Реклама. ООО «ЛитРес», ИНН: 7719571260.
Předsłowo
Měr stanje so z problemom, hdyž so jako diktat jewi. Měrko Brankačk (* 1969)
Tam je so druhe woknješko wočiniło. Gabriela Gruhlowa (* 1962)
Dyrbjachmy swój dóńt sami postajeć a do ruki wzać. Hajko Kozel (* 1966)
Tele začuće bych našim dźěćom přała. Jana Markowa (* 1966)
Njejsym jenož sobu běžeć chcyła. Měrka Mětowa (* 1959)
Fasada »po serbskim« Manfred Nowak (* 1938) a Rosemarie Nowakowa (* 1940)
Tak njeje so NDR předać trjebała. Jan Nuk (* 1947)
Dyrbiš do wody skočić a płuwać, zo so njezatepiš. Benedikt Rjeda (* 1949)
Wužiwachmy nowu swobodu. Rejza Šěnowa (* 1951)
Rozsudy činja druzy. Jan Wjesela (* 1957)
Mějachmy zbožo, zo njeje k likwidaciji dóšło. Arnd Zoba (* 1944)
Najprjedy bě tak, potom hinak. Mónika Žurowa (* 1944)
Politiski přewrót 1989/1990 bě wažny měznik tež w serbskich stawiznach, kotryž je mnoho towaršnostnych kaž tež změnow za jednotliwcow ze sobu přinjesł. Tehdyše rozsudy maja wliw hač do dźensnišeho a postajeja sobu situaciju Serbow, štož so w małym a wulkim wuskutkuje. Mjeztym je nowa generacija wotrostła, kotraž je w po zdaću samozrozumliwych popřewrótowych strukturach swoje nazhonjenja zběrała a w nich skutkuje. Najwjetši čas tuž, so na započatki dźensnišich wobstejnosćow dopomnić a sej wuwědomić, kak su nastali. W běhu lět su wušli někotre knihi, kiž rozestajeja so wědomostnje ze wšelakorymi serbskimi aspektami NDRskich stawiznow a měrliweje rewolucije. Kak pak su ludźo wosobinsce tónle wulki łamk dožiwili? Zwotkel su přišli, kajke su jich žiwjenske nazhonjenja w NDRskim času byli? Kak su historiske wokno nowych móžnosćow wužiwali, změny sobu postajeli a wužadanja zmištrowali? A kak zhladuja na dźensniše połoženje, na to, štož su docpěli abo njedocpěli? Je za nich něšto kaž lekcija přewróta, abo što chcedźa snano młodym ludźom sobu dać? Tule jimaja so časowi swědcy słowa, a to ze subjektiwneho wida z rozdźělnymi wobsahowymi ćežišćemi a nahladami.
W Zapadnej Němskej z mnohimi přiwuznymi we Łužicomaj wotrosćenej su mje žiwjenske poměry na woběmaj bokomaj železneho zawěška hižo jako młodostnu zaběrali. Ćim bóle so wjeselu, zo je mi Ludowe nakładnistwo Domowina tónle knižny projekt dowěriło. Nadźijam so, zo je na wužitk přichodnych generacijow.
.....
Atmosfera do přewróta běše tajka kaž wšudźe: Tu dyrbi so něšto změnić. Wot časa glasnosće, wot 1985, běše tu – kaž w cyłej NDR – tajka nalada noweho zazběha. Pola Christiana su so intelektualni wječor trjechili. Tam běchu tež Serbja pódla. Druhdy smój tež wobaj na hodźinku ke Christianej prěki šłoj, bjez babyfona abo tak! Srjedź septembra 1989 staj Christian a Claus z druhimi angažowanymi ludźimi iniciatiwnu skupinku Nowy forum załožiłoj, do toho skupina hišće tak rěkała njeje. Na spočatku běše wona mjeńša, ale potom je so to bóle a bóle wotewriło. Přez zapadne medije, kaž Radio Rias a Deutschlandfunk zhonichmy, što so w kraju stawa, što bě w lěću 1989 w Praze a w Madźarskej.
Njeměr bě so hižo w nalěću 1989 započał, jako běchu komunalne wólby. Štyri lěta do toho, 1985, smój hišće wolić šłoj. Běchmoj tam krótko do 18 hodź., woni docyła wjace z namaj ličili njejsu. A běchu pola nas hižo hóčku sadźili. Smój do kabiny šłoj a mjena přešmórnyłoj. To běše takrjec ćichi protest. Stejachmoj wšak pod škitom cyrkwje. W meji 1989 běchmoj tež wolić, a po tym na kontroli. Sy móhł w šesćich tam přińć a přihladować, kak so hłosy wuliča. 1985 to hišće móžno njebě. 1989 su ličili, ale to běchu hižo wjele wjace protestnych hłosow. Smój to widźałoj, ale w nowinach je so něšto cyle druhe wozjewjało. Tohodla potom rěkaše: sfalšowanje wólbow. Njejsy wšak swój protest tak wótře do swěta trubić móhł, hewak by hnydom preč był. 1. meje hižo lěta dołho wjac na oficialnu demonstraciju šłoj njejsmoj, to so tež nichtó wjac prašał njeje. Za mnje běše z tym hižo prjedy kónc, po šuli běše moja poslednja demonstracija.
.....