VI. Usbek do przyjaciela swego Nessira, w Ispahan

List VII. Fatme do Usbeka, w Erzerun

List VIII. Usbek do swego przyjaciela Rustana, w Ispahan

List IX. Pierwszy eunuch do Ibbiego, w Erzerun

List X. Mirza do swego przyjaciela Usbeka, w Erzerun

List XI. Usbek do Mirzy, w Ispahan

List XII. Usbek do tegoż, w Ispahan

List XIII. Usbek do tegoż

List XIV. Usbek do tegoż

List XV. Pierwszy eunuch do Jarona, czarnego eunucha, w Erzerun

List XVI. Usbek do Mollacha Mehemeta Ali, strażnika trzech grobów w Kom11

List XVII. Usbek do tegoż

List XVIII. Mehemet Ali, sługa proroków, do Usbeka, w Erzerun

List XIX. Usbek do przyjaciela swego Rustana, w Ispahan

List XX. Usbek do Zachi, swojej żony, w seraju w Ispahan

List XXI. Usbek do naczelnika białych eunuchów

List XXII. Jaron do naczelnego eunucha

List XXIII. Usbek do przyjaciela Ibbena, w Smyrnie

List XXIV. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List XXV. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

LIST XXVI. Usbek do Roksany, w seraju w Ispahan

List XXVII. Usbek do Nessira, w Ispahan

List XXVIII. Rika do ***

List XXIX. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List XXX. Rika do tegoż, w Smyrnie

List XXXI. Rhedi do Usbeka, w Paryżu

List XXXII. Rika do ***

List XXXIII. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List XXIV. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List XXXV. Usbek do Gemchida, swego krewniaka, derwisza najświętszego monastyru w Taurydzie

List XXXVI. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List XXXVII. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List XXXVIII. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List XXXIX. Hagi37 Ibbi do Żyda Ben Jozuego, świeżo nawróconego mahometanina, w Smyrnie

List XL. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List XLI. Naczelnik czarnych eunuchów do Usbeka

List XLII. Faran do Usbeka, swego najdostojniejszego pana

List XLIII. Usbek do Farana, w ogrodach Fatmy

List XLIV. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List XLV. Rika do Usbeka, w ***

List XLVI. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List XLVII. Zachi do Usbeka, w Paryżu

List XLVIII. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List XLIX. Rika do Usbeka, w ***

List L. Rika do ***

List LI. Nargum, poseł perski w Moskwie, do Usbeka, w Paryżu

List LII. Rika do Usbeka, w ***

List LIII. Zelis44 do Usbeka, w Paryżu

List LIV. Rika do Usbeka, w ***

List LV. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List LVI. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List LVII. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List LVIII. Rika do Rhediego, to Wenecji

List LIX. Rika do Usbeka, w ***

List LX. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List LXI. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List LXII. Zelis do Usbeka, w Paryżu

List LXIII. Rika do Usbeka, w ***

List LXIV. Naczelnik czarnych eunuchów do Usbeka, w Paryżu

List LXV. Usbek do swoich żon, w seraju w Ispahan

List LXVI. Rika do ***

List LXVII. Ibben do Usbeka, w Paryżu

Historia Aferidona i Astarty

List LXVIII. Rika do Usbeka, w ***

List LXIX. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List LXX. Zelis do Usbeka, w Paryżu

List LXXI. Usbek do Zelis

List LXXII. Rika do Usbeka50, w ***

List LXXIII. Rika do ***

List LXXIV. Usbek do Riki, w ***

List LXXV. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List LXXVI. Usbek do przyjaciela swego Ibbena, w Smyrnie

List LXXVII. Ibben do Usbeka, w Paryżu

List LXXVIII. Rika do Usbeka, w ***

List LXXIX62. Przełożony czarnych eunuchów do Usbeka, w Paryżu

List LXXX. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List LXXXI. Nargum, poseł perski w Moskwie, do Usbeka, w Paryżu

List LXXXII. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List LXXXIII. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List LXXXIV. Rika do ***

List LXXXV. Usbek do Mirzy, w Ispahan

List LXXXVI. Rika do ***

List LXXXVII. Rika do ***

List LXXXVIII. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List LXXXIX. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List XC. Usbek do tegoż, w Smyrnie

List XCI. Usbek do Rustana, w Ispahan

List XCII. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List XCIII. Usbek do swego brata, santona70 u monastyrze kasbińskim

List XCIV. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List XCV. Usbek do tegoż

List XCVI. Pierwszy eunuch do Usbeka, w Paryżu

List XCVII. Usbek do Hasseina, derwisza góry Jaron

List XCVIII. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List XCIX. Rika do Rhediego, w Wenecji

List C. Rika do tegoż

List CI. Usbek do ***

List CII. Usbek do Ibbena, w Smyrnie

List CIII. Usbek do tegoż

List CIV. Usbek do tegoż

List CV. Rhedi do Usbeka, to Paryżu

List CVI. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List CVII. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List CVIII. Usbek do ***

List CIX. Rika do ***

List CX. Rika do ***

List CXI. Usbek do ***

List CXII. Rhedi do Usbeka, w Paryżu

List CXIII. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List CXIV. Usbek do tegoż

List CXV. Usbek do tegoż

List CXVI. Usbek do tegoż

List CXVII. Usbek do tegoż

List CXVIII. Usbek do tegoż

List CXIX. Usbek do tegoż

List CXX. Usbek do tegoż

List CXXI. Usbek do tegoż

List CXXII. Usbek do legoż

List CXXIII. Usbek do mollacha Mehemet Alego, strażnika trzech grobowców, w Kom

List CXXIV. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List CXXV. Rika do ***

List CXXVI. Rika do Usbeka, w ***

List CXXVII. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List CXXVIII. Rika do Usbeka, w ***

List CXXIX98. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List CXXX. Rika do ***

List nowinkarza do ministra

List CXXXI. Rhedi do Riki, w Paryżu

List CXXXII. Rika do ***

List CXXXIII. Rika do ***

List CXXXIV. Rika do tegoż

List CXXXV. Rika do tegoż

List CXXXVI. Rika do tegoż

List CXXXVII. Rika do tegoż

List CXXXVIII. Rika do Ibbena, w Smyrnie

List CXXXIX. Rika do tegoż

List CXL. Rika do Usbeka, w ***

List CXLI. Rika do tegoż

Historia Ibrahima

List CXLII. Rika do Usbeka, w ***

Fragment dawnego mitologisty105

List CXLIII. Rika do Nathanaela Lewi, lekarza żydowskiego, w Livorno

List lekarza z prowincji do lekarza paryskiego

List CXLIV. Rika do Usbeka

List CXLV. Usbek do ***

List CXLVI132. Usbek do Rhediego, w Wenecji

List CXIVII. Starszy eunuch do Usbeka, w Paryżu

List CXLVIII. Usbek do pierwszego eunucha, w seraju w Ispahan

List CXLIX. Narsit do Usbeka, w Paryżu

List CL. Usbek do Narsita, w seraju w Ispahan

List CLI. Solim do Usbeka, w Paryżu

List CLII. Narsit do Usbeka, w Paryżu

List CLIII. Usbek do Solima, w seraju w Ispahan

List CLIV. Usbek do swoich żon, w seraju w Ispahan

List CLV. Usbek do Nessira, w Ispahan

List CLVI. Roksana do Usbeka, w Paryżu

List CLVII. Zachi do Usbeka, w Paryżu

List CLVIII. Zelis do Usbeka, w Paryżu

List CLIX. Solim do Usbeka, w Paryżu

List CLX. Solim do Usbeka, w Paryżu

List CLXI. Roksana do Usbeka, w Paryżu

Отрывок из книги

Największe powodzenie zjednało Listom perskim to, iż nieoczekiwanie znaleziono w nich coś niby romans3. Czytelnik widzi jego zawiązek, rozwój, koniec: rozmaite osoby wplecione niby w jeden łańcuch. W miarę jak pobyt w Europie się przedłuża, obyczaje tej części świata stają się w ich pojęciu mniej cudowne i mniej dziwaczne; zarazem dziwaczność ta i cudowność uderzają mniej albo więcej, zgodnie z rozmaitością charakterów. Z drugiej strony wzrasta rozprzężenie w azjatyckim seraju, w miarę przedłużającej się nieobecności Usbeka, to znaczy w miarę jak wściekłość rośnie a miłość maleje.

Zresztą, w romansach tego rodzaju podoba się zwykle to, że bohaterowie ich sami zdają sprawę z sytuacji; to pozwala głębiej wejrzeć w namiętności niż wszelkie o nich opowiadanie. I to jest jedna z przyczyn powodzenia wielu miłych utworów, jakie pojawiły się od czasu Listów perskich.

.....

Jedna rzecz dziwiła mnie zawsze: to iż ci Persowie byli niekiedy świadomi nie gorzej ode mnie obyczajów i zwyczajów naszego narodu, znali wręcz najdelikatniejsze ich odcienie, i zauważyli rzeczy, które, jestem pewny, uszły uwagi wielu Niemców podróżujących po Francji. Przypisuję to długiemu ich pobytowi u nas: nie licząc iż łatwiej Azjacie zapoznać się z obyczajami Francuzów w rok, niż Francuzowi z obyczajami Azjatów w cztery lata, ponieważ jedni w tym samym stopniu udzielają się, co drudzy się kryją.

Zwyczaj pozwala wszelkiemu tłumaczowi, a nawet najbardziej barbarzyńskiemu komentatorowi ozdobić czoło swej wersji czy glossy pochwałą oryginału, podnieść jego użyteczność, zalety i doskonałości. Nie uczyniłem tego: każdy odgadnie racje. Jedną z najlepszych jest, że byłaby to rzecz bardzo nudna, pomieszczana w miejscu z natury już nudnym, mianowicie w Przedmowie.

.....