Sacrum i rewolucja

Отрывок из книги

W po­ło­wie lat sie­dem­dzie­sią­tych XIX stu­le­cia z Ro­sji i z Eu­ro­py Za­chod­niej na zie­mie pol­skie przy­by­li pierw­si wy­znaw­cy so­cja­li­zmu. Roz­po­czę­li dzia­łal­ność w kra­ju po­zba­wio­nym nie­pod­le­gło­ści pań­stwo­wej, któ­re­go dwaj za­bor­cy, ro­syj­ski i pru­ski, pro­wa­dzi­li dzia­łal­ność re­pre­syj­ną i po­li­ty­kę wy­na­ra­da­wia­ją­cą, gdzie sil­ną po­zy­cję za­cho­wał Ko­ściół ka­to­lic­ki, a lud ro­bo­czy stał wier­nie przy re­li­gii oj­ców i dzia­dów, w kra­ju, w któ­rym en­kla­wy cy­wi­li­za­cji tech­nicz­nej i no­wo­cze­sne­go spo­łe­czeń­stwa były nie­zbyt roz­le­głe. Na ich ak­tyw­ność nie­ma­ły wpływ wy­wie­rał co­raz sil­niej upo­wszech­nia­ny ste­reo­typ so­cja­li­sty jako ni­hi­li­sty i bez­boż­ni­ka. Jed­no­czył on wszyst­kich tych, a było ich nie­ma­ło, któ­rzy — z ta­kich czy in­nych po­wo­dów — do­brze so­cja­li­stom nie ży­czy­li, za­cho­wu­jąc wo­bec nich dy­stans i uze­wnętrz­nia­jąc nie­chęć i wro­gość.

Wśród so­cja­li­stów pierw­szej i na­stęp­nych ge­ne­ra­cji mie­li­śmy wie­rzą­cych, obo­jęt­nych re­li­gij­nie i nie­wie­rzą­cych. W pol­skich par­tiach so­cja­li­stycz­nych dzia­ła­ją­cych do roku 1918 wie­rzą­cy i gor­li­wie prak­ty­ku­ją­cy sta­no­wi­li wy­raź­ną więk­szość. Wśród nich 80–90 pro­cent to ka­to­li­cy. Po­zo­sta­li to wy­znaw­cy re­li­gii moj­że­szo­wej, pro­te­stan­ci oraz nie­licz­ni pra­wo­sław­ni. Usta­le­nie do­kład­nych pro­por­cji mię­dzy wie­rzą­cy­mi, obo­jęt­ny­mi re­li­gij­nie a nie­wie­rzą­cy­mi w par­tiach so­cja­li­stycz­nych fak­tycz­nie jest nie­moż­li­we, tak ze wzglę­du na de­li­kat­ność te­ma­tu, jak i z po­wo­du bra­ku od­po­wied­nich świa­dectw źró­dło­wych. Przed­kła­da­ne wła­dzom ad­mi­ni­stra­cyj­nym czy ko­ściel­nym ofi­cjal­ne de­kla­ra­cje z oczy­wi­stych po­wo­dów są mało przy­dat­ne — od­da­ją je­dy­nie stan for­mal­ny, a nie rze­czy­wi­sty.

.....

Pi­sa­no i mó­wio­no, iż so­cja­li­ści „chcą znieść mał­żeń­stwa i ro­dzi­nę”, „chcą znieść 6 przy­ka­za­nie gło­so­wa­niem za roz­wo­da­mi”. Ostrze­ga­no lu­dzi przed nie­bez­pie­czeń­stwem roz­pa­du ro­dzin, li­kwi­da­cją sa­kra­men­tu mał­żeń­stwa, zwy­cię­stwem wol­nej mi­ło­ści, gdy tyl­ko za­czną słu­chać so­cja­li­stów. Pierw­szym za­mia­rem so­cja­li­stów jest ska­so­wa­nie nie­ro­ze­rwal­no­ści mał­żeństw po­przez wpro­wa­dze­nie „lada ja­kich ślu­bów cy­wil­nych, li­kwi­da­cję ślu­bów ko­ściel­nych — da­lej wol­nej mi­ło­ści” — pi­sa­no. W ogó­le, pod­kre­śla­no, wol­na mi­łość to ulu­bio­ne ha­sło so­cja­li­stów. Jej zwy­cię­stwo do­pro­wa­dzi do gwał­tow­ne­go ob­ni­że­nia po­wa­gi mał­żeń­stwa, uła­twi kon­tak­ty mię­dzy przed­sta­wi­cie­la­mi obu płci, znie­sie ba­rie­ry przy­zwo­ito­ści i mo­ral­no­ści. „Oto do­cze­ka­li­śmy się dnia — mó­wił je­den z du­chow­nych — w któ­rym bę­dzie naj­wię­cej uści­sków i po­ca­łun­ków na świe­cie, a pierw­sza lep­sza Kaś­ka czy Ma­ryś­ka sprze­da swe­go męża za kie­li­szek wód­ki”.

W so­cja­li­zmie mia­ło na­stą­pić po­mie­sza­nie się ras i wy­znań. Ostrze­ga­no przed nie­bez­pie­czeń­stwem mał­żeństw ży­dow­sko-chrze­ści­jań­skich, ja­kie nie­zwłocz­nie na­sta­ną po zwy­cię­stwie „pej­sa­tych sy­nów Izra­ela”. Jak moż­na wno­sić po czę­sto­tli­wo­ści uży­wa­nia tego ar­gu­men­tu, do­brze on „pa­so­wał” do upo­wszech­nia­ją­ce­go się an­ty­se­mi­ty­zmu pol­skie­go ludu, ro­bot­ni­ków, chło­pów, jed­no­cze­śnie przy­czy­niał się do jego nie­wąt­pli­we­go roz­sze­rze­nia i „wzbo­ga­ce­nia”.

.....