Pod nóż

Отрывок из книги

Pewnej nocy w 1537 roku, po długim dniu walk o Turyn, młody francuski chirurg wojskowy Ambroise Paré miał poważne zmartwienie. Pole bitwy było usiane ofiarami postrzałów z arkebuzów i muszkietów, a Ambroise jeszcze nigdy nie opatrywał żadnej rany postrzałowej. Przeczytał w książce, że należy je polewać wrzącym olejem, żeby zneutralizować trujący proch. Wlewał więc łyżką bulgoczący olej do krwawiących ran, a mięso skwierczało jak na patelni. Było jednak tak wielu rannych, że w połowie rundy wokół pola bitwy kociołek z olejem był pusty, i Ambroise martwił się, co zrobić z resztą poszkodowanych. Z braku wrzącego oleju opatrywał rany maścią z olejku różanego i żółtek jajek. Przez całą noc słyszał jęki ludzi walczących ze śmiercią i całą noc myślał, że to wszystko jego wina. Rano ze zdumieniem zauważył, że krzyczący żołnierze to ci, których rany polewał wrzącym olejem, a nie pozostali. Nigdy więcej nie użył już wrzącego oleju. Tak zrobiono pierwszy krok w kierunku nowoczesnej chirurgii.

Chirurgia musiała się pojawić w sposób naturalny, ponieważ od początku istnienia człowieka ludzie cierpieli na rozmaite dolegliwości, które można wyleczyć tylko tą drogą. Potrzeba do tego chirurga, czyli dosłownie: „pracującego rękami”, po grecku cheirourgos, od cheir – ‘ręka’ – i ergon – ‘praca’. Walka, polowania, migracje, szukanie jadalnych korzonków, upadki z drzewa i ucieczka przed zwierzętami – przy takim trybie życia naszych przodków wiele sytuacji niosło ze sobą ryzyko obrażeń. Dlatego opatrywanie ran jest nie tylko podstawowym, ale prawdopodobnie także pierwszym w historii zabiegiem chirurgicznym. Zdrowy rozsądek nakazuje przemyć zabrudzoną ranę wodą, zatamować krwawienie, a otwartą ranę zakryć opatrunkiem. Jeśli widać, że dzięki temu obrażenia się goją, to przy następnym wypadku powtarza się tę procedurę. W średniowieczu jednak zdrowy rozsądek zastąpiły tradycyjne przekazy. Nie patrzono na rezultaty, lecz na to, co wielki poprzednik zapisał w starej księdze. Z tego powodu ran nie czyszczono, ale wypalano rozżarzonym żelazem lub polewano wrzącym olejem i obwiązywano brudną szmatą. Nikt się nie zastanawiał, czy smażone mięso może się zagoić. Ten mroczny okres zakończył się dopiero w pewną bezsenną noc w Turynie, gdy zdrowy rozsądek zwyciężył i powstała chirurgia oparta na doświadczeniu.

.....

Fartuchy operacyjne, rękawiczki, narzędzia chirurgiczne i wszystkie materiały są wysterylizowane, to znaczy całkowicie wolne od bakterii i innych patogenów. Używa się do tego procesu autoklawu, rodzaju szybkowaru, w którym narzędzia są sterylizowane parą pod wysokim ciśnieniem lub naświetlane promieniami gamma. W czasie operacji wytyczamy z niezwykłą dokładnością sterylną strefę wokół rany operacyjnej, w której nikt i nic nie może dotykać niczego i nikogo poza tą strefą. Jeśli należysz do zespołu operacyjnego, „jesteś sterylny”, co oznacza, że na twoim fartuchu operacyjnym i rękawiczkach nie ma żadnej bakterii. Aby utrzymać tę sterylność, potrzebna jest precyzyjna procedura zakładania fartucha, rękawiczek i chodzenia wokół pacjenta. Ręce należy trzymać zawsze powyżej pasa, patrzeć na siebie nawzajem przy omijaniu się, przy zawiązywaniu fartucha obrócić się dookoła i nigdy nie odwracać się plecami do pacjenta. Aby jeszcze bardziej zredukować ilość bakterii w sali operacyjnej, wszyscy noszą odpowiednie czepki i maski, ogranicza się liczbę osób obecnych przy operacji, a drzwi pozostają zamknięte, jeśli tylko jest to możliwe.

Wszystkie te środki przyniosły widoczne rezultaty. Dawniej wyciek ropy z rany operacyjnej po trzech dniach był rzeczą normalną. Tylko głupi chirurg tego nie wiedział. Rany zostawiano otwarte, żeby ropa mogła się z nich łatwo wydostawać. Dopiero w sterylnych warunkach można było zapobiec zwykłym infekcjom ran operacyjnych i zaczęto je zaszywać pod koniec operacji. Nie tylko higiena jest zatem innowacją w chirurgii, ale również zaszywanie ran należy do stosunkowo nowych zjawisk.

.....