Myśli o Rosji… i nie tylko

Отрывок из книги

Czesław Miłosz w jednym z esejów o Rosji wyraził myśl godną zastanowienia. Pisał: „Nie jest wykluczone, że Polacy wiedzą o Rosjanach to, co Rosjanie wiedzą o sobie samych, nie chcąc się do tego przyznać, i odwrotnie”.

Miłosz zapewne miał rację, jeśli myślał o sobie lub o takich znawcach Rosji, jak Jerzy Giedroyć, Jerzy Pomianowski, Andrzej Walicki, Wiktoria i René Śliwowscy, czy też Adam Pomorski. Ludzi pióra, którzy rozumieją u nas Rosję równie dobrze jak sami Rosjanie – jest wielu. Przeważa jednak niewiedza, odwoływanie się do stereotypów i niezrozumienie tego, co się w Rosji i z Rosją dzieje. Niemniej zainteresowanie Rosją, jej historią i kulturą jest znaczne. Przekonałem się o tym, kiedy powierzono mi funkcję współprzewodniczącego Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. Wynikiem pracy tej Grupy są: opublikowany w końcu 2010 roku zbiór pt. Białe Plamy – Czarne Plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918–2008) i powołane do życia Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. Prace Grupy do Spraw Trudnych, w skład której weszli wybitni polscy i rosyjscy intelektualiści i uczeni, budziły zrozumiałe zainteresowanie opinii publicznej.

.....

Życie nie znosi próżni: rolę i funkcję aparatu partyjnego przejęły służby specjalne. Były jedyną instytucją nietkniętą przez reformy Gorbaczowa i Jelcyna. Ludzie wywodzący się z tych służb objęli najważniejsze funkcje w państwie – w polityce i administracji, armii i gospodarce. O Prusach czasów Fryderyka Wielkiego mówiono, że to nie państwo posiadało armię, ale armia posiadała państwo. Dla określenia sposobu sprawowania władzy w dzisiejszej Rosji można byłoby odwołać się do parafrazy tej formuły. Ostrzegałbym jednak przed uproszczeniami. Rosja poszukuje własnej „trzeciej” drogi: wyklucza powrót do zbrodniczego systemu, ale też odrzuca transformację opartą na zachodnich wartościach, które zyskały uniwersalne uznanie.

TEZY SURKOWA

.....