Dom Hitlera

Отрывок из книги

Dla mojej matki, która to przeżyła

Szczodre finansowanie zapewniły mi następujące instytucje: Gerda Henkel Foundation, Graham Foundation for Advanced Studies in the Fine Arts, Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (Deutscher Akademischer Austauschdienst, DAAD) oraz Baldy Center for Law and Social Policy na Uniwersytecie w Buffalo. W Humanities Research Center na Uniwersytecie Rice znalazłam drugi dom, gdzie mogłam wymieniać się wiedzą z innymi naukowcami i prowadzić badania przy ogromnym wsparciu zespołu administracyjnego. Muzeum Wolfsonian-fiu w Miami Beach przyznało mi grant na badanie tamtejszej kolekcji poświęconej Trzeciej Rzeszy. Również tam pomoc personelu okazała się bezcenna. Uniwersytet w Buffalo przyznał mi długi urlop, bym mogła zbierać źródła i pisać tę książkę. Dziękuję za to przede wszystkim Robertowi Shibleyowi, Omarowi Khanowi i Williamowi McDonnellowi. Dziękuję też Burcu Dogramaci z Instytutu Historii Sztuki na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana w Monachium, mojej doskonałej niemieckiej uczelnianej opiekunce i współpracownicy.

.....

Wśród mebli, które Elsa Bruckmann kupiła do jego mieszkania, znalazły się sprzęty z Królewskiej Bawarskiej Fabryki Mebli. Ową uznaną monachijską firmę założył w XIX wieku żydowski stolarz Moritz Ballin. Otrzymywała ona zlecenia od rodów monarszych z całej Europy, dostarczała meble do luksusowych hoteli, willi, na statki transoceaniczne i do gabinetów bogatych przedsiębiorców. W XX wieku zatrudniała takich projektantów jak Bruno Paul i Paul Troost, specjalizujących się w stylu neoklasycznym, który bardzo się Hitlerowi podobał. Narodowi socjaliści wzywali do bojkotowania żydowskich firm – jak więc wytłumaczyć fakt, że Hitler w jednej z nich się zaopatrywał? Należy wspomnieć, że Bella Ballin, była pielęgniarka i żona założyciela Królewskiej Bawarskiej Fabryki Mebli, pomogła ocalić życie Hermanna Göringa, gdy został on postrzelony przez policjantów nieopodal jej domu 9 listopada 1923 roku podczas puczu piwiarnianego. Tak czy inaczej, po roku 1933, na skutek restrykcji wobec żydowskich przedsiębiorstw firma zaczęła tracić klientów, a gdy bank odmówił jej kredytu, została przejęta przez „Aryjczyków”. 10 listopada 1938 roku, podczas Nocy Kryształowej, Robert Ballin i jego bracia trafili do Dachau, dzieląc los tysięcy innych niemieckich Żydów. Dzięki interwencji Göringa wkrótce ich wypuszczono. Kiedy w roku 1942 roku rodzinie groziła wywózka do obozu zagłady, Göring załatwił im wizę emigracyjną15. W ostatnich latach meble Ballina zaprojektowane dla Hitlera osiągają wysokie ceny na aukcjach nazistowskich pamiątek16.

Przeprowadzka do luksusowego mieszkania w Bogenhausen była dla monachijskiej elity znakiem, że Hitler się cywilizuje. Zarazem jednak wiązała się z pewnym politycznym ryzykiem. Choć w 1928 roku NSDAP przestała skupiać się wyłącznie na elektoracie robotniczym, wciąż przedstawiała Hitlera jako przywódcę ludowego. Dwie eleganckie rezydencje – w alpejskim kurorcie, przyciągającym zamożnych Niemców, i w bogatej dzielnicy Monachium – stały w sprzeczności z tym wizerunkiem. Niewykluczone, że właśnie tego rodzaju obawy sprawiły, iż umowę na wynajem Haus Wachenfeld podpisała siostra Hitlera. Kiedy rozeszły się wieści o przeprowadzce na Prinzregentenplatz, lewicowo-liberalna gazeta „Berliner Volkszeitung” natychmiast zdemaskowała hipokryzję wodza narodowych socjalistów i w sarkastycznym tonie donosiła, że aby lepiej służyć woli ludu, przeniósł się do zbytkownego apartamentu w „najbardziej feudalnej dzielnicy Monachium”. Towarzyszyli mu służący i dwa psy tej samej rasy, którą upodobał sobie Otto von Bismarck – dowód, że Hitler wzoruje się na starej arystokracji. „New York Times” podjął temat, sugerując, że nowy, kosztowny styl życia Hitlera świadczy o „materialnym, a także moralnym” poparciu liderów przemysłu dla „niemieckich faszystów”17.

.....