Читать книгу ОЛИГАРХНИНГ МЕРОСХЎРИ - Чингиз Абдуллаев - Страница 1

Чингиз Абдуллаев– 1959 йил 7 апрелда Боку шаҳрида туғилган.

Ҳуқушунослик фанлари доктори.

Озарбайжон Ёзувчилар уюшмаси котиби,

ПЕН-клубнинг вице-президенти,

Халқаро адабиёт фондининг ҳамраиси,

Халқаро ёзувчилар уюшмалари Кенгаши ижроия комитети аъзоси.

      Асарлари МДҲ ва Болтиқбўйи давлатлари, АҚШ, Франция, Швеция, Норвегия, Туркия, Руминия. Исроил, Болгария, Сербия ҳамда бошқа хорижий мамлакатларда ўн саккиз тилда чоп этилган. Умумий тиражи йигирма миллиондан ошади. Адибнинг асарлари асосида ўнта бадиий фильм ва иккита сериал суратга олинган.

ОЛИГАРХНИНГ МЕРОСХЎРИ

Анонс

Бирданига афсонавий меросга – уч миллиард “кўки”га эга бўлишни бечораҳол журналист Ринат Шарипов тушида ҳам, ўнгида ҳам хаёлига келтирган эмасди. Ҳаёти эртаклардагидек ўзгариб кетди: қимматбаҳо машина, ҳашаматли ресторанлардаги тушликлар, ҳоли-жонига қўймайдиган беҳисоб соҳибжамоллар… Афсуски, текин пишлоқ, фақат, қопқондагина бўлади. Бошига кутилмаганда ёғилган бойликнинг Ренат ҳақини эса тўлаши керак… Қўрқув билан. Кимдир унга ўқ ҳам узиб кўрди, ҳозирча бу - фақат қўлидан яраланиш билан тугади. Ким унинг пайига тушган? Унга ҳаддан зиёд бойликни мерос қолган олигарх амакисининг вертолётини портлатган кимсалар эмасмикин? Бу саволнинг жавоби чекига тушган бойликдан ҳам кўпроқ гаранг қилишини Ренат ҳали билмайди.

КИРИШ

Ушбу вилла Антибдан беш чақиримлар узоқликда – юксак оқ деворлар ортида жойлашган эди. Илгари девор анчагина паст эди, янги хўжайин эса уни қайта қуриб, баландлигини тўрт метрга етказди. Ҳамма томонга чақирилмаган меҳмонларни кузатадиган камералар ўрнатилди. Эндиликда бошқа виллаларда яшайдиган қўшниларнинг кўзи аҳён-аҳёнда дарвоза олдида кўринадиган қўриқчиларгагина тушиб қолиши мумкин эди. Чунки қўриқчилар деворни ташқи томонидан айланиб, чор атрофни диққат билан кўздан кечиришарди. Аммо бу ердаги қўшнилар унчалик синчиков эмасди. Вилла ҳовлисида махсус жиҳозланган қўниш майдончаси борлигини, Ниццадаги аэропортдан тез-тез вертолётлар келиб туришини, бу эса вилла соҳибларини автомобилда саёҳат қилишдек ғалвадан халос қилишини кўпчилик биларди.

Ўша куни вертолёт эрталабки соат ўнда учиб келди. Унгача соқчилар ўтирган икки машина виллани тарк этиб, Ницца томонга жўнаб кетган, бу ерда эса хўжайиннинг ўзи, рафиқаси, ўғли ва унинг оиласи билан бирга учиши лозим бўлган соқчилар бошлиғи қолганди. Ҳамма нарса жўнаб кетишга шай қилиб қўйилганди.

Вертолётда ўтирган учувчи хўжайиннинг ўғли билан хотини машинасига яқинлашаётганини кўриб туради. Саккиз ёшлардаги малла соч бола уларни олиб кетишга келган вертолётга ҳеч бир қизиқишсиз боқар, бунақа транспорт воситаларига ўрганиб кетгани учун уни ғайри табиий нарса сифатида қабул қилмасди. Болакайнинг онаси – ўттиз ёшлардаги чиройли чеҳрасида норозилик ифодаси балқиган аёл ўриндиққа ўғли билан ёнма-ён жойлашди. Учувчи ўзи хизмат қиладиган виллаларда бунақа қўллари бежирим, оёқлари узун ва келишимли аёлларнинг кўпини кўрганди. Бунақалар одатдаги собиқ мода юлдузлари ёки Ложувард қирғоқдадаги ҳашаматли “истироҳатгоҳ”ларнинг эгаси бўлмиш бойларга эрга чиққан ёки жазмани бўлмиш актрисалардан иборат эди.

Ичкаридан соқчилар бошлиғи оғир жомадонни кўтариб чиқди. Афтидан, унинг ичига хўжайин бошқа қўриқчиларга ишонмайдиган пул ёки бошқа қимматбаҳо нарсалар жойланган эди. Қўриқчилар бошлиғи вилла хўжайинини кутмасданоқ вертолётга чиқиб олди. Аёл афтини норозилик билан бужмайтирди: у кимлигидан қатъий назар, бирор кишини, ҳатто ўз эрини ҳам кутишни ёқтирмасди.

Ниҳоят вилла хўжайинининг ўзи кўринди, учувчи Антиб ҳудудидаги антиқа кошона соҳиби бўлмиш инсонга ғайриихтиёрий ҳурмат билан боқди. Хўжайин ёрқин рангдаги костюм кийган, қора кўзойнак ва оқ шляпада енгилтак олифталарга ўхшаб кетарди. Бойлар ўзига хос ғалати феълли инсонлар балади-да, ўйлади учувчи. Вертолётни чақиришнинг ўзи икки минг доллар турса-да, бунақа ҳашаматда яшайдиганлар учун бу пул ҳисобланмасди. Хўжайин вертолёт кабинасига тезгина чиқиб олгандан сўнг, соқчилар бошлиғи учувчига ишора қилди. Машина ҳавога кўтарилди.

У бир ярим дақиқадан сўнг денгиз устидан учаётганда портлади. Пляжда чўмилаётган минглаб чўмилувчиларнинг кўз олдида фожиали ва эсдан чиқмайдиган манзара рўй берди. Вертолёт худди ракета теккандек бирданига парчаланди. Унинг увадалари дам олувчиларнинг ваҳимали қийқириқлари остида денгиз узра ёғилди.

1 боб

Боши чидаб бўлмас даражада оғрирди. Уйига эрталаб соат бешларда келганди чамаси. Ичишни сал ҳаддидан ошириб юборипти. У чўнтагидан чиққан ғижимланган қоғоз пулларга қараб турди-да, столча устига қўйди. Пул деган лаънати доимо ҳалокатли тарзда етишмасди. У тўшакдан қўзғолиб, бор пулларини қайта санади. Саккиз минг рубл. Тахминан уч юз доллар. Сўнгги иккита мақоласи учун журналдан олган қалам ҳақидан қолгани шу эди. У хўмрайди. Журнал ҳийла машҳур бўлиб, унга икки минг доллар тўлаганди. Қанчалар тез ва аҳмоқона сарфлапти-я. Бунча катта пулни нимага харж қилиш мумкин? Дўстлари билан кечаги учрашувда икки юз доллардан кўпроқ кетди. Унча катта бўлмаган кафеда ўтириш унча қиммат эмас – ҳисоб-китоб варақасига кўра тўрт жўранинг маишати олти минг сўмдан кўпроққа тушганди. Афтидан уч шиша ароқ ичилганди ёки тўрттадир. Аниқ эслайолмайди.

Қолган пуллар қани? У кароватга қайтди. Мана янги кўйлак, янги пойабзали. Москвада нарх баландлигига қарамасдан, унга яхши ботинка керак эди, икки юз долларнинг баҳридан ўтишга тўғри келди. Майда қарзларини узди. Қайдандир пайдо бўлганиб қолган Лиза қизига куртка олиш баҳонасида бир лаҳзада тўрт юз долларини шилиб кетди.

У кароватда ўтирган кўйи хўрсинди. Улар бир неча йиллар муқаддам ажрашиб кетган бўлишса-да, Лиза ички бир сезги билан унинг қўлига пул тушгани пайтни аниқ сезарди. Ким билсин, савқи табиийнинг бунга ҳеч қанақа дахли бўлмаслиги ҳам мумкин. Лизанинг ҳам касби журналист – телевидениеда ишларди. У ерда маошни анча яхши ва мунтазам тўлашарди. Айнан шунинг учун ҳам ажраб кетишганди. Топадиган пулининг баракаси йўқлиги хусусидаги Лизанинг танбеҳ ва киноялари жонидан тўйдирганди. Ренат ўзини эркин ижодкор ҳисоблар, Москвага келганидан бери шунақа турмуш тарзига кўникиб кетганди. Бу эса Лизага ёқмасди. Унинг матбуотда эълон қилган янги мақолаларини кўрибоқ, қўлига қачон пул тушишини аниқлаш Лизага чўт эмасди. Лиза дарҳол унинг арзимас миқдордаги алиментни ҳам ўз вақтида тўлай олмаганини эслаб қоларди. Ҳолбуки, қонунга кўра у қизини боқишга мажбур бўлиб, бундан ҳеч қачон бўйин товлаган эмасди. Лекин гап олти ёшли қизининг тақдири ҳақида кетаётган бўлса-да, хотинининг доимий таъмагирлиги жонига тега бошлаганди.

Қизи эсга тушгач, беихтиёр жилмайди. Қизининг исмини марҳум онаси шарафига Катя деб қўйишганди. У невараси туғилишидан бир йил олдин, Лиза билан тўйлари ўтгандан сўнг роппа-роса бир ойдан сўнг дунёдан ўтганди. Қизи Ринатда бўлгани каби томиридаги татар ва славян қони ажиб тарзда қоришиб, чинакам соҳибжамол бўлиб ўсаётганди. Отаси Равил Шарипов етмишинчи йиллар бошида Киевда ўқиб юрган кезларида украин қизи Екатерина Полищукка уйланганди. Етмиш олтинчи йилда Ринат туғилди. Онаси қанақа бахтиёр яшаганларини доими эслаб турарди. Афсуски, бу бахтнинг умри қисқа экан, Ренат тўрт ёшга кирганда отаси тасодифий автоҳалокатдан ҳалок бўлди. Ўғли отасини суратлари ва болаликдан қолган ғира-шира хотиралари орқали биларди. Гоҳо, отаси тушларига аниқ-таниқ ва эсда қоладиган қиёфада кирарди. Улар ҳатто ўзаро суҳбат ҳам қуришар, аммо ҳар сафар уйғонганда, бу туш бўлиб чиқарди.

У кароватдан турди-да, яна пул ҳақида эслади. Ҳали қанча муаммолар бор. Аллақачон буюртма қилинган навбатдаги мақола ҳақида ҳам ўйлаб кўриш вақти ҳам етди. Муҳаррир Рублевкада яшовчиларнинг маънавий қиёфаси ҳақида ёзишни сўраганди. Ҳозир бу мавзу кимлардадир ашаддий қизиқиш уйғотганди. Бир томондан бутун ҳаётларини уддабуронлик билан ўзгартириб юборган олигархларга ҳавас билан қарашса, бошқа тарафдан ҳамма мафиядан, амалдорлардан, солиқ назоратчиларидан, текширувчилардан, рақобатчиларидан, ҳамкорларидан қўрқиб яшайдиган мамлакатда миллиардер бўлиш қанақа азоблигини кўриб туришарди. Ренат бу мавзуда ёзишни кўпдан ўйлаб юрарди. Аммо қораламалари муҳаррирга унча манзур бўлмади. Чунки уларда янги олигархларнинг ҳавойи сарф-харажатлари ҳақидаги бемаъни миш-мишлар кўпроқ ўрин олганди. Таҳририятга эса аниқ далиллар керак эди. Итларнинг жунини тарашлагичлар, “олтиюзлик” ”Мерседес”лар, яхталар, виллалар, Филиппиндан олиб келинган энгалар ҳақида эса барча газеталар ёзиб улгуришганди.

Ренат ғижимланган галстугини топиб, юзини бужмайтирганча, бўйнига илар экан, ажралишдан кейин ижарага олган бир хонали квартирасига назар солди. Олдинги учхонали квартирасини ажрашган кезларида Лиза билан қизига қолдирганди. У ҳатто собиқ хотинига шунча қийинчилик билан олган уйни бўлишишни таклиф этишни хаёлига ҳам келтирмади. Чунки хотини унинг қизи билан қолаётганди. Бу уйни саксон саккизинчи йилда рўй берган ва бутун Россияни эсанкиратган пулнинг қадрсизланишидан сал ўтгач сотиб олишганди. Умуман, ўша инқироз ўзларига жуда қўл келган бўлса-да, бу ҳақда у ўйламаган экан. Ўша йили онаси қазо қилди. У оғир ётган бўлса-да, бутун кучини жамлаб, ўғлининг тўйида қатнашишга ваъда берганди. Кейинчалик у онасининг тўйидан олти ой олдин ўлиб кетиши мумкинлигини билди. Лекин кампир врачларга ва ҳамма нарса қасдма-қасд тарзда унинг тўйигача яшашга ўзида куч топганди. У жуда ёш пайтида бева қолганига қарамасдан, бошқа эрга тегишни хаёлига ҳам келтирмади. Фақат битта нарсанинг – ўғлининг тўйини кўриш орзуси билан яшади.

Тўй мартда бўлиб ўтди, онаси эса апрелда қазо қилди. У ўша ойни Киевда – қўлида жон бераётган онаси ёнида ўтказди. Кейин яна Киевда бир неча кун қолиб, онасини дафн этди ва квартирасини сотди. Онасининг ўлимидан сўнг ўша уйга бориш ҳаддан ташқари азобли эди. Квартира уч хоналик, каттагина, ёрқин болалик хотираларига тўлган Крещатикдан унча узоқ эмасди. Уй уларга бобоси – онасининг отаси, совет армияси генералидан мерос қолганди. Уни Ренат қирқ минг долларга пуллашга муваффақ бўлди. Бу ўша кезларда Украинада катта пул ҳисоблангани боис савдолашиб ўтирмади. Москвада эса бу пулга марказдан четроқдаги шинамроқ уйдан бир хонали квартира олиш мумкин эди, холос. Тўқсон саккизинчи йилнинг августидаги ўша машҳур дефольт туфайли нархлар тўрт баравар тушиб кетди. Унинг қўлида эса ўттиз саккиз минг доллардан кўпроқ сармоя бор эди.

Худди шу кезда Королев кўчасидан уч хоналик уй олди. У уйни тарк этаётган пайтида Лизага квартира ўзининг пулига келганини эслатиб ўтирмади. Расман квартира биргаликда топилган ва бўлиниши шарт бўлган мулк ҳисобланарди. Ренат эса бўлиб ўтиришни хоҳламади. Шунинг учун ҳам ҳозир Красной Преснедаги ижара уйда яшаяпти. Лизага қолдирган квартираси эса эндиликда юз саксон минг доллар турар ва йил сайин қимматлашиб борарди.

Ренат ақлини йиғиб олиш кераклигини ўйлади. Доимий иш топиш ва яхши турар-жой сотиб олиш учун пул жамғариш лозим. Бу ерга таниш қизларни бошлаб келиб бўлмасди. Ҳар сафар тасодифий учраган қизларни турли хил баҳоналар билан чалғитишга, баъзи бирларини бошлаб бориш учун танишлардан бирортасининг уйини вақтинча сўраб туришга тўғри келарди. Лиза унинг доимий оила қуришга бўлган иштиёқини сўндириб қўйганди. Кейинги пайтларда Оксанани топган бўлса-да, иккаласи ҳам онда-сонда тўғри келадиган учрашувлар билан кифояланишар, бундан эса бараварига ҳам озор чекишар, лекин бир-бирисиз қолишдан кўра, кўпроқ ҳафсалалари келмаганидан орани узишга эринишарди.

Эшик қўнғироғи жиринглади. Ренат афтини бужмайтирди. Бунақа пайтда Оксанадан бошқа бировнинг пайдо бўлиши эҳтимолдан узоқ эди. Одатда эса қиз аввал огоҳлантириб, кейин келар, бу ерда бошқа аёл бўлиши ҳам мумкинлигини тушунарди. Дима ҳам бўлиши мумкин-у, лекин ҳеч қачон бунақа барвақт келмасди.

Қўнғироқ қайта жиринглади. Ренат кўрпани итқитиб ташлаб, эшик сари йўналди ва “кўзча”дан мўралади. Бу Дима эди. Бунақа эрта туриб, ўн бирда бировни йўқлаш учун одам ақлдан озган бўлиши керак! Чунки Дима одатда кундуз куни соат икки ёки учларда уйғонар, рассомчилик қилганидан, тонг олди ётишга ўрганганди. Бугун эса кутилмаган вақтда келиб турипти.

У эшикни очди. Дима отилиб кириб, хона томон чопди. У миқтидан келган, хўппа семиз, қизил ёноқли, хушчақчақ йигит бўлиб, бўйни сезилмас, шунинг учун каттакон калласи тўппадан-тўғри гавдаси устига қўндирилгандек туюларди. Доимо хуш кайфиятда юрар, ашаддий майхўрликдан сўнг ҳам оёқда тура олиши унинг фазилатларидан бири саналарди.

– Саҳар-мардонда нима қилиб юрибсан? – сўради Ринат.

Ўзи эса юзини силаб, соқолини олмаганини сезди, аслида эса бунақа тиканак башара билан юриш кўпдан одатига айланганди. Шунинг учун уни юзига уч кунлаб тиғ тегизмасликни русумга киритган Гергиевнинг ёшлигига ўхшатишарди. Ринат Шариповнинг ҳам уч кунда бир марта соқол қириши мода ортидан қувишнинг эмас, дангасалигининг касри эди. Бундан ташқари, анчагина суртма кўпик ҳам тежаларди. Чунки териси нозик бўлганидан ҳар хил тошмалар тошмаслиги учун кўпроқ қимматбаҳо суртмалардан фойдаланишга тўғри келарди-да.

– Сени қандайдир хорижликлар шаҳар бўйлаб излаб юрганмиш, –тантантанали тарзда ғўлдиради Дима. – Менимча, ё французлар, ё бельгияликлар. Улар менинг кўргазмамга ҳам келишганди. Кеча кечгача қўл телефонингга қўнғироқ қилиб тушаолмадим. Неча ўчириб қўйилган?

– Қуввати тугапти, – деди Ренат қўл телефонига кўз ташлаб. – Кеча болалар билан роса отибмиз, телефон ёдимдан ҳам чиқиб кетипти. Кейин қарасам, аккумлятори ўтириб қопти. Ҳозир буни тўғрилаймиз.

– Сен ҳеч нарсани тушунмадинг, – қўлини жазавали силкиди Дима. Унинг эгнида ечишга улгурмаган курткаси, чийбахмал шими ва малла ранг пуловер бор эди. – Сени бутун шаҳар бўйлаб аллақандай хорижликлар қидиришаяпти. Афтидан, муҳим ишлари бор кўринади. Балки, мақолаларинг ёқиб қолиб, ўз газеталарининг махсус мухбирлигига таклиф қилишмоқчидир.

– Мен француз тилини билмайман, – тумтайди Ренат.

– Ҳечқиси йўқ, инглиз тилинг жойида-ку.

– Инглиз тилидаги билимим мақола ёзадиган даражада эмас. Фақат, гаплаша оламан. Умуман, улар мени нега ишга олмоқчи бўлаётганини тушунмаяпман. Балки, ўтган йили москвалик фоҳишалар ҳақида мақола ёзганимдаги каби тумшуғимга яхшилаб тушириш учун излашаётгандир. Хорижликлар ўртасида ҳам аламзада ўқувчиларим пайдо бўлган бўлса ажаб эмас.

– Улар сени бутун шаҳар бўйлаб тумшуғингга тушириш учун қидиришаётгани йўқ. Ўзингнинг нархингни ошираверма. Улар, ҳатто, Оксанага ҳам қўнғироқ қилишипти. Нима, эрталаб сенга айтмадими?

Ринат шаҳар телефонига қаради, гўшагини кўтариб кўрди. Ишлаяпти. Демак, қиз қўнғироқ қилмаган. Каллаи саҳардан уни йўқлаш зарил кептими? Қандайдир чет эллик саҳармардондан қўнғироқ қилиб, Ренат Шариповни сўраганда, унинг қанақа қаҳри келганини тасаввур қилиш қийин эмас. Чунки, йигит қизникида ҳеч қачон тунаб қолмаган-да. Аслида қолса ҳам бўларди-ю, лекин, ижарага олган уйи икки хонали бўлса-да, Оксана ўз эркинлигини мардонавор муҳофаза этар, остонасига ҳеч кимни, ҳатто Ринатни ҳам қўймасди. Қўнғироқ қилишганда телефон гўшагини отиворган бўлиши ҳам мумкин. У соат ўнда ишга бориш керак, унинг учун Ринатга қўнғироқ қилиб қўйишни хаёлига ҳам келтирмаган. Шуни ўйлаб Ринат елкасини қисди, ҳаммаси тўғри, ораларидаги муносабат узилай-узилай деб турипти. Йигит ўзига боп аёлни топа олмагани, қиз ҳам кўнглига мос эркакка дуч келмаётганидан, ноилож ойига бир-икки бор учрашиб туришади.

– У қўнғироқ қилмаган, – қўлини сермади Ринат. – Хўш, уларга нима керак экан ўзи? Нега мени излашаяпти?

– Мен қайдан билай, нима ҳоҳлашганини менга айтишмайди-ку. Машиналари “еттилик” “БМВ”, шунга қараганда анча жиддий одамлар. Тасаввур қилаяпсанми?

– Нима бўпти, хорижлик пулдорлар Москвада тўлиб-тошиб ётипти. Мен нега ҳовлиқаётганингни тушунмаяпман, яна барвақт туриб опсан. Агар мен керак бўлсам топишади. Нега уйимга қўнғироқ қилишмапти?

– Бунинг учун телефонингни ишлатиб қўй-да, – Дима қувватлантириш учун қўйилган матоҳга ишора қилди.

Шарипов унинг гапини маъқулаб, телефонини ёқди. Кўп куттирмай жиринглаган телефонга кўз ташлаб, қўнғироқ қилувчининг рақами нотаниш эканини кўрди.

– Мен сенга айтгандим-ку, – деди Дима қувониб.

– Эшитаман, – гўшакни кўтарди Ринат.

– Жаноб Шарипов, биз “Деловой мир” журналидан қўнғироқ қилаяпмиз. Ўтган ойда олган бўнагингиз эвазига буюрилган мақолани аллақачон қўлимизда бўлиши керак эди, шундай эмасми? – деди асабийлашган аёл овози.

– Шундай, – маъқуллади Ренат эсанкираб, – мақолани албатта келгуси ҳафтада топширман. Йигирманчи кунга.

– Кечикманг-а, – кескин оҳангда тайинлади аёл.

– Шунақа гаплар, – деди Ринат телефонни йиғиштираркан, – бўнагини тўлаб қўйишган мақолани сўрашаяпти. Сенинг хорижликларинг ҳам менинг одатдаги қарздорларимдан бўлса керак-да ёки шунга ўхшашроқ. Сен бўлсанг ҳовлиқиб юрибсан.

– Биласанми, сенинг кўнглингни топиш қийин, -жаҳлланди Дима, – мен ҳеч қачон миннатдор бўлмайдиган тўнғизни топиш ва нега қўл телефони ишламаганини аниқлаш учун эмас, сени хурсанд қилиш учун атайлаб барвақт туриб олибман-а.

– Оддий телефондан қўнғироқ қилсанг ҳам бўларди.

– Кеча кечқурундан то тунги соат учгача қўнғироқ қилдим, аммо жавоб бермадинг, кейин билсам, йигитлар билан қалам ҳақингни ювиб, маишат қилиб юрган экансан. Мени чақирмабсан ҳам, айтаяпман-ку, яхшиликни билмайдиган тўнғизсан.

– Сен билан алоҳида ювмоқчийдим,– ўзини оқлашга уринди Ринат. Дима ҳақ, уни таклиф қилиш керак эди, яхши иш бўлмапти.

– Чет элликлар янги манзилингни ва телефонингни сўрашди, – Дима ҳамон ўзини босиб ололмасди, – сени топиша олмасликлари учун, атайлаб шаҳар телефонингни бермадим. Улар билан учрашиш керак ёки керак эмаслигингни ўзинг ҳал қилишинг учун, фақат қўл телефонингни айтдим Аксинча, қанақа ижара уйда яшаётганингни аллақачон билган бўлишарди. Қолаверса, сени огоҳлантириб қўймоқчи бўлдим.

У сўзини тугатишга улгурмади, уяли телефон жиринглади.

– Мистер Ринат Шариповми?

– Ҳа.

–Жуда яхши. Биз сизни уч ойдан бери қидириб юрипмиз.

2 боб

Бу гапни эшитиб Ринат беихтиёр хўмрайди. Нега нотаниш кимсалар уни шунча пайтдан бери излашаётган экан? Ёки бу қидирувлар ҳам ўтган сафарги мақоласи билан боғлиқмикин?

– Сизга нима керак ўзи?

– Зудлик билан сиз билан кўришишимиз керак. Афсуски, янги телефонингизнинг рақамини аниқлаш имкони бўлмади, собиқ хотинингиз эса биз билан гаплашишни ҳам ҳоҳламади.

– Бунақа қилиш унинг қўлидан келади,– тўнғиллади Ринат.– Мени нега излаётганингизни унга айтмаган бўлсаларинг керак, албатта?

– Бунақа маълумотларни ошкор қилишга ҳаққимиз йўқ. Сиз Иосиф Плавникнинг адвокатлик идорасига кела оласизми? Биз Остоженки районидамиз, манзилни айтиб юбораман.

– Қачон?

– Иложи борича тезроқ. Айтдимки, биз сизни жуда кўпдан бери ахтараяпмиз. Қачон кела олишингиз мумкин?

У аввал Димага, кейин соатига қаради.

– Шунчалик шошилинчми?

– Ҳа. Фақат бир нарсани аниқлаб олай, Киевда туғилган онангиз Катерина Полищук генерал Петр Полищукнинг қизи бўлгани тўғрими?

– Тўғри-ю, лекин, бобомнинг нима алоқаси борлигини тушунмадим?

– Келаверинг, – таклиф қилди аёл, – ҳар қалай пушаймон бўлмайсиз. Фақат тезроқ келинг.

– Яхши. Ўттиз- қирқ дақиқаларда етиб бораман. Лекин, ёлғиз эмасман. Мен билан… вакилим ҳам бирга бўлади.

– Адвокатингизми? Демак, нега излаётганимизни билар экансиз-да?

– Ҳа.

У Димага аллақандай умидсиз нигоҳ ташлади, дўсти телевизорда кўрсатиладиган серсавлат адвокатларга унчаям ўхшамасди-ю, лекин бундан бошқасини қайдан топади?

– Бу менинг ҳуқуқшунос маслаҳатчим, -деди ва Дима Сизовнинг ботинкасига таассуф билан қараб қўйди.

– Ундай бўлса, сизларни қирқ дақиқадан сўнг кутамиз, манзил ва телефон рақамини ёзиб олинг.

Ринат ручкани олди. Бесабр Дима савол беришни бошлаганда уларнинг суҳбати тугаганди.

– Айтишдими, нега излашаётган экан?

– Йўқ, фақат тезроқ адвокат Плавникнинг идорасига етиб келишни сўрашди. Негадир бобомни суриштиришди. Французлар уруш қаҳрамонлари ҳақида китоб ёзишаётганмикин?

– О, худойим, бу машҳур адвокат-ку. У одатда турли хилдаги шартномаларни расмийлаштиришда қатнашади, йирик компанияларнинг манфаатини ҳимоя қилади. Яқинда “Московские новости” газетасида ҳам у ҳақда ёзишганди. Нима дейишаяпти уларинг?

– Ҳеч нарса дейишмаяпти. Айтишларича, мени уч ойдан бери излашаётганмиш. Нега экани тушунарсиз. Лизага қўнғироқ қилишса, мени қандай топиш мумкинлигини айтмапти. Шаллақи. Гаплашиб ҳам ўтирмаган бўлса керак, номимни эшитиши билан гўшакни илиб қўйган. Ҳали ҳам ажрашилишимизда мени айбдор, деб билади. Мен бўлсам унга уйимни бериб ўтирибман-а…

– Бориб турган шаллақи,– тасдиқлади Дима, унинг ўзи ашаддий бўйдоқлардан бўлиб, оилани ижодкор шахс учун ортиқча даҳмаза ҳисобларди.

–Ўша адвокатга биргаликда борамиз, – деди Ринат, – уларнинг ишини тезликда тугатиб, биргаликда нонушта қиламиз.

– Бу яхши гап, -деди хўппасемиз Дима, – пулдан қолдими ўзи?

– Озроқ бор. Яхши нонуштага етади, кечки овқатга эса йўқ.

– Қурумсоқлигинг азалдан маълум. Бўл тезроқ, кетдик. Телефонингни оливол. Сеники ҳам меникига ўхшаш “Нокиа”нинг эски русумдагиси-ку, машинада қувватлантириб оласан.

– Сен ўзингнинг тойчоғингдамисан?

Диманинг эски “саккизлик” ВАЗ машинаси бўлиб, шаҳар бўйлаб учириб юрарди. Бу машинани тўрт ой олдин сотиб олганди.

– Агар анавунақа тиқинлар бўлмаса манзилингга йигирма дақиқада етказиб бораман,– ваъда қилди у. – Ҳайронман, шаҳар ҳокимиятдилар қаёққа қарашаяпти? Аҳвол шу тарзда кетаверса, яқинда кунимиз велосипедга қолади, шекилли.

Йигирма дақиқада етиб боришга улгуришмади-ю, ўттиз дақиқадан сўнг Дима Плавникнинг адвокатлик идораси қаршисида тўхташди. Ёнма- ён тизилган “БМВ” ва “Мерседес” сингари ҳайбатли машиналар ёнида Диманики ўйинчоққа ўхшаб қолди. Ҳашаматли идоранинг қабулхонасида уларни ўттиз ёшлардаги баланд бўйли, соч турмаклари ва пардозлари бежирим аёл кутиб олди. Унинг узун оёқлари шу даражада хушбичим эдики, ҳозирнинг ўзидаёқ бемалол гўзаллар кўригига чиқарса бўлаверарди. Бунинг устига юбкаси ҳам тиззасидан анча баландда эди. Эгнига тим қўнғир рангли ишбоп костюми кийган, сочи калта қирқилган, лабларига ёрқин рангли буёқ сурилган, чиройли сузилган қора кўзлар соҳибаси бўлмиш бунақа хонимлар ҳар қандай муссасанинг бебаҳо безаги саналади.

– Жаноб Шарипов, – аёл сўроқ эмас, тасдиқ маъносида мурожаат қилди.

– Шундай, бу менинг вакилим жаноб Сизов, – у сал довдираб турган Димани туртиб қўйди.

– Мен билан юринглар, – таклиф қилди аёл баланд пошнали туфлисида чаққонлик билан бурилиб, – Иосиф Борисович сизларни кутаяпти.

– Қандай гўзал-а, – хўрсинди Дима. У аёлнинг елкасидан келар, Ринат эса бўй борасида баравар эди.

Улар иккинчи қаватга кўтарилишди. Қабулхонада яна бир ёқимтойгина ёшгина аёл ва келувчиларга синчиковлик билан тикилиб қарайдиган ёш йигит бор эди. Сўнгра ўзларини кутишаётган хонага – адвокатнинг улкан иш бўлмасига киришди. Бу ерда идора соҳибидан ташқари яна икки нотаниш кимса ҳам бор эди. Иосиф Борисович Плавник ўрта бўйли, тепакал, ҳаракатчан юзли, ингичка қошли киши бўлиб, калта кузалган соқол ва мўйлови туфайли қиёфаси ёдда тез қоларди. У ингичка йўлли қора-кулранг костюм кийган, қўлини силкитганда бриллиантли тақма тугмалари ярқиллаб кўринди.

Қолган икки киши, чет элликлар бўлишса, бир- бирига ўхшаб кетарди. Бири – узун бўйли, қотмадан келган, қисқа тарашланган сочларига оқ оралай бошлаган, нафис ва қимматбаҳо кўзойнк таққан бўлса, иккинчиси – бўйи сал пастроқ, сочи ва кўзлари очиқ рангда, чап ёноғида чандиғи бор киши эди.

– Келинглар, келинглар, – ўрнидан сапчиб турди адвокат.

У меҳмонлар қошига чопиб бориб, қўлларини қисди ва доира стол атрофига таклиф қилди ҳамда меҳмонлар билан таништирди:

– Мистер Дрюмо – бу баланд бўйли, кўзойнаклиси, – мистер Лекларк – буниси чандиқли киши эди

Сўнг келувчиларни таништирди:

– Жаноб Шарипов. – у Ринатни кўрсатди, – Ва жаноб…

– Сизов,– деди Плавникнинг уларни бошлаб кирган ходимаси.

–Ва жаноб Сизов, – адвокат бошини ирғаб, аёлга кетишга рухсат бергач, ҳаммани стол атрофига таклиф қилди.

– Жаноб Шарипов, – сал тантанавор оҳангда гап бошлади адвокат, – суҳбатимизни бошлашдан олдин, оилангизга оид айрим далилларни аниқлаб олсак…

– Оиламнинг нима аҳамияти бор бу ерда? – норозилик билан сўради Ринат. У ҳозир гап Лиза ҳақида боради, деб ўйлади. Наҳотки, алимент масаласида судга беришга жазм қилган бўлса? Ҳолбуки, боягина булар “Лиза биз билан гаплашини ҳам ҳоҳламади”, дейишганди-ку.

– Гап бобонгиз ҳақида кетаяпти, – тушунтирди адвокат

– Бобом ҳақида? – янада ҳайратланди Ринат. – Аллақачон ўлиб кетган-ку. Бу ерга нима дахли бор?

      Дима бу ҳашаматлар ичида ўзини қандай тутишни, қўлларини қаёққа қўйишни билмай, довдираган кўйи ўзининг курткаси ва ботинкасидан хижолат чекиб ўтирарди.

– Бир бошидан бошлайлик, – таклиф қилди адвокат. – Сиз Равил Шарипов билан Екатерина Полищукнинг ўғлисиз? Тўғрими?

– Ҳозирча шундай.

– Онангиз саксон саккизинчи йилда Киевда вафот этган собиқ совет армияси генерали Петр Григорьевич Полищукнинг қизи бўлган. Тўғрими?

– Тўғри. У учувчи эди. Лекин, собиқ генерал эмас, истеъфодаги генерал-лейтеант мақомида вафот этди. Саккизта орден билан мукофотланган, Совет Иттифоқи Қаҳрамони эди, – у бобоси билан доимо фахрланарди.

– Ҳаммаси тўғри. Онангизнинг онаси тўқсон иккинчи йилда вафот этган Анна Александровна Романенко унинг хотини бўлган,

– Оиламизнинг таржимаи ҳолини яхши билар экансиз, ҳаммаси тўғри.

– Онангиз оилада ёлғиз фарзанд бўлган-а?

– Ҳа. Бувимнинг бошқа болалари бўлиши мумкин эмасди, онамдан тўрт йил олдин бир ўғил туққан, аммо бола икки ойлигида ўлган. Бувим туғиши мумкин эмаслигини билса-да, таваккал қилиб эллик еттинчи йилда онамни туққан. Бобом ўша пайтда қирқ ёшларда бўлган, кейин бошқа фарзандлари бўлмаган.

Чет элликлар бир-бирларига қараб олишди. Лекларк француз тилида ниманидир секингина тушунтирди. Афтидан, у шеригидан кўра рус тилини яхшироқ биларди. Улар гўдаклигида ўлган бола ҳақида эшитишмаган экан. Плавник тасдиқлаш маъносида бош силкиди:

– Онангиз ҳеч қачон отангизнинг бошқа оиласи борлиги ҳақида оғиз очмаганми?

– Бобомнингми?– ажабланди Ринат. У бобосини қатъиятли ва қаттиққўл инсон сифатида яхши биларди.

– Уруш йилларида унинг “жанговар дугонаси” бўлган, – тушунтирди Плавник, – уруш бошланганда бобонгиз йигирма олти ёшли йигит бўлган бўлса, қирқ бешинчи йилда эса ўттиз кирган. Аввал эскадрильяга, сўнг полкка, уруш охирида қирувчилар дивизиясига қўмондонлик қилган. Шу даражадаги юксак лавозимида ўзига ғамхўрлик қиладиган… “дугона” орттириш ҳуқуқига бўлган.

–Бўлиши мумкин. Уруш пайтида ҳамма нарса бошқачароқ кечган. Бунинг оиламга нима дахли бор?

–Гап шундаки уруш пайтида бобонгизнинг Оксана Смолич деган хотини бўлган. У билан қирқ учинчи йилдан қирқ еттинчи йилгача бирга яшаган.

– Ким дедингиз?

– Тақдирнинг такрорланишин қаранг-а! Бобоси ҳам Оксана деган аёл билан учрашган экан. Орадан олтмиш йил ўтиб Ринатга ҳам шунақа исмли қиз дуч келди. Бу тақдирнинг иноятими ё оддий тасодифми?

– Мен ўша Оксана учун хурсандман, лекин оиламга нима алоқаси борлигига ҳеч тушуна олмаяпман.

– Уларнинг Марина Смолич исмли қизи бўлган, Дрезденда қирқ олтинчи йилда туғилган. Бобонгизнинг двизияси ўша ерда жойлашган экан. Бу ҳақда билармидингиз.?

– Умримда эшитмаганман. Менимча бундан онамнинг ҳам хабари бўлмаган, аксинча менга айтган бўларди. Демак, менинг холам бор экан-да, яъни онамнинг опаси.

– Холангиздан бошқа қариндошларингиз ҳам бўлган. Яъни, эллик олтинчи йилда дивизия Узоқ Шарққа кўчирилган, Бироқ Оксана дадангиз билан кетмаган. Эллик тўққизинчи йилгача Германияда қолган. Таъминот хизмати майори Аркадий Глущенкога турмушга чиққан.

– Муҳаббат дегани шунақа ўзи, – ҳафсаласи пир бўлиб ғудурлади Ринат Димага қараб. – Аввалига жанговор генерални севади, кейин таъминотчи билан турмуш қуради. Аёл зотига ишониб бўлмас экан-да…

– Нима дедингиз? – сўради Плавник.

– Ҳеч гап. Аёлнинг Германияда қолгани чатоқ бўлган экан-да, Балки, бу буёқдаги шароит Узоқ Шарқдагига қараганда яхши бўлгандир?

–Эҳтимол, – қўшилди адвокат. – Шундай қилиб, Германияда бобонгизнинг қизи Марина Петровна Смолич ёки бобонгизнинг фамилияси билан айтганда Марина Петровна Полищук қолган. Улар онангиз билан туғишган опа-сингил бўлиб чиқади. Бобонгиз эса қариндошларини кўргани келганда бувингиз билан Киевда танишган ва тўрт кундан сўнг турмуш қуришни таклиф қилган.

– Уч кундан сўнг, –тўғрилади Ринат. –Улар бу билан жуда ғурурланишарди. Кейин Узоқ Шарққа бирга кетишган. Онам эса Киевда туғилган, яъни, бувим бир йилдан сўнг уни туғиш учун қайтиб келган.

– Тўғри. Аммо, Оксана Смоличнинг бобонгиздан ўғли ҳам бўлган.

– Қизиғ-а! Полищукларнинг бутун бир сулоласи бор экан, – мулойимлик билан таъкидлади Ринат. Бу беъмани суҳбат унинг жонига тега бошлаганди. Ярим аср муқаддам дунёдан ўтган қариндошларини қидириш бу хорижликларга нега зарур бўлиб қолди экан?

– Бобонгиздан эллик олтинчи йилда Оксана Смоличдан яна бир ўғил кўрган. Бу Владимир Петрович Полищук эди, у ҳам онангизга туғишган ука бўлади.

– Жа, қизиқ, онам бечоранинг опаси ва акаси, яъни менинг холам ва тоғам борлигидан бехабар яшагани ачинарли ҳол, албатта.

– Бу ҳақда ҳеч ким билмаган. Аммо, Марина Смоличнинг Монреалда қолдирган васиятномаси орқали укаси Владимир ҳам бобонгизнинг фарзанди эканини аниқладик.

– Тушунарли. Афтидан, бунақаларни илгари тутинган ака-укалар, опа- сингиллар дейишарди, шекилли.

– Йўқ, – чидам билан тушунтирди адвокат, – тутинган опа-укалар, деб бир оилага жам бўлган турли ота-оталарнинг болаларига айтилади. Туғишганлар, деб эса эса бир отадан туғилган ёки бир онанинг қурсоғидан чиққанларни айтишади.

– Тушунарли, – Ринат сездирмасдан соатига қаради. Ҳеч кимга кераксиз, бемаъни суҳбат. Бекорга келишган экан. Аммо адвокат сезгирлик билан меҳмоннинг соатга қараганини пайқаб жилмайди.

– Гап шундаки, икки йил муқаддам сиз танимаган холангиз Канадада қазо қилган, -тушунтирди у.

– Афсус. Демак, қариндошларимдан, фақат, Владимир Полищук қоптида. У ҳам элликдан ошган бўлса керак.

Бу гапдан сўнг меҳмонлар яна бир-бирларига қараб олишди.

– Афсуски, амакингиз ҳам дунёдан ўтган, – деди Леклерк.

– Демак, ғирт етим бўлиб қопман-да, – кулгусини аранг тийди Ринат.– У ҳам Канадада ўлган бўлса керак.

– У тахминан ярим йил муқаддам оиласини олиб кетишга келган вертолётда ҳалок бўлган. У билан хотини ва ўғли ҳам ўлган.

–Аянчли тақдир, – тўнғиллади Ринат.

У ниҳоят нега таклиф қилишгани англагандек бўлди.

– Демак, уларнинг бирдан бир яқин қариндоши мен эканман-да,– аниқлик киритди у. – Уларнинг катта миқдорда қарзи бормикин? Ёки қандайдир мерос қолдиришганми? Бобомнинг эски планшети ёки бувимнинг сандиғига ўхшаш. Хуллас, нега чақирдинглар мени?

Адвокат яна жилмайди. Леклерк ҳамкасбига нимадир деди. Учаласи олдиларига ўтирган Ринатга худди музейнинг ноёб экспонатига тикилгандек қизиқиш билан қарашди. У хўмрайди. Чўзилган сукунат асабига тега бошлади. Шу лаҳза Иосиф Борисович ўрнидан труди

– Биз сизни уч ой изладик, – ёйилиб кулди адовкат. – Сиз Владимир Аркадьевич Глущенконинг ягона меросхўрисиз. Қидирувнинг чўзилиши сабаби шундаки, холангиз ва тоғангизнинг исми-шарифлари бошқа, яъни ўгай оталаринниг номида экан. Бизнинг ўйимизча, ҳатто бобонгизнинг ўзи ҳам ҳам ўғли борлигини билмаган. Чунки, Оксана Глущенко билан топишганда ҳомиласи беш ойлик бўлган, афтидан турмуш ташвишларидан йироқроқ бўлган шоввоз генералдан кўра ўзига тўқ таъминотчини афзалроқ билган кўринади. Марина Петровна ёки Марина Аркадьевна ўшанда ўн ёшда бўлган ва васитяномасида ҳаммасини батафсил ёзган. Айтгандек, у ўзининг бор бойлигини хайрия мақсадиларига ўтказиб юборган. Хуллас, унинг васиятномасини ўқигандан кейингина сизни топишга муваффақ бўлдик.

– Балки, у ҳаммасини чалкаштириб юборгандр. Чунки, ёшгина қизалоқ бўлган. Эҳтимол Глущенко ўгай отасининг ўғлидир. Сизларнинг унинг ўғли эмаслигига қандай қандай кафолатингиз бор?– Ринат ўзига келолмасди.

– Биз уларнинг тиббий карточкаларини текширдик, – тушунтирди Плавник, сўнг француз ҳамкасбларига қаради. Леклерк яна гапга аралашди:

–Гап шундаки, бобонгизнинг қони учинчи гуруҳга мансуб, Оксананики эса биринчи гуруҳ. Шундан келиб чиқадики, болаларнинг қони биринчи ёки учинчи гуруҳ бўлиши мумкин. Марина Глущенконики учинчи, укасининг қони биринчи гуруҳга мансуб экан. Аркадий Глущенконинг қони эса тўртинчи гуруҳ. Агар Оксана иккаласи фарзанд кўришганда, болаларининг қони иккинчи ёки учинчи гуруҳга тўғри келарди. Бошқача бўлиш мумкин эмас. Агар назарий жиҳатдан Марина ўгай отанинг қизи бўлиб чиқиши ҳам мумкин десак, Владимир бундан бутунлай мустасно.

– Тўхтанглар, – деди Ринат, – ота-оналарнинг қони бирнчи ва тўртинчи гуруҳ бўлган, болалариники эса иккинчи ва учинчи гуруҳ бўлиши керак, деяпсизлар. Бу менимча мантиқан тўғримас, қаердадир адашаяпсизлар.

Дрюмо бошини сарак-сарак қилиб жилмайди. У француз тилида нимадир деганди, учала адвокат ҳам кулиб юборди Чамаси, Плавник ҳам уларнинг тилини яхши тушунарди.

– Агар эрлар қон гуруҳини ҳисобга олишни билса эди, аллақанча аёлларни хиёнатда айблаш мумкин бўларди, – таржима қилди Леклерк. – Шунга қарамай, бу илмий ҳақиқат. Агар ота-оналар сизнинг бобонгиз билан Оксана Смоличдек биринчи ва учинчи қон гуруҳига эга бўлса, албатта болаларининг қони биринчи ва тўртинчи гуруҳга мансуб бўлади. Агар ота-онанинг қони биринчи ва тўртинчи гуруҳ бўлса, болалариники иккинчи ёки учинчи гуруҳга мансуб бўлади, асло биринчи ва тўртинчига эмас, ирсиятнинг шунақа қонунлари борким, уларни босиб ўтиб бўлмайди. Лекин, биз яна бир бор текшириб кўрамиз.

– Бу ҳар қалай қизиқ гаплар. Фақат, нега буни менга айтаётганларингни тушунмаяпман. Уларнинг менга тегадиган эски ёзишмалари қолганми ёки кундаликлари борми? – Ринатнинг аччиғи кела бошлади, Дима хўмрайди. Нонушта ҳам насия бўлганди…

– Ҳалок бўлган Владимир Глущенко Украинанинг энг бадавлат одамларидан бири эди, – Иосиф Борисович жилмайганча тушунтиришда давом этди, – камтарона ҳисоб-китобларга кўра ҳам Шарқий Европаниннг энг бой одамлари сирасига киради. “Форбс” журнали мол-мулкини уч миллиард доллар атрофида баҳолаяпти. Яна, – қўшимча қилди Плавник, – мана бу учта суратни кўринг.

У стол устига биринчи суратни қўйди. Бу Петр Григорьевичники эди. Ёш, чиройли, қаҳрамонлик юлдузи қадалган полковник кийимида. Иккинчи суратдан семиз башарали, кўзлари чақчайган Аркадий Глущенко қараб турарди. Ниҳоят учинчи сурат эса олигарх Аркадьевич Глущенконики экан. Суратларга қаралса, ҳаммаси аён бўлар – олигарх мўйлов қўйса, Петр Григорьевич Полищукка қуйиб қўйгандек ўхшар, ўғли эканига ҳеч қандай шубҳа қолмасди.

Ринат оғзини қийшайтириб тиржайди. Суратлар ҳар қандай далилдан ишончлироқ эди. Ўртага узоқ сукунат чўкди, буларнинг ҳаммасининг ўзига қанақа алоқаси борлигини тушунмаган Ринат лабларини ялади.

– Унинг ўлимидан сўнг Антибда вилла, Лондонда ҳашаматли уй, Моквада квартира ва дача, Монреалда квартира, Киевда алоҳида иморат, учта компанияда акциялари ҳамда бир ярим миллион долларлик кўчмас мулки қолди, – ҳикоясини давом эттирди Плавник. -Ҳозир франциялик адвокатлар Швейцария ва Багам оролларидаги аллақандай ҳисоб рақамларининг кимга тегишли эканини аниқлашмоқда. Бу ҳисоб рақамларидаги пулнинг миқдори ҳам миллиард долларга етиши, ҳатто, ошиши мумкин. Ушбу ҳисоб варақаларисиз ҳам акциялар билан қўшганда шерикликда бошқарилаётган маблағларнинг ўзи икки миллиард доллардан кўпроқни ташкил этмоқдаки, бунинг ҳаммаси қонун бўйича асосий меросхўр бўлмиш сизнинг ҳисобингизга, яъни синглисининг ўғлига ўтиши керак. Тушунаяпсизми гапимни?

– Икки миллиард доллар? – бу шу даражадаги афсонавий бойлик эдики, умуман тасаввурга сиғмасди. Бунақа воқенинг содир бўлишига ишониш ҳам мумкин эмасди. Бу – ўзга сайёрликни кўриш билан баробар эди.

Дима унинг биқинига оғритадиган даражада туртди.

– Нега қотиб қолдинг? Бу ўша ярим йил олдин газеталар ёзишган Глущенко-ку. Биз ҳам Антибдаги портлаш ҳақида ёзганмиз, маҳаллий мафиянинг қасоси дейишганди. Сен уни эслашинг керак. Дунёнинг ишларин қара. Демак, у сенинг қариндошинг бўлган экан-да. Ғаройиб-а…

– Бу фақат кўчмас мулкнинг нархи,– суҳбатга аралашди Леклрек. У французча оҳангда рус тилида яхши гапирарди. – Бизнинг тахминимизча, марҳумнинг ҳисобида яна бир миллиардга яқин пул бўлиши керак. Тоғангиз ўзининг бемаъни ўлимидан олдинроқ тўрт юз миллион доллар турадиган Запорожец металлургия комбинати акцияларининг бир қисмини сотган. Пул унинг Нассаудаги банкдаги ҳисоб рақамига ўтказилган бўлса-да, кейинчалик негадир ўзга ҳудудлардаги бошқа банкларга тушган бўлиб чиқди. Биз ҳозирги пайтда сизга тақдим этиш учун ўша ҳисоб варақаларининг изини қидираяпмиз. Гап шундаки, жаноб Глущенко Франциянинг фуқароси эди, шу важдан унинг пулларини излаш билан биз шуғулланишга мажбурмиз.

Ринат ниманидир сўрамоқчи бўлиб оғзини очди, сўнг ёпди. У ҳеч нарсани тушунмасди. Уч миллиард доллар. Ақлинг бовар қилмайди. Бу – ҳар қандай шароитда ҳам унинг қўли етиш мумкин бўлмаган ўзга бир олам эди.

3 боб

У бир дақиқалар чамаси тек қотди. Французлар сабр билан унинг ўзига келишини кутишарди. Ҳатто Дима ҳам анг-танг қолиб, бошини чайқашдан нарига ўта олмасди. Унинг калласи ҳам бунақа катта миқдордаги бойликни ўзига сиғдира олмаётганди. Чунки, ўзининг Глущенко ҳақида нималарни ёзганини яхши эсларди. Ўша кимса тўқсонинчи йиллар поёнида Украинада пайдо бўлган янги олигархлардан бири эди. Газеталарнинг таъкидлашича, марҳум бойлик бобида Шарқий Европанинг энг қудратли мулкдорлари сирасига кирадиган медиа-магнат Рабиновичдан ҳам, Украинанинг собиқ президентига куёв бўлмиш Пинчукдан ҳам устун турарди.

– Мен нима қилишим керак? –кутилмаганда сўрди Ринат.

– Меросни олишингиз керак, – жилмайди адвокат сўзининг таъсиридан завқланиб – сизни топиш учун уч ой сарфладик-ку. Ҳеч ким жаноб Глущенокнинг шунақа қариндоши, сиздек ҳақиқий жияни борлигини хаёлига ҳам келтирган эмас.

– Тушунарли,– деди Ринат жимиб қолган Димага кўз қирини ташлаб. У ҳамон нима қилишни била олмай ўтирарди. Иккаласи ҳам ўзини йўқотиб довдираб қолган, аллақачон нонуштани ҳам эсдан чиқариб, ҳозирги вазиятда ўзларини қандай тутишни билолмай гаранг бўлишаётганди.

– Франция қонунларига кўра меросдан катта миқдорда солиқ тўлашингиз лозим,– тушунтирди Леклерк сукунат чўзилиб кетганини сезиб, – бундан ташқари, барча кўчма мулкларни сизнинг номингизга расмийлаштиришимиз керак. Бу узоқ давом этадиган жараён ва бир неча миллионга тушади. Шунча пулингиз борми?

– Бир неча миллион доллар?

У яна Димага қаради, демак, сариқ чақа ҳам ола олмайди. Ҳеч қанақа мерос ҳам тегмайди.

–Менинг ҳеч нарсам йўқ, – деди ҳорғин оҳангда Ринат, – мен солиқларни ҳам, харажатларингизни ҳам толай олмайман. Ўйлашимча, миллион долларим йўқлиги сизларга ҳам яхши маълум.

– Ҳеч қўрқинчли жойи йўқ, –дарҳол тинчлантирди Плавник, – сизнинг таниқли журналист эканингиздан, ишингизни яхши кўришингизданн хабаримиз бор. Ҳоҳласангиз, ўз касбингиз билан бемалол шуғулланишингиз мумкин. Балки Францияга кўчиб ўтарсиз, бу ҳам сизга ҳавола. Гап шундаки, ҳужжатлар расмийлаштиргунча, сиз меросга тегадиган уйда яшаб турсангиз ҳам бўлади. Марҳумнинг қариндоши сифатида. Ҳаммаси тўла расмийлашгандан сўнг эса ушбу кўчма мулкни нима қилиш ўзингизнинг ихтиёрингизда.

– Тушунарли, -деди Ринат. – Мен у ерга қандай бораман?

–Сизга қандай қулай бўлса шундай боринг, хусусий рейсга буюртма бериб, самолётда учсангиз бўлади. Глущенконинг шахсий самолёти бор эди, лекин сотиб юборган.

– Менинг шахсий самолётим йўқ, – асабийлашди Ринат, назарида уни масхара қилишаётгандек эди.

– Мсье Шарипов, – гапга аралашди бошқа адвокат, – сиз билан тил топишамиз, деган умиддамиз. – У рус тилида жуда ёмон гапирар, фамилияси ҳам кулгили эди Дрюмо. Дрюмо-трюмо…

– Албатта. Фақат, аввал самолёт сотиб олай, бир неча миллион доллар топай кейин… виллани қаерда, дедингиз… ўша ерга кўчиб бораман.

– Антибда.

– Худди ўша ерга кўчиб ўтаман. Менга қаранглар, нега чақирдинглар ўзи?

Учала адвокат бир бирига қараб олди. Сўнг Плавник тантанали тарзда деди:

– Сизнинг муаммоларингизни яхши биламиз, жаноб Шарипов. Қидирув ишлари ва керакли ҳужжатларни расмийлаштириш, яна бошқа ваколатларни амалга оширишга кетадиган харажатлар учун пул керак. Шунинг учун амакингизнинг бутун мероси сизга ўтгунга қадар, кундалик эҳтиёжингизга сарфлаб туришингиз учун унча катта бўлмаган миқдорда пул бериб турамиз. Афсуски, акцияларни расмийлаштиририш одатдагидан кўра сал кўпроқ вақтни олиш мумкин. Гап бениҳоя катта маблағ хусусида кетаётгани сизга тушунарли бўлса керак, деб ўйлайман.

–Тушунарли. Хўш, қанча бермоқчисизлар? – Гап бир неча минг доллар ҳақида кетаётганига Ринатнинг ишончи комил бўлиб, ҳозирги ночор ҳолатида бу ҳам катта бойлик эди.

–Ўттиз миллион евро. Бошланмасига бўладими? – сўради Плавник.

Ринат қайта сўрашга чўчиди. Томоғи бирдан қуриб қолди. Бир нарса дейиш ўрнига, тўсатдан қаттиқ йўталиб юборди. Дима кифтига мушт туширди. Плавник маъданли сув шишасини очиб, стаканга қуйди-да Ринатга узатди.

– Буни ичиб, ўзингизни босиб олинг, -маслаҳат берди адвокат.

–Раҳмат. – У ҳамон йўталарди. Ўттиз миллион евро! Бу – долларга чаққанда қанча бўлади? Ҳозир евро доллардан қиммат шекилли. У хорижий валютларнинг аниқ нархини эслайолмасди. Тахминан ўттиз беш ёки ўттиз саккиз миллион доллар бўлса керак. Наҳотки, шунча пул беришса?

–Биз тегишли ҳужжатларни расмийлаштиргунимизча, бугунчалик бошқа ишларингизни йиғиштириб турарсиз, деб умид қилсам бўладими? – сўради Леклерк.

Бу нусхалар яна сўраб ҳам қўйишади-я?

–Бўлади,– Ринатнинг овози аранг чиқди.

–Фақат битта шарт билан, – гапга аралашди Дима, -балки, бу ерда қорнимизни ҳам тўйдирарсизлар?

–Албатта, – жилмайди Плавник. – Истаган ресторанингизнинг номини айтинг, буюртма берамиз, тушликни шу ерга келтиришади. Ўйлашимча, жаноб Шариповдек бадавлат кишинин Москвадаги ҳар қандай зўр ресторанда тушлик қилишга ҳаққи бор.

–Шошманглар, – хўмрайди Ринат.– Айтган миллионларни қаёқдан оласизлар? Менга қарзга бераяпсизларми? Кейин қайтариб тўлайманми?

–Мутлақо. Бу- расмийлаштириш учун ҳеч қанақа ҳужжат талаб қилинмайдиган, Франция банкларидан бирининг ячейкасида сақланаётган. пулингизнинг бир қисми, холос. Уни бемалол олиш ёки бошқа ҳисоб рақамига ўтказиш ўзингизнинг ихтиёрингизда.

– Амаким шунча миқдордаги маблағни нақд пул ҳолида сақлаганми? – ажабланди Ринат.

– Фақат, беш миллон евро нақд пул тарзида сақланган. Қолгани эса чеклар ва ҳисоб рақамларига жойланган. Бояги нақд пулнинг ҳисоб рақами эса ячейка эгаси номига ёзилган. Бу пул амакингиз учун арзимас нарса ҳисобланган. Ахир, қарийиб уч миллиард доллари бор одам учун, ўттиз миллион доллар бойлигининг атиги бир фоизи бўлади-да. Шундай эмасми?

Ринат унинг гапини маъқуллаб калласини ирғаркан, боши ғувиллаб кетаётганини сезди. Ҳамма нарса мутлақо кутилмаганда рўй бераётган эди. Яна йўтал тутди.

–Балки, йўталингизни босиш учун конъяк ичарсиз? –таклиф қилди Плавник

–Майли, – Ренатнинг овози эшитилар-эшитилмас чиқарди.

–Менга ҳам қуйинг,– илтимос қилди Дима

–Жаноб Сизов сизнинг юристингиз бўладиларми? –сўради Леклерк.

– Йўқ. Ҳа. Вой, Худойим нималар деяпман, ўзи? У… у менинг маслаҳатчим бўлади, – Диманинг ўзига тикилиб турганини сезиб, Ринат ғўлдиради.

Плавник қўнғироқ қилгач, бир дақиқа ўтар-ўтмас котибаси патнис кўтариб кирди. Келтирилган ичимлик қимматбаҳо француз коньяги эди. Ринат бунақа шишаларни ҳозиргача фақат киноларда кўрганди. У қадаҳни сипқорди. Умрида бунақасини татиб ҳам кўрмаганди.

–Паспортингиз ёнингиздами?– суриштирди Леклерк.

–Ҳар доим ўзим билан олиб юраман, –Ринат чўнтагидан паспортини чиқарди.

Унинг ярим татар қони соҳиби сифатида гоҳида ҳужжат кўрсатишни талаб қиладиган милиционерлар билан тўқнашиб туришини французлар билиш шарт эмас. Зеро, у шу важда кўпдан бери Россия фуқароси бўлса-да, Москвада рўйхатда турса-да, СССР журналистлар уюшмасининг аъзолик гувоҳномаси билан биргаликда паспортини ёнида олиб юришни маъқул кўрарди. У паспортини чиқарар экан, бирдан Лиза эсига тушди.

–Айтгандай, бир нарсани аниқлаб олсам бўладими? –деди у шу заҳоти Плавникка қараб.– Мобода мерос менга теккудек бўлса, қонунга кўра уни собиқ хотиним билан бўлишишим шартми? Ёки барча пуллар менга ўтадими?

–Расман ажрашганмисизлар? –суриштирди Плавник.

–Аллақачон. Эски уйимдан рўйхатдан чиқмаган бўлсам-да, кўпдан бўлак-бўлак яшаймиз.

– У ҳолда барча мерос сизга ўтади ва бўлиниши мумкин эмас. Чунки, сиз уни ажрашишгандан кейин олаяпсиз. Қолаверса, бу биргаликда ишлаб топилган мулкка кирмайди. Модомики, ўша ерда яшамаётган, хотинингиз билан биргаликда рўзғор юритмаётган экансиз, қаерда рўйхатда туришингизнинг меросга ҳеч қандай дахли йўқ.

– Шуниси етмай турувди ўзи, – минғирлади Ринат. Катя учун, албатта, пул беради, лекин Лиза бир чақа ҳам ололмайди. Собиқ хотининг шунақа бойвачча меросхўрдан ажрашганини ўйлаб қанақа изтироб чекишини тасаввур қилиш Ринатнинг дилига хуш ёқарди.

***

Ҳужжатларни расмийлаштириш ҳийла чўзилди. Бир даста қоғозларга имзо чекишига тўғри келди. У имзолашдан олдин ҳар бирини диққат билан ўқиб чиқди. Чунки, қаршисида турган учала адвокатнинг ҳам ушбу ишдан иложи борича манфаатдор бўлиш йўлида жон куйдираётганликларини тушуниб турар, чунки, ҳужжатлардан бири адвокатларга меросдан икки фоиз тегишини кўрсатмоқдайди.. Икки фоизни пулга чаққанда қанча бўлишин ҳисоблаб кўриб, “ўҳ” деворди.

–Иштаҳалар карнай-ку, оғайнилар, – деди у асабийлашиб ва ручкани жойига қўйди.

–Бу адвокатларнинг одатдаги қалам ҳақи, – деди Плавник.– Мен, масалан, тўрт фоизгача ҳақ оламан. Гоҳида, беш фоизга ҳам чиқади. Сизнинг вазиятингизда мероснинг умумий миқдоридан келиб чиқиб, икки фоизга розимиз. Сизга масалаҳатим, барча қоғозларнинг иложи боирча тезроқ имзоланг. Жаноб Дрюмо ва Леклерк Францияда ўз соҳасининг энг омилкор ва машҳур мутахассислари ҳисобланишади. Омадингиз келганини қарангки, ишингиз билан шундай инсонлар шуғулланишаяпти.

–Мен бу пулга юристларнинг бутун бир армиясини ёллашим мумкин,– ғудурлади Ринат. У ўзининг кимлигини ҳис эта бошлаганди.

– Ёлланг,– розилик билдирди Плавник,– лекин, унгача меросингиздан ҳеч вақо қолмайди. Киевдаги кошона ва Лондондаги уй аллақачон сотувга қўйилган. Чунки, хизмат ҳақи, газ, электр қуввати учун қарзлар осмонга чиқиб кетган. Хизматчиларнинг маоши тўланмаган. Киевда саройда қўриқчилар, уй хизматчилари, ошпаз ва фаррошлардан иборат ўн икки киши хизмат қилади. Агар иш бундан буён ҳам шундай кетаверса, сизга ҳеч нарса қолмайди. Менимча, қашшоқ бўлиб ўтиргандан кўра, икки фоизнинг баҳридан ўтганингиз яхшироқ.

Бу нусха гапига ўзгаларни ишонтиришгнинг жа ҳавосини олган экан. Ринат қоғозларни ёнига тортиб, имзолашга тушди. Дима дўстнинг ҳолига саросимага тушган ҳолда қараб турарди.Кейин ўзни тута олмай ёнига келди.

– Булар сени чув туширишади, -шивирлади у Ринат томонга энгашиб, –юрагим сезаяпти, катта пулга туширишади. Ҳозирча қўл қўймай турсанг бўларди.

–Хўш, нонуштангни нима қиламиз? – зарда аралаш сўради Ринат. –Ёки энди тушликка розимисан? Ёнимда бор-йўғи уч юз доллар қолган. Агар менга ҳозир минг доллар беришса, ҳар қандай қоғозга қўл қўйишга тайёрман.

Леклерк унинг гапини эшитиб тургандек:

–Пулни олиб келиш учун аллақачон банкка одам кетган. Кундалик сарф-харажатларингиз учун ҳозир уч юз минг доллар келтиришади. Айтгандай, сиз пулингизни долларда оласизми ё еврода бўлгани маъқулми?– деди.

      -Долларда оламан, – хўрсинди Ринат, худди, елкасини босиб турган тоғ ағдарилгандек. – Қолган пулларни қачон беришади?

–Биз сизга чек дафтарини берамиз ва банк ячейкасидан фойдаланиш ҳуқуқини берадиган ҳужжатларни номингизга расмийлаштирамиз, –тушунтирди Леклерк. –Пулингиздан эртаданоқ фойдаланишингиз мумкин. Ҳозирча сизга беришимиз мумкин бўлгани шу. Қолган пуллар билан компаниянинг акциялари текширувни тугатганимиздан кейингина сизга ўтади.

–Унда кутиб тураман, – қарор қилди Ринат олийҳимматлик билан.

Тушликни қандайдир машҳур япон ресторанига буюришган экан. Суси ва сасими солинган қутиларни кўриб, Дима ҳаяжондан қийқириб юборди. Тўғри, ароқ йўқ эди, ҳатто, саке ҳам айтишмапти, номардлар. Плавник эса иш пайтида, шунда ҳам, фақат, мижозларга бир қадаҳ конъяк таклифи қилиш билан кифояланар экан.

Учрашув кечки соат олтигача чўзилди. Ҳамкорлар эртага эрталаб учрашиб, қолган ҳужжатларни кўздан кечиришига келишдилар. Икки ошна маҳкамадан чиқишганда қош қорайиб қолганди. Куз пайти Москвада шом эрта тушади. Ринатнинг қўлида пул солинган кичикроқ халтача бор эди. Дима содир бўлган воқеадан ҳамон эсанкираб турган Ринатни туртди

–Тентакнинг тилаги рўёбга чиқди. Сен энди миллионерсан.

– Миллионер бўлишни орзу ҳам қилганим эмасман,– тан олди Ринат . – ҳатто, нима қилишимни ҳам билолмай гаранг бўлиб қолдим.

–Эртага сенга Москвадаги квартиранинг калитини беришади, бемалол кўчиб ўтишинг мумкин, – эслатди Дима, – Бундай олганда, сен оддий миллионер эмассан, миллиардерсан. Бўлажак, албатта. Тасаввур қиласанми, бу ҳақдаги илк кечинмаларингни ёзсанг, қанча қалам ҳаққи олишинг мумкин? Мен нималар деяпман ўзи? Қандайдир ахмоқона гапларни айтаяпманми? Сен қалам ҳақини нима қиласан? Ҳозир ҳар қандай газетани, ҳар қандай журнални, ҳар қандай журналистни сотиб олишга қурбинг етади. Бор бойлигингнинг тушадиган фоизнинг ўзи Москвадаги жами журналистлар топадиган пулдан кўп бўлгач, қалам ҳаққини бошинга урсанми? Эшитаяпсанми гапимни?

–Эшитаяпман.

Улар Диманинг “тойчоғи” ёнига ўтиб, машинага ўтиришди.

–Балки, ҳозир тўппа-тўғри бориб, сенга машиналарнинг энг зўрини сотиб олармиз,– таклиф қилди Дима.– Кейин Лизани йўқлаймиз. Аламидан ёрилиб ўлсин.

–Кераги йўқ. Уйга кетдик. Чарчадим. Уйқум келаяпти.

–Доимо шунақа қиласан. Бори-йўғи бугун миллионер бўлдинг-у, дарров ўзгардинг қолдинг.

–Кечқурун Оксана келадиган эди.

–Кел, унга қўнғироқ қиламиз, – қувониб кетди Дима, – қай аҳволга тушишини тасаввур ҳам қилаоласанми?

–Ҳожати йўқ. Кейинроқ ҳаммасини ўзим айтиб бераман унга.

Дима чор атрофга бир қараб олиб, машинасини юрғизди.

– Дунё тасодифларга тўла, деб шуни айтишади-да, – Дима ҳамон ҳаяжонланини босолмасди, – мана сен Оксана билан ошиқ-маъшуқсан. Бобонг ҳам бир пайтлар Оксана деган аёл билан шакаргуфторлик қилган. Балки, ўша кампир сенинг Оксананинг бувисидир?

– Бўлиши мумкин эмас, Оксананинг бувиси Харьковда яшайди.

–Барибир қизиқ-да…

–Қолаверса, ўша Оксананг ҳалиги омборчи туфайли бобомдан кечган, – уқтирди Ринат хомуш тортиб.

–Балки, ҳомилдор пайтида бобонгнинг ўзи ташлаб кетгандир?– эътироз қилди Дима.

–Бобом тўғрисидаги бўлмағур гапларини бас қил.

–Мен ҳеч нарса деганим йўқ. Шунчаки ҳаётда ҳар хил вазиятлар бўлади-да. Қара-я, менинг йўлимни кесиб ўтмоқчи, уриб олишимга сал қолди.

Ринат ўтиб кетаётган “ Волга” тарафга қараб ҳам қўймади. У ўз ўйлари билан банд эди. Дима ҳозир ҳис-ҳаяжонга берилишнинг мавруди эмаслигини англаб, жимиб қолди. Ринатнинг уйига етиб келишгач, ҳарқалай ўзини тутиб туролмади:

–Балки, уйга бирга чиқармиз? Ўзингни қандай ҳис қилаяпсан?

–Чидаса бўлади, – ҳазиллашди Ринат, – мендан хафа бўлма, Дима. Ҳалигача ўзимга келаолганим йўқ. Ҳозирча ёлғиз қолганим маъқулга ўхшайди.

– Уйингга мустаҳкам эшик ўрнатиш керак, – тиржайди Дима сумкага ишора қилиб. – Сенинг ўрнингда бўлсам, эртагаёқ уста чақириб, янгисини қўйдирардим.

–Эртага бошқа уйга кўчаман,– эслатди Ринат, –Умуман олганда, ўзимни ҳеч нарса бўлмагандек тутишим керак. Кун бўйи мен билан бирга бўлганинг учун раҳмат. Эрталаб сени кутаман. Бундай пайтда ёнимда бўлганинг яхши-да.

–Келаман, – деди Дима. – Ҳозир эса қандай қилиб тўйиб ичсам, нима бўлганини унутсам, деб ўйлаб турибман. Агар бу воқеалар тушимда содир бўлса эди, уни ҳаётимдаги энг ғаройиб туш, деб ҳисоблаган бўлардим. Бунинг устига бировларнинг олдида лаққиллаб юбормаслик учун тилимни тийиб туришдек азобга ҳам чидашим керак.

–Бу ҳақиқатан ҳам оғир азоб бўлади сен учун, – деди Ринат машинадан тушиб, эшикни қарсиллатиб ёпаркан.

Йўлакка қадам қўйган заҳоти, бурнини жийирди. Илгари бу ернинг бунчалик бадбўй эканини сезмаган экан. У пул тўла сумкасини тутиб, зинапоядан кўтарилди. Эшикни очиб уйга кирди-да, кийим илгич ёнига сумкани улоқтириб, йўл-йўлакай ечинганча, хонага кирди. Катга ўтириб, атрофига назар ташлади: бурчакда ўртача катталикдаги телевизор жойлашган, эски мебель, ўзининг иш столи, компьютер, принтер, оҳори кетган дарпардалар, сарғайиб кетган қандил – ҳаммаси ўша-ўша. Наҳотки, унинг ҳаётида ғайритабиий эврилиш юз бериб, бутунлай бошқача шароитда яшайдиган даври бошланган бўлса? Шу лаҳза эсига пул тушиб қолди. Ўрнидан турди-да, йўлакка чиқди. Сумкани хонага олиб кирди. Юз долларлик пачкалар айқаш-чуйқаш бўлиб ётарди. Битта дастани олиб, ўрамини йиртди. Қаради. Энди бир умр пул хусусида қайғурмаса ҳам бўлади Саёҳат қилиши, дунёдаги энг ғаройиб масканларни томоша қилиши, меҳмонхоналарнинг сарасида яшаб, энг ҳашаматли ресторанларда яйраши мумкин. Қимматбаҳо ва ноёб китобларни ўқишга, дунёнинг донғи кетган донишмандлари билан суҳбат қуришга, Тибетга боришга, Қуддиси шарифни кўришга, Римни томоша қилишга қурби бемалол етди. Ҳатто, энг моҳир меъморларни таклиф қилиб, ақл бовар қилмайдиган мўъжизавий иморатларни бунёд этса ҳам бўлади. Ўта ақлли китоблар ёзиши ҳам мумкинки, уларнинг чоп эттириш учун ҳомий ва ношир излаб тентирамайди… Ринат қўлидаги даста пулни столга қўйди-да, сумкани жавонга тиқди.

Қандайдир беъмани нарсалар хаёлга келади-я, ижирғанди у. Қўлимга пул тушса бас, дарров қандай қилиб совуришни ўйлайман-а. Йўқ, бу маблағни қандайдир самарали ишга сарфлашим керак, қалами ўткир журналистларнинг бошини қовуштириб, янги журнал очсам, Димани бош муҳаррир қилиб қўйсам ҳам бўлади. Лекин, Диманинг раҳбарликка уқуви йўқ, бош маслаҳатчи бўлиши мумкин, жамоага раҳнамоликни эса бошқа бировга юклатиш лозим. Ринат кулимсиради. Яхшиямки, хаёлидан кечган фикрларни Дима эшитмайди, акс ҳолда ўлгудек хафа бўларди.

Эшик қўнғироғи жиринглади. Ринат бугун Оксана келадиган кун эканини эслади. Соат саккиз бўлаётганди. Бўлажак даромадини тақсимлаш билан ҳаддан ташқари чалғиб кетипти, чамаси. У ўрнидан туриб, эшикни очишга борар экан, кечки овқатга ҳеч нарса олмаганини, ҳатто, уйида нон ҳам йўқлигини эслади.

Оксана кирасолиб одатдагидек яноғидан ўпди. Қиз новчагина бўлиб, Ренатдан ҳам баланд эди. Бежирим юзли,мовий кўзли, бурни салгина танқайган бўлиб, сомонранг узун сочларини тепасига бир тутам қилиб тугиб юрарди. Ўтган йили продюссер ҳузурида танишганларидан бери Ринатнинг уйида учрашиб туришарди.

Қиз одатига кўра ошхонага ўтди. У ишдан чиқиб келиб, одатда кечки овқатни шу ерда қилар, агар Ринатнинг пули бўлса, бирор ёққа боришарди. Бу сафар ҳам ошхонага кира солиб, музлатгични очди, шу заҳоти ўша томондан норози қичқириғи эшитилди:

–Музлатгичнинг бўм- бўш-ку. Тоза адои тамом бўпсан ўзинг ҳам. Наҳотки, бугун ҳеч нарса келтирмаган бўлсанг? Ёки уйдан чиқмадингми?

–Чиқдим. Аммо, ҳеч нарса олганими йўқ, – Ринат ошхонага биттагина калта иштонда кираркан, ланжлик билан қизнинг гапини тасдиқлади.

–Кейинги пайтда бутунлай ақлдан озаяпсан, -деди Оксана музхонани қарсиллатиб ёпар экан.– Ҳатто, қаймоғинг ҳам ачиб қопти. Пишлоқ бўлса бужмайиб, малларанг бўлиб ётипти, ҳолбуки оқ бўлиши керак. Нонинг ҳам йўқми?.

–Йўғ-а,– ғудранди Ринат.– Ишим кўпайиб кетди, ўзим ҳам уйга ҳозиргина келдим.

Қиз чойнакни ўтга қўйиб, газни ёқди. Яна ошхонага кўз ташлади.

–Сен уй хизматчиси олишинг керак,– деди Оксана курсига ўтираркан,– –ошхонанг ивирсиб кетипти. Ейдиган ҳеч вақонг йўқми?

–Ширин кулча бор, – эслаб қолди Ринат.– Жовонда Даниядан келтирилган бир қути ширин кулча турипти.

–Йўқдан кўра, шу ҳам бўлади.

Қиз ширин кулчани келтириб, ўзига чой қуйди.

– Қачонгача шу аҳволда яшамоқчисан?– сўради Оксана Ринатга қараб.

У ўзини қиз олдида яланғочдек тургандек ночор ҳис этарди. Елкасини қисди. Ринатнинг ҳозир гаплашишга ҳоҳиши йўқ, фақат, қизнинг силаб-сийпашига, танасини бағрига босишга муштоқ эди.

–Ётоқхонага юр,-таклиф қилди Ринат, – сени соғиниб кетдим.

Қиз унинг овозидаги зорланишни пайқамади. Афтидан, жуда оч эди, балки, йигитнинг лакаловлигидан дили озор чеккандир. Ахир, Оксананинг келишини биларди, ҳеч бўлмаганда нон олиб келса, эгнига у-бу нарса илиб олса бўларди-ку.

–Шошилма, – деди Оксана унинг таклифини рад этиб.

–Ичкарига кирайлик, -яна такрорлади Ринат,– сенга айтадиган бир дунё гапим бор.

– Яна тўшагингга тортаяпсанми? – Қизнинг овозида ижирғаниш бор эди. – Шунча ётганимиз етар. Ўртамиздаги бунақа мужмал муносабатга чек қўйсак ҳам бўлар, сен нима дейсан? Тўғриси, бугун сенга шуни айтиб қўйиш учун келгандим.

–Тушундим. Кечки овқатни тушириб, хайрлашмоқчи бўпсан-да.

–Киноя қилма. Бир хилдаги ҳазилларинг ҳиқилдоғимга келди. Сен лоқайд ва тўнгфеъл одамсан. Менга кўпинча ёнингда бировнинг бўлиш- бўлмаслигининг фарқи йўқдек туюлади. Сени ҳеч ким қизиқтирмайди…

–Менимча, жанжаллашадиганга ўхшаб турибмиз, – ғамгин жилмайди Ринат.– Жаврашни бас қил. Сенга айтадиган гапим шунчалик кўпки, юр ётоқхонага ўтайлик. Сенга қўлимни ҳам тегизмайман…

–Текизганингда ҳам қўлингдан ҳеч нарса келмайди. – Қиз чойини ичиб тугатди-да, пиёлани ювмасдан токчага қўйди, ширин кулчали қутини ёпди, – Бугун ҳайз кўрганман. Шунинг учун кечириб қўясан. Қолаверса, орамизнинг аллақачон бузилиб бўлганини тушуниб қўйсанг, ёмон бўлмасди. Бугун олдингга атайлабдан шуни айтиш учун келувдим.

–Биласанми, бугун қанақа ғалати воқеа содир бўлди, -суюнчилади Ринат, – бобомнинг ҳам Оксана исмли севгилиси бўлганини билиб қолдим. Кейин ажрашиб кетишган…

–Афтидан, бобонг ҳам аёллар бобида сенга ўхшаган лапашанг бўлган ўхшайди, – деди Оксана пинагини бузмасдан, сўнг курсидан қўзғолди. -Уйингда иккита китобим ётипти. Олиб кетсам майлими? Менимча сен “Да Винчи сири” ва янга қандайдир китоб олувдинг.

Қиз уни айланиб хонага ўтди. Ринат ўгрилиб, индамасдан ортидан эргашди. Токчада қиз айтган иккита китоб ётарди. Оксана китобларни оларкан, кўзи стол устидаги тахи бузилган пулларга тушди.

–Бунча пул қаёқдан келди? – ҳайратга тушган Оксана Ринат томонга қаради.

– Келди-да…– Йигит қизга нима деб тушунтиришини билолмасди.

–Қалам ҳаққингми?– жилмайди қиз, -Табриклайман. Бу сен учун катта бойлик-ку. Шинамроқ бошқа бир уйни ижарага олсанг, эгни-бошингни эпақага келтирсанг ҳам бўлади.Бу ерда бир неча минг доллар бўлса керак. Энди сен бадавлат одамсан, аммо, ландовурлигинча қолибсан.Уйингда ҳатто ноннинг ҳам йўқ. Мен пулсиз қопти-да, деб ўйласам, бу кишим бир даста долларни қучоқлаб оч ўтирибди. Шунақаям ахмоқлик бўлдими?

–Оксана, – йигит сўнгги бор қиз билан гаплашишга уринди.

–Бас қил, – қиз Ринатга андак жирканиш билан қараганди, бу уларнинг ораси очиқлиги ҳақида айтилажак ҳар қандай сўздан кўра ишончлироқ таъсир қилди. Зеро, эркак киши билан суҳбатлашаётган аёлнинг чеҳрасида шунақа ифода пайдо бўлдими бас, бу – уларнинг муносабати бутунлай барҳам топганини билдиради.

–“Миллионлар”ингни ақл билан харажат қилишга ҳаракат қил, – деди қиз масхараомуз оҳангда, уни туртиб юборгудек бўлиб, даҳлизга ўтаркан.

Ринат қизнинг ортидан тикилиб қолди.

–Китоблардан бирида қандайдир доғ бор,– деди хайрлашар чоғда Ринат,– олиб келганингда шундай эди.

–Бу бизнинг биргаликдаги ҳаётимиздаги сўнгги доғ бўлиб қолади, деган умиддаман, – қиз шундай мушкул пайтда ҳам ўзида ҳазиллашишга куч топди. –Хайр, Ринат. Ўзинг яхши йигитсан-у, жуда пандивақисан-да. Яна нон олиб келиш эсингдан чиқмасин. Ҳозирча.

–Омадингни берсин.

Йигитнинг сўз оҳангидаги нимадир қизни ўгрилиб қарашга ундади:

– Раҳмат, – у Ринатга тикилди,– Бундан кейин меҳмонлар олдига бунақа либосда чиқма.Хайр.

У эшикни секин ёпиб, уйдан чиқди. Ринат ёлғиз қолди. Хонага кириб стол устида ётган даста пулга қаради. Сумкага кўз ташлади.

– Менинг “миллионерлик” ҳаётим шу тарзда бошланди, – у паст овозда ўз ҳолига шарҳ берган бўлди,– яъни, шод-хуррамлик билан деса ҳам бўлади.

У қайрилиб, чўмилиш хонасига ўтди. Негадир соқолини қиртишлагиси, худди Оксанадан сўнг яна кимдир йўқлаб қоладигандек ювингиси келиб кетди.Лекин, ушбу тунда уни бошқа ҳеч ким безовта қилмади.

4 боб

Эрталаб уларни олиб келиш учун Плавник ўз машинасини жўнатди. Дима “Мерседес”га ўтирган заҳоти, “машинада чексам бўладими?” деб сўради. Ҳайдовчи кечирим сўраб, хўжайини одатда чекмаслигини айтди. Дима ҳафсаласи пир бўлиб тиржайди.

Плавникнинг маҳкамасида уларни франциялик адвокатлар кутиб туришарди. Уларни биринчи қаватда кутиб олган кечаги аёл бугун ниҳоятда хуштавозе эди. Бу сафар у қўнғир костюм, тиззаси етмайдиган юбка кийиб олганди. Ҳатто, бу гал ўзини таништиришни ҳам лозим кўрди.

–Исмим Тамара, –деди у Ринатга, – Иосиф Борисовичнинг ёрдамчисиман.

– Танишганимдан хурсандман, -Ренат шундай дер экан, чиндан ҳам кийимларини янгиламаса бўлмаслигини пайқади. Бирор ёққа кириб қимматбаҳо костюм, пойабзал, кўйлак, галстук, ҳатто ёмғирпўш олиш керак. Аммо, бу ишни кейинроқ қилишга тўғри келади.

Плавникининг иш бўлмасида французлар бир тўп қоғозни тайёрлаб туришган экан. Ҳаммасини қайтадан ўқиб, имзолашга тўғри келди. Барча ҳужжатлар икки тилда – французча ва русча тайёрланганди. Ринат яна бир бор хусусий адвокат ёллаш зарурлиги тўғрисида ўйлади. Жилла қурса, ҳуқуқшунос маслаҳатчи олиши керак. Дима бекорчиликдан кофе аралаш коньякни ҳўплаб, адвокатнинг иш бўлмасини кўздан кечирди, ёқимтойгина котибасига кўзини қисиб кўрди. Барча юмушлар соат учларда ниҳояига етди.

–Мен сизга ўзимнинг битта ходимини бераман, – деди Плавник.– Уйни ва Рублевкадаги далаҳовлини кўрсатади. Калитларини олиб беради. Уйда ҳамма шароит муҳайё, бугуноқ кўчиб ўтсангиз ҳам бўлаверади. Дала ҳовлининг озроқ муммоси бор. Ўша ерда сизга тушунтириб беришади. Эртага “Национал” меҳмонхонасида кечки овқатни сиз билан биргаликда баҳам кўрамиз. Роппа-роса соат еттида. Биз сизни кутамиз… Бу – бир қисми ишга бағишланган зиёфат бўлади, гап шундаки, биз у ерга Глущенко билан шерикликда Украинадаги бир неча корхоналарнинг акциясини тассарруф қилиб келган иккита ҳамкорингизни ҳам таклиф қилмоқчимиз.

–Албатта келаман, – ваъда берди Ринат.– Бошқа гап йўқми?

–Мана бу чек дафтарчангиз, – Плавник унга каттагина пакет узатди. , бу ерда Швейцария банкининг маҳаллий бўлимидаги ҳисоб-рақамингиз ҳам бор. Лекин, ҳозирча бор-йўғи уч миллионга. Қолган маблағдан Францияга боргач, фойдаланишингиз мумкин. Истасангиз, Россияга ўтказишимиз мумкин. Сизга қайсиси қулай бўлса, ўшандай қиламиз.

–Раҳмат.

–Яна, –деди адвокат, – сизга энди тансоқчи керак. Агар бир неча киши бўлса, яна ҳам яхши бўлади. Бизни тўғри тушунинг, сиз беҳад катта бойликка меросхўр бўлаяпсиз. Биз амакингиз ва оиласини нега ўлдиришганини аниқ билмаймиз. Франция ҳукумати Владимир Глущенконинг вилласига учиб келган вертолётга бомба қўйилганини аниқлашган. Натижада вертолёт ичида ким бўлса, ҳаммалари- ўзи, хотини, ўғли, қўриқчилар бошлиғи ва учувчи ҳалок бўлган. Табийки, то қотил топилмагунча қайдир даражадаги сизнинг тақдирингизга ҳам хавф остида қолаверади. Мен сизни қўрқитмоқчи эмасман. Аммо,албатта, тансоқчи олишингиз керак.

–Мен қаёқдан оламан, –ҳайрон бўлди Ринат. –Мана Дима бор…

–Бу камлик қилади,– кулди Плавник.– Ҳоҳласангиз, ҳозироқ ташкил қиламиз. Амакингиз томонидан ташкил этилган, худди, шу масала билан шуғулланнадиган алоҳида компания бор. Биз хавфсизлик хизматига қўнғироқ қилиб, бир неча синашта ходимларни жўнатишни сўраймиз. Бошланмасига кифоя қилади, деб ўйлайман. Машинангиз борми?

–Йўқ, – Ринат Димага қаради.

–Машинамиз бор, –деди Дима шоша-пиша.

–Яхши. Демак, қўриқчилар сизни керакли жойга олиб боради, олиб келади. Ҳар доим ёнингизда бўлишади. Эртага эрталаб уйингизга етиб боришади.

–Қайси уйимга?

–Айтдимку, ҳозир сизга тоғангизнинг собиқ квартирасини кўрсатишади, вақтинча ўша ерда яшаб турасиз. Калитни бизнинг ходимдан оласиз. Ҳамма ҳужжатлар қайта расмийлаштилгандан сўнг эса, қонуний эгаси сифатида кўчиб ўтасиз. Бошқа жойлардаги уй-жойлар ҳам тасарруфингизга ўтади.

–Мен бунинг нима фарқи борлигини тушунмаяпман.

– Агар уйнинг ҳақиқий эгаси бўлсангиз, ижарага беришингиз, сотишингиз, бировларга совға қилишингиз мумкин. Лекин, уй соҳибининг қариндоши сифатида турсангиз, бемалол яшайверасиз, аммо, уйга тегишли бирор нарсани сотишга ҳақингиз бўлмайди

–Мен ҳеч нарсани сотмоқчи эмасман, –деди дарҳол Ринат, – умуман олганда, сизнинг фикрингизни бирданига англашга ақлим ожизлик қилаяпти. Билганларингни қилинглар. Хуллас, у ерга қачон борсам бўлади?

–Ҳозирнинг ўзида. Сизга Тамара ҳамроҳлик қилади. У манзилни яхши билади, бир неча марта бўлган, қўлида уйнинг калити ҳам бор. Менинг ҳайдовчим хизматлингизда бўлади.

–Маъқул, – Ринат адвокатлар билан мулоқатдан толиққанди.

–Кейин эса амакингизнинг дала ҳовлисига борасизлар. Ҳозир у ерда ҳеч ким йўқ. Ҳатто, уй жиҳозлари ҳам қолмаган. Амакаингиз сотмоқчи ёки қайта таъмирламоқчи бўлганга ўхшайди. Афсуски, улгурмаган…

–Тушунарли.

–Эртага бўлса, сизни “Национал”да кутамиз. Кўришгунча хайр, жаноб Шарипов.

Ринат ҳорғинлик билан бош ирғаб, адвокатларнинг қўлини қисди. Узун кулранг ёмғирпўшдаги Тамара уларни пастда кутиб турарди. Афтидан у устки либосларининг ҳам костюмлари рангига мослаб танларди. Шунга қараганда Плавник яхши ҳақ тўларди.

Тамара Ринат билан орқа ўрнидиққа ёнма-ён жойлашди, Дима олдинга ўтиришга мажбур бўлди. Ҳайдовчи машинанниг оҳиста жилдирди.

–Бу – Москва дарёси соҳилидаги аслзодалар эгаллаган ҳудудда жойлашган янги уйлардан бири, – тушунтирди Тамара, қиздан ғаройиб хуш бўй тараларди. – Кваратира икки босқичдан, яъни, саккизта хона, тўрт ҳожатхона, жакузи ва кенг-мўл ошхонадан иборат. Тўрт йил олдин сотиб олинган. Хўжайин бу ерда оиласи билан деярли яшамаган. Чунки, аллақандай ҳайкалчалардан ташқари бирорта шахсий буюмга кўзимиз тушмади. Фақат, ҳар бири юз минг доллардан кам турмайдиган тўрт дона сурат бор экан, холос. Чамаси, безак учун олинганга ўхшайди.

–Уйнинг ўзи қанча туради? – қизиқсинди олдинда ўтирган Дима.

–Ҳозирги олиймақом квартираларга солиштирганда унча қиммат, деб бўлмайди. Қайта қуриш даврида сотиб олинган ва анча арзонга, бор йўғи ярим миллион долларга тушган.

–Арзимас пул экан, -маъқуллади Дима бошини олд тарафга буриб.

–Ҳозир қанча туради? – сўради Ринат.

–Тўрт миллион долларга яқин, – жавоб берди Тамара кордонлик билан.– Ичидаги бойликлари билан беш миллионга бориши мумкин.

–Жудаям зўр экан, – деди Дима ўзини тутаолмай. –Бутун бошли саккиз хонали уй-а?

–Шундай, –деди Тамара унинг киноясига эътибор қилмай,– Рублевкадаги дала ҳовли ҳам зўр. У ёқда ҳар сотих ер элликдан юз минг долларгача туради. Ҳар бир сотиғи! – ғурур билан таъкидлади у.– Ён қўшниларни эса фақат телевизорда кўрган ёки номини эшитган бўлишингиз мумкин. Ўнг тарафдаги ҳовли бош вазир ўринбосариники, чап томонда эса йирик нефт компаниясининг раҳбари яшайди. Ҳар бирининг ҳовлиси ўттиз сотихдан кам эмас.

–Ёки уч миллион доллар, –хуштак чаливорди Дима, – дала ҳовлимисан, дала ҳовли экан-да.

–Баъзи бир дала ҳовлилар бир гектардан ортиқ жойни эгаллаган, – айёрона жилмайди Тамара.– айримлари эллик миллион доллар туради. Сиз журналистлар Москвдаги уй-жойнинг нархини яхши билишларингиз керак-ку.

–Бизга бу ҳақда айтишмаган экан, – дарров жавоб топди Ринат. Шу пайт чек дафтарчаси эсига тушиб қолди. -Тўхтанглар, – илтимос қилди у, – балки, у томонларга боришдан олдин бирорта дўконга тушиб, эгни-бошимизни эпақага келитирармиз.

–Албатта, – уни қўллаб- қувватлади Тамара, – мен ҳам шуни айтмоқчи бўлиб турувдим ўзи. Қаердан харид қилишни ёқтирасиз?

–Бирорта аралаш моллар дўконидан-да.

Тамара яна кулимсиради. Кутилмаганда беҳад улкан бойликка эга чиқиб қолган йигитчанинг бўш-баёвлиги қизга ёқиб тушаётганди.

–Степан, Петровский растасига ҳайда, -таклиф қилди у ҳайдовчига.– Ўша ердан ҳоҳлаган нарсангизни танлаб олишнигз мумкин, -кейин Ринатга қараб қўшиб қўйди, – пойабзалдан тортиб, пальтогача ҳамма нарса бор.

–У ерда нархлар осмонда, дейишади-ку, – мужмаллланди Ринат.

–Сиздек бой-бадавлат киши учун нарх-навонинг нима аҳамияти бор? – елкасини қисди Тамара. – Кийимларнинг энг сарасини танлаш имконига эгасиз-ку!

Улар ўтирган “Мерседес” Неглинки кўчаси томондан келиб, савдо растаси ёнида тўхтади. Тамара биринчи бўлиб машинадан тушди-да, ичкарига кирди. Шунақа жойларни айланиш аёлнинг жони-дили экани шундоққина кўриниб турарди. Ҳамроҳлар кўзи пештахталардан бирига ёпиштирилган – бу ерда сотиладиган эркаклар костюми уч мингдан беш минг долларгача туриши, шу боисдан пули бўлмаган кимсаларнинг азбаройи қизиқиш юзасидан кириб юрмасликлари уқтирилган эълонни ўқишди. Дима ҳайрон бўлиб қаради. У шу хилдаги эълонлар борлиги ҳақида, ҳатто, эшитмаган ҳам эди.

Тамара зудлик билан Ринатга иккита костюм, бир нечта кўйлак ва бешта ажойиб галстук танлаб олди.

–Димага ҳам танланг, – деди Ринат қатъият билан.

Аёл елкасини қисди: миллиардерларнинг ғалати феъл-атворига кўникишга тўғри келади. Диманинг қўпол қадди- қоматига мос костюм топилиши қийин бўлди. Топилганини ҳам озроқ тўғриламаса бўлмасди. Аммо, гулдор кўйлаклар унга ёқиб тушди. У қачондан бери ўзи орзу қилиб юрган чарм курткани кийиб кўраётганида хурсандчилигидан, Ринатни қучоқлаб, қовурғасини қисирлатиб юборди. Шундан сўнг пойабзал бўлиимга ўтишди. Бу ерда Димага эски ботинкаларидан воз кечишга тўғри келди. Тамара бирданига беш жуфт, яъни Ринатга учта, Димага иккита пойабзал танлади. Аёл шу заҳоти пайпоқ, пойабзал мойи, туфлиқошиқ, бир жуфт шиппак ҳам сотиб олди.

–Бу ерда шиппаклар қанча туршини биласанми? – сўради Дима дўстидан

–Йигирма-ўттиз доллар бордир, – деди Ринат. –Бу энг қимматфуруш дўкон.

–Бир юз саксон тўққиз доллар экан, –жавоб берди Дима, –хонавайрон бўлиш ҳеч гапмас.

–Бу ахмоқона шиппакларни сотиб олишга ҳожат йўқ эди, – аччиқланди Ринат, Тамара эса аллақачон чек урдиришга улгурганди.

–Бу ерда бар ҳам бор, бироз дам олиб, тамадди қилишимиз мумкин,– тушунтирди Тамара, – ҳозирча эса иккала дўкондан олган нарсаларимизнинг пулини тўлашимиз керак. Мен келишдим, чек билан оладиган бўлишди.

–Менимча, бир неча минг доллар сарфладиг-ов,– паришонланди Ринат.

–Худди, шундай, –қувониб бош силкиди Тамара,– ўттиз саккиз минг доллар бўлди. Улар сизнинг кимлигингизни билишга ўлгудек қизиқишаяпти. Машҳур шоуменми, бандитми ёки нефтфуруш бойми, деб сўрашаяпти.

Вой, Худойим-ей, -деворга суянди Ринат, –нима дедингиз уларга? Ҳамма нарсасини қайтариб беринг. Мен бир сафарнинг ўзидаёқ бунча пулни сарфлай олмайман. Мумкин эмас ахир…

–Ўрганиб кетасиз, –таскин берди Тамара, -бу бошланиши, ҳали машина, яхта, ҳатто, кўнглингизга ёққан аёлларга бриллиант тақинчоқлар олишингизга тўғри келади. Қани, барга кетдик. Ринат деворга суянманг, ҳамманинг кўзи бизда. Иккита чек ёзинг. Манавиларни йигитлар машинага ташлаб қўйишади.

Улар барга ўтишгач, Тамара уч стакан янги сиқилган апельсин шарбати келтиришни буюрди. Ёш йигит буюртмани бажариб, чекни стол устига қўйди.

–Бир ярим минг рубл,– Ринатнинг бақириб юборишга сал қолди, –нима бу? Апельсин шарбатими ёки бошқа мевадан олинганми?

–Янги сиқилган шарбатнинг бир стакани бу ерда ўн икки ёки ўн беш доллар туради, –тушунтирди Тамара,– энг яхши ресторанларда ҳам нархи ўн беш доллар. Қимматмас.

–Бутун бир тушликнинг нархи-ку, -ғижинди Ринат.– Миллионер зотини ҳеч ҳам кўргани кўзим йўқ. Шунча пулга ҳам шарбат ичиш мумкинми? Ҳар қандай дўконда шарбатнинг нархи бир ярим доллардан ошмайди. Яна бир литр ёки икки литри-я.

–Уларнинг бари кимёвий қоришма,– тоқат билан тушунтирди Тамара,– турли хил озуқавий аралашмалар кукунидан қилинган. Бу ерда сифати бутунлай бошқа. Нима қипти? Сифатли нарса учун эса пул тўлаш керак-да.

–Тушлик бу ерингизда минг доллар турса керак, – Ринатнинг қаҳр-ғазаби ошди.– Москвада нарсаларининг нархи осмонга чиққан шунақа масканлар борлигини айтишганди, мен ишонмагандим.

– Фақатгина, овқатланиб қолмасдан, асл француз шаробидан бурютма берсангиз, тушлигингиз баъзан беш-олти баравар қимматга тушишиш мумкин,– афтидан шунақа нарсалар ҳақида гапириш Тамарага хушёқар, бу уни жазавага солиб, лаззат бағишларди.– Чунки, шаробнинг ўз бир неча минг доллар туради.

– Биз бу ерда тушлик қилмасак керак, деган умиддаман, -тушкун кайфиятда тахминлади Ринат, – акс ҳолда миллиардларимни бир неча йиллардаёқ еб битираман.

–Еб битираолмайсиз, –эътироз билдирди Тамара. – Аммо, кўпчилик ўшанақа шоҳона тушликка ўч бўлади. Ҳукумат идорасидаги айрим амалдорлар ҳам қимматбаҳо ресторанларга ташриф буюришни ёқтиришар экан. Ҳамма буни одатий ҳол, деб ҳисоблайди.

–Уларнинг еган-ичгани мижозларининг бўйнига-да, – Ринат соатига қаради.– Келинглар, бирорта егулик буюрайлик. Лекин, аввал нархини билиб олинглар. Агар нархи осмонга чиққан устрица билан крабни ( балиқ таомлари- тарж.) айнан шу бар учун Англия қироличаси ўз қўли билан тайёрлаган бўлса ҳам, мен оғзимга ҳам олмайман. Ёки бу ерда оддийроқ таом пиширилмайдими?

–Ҳозир буюраман.

Тамара Ринатнинг нега бу қадар асабийлашаётганини сира тушуна олмасди. Ахир, у қўлидаги миллионлари билан умрининг охиригача пул ҳақида қайғурмаса бўлади-ку. Кеча Ринат кетгандан сўнг Иосиф Борисович қабулхонага чиқиб келди-да, ушбу ярим татар, ярим украин, отасидан эрта айрилган, ёшлигида онасиз қолган, хотинидан ажрашган, ҳеч қаерда ишламайдиган, топгани амал-тақал кун кўришига етадиган йигитни назарда тутиб, паришон ҳолда “ доим ахмоқларга омад кулиб боқади” деди. Тўғрида, бу борада чидаб бўлмайдиган даражада адолатсизлик юз берганди: шунча катта бойлик, унга эга бўлишни орзу ҳам қилмаган, ҳатто омади нечоғлик кулиб боққанининг фаҳмига ҳам бормаган бир кимсага текканди.

Тамара бу нусханинг пуллари ўзининг қўлига тушса, қанақа усталик билан сарфлаши мумкинлигини кўнглидан ўтказаркан, бутун вужуди яйраб кетди. Ўзи йигитга ёқадиганга ўхшайди. Имкондан фойдаланиб, шу ёш йигитнинг энг яқин кишисига айланиб олиши керак. Унинг икки марта эр қилганини, ўн яшар ўғли борлигини, Плавникдан, фақат, маошгина эмас, “хос хизматлари учун” қўшимча ҳақ ҳам олиб туришини бунинг билиши шарт эмас. Ҳамма Иосиф Борисовичнинг жиноий ишлар билан шуғулланишни ёқтирмаслигини, бандитлар билан боғланишни хуш кўрмаслигин яхши биларди. У асосан фуқаролик ишлари, айниқса банкларга оид ишларни олиб бораради. Хорижликларнинг бошини айлантириш ёки Сибирдан келган қишлоқи бойваччани кўнглини олишга тўғри келса, у Тамарадан фойдаланарди. Меҳмонлар аёл билан танишганларидан сўнг барча контрактлар осонгина имзоланиб, шартномалар ўз вақтида тузиларди қоларди. Тамаранинг жозибаси шунда эдики, у эркакларнинг аёл билан муносабатда қайси усулни ёқтиришини, аммо, буни тан олишдан чўчишини яхши биларди. Бу журналист йигит ойига бериши мумкин бўлган беш ёки ўн минг долларни у пул, деб ҳисобламасди. Шунинг учун жон-жаҳди билан ёқишга ҳаракат қилаётганди. Бирор соатдан сўнг дарё соҳилидаги Москвадаги машҳур қурилиш компанияси томонидан бунёд этилган маҳобатли бинога етиб келишди. Ҳамма бу компаниянинг шаҳарда алоҳида пудрат асосида махсус ҳудудларда амалга ошириладиган бунёдкорлик ишларига буюртма олишини, бизнес-классга мансуб энг ҳашаматли биноларни қуриб, бусиз ҳам осмонга чиқиб кетган кўчмас мулкнинг нархини янада кўтаришини яхши биларди.

Эшик оғаларига марҳум олигархнинг хонадонига ким, нима мақсадда нега келганини ҳижжалаб тушунтиришга тўғри келди. Ниҳоят, уларни Владимир Глущенконинг квартираси жойлашган ўн саккизинчи қаватга қўйишди. Ринат бировга тегишли уйни ноқонуний эгаллаб олаётгандек, кимнингдир хуфя ишини билдирмасдан кузатаётгандек ўзини ноқулай сезаётганди.

Тамара эшикни очгач, ичкарига киришди. Ҳамроҳларининг ҳайратдан ўзгариб кетган чеҳраларига қараб, уйнинг уларда қанақа таассурот қолдирганини сезди-да, худди уларни ўзига тегишли масканга олиб киргандек роҳатланди. Аёл пошналарини тақиллатиб, қўш қаватни эгаллаган маҳобатли уйнинг ҳайратомуз хоналари билан таништиришга киришди. Ринат ва Дима озроқ чўчиган қиёфада жимгина йўлбошловчининг ортидан эргашишди. Йигирма метрлик ваннахона, ойнаси дарёга қараган қишки боғ жўраларнинг ақлини шоширди. Ётоқхона деразасидан эса шаҳар бутун кўркамлиги билан намоён бўлиб турарди. Барча ваннахоналарга қутиси очилмаган тиш чўткалари, тиш пасталари қўйилган бўлиб, улар ўз эгаларини кутиб турганга ўхшарди. Бир жойда ҳатто болалар тиш чўткаси ҳам кўзга ташланди. Буни кўриб Ринат хўмрайди. У бу уй ва ўзига теккан пуллар фожиали тарзда ҳалок бўлган оиланики эканини эслади.

Ошхона бўлса янги аср фан-техника ютуқлари кўргазмасини эслатарди. Айрим жиҳозларни биринчи бор кўриб туришлари бўлса-да, нималигини сўраб ўтиришмади. Музхонада бўм-бўш, лекин махсус музлатгичга маъданли сув ва кока-колалар териб қўйилганди. Тамара иш бўлмасида ичимлик шишалари қатор турган барни кўрсатди. Улардан бирортаси очилмаган, шу боисдан ушбу маскан бир пайтлар тирик инсон оиласи билан яшаган хонадондан кўра, мўъжазроқ ичимликлар дўконини эслатарди.

Улар меҳмонхонага қайтиб, чуқур чарм оромкурсиларда нафас ростлашди.

–Мана, бори шу, – деди Тамара қулочини ғалати тарзда ёйиб, Ринатнинг бўлажак мулкини кўрсатди,– ҳамма ҳужжатлар расмийлштирилгунга қадар бу ерда қолиб, бемалол яшайверишингиз мумкин. Ҳозир кеч бўлди, Рублёкага боришни эртага қолдирамиз. Марҳум қариндошингизнинг жуда серҳафсала инсон эди. Ҳафтада бир марта хизматчи келиб, ҳамма томонни саришта қилиб кетади. Ҳақини эса тоғангиз ташкил қилган компания ойма-ой тўлаб боради. Калитни пастдаги навбатчи эшик оғасидан олади ва ўшанга топширади. Уйнинг хавфсизлигини ҳам боя айтган компаниямдан ҳақ оладиган қўриқчилар таъминлайди.Бу ерда бошқа ҳеч ким бўлмайди.

Кимдир эшик қўнғироғини чалди. Икка жўра хизматчи бемаҳалда келиб қолгандек, чўчиб тушди. Тамара ўрнидан туриб қарагани кетди. Ҳайдовчилар халталар ва қутиларни олиб чиқишган экан. Уларни даҳлизга жойлаб, Тамара қайтиб келди. У Диманинг бу ердалиги даҳшатли тарзда ғашини келтираётганига иқрор бўлгиси келмасди. Агар шунча пул ва вақтнинг бошига етган ушбу бақалоқ йўқолсайди, Ринат билан яккама-якка қолган бўлар, йигитни шунақа бемисл меросга эга бўлган нозик пайтда, албатта, ёнида ўзи сингари ишончли бир киши бўлиши зарурлигига инонтирган бўларди. Ринат эса худди қаршисида эллик ёшли аёл тургандек, унинг борлигини парвойига ҳам келтирмас, бу билан аёлнинг дилига озор бераётганди. Бўш-баёв йигитчанинг қандай ажойиб аёл билан учрашиб турганига фаҳми етмаётгани кўриниб турарди. Тамара бор-йўғи ўттиз иккига кирган, йигит билан ўрталаридаги фарқ бир неча ёшдан ошмаса-да, Ринат кўзига ёш йигитча бўлиб кўринаётганди. Бу аёлнинг турли тоифадаги одамлар билан муомала қилавериб, кўзи пишиб кетганининг таъсири эди. Зеро, Тамара аллақачон унутиб қўйган инсоний хислатлар журналистлиги туфайли Ринатнинг қонида сақланиб қолган, манфаати йўлида шафқат нелигини билмайдиган махлуққа айланмаганди.

– Биз ўзи вазифамизни бажардик, энди уйга қайтсак ҳам бўлади.– Тамара Димани уйига ташлаб, бой меросхўр ёнига ёлғиз қайтишдан ҳамон умидини узмаганди. Бақалоқ эса унинг режасини чапараста қилиб ташлади.

– Биз бирга қоламиз, – деди у Ринатга меҳрибонлик кўрсатиб, униси бўлса, бош ирғаб, ошнасининг фикрини маъқуллади.

Тамара қарғаниб юборишдан ўзини зўрға тийиб қолди: ўзи истамагандан кейин, манава лапашанг каллаварамнинг бўйнига аёл боши билан осилиб ололмайди-ку, ахир. Бойлик ақлга ақл қўшолмас эканда. Шу даражадаги катта пул ҳам бунга ожизлик қиларкан. У хўрсиниб, дивандан қўзғолди.

–Кўзларингга қаранглар, – насиҳат қилди у хайрлашаркан. – Ҳеч нарсага тегинманглар, бирор нарсани синдириб қўйманглар. Чунки, ҳозирча бу уй вақтинчлик келиб яшаб турадиган жойларинг ҳисобланади.

–Биз иккаламиз биргаликда яшаймиз, – деди Дима ғурур билан.

–Дўстингиз баъзан ёлғизликни истаб қолар, деган умиддаман, – заҳарханда қилди Тамара эшик томон юраркан.

У хонадондан чиқиб, эшикни ўзи ёпди. Уни кузатиб қўйиш дўстларнинг хаёлига ҳам келмади. Тамара лифтдаги кўзгуга қараб. Ўзига назар солди: қад-қомати, кўриниши бинойидек.

–Тўпорилар, – у кўзгудан кўзини оларкан, нафрат билан вишиллади.

5 боб

Аёл кетиши билан Дима ғолибона қийқириб, ирғишлашга тушди, кейин ўзини тап этиб, диванга ташлади.

–Бунақанги уй эртакларда ҳам бўлмаса керак, – деди у ҳайқириб, – Ҳатто, мен ҳам бойларнинг шунчалик зўр яшашини билмас эканман. Сен энди бизнинг орамиздан чиққан супермиллирадерсан. Қандай зўр-а! Мени ойига миллион доллар маош билан ишга олишинг ҳам мумкин.

–Уйим куйиб кетади-ку бундай қилсам,– ташвишланди Ринат.

–Нега уйинг куяркан? -бошини кўтариб, қўлларини ёзди Дима.– Агар йилига менга ўн икки миллион доллар сарфласанг, қирқ йилда атиги ярим миллиард доллар кетади. Қўлингда ундан неча бор кўп пул қолади. Мен илгаритдан ҳам мумсиклигини сезиб юрардим.

–Ақлдан озибсан, – тўнғиллади Ринат.– Ҳали бу ишларнинг нима билан тугаши номаълум. Францияда меросдан қанақа солиқ олинишни биласанми? Россияда ҳам кам эмас. Ҳаммасини ҳали расмийлаштириш, солиғини тўлаб қўйиш керак. Балки, марҳум тоғамнинг бирорта бошқа қариндоши ҳам чиқиб қолар. Унда меросни бўлишишга тўғри келади. Кейин қон гуруҳи тўғрисидаги гапларга ҳам унча ишончиб бўлмайди. Қони биринчи ва тўртинчи гуруҳга мансуб ота-оналардан туғилган фарзандларнинг қони иккинчи ва учинчи гуруҳ бўлишига ким кафолат беради? Шунақа нарсаларга ҳеч ақлим етмайди.

–Шошма, –сакраб турди Дима.– Менинг ажойиб таниш врачим бор. Валентин Констановични биласан-ку. Айнан шу соҳа бўйича мутахассис. Онкология марказида қон касалликларини даволайди. Унга бир кун ишим тушиши хаёлимга ҳам келмапти.

–Тилингга терсак чиқсин, -унинг гапини бўлди Ринат.– Қўғироқ қилиб бил-чи, шунақаси бўлиши мумкинмикин?

–Ҳозир телефон қиламан. Қўл телефонимда рақами бўлиши керак.

У телефонини олиб, рақамини терди

–Валентин Константинович, ўзингизми? Салом. Безовта қилганим учун узр. Сизга бир ғалати савол бермоқчиман. Биз бир масалада баҳслашиб қолдик. Кўпчилик қанақасига бундай бўлишини тушунмаяпти. Агар ота-онасининг қони биринчи ва тўртинчи гуруҳ бўлса, мутахассисларнинг айтишича, болалариники иккинчи ва учинчи гуруҳ бўлармиш. Менимча, бундай бўлмасак керак. Қон гуруҳи ота-онасиники билан бир хил бўлиши лозим-да. Шундай эмасми?

–Йўқ,– кулиб юборди Валентин Константинович,– айнан аксинча бўлади. Агар ота-онасининг қони биринчи ва тўртинчи гуруҳ бўлса, болалариники, албатта, иккинчи ё учинчи гуруҳ бўлади. Бу тенгламани тиббиёт институтининг ҳар қандай талабаси яхши билади. Шерикларингизга айтинг, бундан ташвишланишмасин. Мен айтгандай бўлиши шарт. Мобода, болаларининг қони ота-онасиники билан бир хил – биринчи ёки тўртинчи гуруҳ бўлса, улар бошқа ота-онанинг фарзандлари бўлиб чиқади.

–Катта раҳмат, – Дима телефон гўшагига қарата куйлаб юборай деди,– жуда катта бош оғриқдан қутқардингиз бизни.

У телефонни отиб юбориб, Ринатни қучоқлади.

–Ҳаммаси тўппа-тўғри, -деди у тантанавор оҳангда, – агар ота-онасининг қони биринчи ва тўртинчи гуруҳ бўлса, болалариники иккинчи ва учинчи бўлар экан. Бошқача бўлиши мумкин эмаскан. Дўстимнинг айтишича, ушбу қонуниятни тиббиёт институтининг ҳар қандай талабаси билармиш.

– Билмайдиган ахмоқлардан сен иккаламиз қолган эканмиз-да, – Ринат унинг қучоғидан ситилиб чиқди, – Мен тушунаолмаяпман. Нега боланинг қон гуруҳи отасиники ёки онасиники ўхшамасдан, бутунлай бошқа гурҳга мансуб бўларкан? Шунақаям бўлиши мумкинми?

–Мен қаёқдан биламан. Маълумотингга кўра сен журналистсан, мен эса филологман, яъни, ўқитувчи. Бунақа тафсилотларини қаёқдан биламан? Бу гапни агар бошқа бировдан эшитсам, ўла қолсам ишонмасдим. Агар оиламда шунақа воқеа рўй берадиган бўлса, хотиним менга хиёнат қилган экан, деган ўй билан шартта уйдан чиқиб кетган бўлардим. Қараки, дунёда бундай гаплар бор экан. Мен-ку тушунмайман, аммо, профессор дўстимиз шу соҳанинг мутахассиси, янглишиши асло мумкин эмас. Сенинг француз адвокатларинг аниқ билмаса, айтиб ўтирмасди.

Ринат хонада уёдан бу ёққа юра бошлади.

–Кел, яхшиси, бардаги шишалардан бирини оламиз-да, ичамиз, -таклиф қилди Дима, –шу уйдаги биринчи тунимизни нишонлаймиз.

–Ҳеч нарсага тегинма, – илтимос қилди Ринат. – Ваннахонадаги болалар тиш чўткасини кўрдингми? Менинг кўзим тушган эса заҳоти эсимга тоғамнинг ҳалок бўлган ўғилчаси тушди. Сен бўлсанг, кел нишонлаймиз, дейсан.

–Бунақа бўлишига сен айбдор эмассан-ку. –эътироз қилди Дима. –Янаям ўзинг биласан. Сенинг ҳозир пулинг беҳисоб. Истасанг, бу ердагиларга тегмасдан, янги ичимлик олиб келишим мумкин. Айтгандай, пулларинг қани? Эски уйда қолдирдингми?

–Ҳа.

–Жа, ахмоқсан-да. Кетдик, олиб келиб келамиз. Йўл-йўлакай бирор жойга бош суқармиз. Меросни ювамиз. Хўмраяверма. Омадинг келиб қолди. Худо ҳам билади бунақа бойликни кимга беришни. Арши аълода ҳам нодонлар ўтиргани йўқ.

Ринат индамади. У елкасига қанақа масъулият юкини олаётганини энди англай бошлади.

–Кетдик. -деди у, -худди ўзимни аллақандай хиёбонда ўтиргандек сезаяпман. Жуда данғиллама жой уй экан. Ўзимни яланғочдек ҳис қилаяпман. Чунки, ўзининг хонам эмас-да.

– Бундан кейин ўша хонангни ёдингдан чиқар,– қичқирди Дима. – Энди сен фақат шунақа уйларда туришга ўрганишинг керак. Умуман олганда, бундан буён фақат кошоналарда яшаймиз. Зўр сарой сотиб оламиз-да, кўчиб ўтамиз.

–Яхшиси, шалоқ араванг ўрнига машина олганимиз яхшироқ, – фикр билдирди Ринат.

–Нега шалоқ арава бўларкан? –хафа бўлди Дима.– Машинам зўр машина.

–Ҳазиллашдим. Кетдик, буёғини кўраверамиз. Адвокат менга қўриқчи бермоқчийди. Энди менга янги машина керак бўлади.

–Лаънати буржуй!– қаҳр билан шивирлади Дима. – Сенга ўхшаган қонсўрарлар касрига меҳнаткаш халқ азоб тортади-да.

–Меҳнаткаш халқ сенми? Икки қадам босмай ҳарсиллаб қоласан. Қани, тезроқ бўл, ақлий меҳнат йўқсили.

–Балки, янги костюмларимизни киярмиз, – таклиф қилди Дима даҳлиздаги халта-қутиларга ишора қилиб.

–Ҳали кийишга улгурамиз.

Ринат калитни олиб, уйдан биринчи бўлиб чиқди. Дима унга эргашди. Пастдаги навбатчилар ҳовлини кесиб ўтиб, йўловчи машина тўхтатишга кетаётган бу ғалати кимсаларга ҳайрон бўлиб қараб туришарди.

–Биз тезда қайтамиз, – ваъда қилди Дима хайрлашув ўрнида.

Кеч соат олтидан сўнг шаҳар йўлларида бошланадиган автомобиллар тиқини касрига Красной Преснедаги уйга қирқ дақиқаларда етиб боришди. Ринат қайтиб чиққач, Дима яна “саккизлиги”ни юргизди, улар Ленинград пропектидаги автосалонга йўл олишди. Йўл-йўлакай дамини чиқармай келаётган Дима яна тилга кирди:

–Чиндан ҳам машинам сенга ёқмайдими?

–Ҳазиллашдим, – қутулмоқчи бўлди Ринат.

–Бу ҳазилмас. Шалоқ арава эканини ўзим ҳам биламан. Аммо, яхшисига пулим етмаса, нима қилай? Менга ҳеч қачон мерос ҳам тегмасак керак.

–Э, қўйсанг-чи, беъмани гапингни, ҳазиллашдим, дедим-ку. Машинанг яхши машина. Ҳеч кўнглингни бузиб ўтирма.

–Кўнглим бузилмайди. Ўзинг яхши биласан, мен ҳеч қачон бировга ҳасад қилган эмасман. Лекин, кундузи куни адвокатнинг хонасида ўтирганда, биринчи бор ўзимни бегона ҳис қилдим. Янги костюм ва ботинка учун сенга раҳмат. Фақат, бу нарсаларнинг менга кераги йўқ. Энди сен кирадиган жойларга мени қўйишмайди. Тўғри қилишади. Унақа жойларда биз қашшоқларга нима бор. Бундан кейин сенга ўралашмасам ҳам бўлади. Энди йўлларимиз бўлак-бўлак. Менинг ҳақлигимни ўзинг ҳам тушуниб турибсан. Энди сен миллиардерсан. Рабинович, Абрамович, Березовский, Гусинскийлар билан улфатчилик қиласан. Мен азалдан уч пулга қиммат журналист эдим, шундайлигимча қоламан.

–Кайфиятинг менга мутлақо ёқмаяпти,– унинг дийдиёсини бўлди Ринат,– бадбин одамга айланиб бораяпсан. Мен сени қувноқ, ҳаётга иштиёқманд инсон, деб билардим.

–Майли, мени ҳеч нарса демади, деб қўя қол. Лаънати ҳасад ҳиқилдоғимдан бўғаётган бўлса нима қилай? Шу бугуноқ онамга қўнғироқ қилиб, қариндошларимизни суриштириб кўраман…

–Мен бўлсам, онамга қўнғироқ қилиш қўлимдан келганида, бор пулимдан роз кечардим, –тан олди Ринат, -Сендақа файласуфни қара-ю. Ўзинг доимо бахт пулда эмас …

–Унинг миқдорида, – Дима кулиб, жўрасининг гапига якун ясади. – Етиб келдик. Юр, сен боп машинани танлайлик.

Ринат пуллик сумкани олгач, машинадан чиқишди. Улар келишган жойда “Ауди” русумли машиналар сотиларди. Меҳмонларга ҳилвираган костюмдаги юзлари бўғриққан йигит дарров пешвоз чиқди. У келувчиларнинг афт-ангорини кўриб, норозилик билан афтини бужмайтирди. Йигитларнинг кўринишиёқ энсасини қотиргани шундоққина билиниб турарди.

–Машиналарни шунчаки кўргани келдиларингми? – сўради у тўнглик билан, чунки, бу пала-партиш кийинган йигитларда янги “Ауди” олишга етадиган пул бўлмаслигига амин эди. Бунинг устига миниб келган машиналарининг қанақалигини ҳам кўриб турарди.

–Кўзингга қара, – деди Дима зарда қилиб, -Бизга қўполлик қилма, Саша. – У сотувчининг кўкрагидаги карточкадан исмни ўқиб олганди, – Қани, бизга энг зўр машинангни кўрсат. Акс ҳолда, менеджеринги чақиришимизга тўғри келади.

–Бизда уч эшикли яхши “Ауди-АЗ” машинаси бор,– деди Саша гапни чўзмай,– мотори кўндаланг жойлашган. Салони хэтчбек русумида жиҳозланган. Юз от кучига эга бўлган мотори иккита тўрт цлиндирли икки клапанли агрегати билан йиғилган…

–Гапни бас қил, – унинг сўзини бўлди Дима ва йигитнинг ёқасидан тутиб, ўзига тортди, – сен ахмоққа, энг яхшисини кўрсат, дейилди-ку. Яъни, энг яхшиси ва энг қимматини кўрсат. Нега ўтмас молингни тиқиштирасан? Борини кўрсатсанг-чи…

“Бандитлар, шекилли,” – хаёлидан ўтказди Саша. Меҳмонларни салоннинг бошқа бурчига – кумушранг ҳашаматли “Ауди-А8” турган томонига бошлаб борди.

–Энг зўри мана шу, – деди у,– мотори саккиз цлиндрли. Олти цилиндрли ҳаво ҳайдайдиган бор. Кузови ҳам яхши безатилган.

–Қанча туради? –сўради Ринат.

Машина унга манзур тушганди. Умрида бирор марта машина ҳайдамаган бўлса-да, дадиллик билан ўтириб олди.

–Бу русумдагиси бошқаларига қараганда қиммат туради. Гап шундаки, бунга қўшимча…

–Қанча туради? Нархини долларда айт.

–Бир юз йигирма икки минг доллар. Ҳозирги пайтда евронинг нархи кўтарилганини ҳисобга олганда…

–Тушунарли, -унинг гапини кесди Ринат, – ҳозирнинг ўзида нақд тўлайман. Ҳаммасини расмийлаштиришга неча дақиқа кетади?

–Нима дедингиз? – Кутилмаган гапдан Сашани ҳиқичоқ тутиб қолди. Оҳори кетган эгни-бошдаги иккита йигит алимсоқдан қолган “саккизлик” “Жигули”да келиб, энг қиммат русумдаги машинани сотиб олишса, пулини яна нақд тўлашса, ҳайратланмай бўларканми?

– Бор-йўғи ярим соатда тўғрилаймиз, – минғирлади Саша.

–Бўпти, тўғрила, – бош ирғади Ринат. – Пулини қаёққа тўлайлик? Ҳа, айтгандай, менга анави машинани ҳам кўрсат. Сал кичикроқдек кўринаяпти.

–Шундай, – маъқуллади Саша.– Буниси “Ауди А6”. Саксон минг доллар туради. Аммо, кўргазмага қўйганмиз. Агар сал шошмасангиз, арзонроғини ҳам топишимиз мумкин.

Буниси ҳам аввалгисидек кумуш рангда эди.

–Дима, –деди Ринат жўрасига – бу рўдопони ҳайдаб кетаоласанми? – У биринчи машинани кўрсатди.

–Билмадим, – деди Дима, – қўлимдан келмасов. Бунақа машинани ҳеч ҳайдамаганман. Синаб кўришим керак-да.

– Ўзимизнинг ҳайдовчиларимиз бор,– огоҳлантирди Саша, – ҳоҳлаган жойингизга қўйиб келамиз.

–Ундай бўлса, ҳужжатларни тўғрилашга кетдик, – деди Ринат шахд билан,– Дима, сен машинада ўтириб, бошқариш қўлингдан келармикин йўқмикин, қараб кўр. Фақат, менга паспортингни берсанг бўлди.

– Менинг паспортимни нима қиласан? -тушунмади Дима.

–Ишонч қоғозини сенинг номинга расмийлаштирамиз.

–Мени ҳайдовчи қилиб олмоқчимисан? Бошқа нарсага ярамайманми?

–Паспортни чўз, ахмоқ, –деди Ринат беғараз оҳангда, паспорт қўлига теккач, Саша билан биргаликда ҳужжатларни тўғрилагани кетди.

Дима ярим соат давомида салоннинг ходимлар билан ўтириб, машинани бошқаришнинг икир-чикирларини ўрганиб чиқди. Ринат қайтгач, салондан чиқиб, бошини ликкиллатди:

–Бу шунчаки автомобилмас, -деди мамнуният билан,– самолётнинг ўзгинаси. Ерда юрадиган ҳаво кемаси. Чин юракдан қутлайман, ажойиб машинани танладинг.

–Ҳозир буни менинг ҳовлимга қўйиб келишади, – бош ирғади Ринат,– мен бўлсам сени табрикламоқчиман.

–Нима билан?

Бу “саккизвой” меники, анави “олтивой” эса энди сеники.Номингга расмийлаштириб қўйдик. Қўшимча калитини ҳам олишинг мумкин. Уни ҳам ҳовлимга олиб боришади. Ҳоҳлаган пайтингда ҳайдаб кетишинг мумкин. У энди сеники.

–Сен шу машинани мен учун сотиб олдингми?– Дима қулоқларига ишонмасди. Унинг ҳаяжондон овози титраб кетди.

–Олдим, – деди Ринат, – Боя машинангни шалоқ арава, деганим учун узр сўрагим келди. Ўша машинанг билан неча марта жонимга ора киргансан, мен бўлсам сени хафа қилиб ўтирибман. Шунинг учун уловингни янгилаб бергим келди. Энди бошқача аравада юрасан, аммо, буниси энди немисларники.

–Се… сен… сен билсанми, кимсан…

–Сенинг дўстингман. Бўлди, бас қил. Калитни оливол, тентак.

Дима калитни олди. Ринатга термулди, миннатдорчилик маъносида бош ирғади. Унинг кўз қарашида кўп маъно бор эди.

–Раҳмат, – пичирлади Дима, -фақат, машинани ўзим ҳайдаб кетаман.

–Эскингни нима қиласан? Ё унисини уйингга элтиб беришсинми?

–Йўқ. Шу ерга ташлаб кетаман. Сашага совға қиламан. Унга ҳеч ҳам ёқмаётганди. Демак, шу ерда қолаверсин.

–Майли, – рози бўлди Ринат, бунақа нозик тарзда ўч олиш унга ёқиб тушганди.

Дима эски машинанинг техник паспорти ва калитини эсанкираганидан афти чинакамига бужмайиб кетган автомарказ ходимига бергани кетди. Бироздан сўнг тиржайиб қайтди.

–Ҳозир машиналаримизни салондан олиб чиқишади, – маълум қилди у,– кейин мен ўз машинамнинг рулига ўтирман. Ҳозиргина янги давлат рақамларини олиб келишди. Сенинг “эсминец”ингни (ҳарбий денгиз кемасига ишора-тарж.) эса ҳовлингга олиб бориб қўяверишсин. Қаерда яшашингни эшитиб, Саша нақ ақлдан озай деди.

Бемаҳалда келиб, энг зўр машиналарни кўз кўриб, қулоқ эшитмаган баҳода сотиб олаётган бу йигитларнинг мафиячилар эканига Сашанинг мутлақ ишонди. Чунки, улар савдолашиб ёки худди шу русумдаги, аммо, сал эскироқ машинани олишса, қанча арзонга тушишини суриштириб ҳам ўтиришмади. У ўзининг яқинда бошланган хизмати даврида бунақасини биринчи бор кўриб турарди.

Дима эски “саккизлиги”нинг ичидан қандайдир қоғозларни, буюмхонасидан кичикроқ қутини олиб, “Ауди”сига қўйди. Сўнг ғолибона қиёфада рулга ўтирди-да, сигналини чалиб, Ринатга манзират қилди:

–Қани, ёнимга ўтир.

Улар секинлик билан йўлга тушишар экан, Ринат ортга қараб автомарказ ҳапйдовчилари ўзининг машинасини янги ҳовлисига ҳайдаб кетишаётганини кўрди. Ринат иккита автомобилнинг ўзига жуда қимматга тушганини ўйлади. Аммо, Диманинг бахтиёр чеҳрасини кўриб, сарфлаган пулини эсдан чиқарди. Ахир, дўстини хурсанд қилиш ҳар доим ҳам насиб қилавермайди-ку.

–Мен ўлгудай очқадим. – деди Дима, – Бундан буён бу чиройли ўйинчоқни аяб, оғзимга бир қултум ҳам ичимлик ололмасам керак. Энди буни ўзим юваман, гаплашиб ўтираман, севимли аёлга қўйгандек, чиройли исм ўйлаб топаман. Ёмғир ва қор тагида ивиб қолмаслиги учун устига ёпинчиқ оламан.

–Янги жазман орттирдинг қўйдинг,– илжайди Ринат.– Хўш, қаёққа борамиз?

–Бирорта клубга кирайлик. Ўшанақа жойларни яхши биламан. “Царевич” га ҳоҳишинг қалай? Кўпдан бери бормоқчи бўлиб юрувдик-ку. Шу баҳонада бойваччаларнинг тараллабедод ҳаётига мослашамиз.

“Царевич” Москванинг марказидаги машҳур клублардан бўлиб, у ерга одатда “ишкаллар”, деб аталадиган, пойтахтдаги таниқли ва бадавлат кишиларнинг болаларини тўпланишарди. Клубга кириш пуллик бўлиб, юз долларга яқин турар, шунинг учун унча-мунча одамнинг қурби етмасди. Бундан ташқари, фақат, клуб аъзоларигина иштирок этадиган ёпиқ базмлар пайтида бегоналар киритилмасди. Агар клубга аъзо бўлмаса, одатда журналистларни ҳам қўйишмасди. “Ишкаллар” уларни ёқтиришмас ва ўз давраларида кўришни исташмасди. Бунинг устига журналист аҳлида бунақа қимматбаҳо даргоҳга киришга етадиган пул ҳам бўлмасди. “Царевич”даги оддий базм ҳам уч юздан минг долларгача тушарди. Қимматбаҳо сигаретлар, сара конъяклар, ноёб виноларни татиб кўришни истаган киши эса бир неча минг долларнинг ташлаб кетиши мумкин бўлган бунақа даргоҳга йўлашга оддий журналистнинг чўнтаги ночорлик қиларди.

Ринат хурсандчилик билан розилик билдирди. У қачондир машҳур эстрада гуруҳининг йигитлари қизларини етаклаб ёнларидан ўтишганда, ўзларини ёпиқ базмга қўйишмаганини эслар экан, аламдан чиқиш кези келганини ўйлаб, мамнун жилмайди. Дима эса таниқли рассомлар асарлари намойиш қилинадиган кўргазмаларнинг бадавлат соҳиблари томонидан берилган махсус таклифномалар билан бир неча бор “Царевич”га кириб чиқишга улгурганди.

Бунақа шоҳона машина билан “Царевич”га ташриф буюришгандан сўнг уни ҳеч қанақа хижолатсиз ҳовлисига қўйишса ҳам бўлаверарди. Ринат бир неча даста пулни олиб, чўнтакларига жойлади. Кейин ўзининг эгни-бошига ва Диманинг бесўнақай оғир ботинкаларига қаради.

–Балки, уйга бориб, чиндан ҳам кийиниб келармиз, – бу гал таклиф Ринатнинг ўзидан чиқди.

–Кераги йўқ,– деди Дима –шу туришимизда қизиқроқ бўлади. Анавилар бизларни базми жамшидларига адашиб кириб қолган жулдурвоқилар, деб ўйлай қолишсин. Лекин, сен машина сотиб олишни бас қил, акс ҳолда бугуноқ бор пулимизни тугатиб қўямиз.

–Пулимиз тугамайди, – деди Ринат ишонч билан,– ёнимда чек дафтарим ҳам бор.

–Унда ҳам анча пул борми?

–Айтмайман. Ўзинг Плавникнинг олдида мен билан бирга эдин-ку.

–Сизларнинг гап-сўзларингиз умуман қулоғимга киргани йўқ. Конъяк қўшилган уч пиёла каҳвани ичувдим, негадир мудроқ босди. Шунга қарамасдан, машинани қанақа қилиб қойил мақом ҳайдаётганимни кўрмайсанми?

–Зўр ҳайдаяпсан. Айтгандай, конъякни ичганинг тонг-азонда эди -ку.

–Яна қаҳва билан аралаштирувдим. Тўғри, анча вақт ўтди. Лекин, хавотир олма, клубда маъданли сув ичиб, мўъминтой бўлиб ўтираман.

Ринат унинг қарорини маъқуллаб, бош ирғади. Йигирма беш дақиқадан сўнг улар клубга етиб боришди. Тўхташ жойида уларнинг машинасига ҳайратланиб қарайдиган кимса бўлмади. Чунки, шунга ўхшаш, бундан-да ғаройиб, энг антиқа русумдаги машиналар бу ердан ҳеч қачон аримас, пойгабоп “Феррари”дан тортиб, ҳашаматли ”Роллс-Ройс”гача кўриш мумкин эди. Дима билан Ринат Машинадан тушиб, клуб томон боришаркан, олдиларини иккита қўриқчи тўсди:

–Бугун ёпиқ базм бўлаяпти,– деди калта сочли, узун бўйли, малла соқолли қўриқчи, – Аъзолик чипталаринг борми?

–Йўқ,– деди Дима жилмайиб, – лекин, билишимча, кўпинча чипта ўрнига бошқа қоғоз ҳам ўтиб туради, шекилли. Яъни, кўкиш ранглиси.

–Йўқ, ўтмайди,-деди қўриқчи совуқ оҳангда. – Айтдим-ку, бу ёпиқ базм, деб. Ишларингни қилинглар, йигитлар.

–Юз доллар берсак-чи?– қизиқсинди Ринат, – ўшанда ҳам қўймайсизларми?

Қўриқчи ночор кийинган бу ҳовлиқмаларга очиқдан-очиқ нафрат билан тикилиб турар, уларнинг миниб келган машинасига кўзи тушмаганди. Ҳозирги кўринишлари эса бир мирилик ҳурматга ҳам арзимасди. Бунинг устига юз доллар, дегани бундай масканлар учун кулгили бўлиб, эшик оғаларига бериладиган чой-чақага тенг эди. Шу боис у бериладиган садақани менсинмасдан йигитлардан қутилишга уринди.

–Кетинглар бу ердан, – буюрди у. – Борадиганг манзилларингдан адашипсизлар.

Ренат бу масканда нарх-наво бошқача эканини дарров фаҳмлади. Боя Петровскийдаги савдо растасидаги матоҳларнинг баҳосини, марҳум қариндошининг хонадонидаги дабдадабани кўргани туфайли, “ишкал”лар ҳаёт тарзининг кўламини дарров англади.

–Минг доллар,– деди у жойидан қимирламай.

Айни дамда қўриқчиларнинг юзи ҳайратдан ўзгариб кетганини кўриб турарди. Уларнинг бир-бирига қараб олгани кўнглида хуш ёққанидан яйраб кетганини ҳис этди. Қўриқчилар чеҳрасида ҳайрат билан манманлик, сурбетлик билан хушомадгўйлик қоришмаси мужассам эди. Энди бунга ҳам кўникишга тўғри келади. Унга ҳалитданоқ таклиф қилаётган пулининг миқдорини эшитган кимсаларнинг қай тарзда ўзгаришини кўриш лаззат бағишлай бошлаганди. Шунинг учун аниқ-таниқ қилиб қўшимча қилди:

–Ҳар бирингизга минг доллардан бераман.

Қўриқчилар яна бир бор бир бирларига қараб олишди. Тўғри, бу даргоҳга машҳур шахслар, айниқса, уларнинг актрисаларни, мода юлдузларини, жазманларини, ҳатто оддий фоҳишаларни бошлаб келадиган фаозандлари кўплаб келиб туришарди. Лекин, икки минг доллар-а! Ҳалигача ичкарига кириш учун бунақа пул тўлайдиган валломат учрамаганди. Шунақа кимса бўлиши мумкинлигин, ҳатто, хаёлларига ҳам келтиришмаганди.

–Икки минг доллар, деяпсизми? – пичирлаб қайта сўради биринчи қўриқчи. Букчайганидан бўйи ҳам кичрайиб кетди.

Ринат чўнтагини кавлади-да, айтган пулини узатди. Қўриқча ола олиб, чўнтагига тиқди:

–Киринглар, – деди у, – Фақат, тезроқ бўлинглар.

Кенг-мўл даҳлизда меҳмонларга юзларида табассум порлаб турган икки нафар қиз пешвоз чиқди. Дима ўзининг устки кийимга бир қараб олди-да, ечинмасликка қарор қилди. Ринат эса калта ёмғирпўшини ечиб, қизларга узатди. Жўралар клубга киришди. Катта зални эгаллаган меҳмонлар унчалик кўп эмас, элликтача бор эди. Саҳнада машҳур қўшиқчи аёл ўз машшоқларининг жўрлигида қўшиқ куйлар, меҳмонларнинг айримлари рақсга тушса, кўпчилиги столлари атрофида ўтиришарди. Ёшгина қизлар ва йигитларда иборат официантлар меҳмонларга хизмат қилиш билан банд эди. Дима билан Ринат бўш столлардан бирини эгаллашлари билан, мовий костюмдаги ёқимтой қиз уларнинг олдига етиб келди-да, таомномани узатди:

– Бирор тансиқ нарса буюрадиларми? – сўради у жилмайиб.

Ринат таомномага кўз ташлади. Бирортасининг нархи кўрсатилмаганди. Афтидан, клуб аъзоларини егулик-ичгуликларнинг баҳоси қизиқтирмас, улар учун пул масаласи умуман муаммо саналмасди.

–Бизга ўзларингнинг хос коктейлларинг билан бирга бирорта салат берсангиз,– деди Ринат, – кейин бу ерда тансиқ ҳисобланган бирорта егулик ҳам келтиринг. Дўстим эса машина ҳайдайди, унга алкоголсиз ичимлик берасиз.

–Хўп бўлади, –қиз жилмайган куйи таомномани қайтариб олиб кетди.

Бир дақиқа ўтар-ўтмасдан узунчоқ қадаҳлар ва мўл-кўл қилиб салат солинган улкан лаганларни келтирди. Ринат мамнун бўлиб бош ирғади. Атрофига синчиковлик билан назар солиб, айрим кишиларни таниди. Қўшни столда бир қиз билан таниқли артистнинг ўғли ўтирарди. Наригисида эса сиёсат оламида шуҳрат қозонган бир арбобни эслатадиган йигит ўтирар, ўша зотнинг қариндоши бўлса ҳам ажаб эмасди. У мода юлдузларини эслатадиган қора танли қиз билан улфатчилик қилаётганди. Бу масканда кишини ҳайратга соладиган бирорта ғайритабиийлик сезилмас, худди Англия ва Германиядаги қадимий клублардаги сингари осойишта вазият ҳукмрон эди. Ринат кириш учун беҳуда катта харажат қилишганини ўйлади. Салатлар, гарчи, хуштаъм бўлса-да, бошқа жойлардагидан унчалик фарқ қилмас, коктейл ҳам ўша-ўша, кўнгил очаётган хушбичим қиз-йигитларнинг ҳам, кунда кўриб юрадиганларидан ортиқ жойи йўқ. Таниқли қўшиқчи аёлга жўровоз чолғучилар ҳам оддий одамлар. Кўпчиликнинг бу ерга нега шу даражада ишқибозлигини тушунарсиз ҳол эди. Коктейл манзур бўлганидан, яна бир бор буюрди-да, зарб билан сипқорди.

Ринатнинг кўзи пойтахтда жиноий можораларга иштиёқмандлиги билан шуҳрат қозонган йигитнинг кирганига кўзи тушди. Таржима ҳоли доғ-дуғ бўлиб кетган бу кимса Давлат Думаси депутатлигига сайланишнинг ҳам уддасидан чиқипти. Уни бир нечта дўстлари кузатиб келишарди. Залнинг тўрида аллақачон тузаб қўйилган дастурхон ёш депутат ва унинг меҳмонларини бу ердагилар яхши билишини сездириб турарди.

–Менга маъқул келдими бу ер? – сўради Дима.

–Ёмонмас, – елкасини қисди Ринат, –бу клуб атрофида нега шунча шов-шув кўтаришларига тушунмадим, холос.

–Лондондаги “Голливуд сайёраси” ресторанида бўлганмисан? –тўсатдан сўраб қолди Дима.– Сенга ўхшаб, мен ҳам бормаганман. Айтишларича, ҳожатхонада аёллар ва эркаклар атир- упасининг ҳамма туридан бепул фойдаланилармиш.

–Нима бўпти?

–Ҳожатхонага кирсанг, тушунасан. Фақат, анқайиб қолма, чўчиб ҳам ўтирма.

Ринат ўрнидан туриб, ҳожатхонага йўл олди. Зинапоядан тушиб, эшик олдида сочлари ёғдан ялтираган йигитга дучор келди. Бу нусха уни жилмайиб қаршилади-да, сўради:

–Бир ўзингизмисиз?

–Ҳа, – ҳайрон бўлди Ринат. У қачондан бери ҳожатхонага жуфт-жуфт бўлиб кириш русумга кирганини сўрмоқчи бўлди-ю, савол бермасликка қарор қилди.

–Кўнгил очмоқчимисиз

ёки ҳожатга к

и

рмоқчими

си

з

?– суриштирди ҳалиги

ялто

қ

и

йигит.

–Кўнгил очмоқчиман.

–Ундай бўлса, йўлакнинг охирига боринг, – йўл кўрстади маҳаллий “Вергилий”.

Ринат йўлкнинг поёнига етди-да, дуч келган эшикни очди. Бу ерда ҳеч ким йўқ эди. Шинамгина хонага кат қўйилган, кичик стол билан кўзгу бор, холос. У атрофига аланглади. Эшик очилиб қирқ ёшлардаги ёқимтой аёл кирди. Бежирим тикилган тим қора кўйлагига қараб, уни шоҳона рақс базмидан чиқиб келаяпти, деб ўйлаш мумкин эди.

–Бир ўзингизми?– ҳайрон бўлди буниси ҳам. Афтидан, бу ерга, фақат, жуфт-жуфт бўлиб киришадиганга ўхшарди.

Ринат жавоб бериб ўтирмасдан, бош ирғаб қўяқолди.

–Бирортасини киритайми? – аёл Ринатга тикилиб турарди,– мен сизни илгари ҳеч кўрмагандим. Клубимизга аъзомисиз? Чиптангиз борми?

–Албатта, бор-да, – кулди Ринат, –бўлмаса мени қўйишармиди? Энг зўр чипта бизда-да.

–Нечанчи рақамли? –суриштирди аёл.

Ринат бир даста юз долларликни чиқариб, аёлга чўзди. Унинг юзига табассум ёйилди, пулни олди.

–Ҳақиқатан, ҳам энг зўр рақам экан, –деди аёл, –кимни киргизай?

–Танласам бўладими?

–Сиз имтиёзли чиптага эгасиз, – тушунтирди аёл заррача хижолат чекмасдан, – бемалол танлайверинг. Огоҳлантириб қўяй, “чипта”нгизни бизнинг ходимларга, балки, ходималаримизга ҳам кўрсатишингизга тўғри келади. Буёғи сизнинг ихтиёрингизда.

–Тушундим, – бош ирғади Ринат, – хўш, кимни таклиф қилай?

– Йигитлардан бўлсинми ёки қизлар керакми? Кимни ҳоҳласангиз, ўша киради. Биттами, иккитами, учтами, истаганингизни айтишингиз мумкин.

–Майли, қизлардан бўлақолсин, – деди Ринат, –битта, йўқ, иккитасини киритинг.– Кейин ҳеч қачон бирданига икки нафар аёл билан муомала қилмаганини эслаб қолди. Бир синаб кўриш керак. Ёки бояги коктейл миясига урдимикин?

Аёл унинг иккиланаётганини сезди, чунки, бу борада кўзи пишиб кетганди. Шу боис юзига ёйилаётган кулгуни базўр яширди.

–Кута туринг, –дея хонадан чиқди.

У катга ўтириб, атрофга кўз ташлади. Қаердадир суратга оладиган махфий камера бўлиши мумкин. Ёш ”ишкал”ларнинг бутун қилиқлари суратга олинса, кейин ота-оналарини тилини қисишда фойдаланиш мумкин-да. Майли, уни ҳам суратга олишсин. Ўзиям зўр беҳаё фильм чиқади-да.

Эшикни таққилатмасдан икки нафар аёл кириб келди. Ринат уларга қараб туриб, умрида биринчи марта шу қадар соҳибжамол аёлларга дуч келганини ўтказди. Улардан бири ёнига келди.

–Учта нол, – тушунтирди у, – англагандирсан?

–Олдида бири биланми? –аниқлик киритишга уринди Ринат.

–Икки ёки уч бўлса ҳам бўлаверади. Бу сенинг биздан нима талаб қилишингга ва саховатингга боғлиқ. Қолганини эса ўзимизга қўйиб беравер.

–Келишдик, -розилик берди Ринат. Катта бойлик анвойи лаззатлар бахш этиши мумкинлигига у яна бир бор амин бўлди. Афсуски, Оксана билан оралари тўғри келмади. Қиз унинг гапини эшитиб ҳам ўтирмади-я.

У танасига икки жуфт қўл ёпишаётганин сезиб, кўзини очди. Наҳотки, бу ўзи бўлса? Куни кеча бунақа вазиятга тушиши мумкинлигини тасаввур ҳам қилаолмасди. Битта хонада уч кишининг шунақа иш билан шуғулланиши, йўқ, тўғри келмаскан. У шимини ечишаётганини пайқаб, шиддат билан ўрнидан турди-да, катга ўтириб олди.

–Керакмас,– деди у. – Бунақаси менга тўғри келмайди. Кечирсизлар-у, лекин, биттангиз чиқиб кетинг бу ердан. Акс ҳолда бу аёл киши билан мулоқат эмас, нақ отбозорнинг ўзи бўларкан.

Аёллар бир бирларига қараб кулишди.

–Иккаламизга пул тўлаш малол келаяптими?– сўради биринчиси, –Ёки бошқа муаммонг борми?

–Йўқ, бунақасини истамайман, – тушунтирди Ринат –ҳеч қачон иккита аёл билан бирданига алоқа қилмаганман. Менимча, бу унчалик тўғри эмас. Аниқроғи, умуман нотўғри қилиқ. Жуда хунук кўринаяпти. Бирингиз чиқиб туринг… Сизларни шу иш билан шуғулланишга мажбурлаш менга жуда ноқулай....

Бу сафар иккала аёл ҳам хохолаб юборди

–Тентаквой, -деди иккинчи аёл уни катга чўзилишга мажбур қиларкан, -Бунинг ҳеч қўрқинчли жойи йўқ. Биринчи марта ҳамма ҳам уялади. Кўзингни юмиб, мазза қилавермайсанми? Айримлар шунақа роҳат қиладики…

–Жин урсин барини,– кўнглидан ўтказди Ринат алам билан, – ҳаётда ҳамма нарсани татиб кўриш керакка ўхшайди. Қандай шармандалик! Наҳотки, бу хонимчалар бир-бирларидан ҳам уялишмаса? Шуям ёшлар клуби бўлди-ю? Энди бу ҳақда ўйлашнинг нима ҳожати бор…?”

Бир сониядан сўнг у ҳамма нарсани унутди. Ниҳоят, бир соатлар ўтиб, ўрнидан турди. Уйчанинг ёнида ваннахона ҳам бор экан, аммо, Ринат бу “номсиз қаватда” ҳаддан ташқари узоқ қолиб кетганини эслаб, чўмилиб ўтирмади. Уни кутавериб Диманинг ҳам тоқати тоқ бўлгандир? Ялтоқи йигитчанинг ёнидан ўта туриб, терс қаради.