Читать книгу Əjdahanı necə öldürdülər - Коллектив авторов, Ю. Д. Земенков, Koostaja: Ajakiri New Scientist - Страница 1

Avropa yazarlarından

HEKAYƏLƏR

Əjdahanı necə öldürdülər

c i b k i t a b l a r ı / 2

Mündəricat

Gi de Mopassan (Fransa) ……………………….... 5

“Əbədi sevgi”(Tərc.: Leyla Əhməd)

Dino Bussati (İtaliya) .............................................. 16

“Əjdahanı necə öldürdülər” (Tərc.: Kənan Hacı)

Erix Mariya Remark (Almaniya) …….………….. 41

“Düşmən” (Tərc.: Rüfət Əhmədzadə)

Bernar Kirini (Belçika) ……………………………. 55

“Qulağı olan…” (Tərc.: Azad Yaşar)

Ceyms Coys (İrlandiya) ……………………….…… 80

“Bacılar” (Tərc.: Nadir Qocabəyli)

Knut Hamsun (Norveç) …………………….……… 97

“Həyatın səsi” (Tərc.: Rüfət Əhmədzadə)

Somerset Moem (İngiltərə) ………………………. 107

“Kilsə xidmətçisi” (Tərc.: Sevil Gültən)

Gi de Mopassan

(Fransa)

(5.08.1850 – 6.07.1893)

Əbədi sevgi

O

v mövsümünün açılışını elan edən nahar yeməyinin sonu idi. Zadəgan Bertrans və qonaqları çiçəklər və mey-vələrlə bəzədilmiş parlaq masanın arxasında əy-ləşmişdilər. Söhbət sevgidən düşdü. Qəfildən in-sanın bir yox, bir neçə dəfə sevməsinin müm-künlüyü barəsində qızğın müzakirə başladı. Həyatı boyunca yalnız bir dəfə sevən insanlar nümunə ola-raq göstərilir, bunlar bir neçə dəfə ehtiraslı eşq ma-cərası yaşayanlarla müqayisə olunurdu. Kişilər sev-ginin də xəstəlik kimi insanı bir neçə dəfə yoluxdura, hətta ölüm həddinə çatdıra biləcəyini id-dia edirdilər. Bu mülahizə olduqca inandırıcı səs-lənirdi. Qadınlarsa hər zamankı kimi real müşa-hidələrdən daha çox poetik düşüncələrinə əsaslanır, böyük sevginin insan ruhuna yalnız bir dəfə bəxş olunduğunu söyləyirdilər.

“Bu, şimşəyin çaxmasını xatırladır”– onlar de-yirdilər. Sevginin bir dəfə baş çəkdiyi qəlblər elə vi-ran qoyulmuş, məhv edilmiş olur ki, orda digər heç bir hiss kök sala bilməz, hətta arzular belə.

Bir neçə eşq macərası yaşamış zadəgan bu fikrə etiraz etdi:

“Eyni qəlb və ruhun bir neçə dəfə sevməsi mümkündür. Özlərini sevgi yolunda, ikinci dəfə aşiq olmağın mümkünsüzlüyünü sübut etmək uğ-runda öldürən insanları misal gətirdiniz. Bəhsə gi-rirəm ki, ağılsızcasına özlərini öldürməsələr və ikin-ci şansın mümkünlüyünü inkar etməsələr, yenidən sevər və hətta həyatlarının sonunadək bir neçə dəfə aşiq olardılar. Sevgi içki kimidir. Bir dəfə dadan əbədi köləsinə çevrilir. Bu ehtiras məsələsidir”.

Onlar qoca həkimi hakim təyin etdilər. O da zadəganın dediyi kimi bunun ehtiras məsələsi ol-duğunu düşünürdü. “Mənə gəlincə, həyatım bo-yunca yalnız bir dəfə bir gün belə fasilə olmadan 55 il davam edən və yalnız ölümün son qoya bildiyi sevginin şahidi omuşam”.

Zadəganın xanımı əllərini bir-birinə vuraraq: “Bu, möhtəşəmdir. Bu cür sevilmək xəyal kimidir. 55 il belə güclü, sarsılmaz sevginin ağuşunda yaşa-maq nə böyük səadətdir! O xoşbəxt kişi bu cür sevgi dolu həyatı olduğu üçün şükr etməlidir!”

Həkim gülümsədi: “Bəli, xanım, o yerdə ya-nılmadınız ki, bu cür sevilən şəxs kişi idi. Hətta siz onu tanıyırsınız da, cənab Çoquet – əczaçı. Elə qadını da tanıyırsınız, hər il şatoya gələn stul tə-mirçisi”.

Qəfildən qadınların marağı söndü. Bəziləri “pu-ah” deyə rişxəndli nidalarla adi insanların sev-gisinin onları maraqlandırmadığını bildirdilər.

Həkim davam etdi: “Üç ay əvvəl yaşlı stul təmirçisi ölüm yatağındaykən məni yanına ça-ğırdılar. Məndən əvvəl keşiş də gəlmişdi. Qadın bizdən onun vəsiyyətini yerinə yetirməyimizi is-təyirdi. Onun bu davranışını anlamağımız üçün ilk öncə bizə öz həyat hekayəsini danışdı. Bu eşitdiyim ən qeyri-adi və ən təsirli hekayə idi: Onun va-lideynləri də stul təmirçisi idilər. Onların heç vaxt evi olmamışdı, o, uşaqlıqdan çirkli, baxımsız və ac böyümüş, valideynləri ilə birgə qəsəbələri dolaş-mışdı. Onlar atlarını, vaqonlarını və itlərini bir yer-də saxlayar, uşaq təkbaşına çəmənlikdə oynayarkən valideynləri də bütün qırıq stulları təmir edərdilər.

Körpə qız bir az uzağa getdikdə atası sərt, qəzəbli səslə onu geri çağırardı. O, heç vaxt qayğı ilə əzizlənməmişdi. Böyüyəndə isə o, qırıq stulları daşımağa başladı. Bu zaman küçədəki uşaqlarla dostlaşır, lakin valideynlər uşaqlarını çağıraraq bu çirkli, ayaqyalın qızla danışdıqları üçün onları dan-layardılar, küçədəki oğlanlar ona daş atardılar. Bir dəfə xeyirxah bir qadın ona bir neçə penni verdi, qız onları çox qənaətlə qorudu.

Artıq on bir yaşa çatmışdı. Bir gün qəsəbədə gəzərkən, məzarlığın arxasında oyun yoldaşları tərəfindən iki qızıl qəpiyi oğurlanmış hön-kür-hönkür ağlayan balaca Çoqueti gördü. Daima həsədlə baxılan, qızın düşüncəsinə görə, heç vaxt əziyyət görməyən bu balaca şəhərli burjuanın göz yaşları onu çox məyus etdi. Oğlanın yanına yaxınlaşdı və kədərinin səbəbini bilən kimi yığdığı bütün pulları onun ovcuna qoydu. Oğlan heç bir tərəddüd etmədən pulları götürdü və ağlamağı dayandırdı. Sevinci yerə-göyə sığmayan qız onu öp-dü, oğlanın başı pulları saymağa qarışdığından eti-raz etmədi, rədd edilmədiyini görən qız qollarını onun boynuna dolayaraq bərk-bərk qucaqladı və qaçaraq ordan uzaqlaşdı.

Bu yazıq, balaca ürəkdə nə baş verirdi? Bu, bütün pullarını qurban verdiyi yeniyetməyə dəlicəsinə aşiq olduğuna görə idimi? Ya ona ilk zərif öpüşünü verdiyinə görəmi? Cavabı bütün uşaqlar və yeniyetmələrə bəllidir.

Aylarla o, məzarlığın yaxınlığındakı döngənin və balaca oğlanın xəyalı ilə yaşadı. Hərdənbir valideynlərinin stul təmirindən qazandıqları ya da onu baqqala göndərərkən verdikləri puldan bir “soui” oğurlayırdı. Nəhayət, məzarlıq yaxınlığında onu ilk gördüyü yerə gələrkən cibində iki frank vardı, lakin o burda deyildi.

Oğlanın atasının əczaxanasının qabağından keçərkən uzaqdan onun piştaxta arxasında əy-ləşdiyini gördü. O, mavi və qırmızı lampaların ara-sında oturmuşdu. Qız bu parlaq lampaların işığında, de-mək olar ki, görünməyən oğlanı getdikcə daha çox sevirdi. İllərlə onun xatirəsini qəlbində əzizlədi, növbəti il onu gördükdə məktəbin yaxınlığında mis-ketlərlə oynayırdı. Oğlanın yanına qaçdı, onu qu-caqlayaraq elə möhkəm öpdü ki, oğlan qorxudan qışqırdı. Onu sakitləşdirmək üçün bütün pullarını ona verdi. 3 frank 20 sent! Oğlan təəccübdən bö-yümüş gözlərlə ona verilən əsl qızıl xəzinəsinə baxırdı.

Bundan sonra qıza istədiyi qədər onu öpməyə icazə verir, qız isə bunun müqabilində yığdığı bü-tün pullarını ona bağışlayırdı. Bir dəfə onun 30 sou, digərində iki frankı vardı. Bir dəfə isə yalnız 12 sou… O utanc və kədər içərisində göz yaşı tökərək məyuscasına bu ilin kasıb keçdiyini açıqladı. Növ-bəti dəfə isə bütöv bir beşlik frank gətirdiyindən, sevincindən yerə göyə sığmırdı. O, artıq oğlandan başqa heç kəs haqqında düşünmür, oğlan isə hər dəfə onu böyük səbrsizliklə gözləyir, bəzən isə qa-çaraq onu qarşılayırdı. Bu qızın ürəyini sevinclə doldururdu. Lakin qəfildən, o, yoxa çıxdı. Qız bir xeyli axtardırdıqdan sonra onun internat mək-təbinə getdiyini öyrəndi. Daha sonra isə öz va-lideynlərini inandıraraq, onları yollarını dəyişməyə və səfərləri zamanı məktəb yolundan keçməyə vadar etdi. Bir il ərzində qurduğu plan uğurla nəticələndi. Artıq iki ildir ki, oğlanı görmürdü, onu güclə tanıdı, çox dəyişmiş, boyu uzanmış, daha da yaraşıqlı olmuş və bürünc düyməli uniforma ge-yinmişdi.

O, özünü elə apardı ki, guya qızı görmür və üzünə belə baxmadan yanından ötüb keçdi. Qız iki gün göz yaşı tökdü, lakin bu vaxtdan etibarən ona olan sevgisi və əzabı dayanmadan artdı. Hər il evlərinə gəlir, qız isə hər dəfə gözlərini qaldırmağa cəsarət etmədən onun yanından ötüb keçirdi. O heç başını qıza tərəf çevirməyə belə iltifat etmir, qız isə dəlicəsinə, ümidsizcəsinə sevirdi”.

Qız mənə dedi: “O, mənim gördüyüm tək kişi idi, başqalarının mövcudlugundan hətta xəbərsiz idim”.

“Onun valideynləri dünyasını dəyişir, qız isə onların işini davam etdirir.

Bir gün o, ürəyini qoyub getdiyi kəndə qayıdarkən əczaxanadan çıxan Çoqueti qoluna gir-miş gənc bir qadınla görür. Bu, onun arvadı idi. Həmin gecə stul təmirçisi özünü çaya atır. Ordan keçən sərxoş biri bunu görür və onu sudan çıxa-raraq əczxanaya aparır. Gecə xalatında qaçaraq gəl-miş gənc Çoquet onu oyatmağa çalışır və kim ol-duğuna belə baxmadan acı bir səslə deyir: “Sən də-lisən! İnsanlar gərək bu cür axmaq hərəkətlər etmə-sinlər!”. Onun səsi qızı yenidən həyata qaytarır. O, onunla danışırdı! Uzun müddətdən sonra yenidən xoşbəxt idi! Qız təkid etməsinə baxmayaraq, Çoquet çəkdiyi əziyyət qarşılığında haqq almır.

Qız bütün həyatını bu cür keçirir, daima onun haqqında düşünərək işləyir. Onun əczaxanasından dərmanlar almağa davam edir, bu qıza onunla da-nışmaq və onu daha yaxından görmək üçün bir şans verir. Həm də bu yolla, hələ də ona pul verə bilirdi”.

Öncə də dediyim kimi o, bu yaz vəfat etdi. Öz kədərli hekayəsini bitirdikdən sonra qazandığı pulları sevdiyi adama aparmağım üçün mənə yalvardı. O, yalnız ona görə işləyirdi ki, ölümündən sonra sevdiyi insana onu xatırladacaq nəsə qoyub gedə bilsin. Keşişə onun dəfn xərclərini ödəmək üçün əlli frank verdim. Ertəsi gün isə Çouqetsləri görməyə getdim. Dolu və qırmızı, lovğa və özün-dənrazı bu adamlar üzbəüz oturmuş, səhər ye-məyini bitirmək üzrə idilər. Mənimlə salamlaş-dıqdan sonra qəhvə təklif etdilər və qəbul etdim. Onların yumşalacağından, hətta göz yaş-larına boğulacağından əmin bir şəkildə titrək səslə hekayəni onlara danışmağa başladım. Çouqet səfil, gəzərgi stul təmirçisi tərəfindən sevildiyini eşidən kimi elə hiddətlə bağırdı ki, sanki, şərəfi ləkələnmiş, nüfuzunu itirmiş, şəxsi nüfuzu bir həyatdan daha qiymətli və əziz imiş. Onun özündən çıxmış arvadı isə “Oğru! O, oğrudur!” deyə dayanmadan do-daqaltı təkrarlayırdı.

Çouqet bu cür rəzilliyə qarşı deməyə söz tap-mayaraq ayağa qalxdı və iri addımlarla otaqda var- gəl etməyə başladı. “Bu cür dəhşətli bir şeyi necə başa düşməli, həkim? “ deyə dodaqaltı deyinirdi. “Əgər o sağkən bunları bilsəydim, onu həbsə at-dırardım. And içirəm ki, heç vaxt ordan qurtula bil-məzdi”.

Mən məəttəl qalmışdım, nə deyəcəyimi bil-mirdim, lakin vəzifəmi yerin yetirmişdim. “O, mə-nə bir şey tapşırıb, – dedim. – 3500 frank məblə-ğində pulu sizə verməyimi istəyib. İndi dediklərim xoşagəlməz səslənə bilər bəlkə də, siz pulları yox-sullara verməyi üstün tutacaqsınız”.

Təəccübdən nitqi qurumuş ər-arvad mənə bax-dılar. Bir neçə min frankı cibimdən çıxartdım, hər bir ölkədən olan əzilmiş pullar, qarışıq pennilər və qızıl qəpiklər də vardı. Daha sonra soruşdum: “Qə-rarınız nədir?”

İlk olaraq madam Çoquet dilləndi: “Əgər bu, dünyasını dəyişmiş birinin arzusudursa, onu rədd etmək qeyri-mümkündür”.

Əri də eyni, utanmış tərzdə:

– Onunla uşaqlarımıza nəsə ala bilərik”.

Quru-quru cavab verdim:

– Necə istəyirsiniz.

– Hər halda sizə belə etməyi tapşırıbsa, pulları bizə verin xərcləmək üçün yaxşı bir səbəb taparıq.