Баай барыылаах Байанайдан

Оглавление

Андрей Яковлев. Баай барыылаах Байанайдан

I. Булчут үөрэҕэ

Булка сыһыаннаах быһаарыылаах өйдөбүллэр

Хомурах куһа7

Сыымах кус11 кэлиитэ

Үөл кус кэлиитэ

Андылааһын

Кэйээриҥнэтии

Быыралааһын

Сорсу куһа23

Сара24

Көччөх25

Нэмэнэ

Куһу ытыы албастара

Сэһээккэни29 хайдах оҥостобут

Мончуугу хайдах үтэр ордугуй

Сымаһыттар

Тыыга сүрэхтэнии

Илими үтэ үөрэнии кистэлэҥнэрэ

Илимниир кэм уонна албастар

Сайыы

Хайа күөл собото ордугуй

Уйбаан «тройной ухата»

Билгэлээһиннэр

Сааскы билгэ

Сайыҥҥы билгэ

Күһүҥҥү билгэ

Кыһыҥҥы билгэ

II. Байанай бэлэҕэ

Сонор аартыга

Булчут ыыра

Эт быстыыта

Саҥа хаар

Ыт диэбитим бөрө эбит

Түүллээх булт

Эбэ Хотуннуун кэпсэтии

Чэрэс маҥнайгы булда

Байанай бэлэҕэ

Ыт да хоргутар дууһалаах

Мунуу

Киэҥ үрэххэ

Хохтуга

Айанньыт кыһалҕата

Куорат кусчута

Сыанда

Хохту

Хонук тэрээһин

Хорондоо

Төрөөбүт күн

Толя хаас өлөрөр

Уһун уу

Байанай түөрэҕэ

Байанайдыын кэпсэтии

Биир саас Ходуһалаахха

III. Булчут кэпсээннэрэ

Байанайы хомоппот ордук

Саргаас билгэтэ

Туркулаах булчуттар

Хайырга

Быһах

Оҕонньор хараҕын уута

Эмээхсин иэдээнэ

Маҥнайгы сааланыы

Отрывок из книги

Биһиги, булчуттар, ураты дьоммут. Улахан бултан эргиллэн киирдэхпитинэ, халба кус курдук «суохтан» атыны билбэппит. Оттон дьиэ таһыгар бултаннахпытына, оннооҕор өлөрбүт биир чыркыйбытын хонук аайы ахсаанын элбэтэн, өҥнүүн-түүлүүн уларытан, хааска тиийэ үлүннэрэн кэпсиир ураты дьоҕурдаахпыт. Хор, дьэ, итинник дьоммут биһиги – булчуттар.

Булт да араастааҕын курдук, булчуттар байанайдаах уонна байанайа суох, сүрэхтээх уонна сүрэҕэ суох диэн арахсаллар. Ханнык баҕарар кыра да, улахан да бултуйуу уһун күннээх, сыралаах, дьаныардаах үлэ кэнниттэн биһирэмҥэ тиксэр. Барыылаах Баай Байанай кырдьаҕас бэлэҕэр тиксэн бултуйаҥҥын, булка көрсүбүт ыарахаттаргын, эрэйгин-муҥҥун барытын умнан, ыаммыт үүт үрүт сыатын халбыйан ылар курдук, өйүҥ-санааҥ бултаабыт булкуттан үчүгэй эрэ өттүн илдьэ хаалаҕын. Ол иһин бултуйбут эрэ өттүгүн өрүү тумус туттан ыаһах оҥостоҕун. Оттон булка көрсүбүт ыарахаттаргын хаппахчыҥ түгэҕэр үтэйэ кистиигин.

.....

Мончуугу сөпкө үтүү – бултуйуу биир сүрүн төрүөтэ. Сөпкө үтүллүбүт мончуукка кус супту кэлэн түһэр.

Оттон сыыһа үттэххэ, кус ууга түспэккэ эрэйдэнэр уонна бүтэһигэр чиэски сиргэ түһэн, уһун түүҥҥэ олорон кустары бэйэтигэр тарда олоруон сөп. Кустаргыттан көрө маттаҕыҥ ити. Ол иһин, эдэр кусчут, мончууктары үтүү албастарын эрдэттэн үөрэтэриҥ ордук.

.....