Թղթեր

Оглавление

იაკობ ცურტაველი. Թղթեր

[Ա] Առ հոգեւոր տէրն Պետրոս կաթողիկոս ի ժամանակին, յորում ի կապանաց իւրոց վերստին յաջորդեաց յաթոռ իւր, խնդրեալ ի Գրիգորէ զգիր սրբոյն Եփրեմի Հաւատոցն, զոր ընթեռնոյր մինչ ի բանտին էր:

[Բ] Առ տէր Պետրոս ի ժամանակի խուժան յառնելոյ ի քաղաքին ի վերայ նորա. բան մխիթարական եւ հարցումն Անանիայի գրոց Շիրակայնոյն, զոր մեծ Քննիկոնն անուանեն:

[Գ] Պատասխանի կաթողիկոսին յաղագս Գագկայ, որ ասէր թէ խորհին կորուսանել զքեզ:

[Դ] Պատասխանի տեառն Պետրոսի Հայոց կաթողիկոսի սակս տրտնջոյ զորդւոյն Աշոտի մինչ կինն վաղճանեցաւ:

[Ե] Պատասխանի տեառն Պետրոսի Հայոց կաթուղիկոսի ի ժամանակի քանզի խնդրեաց յաշակերտաց իւրոց զոմանս, զԲասիլն եւ զԵղիսէ:

[Զ] Պատասխանի տեառն Պետրոսի կաթողիկոսին Հայոց մխիթարական թղթին:

[Է] Առ Տ. Պետրոս կաթողիկոս:

[Ը] Առ Տ. Պետրոս կաթողիկոս:

[Թ] Յաղագս խաչանշան գաւազանին, զոր ընծայեաց տեառն Պետրոսի Հայոց կաթողիկոսի:

[Ժ] Առ ոմն սարկաւագ տեառն Պետրոսի ի ժամանակի խազմի խուժանին, ի վերայ յարուցեալ:

[ԺԱ] Պատասխանի թղթոյն տեառն Յովհաննիսի Սիւնեաց արքեպիսկոպոսի յաղագս Վահրամայ հօրեղբօր իւրոյ կատարման մարտիրոսութեամբ:

[ԺԲ] Առ արքեպիսկոպոսն վասն ձկանց սուղ ինչ իմաստասիրել:

[ԺԳ] Առ Արքեպիսկոպոսն:

[ԺԴ] Առ արքեպիսկոպոսն է:

[ԺԵ] Առ Արքեպիսկոպոսն է:

[ԺԶ] Առ արքեպիսկոպոսն է:

[ԺԷ] Առ արքեպիսկոպոսն:

[ԺԸ] Առ վարդապետն Սարգիս ի ժամանակի հալածանաց գրեաց ի մայրաքաղաքն Անի:

[ԺԹ] Պատասխանի Սարգիս վարդապետի եւ ողբ ի վերայ Արամեանս նահանգի:

[Ի] Պատասխանի Սարգսի վարդապետին:

[ԻԱ] Առ վարդապետն Սարգիս:

[ԻԲ] Առ վարդապետն Սարգիս առաջնորդ ուխտին Սեւանայ, քանզի գրեալ էր Գագիկ առ վարդապետս այս, եթէ եկեսցես առ իս եւ ի միասին գրոց պարապեսցուք:

[ԻԳ] Առ հայրն սրբոյ Կարապետին:

[ԻԴ] Առ նոյն հայր սրբոյ Կարապետին:

[ԻԵ] Առ հայրն սրբոյ Կարապետին Սարգիս եւ առ այլ եղբարսն:

[ԻԶ] Առ հայրն Կարապետի:

[ԻԷ] Առ տէր Գրիգոր եւ առ արքեպիսկոպոսն Ստեփաննոս:

[ԻԸ] Առ արքեպիսկոպոսն եւ առ տէր Գրիգոր:

[ԻԹ] Առ արքեպիսկոպոսն եւ առ տէր Գրիգոր:

[Լ] Առ եպիսկոպոսն Մոկաց եւ Մանազկերտոյ պատասխանի թղթոյն մխիթարութեան:

[ԼԱ] Առ եպիսկոպոսն Մոկաց եւ Մանազկերտոյ:

[ԼԲ] Ի Գրիգոր եպիսկոպոսն Մոկաց վասն շինութեան դղեկի եւ կանգնելոյ մահարձան:

[ԼԳ] Յաւուրս ձմերայնոյ եղեալ ահագին որոտումն յամսեան Ահեկի, որ էր քսաներորդ, եւ զայսոսիկ գրեաց ի Գրիգոր եպիսկոպոսն Մոկաց եւ Մանազկերտոյ, սակս ելոյ եւս անձրեւ սաստիկ:

[ԼԴ] Առ նոյն եպիսկոպոսն Մոկաց վասն ահագին ցրտոյ եւ սառնամանեաց:

[ԼԵ] Առ տէր Գրիգոր:

[ԼԶ] Առ Հնձացին Գրիգոր տելետիս, սակս որոյ ել ի վանաց եւ չոգաւ ի լեառն Վարագայ:

[ԼԷ] Առ Հնձացին Գրիգոր տելետիսն:

[ԼԸ] Առ Գրիգոր Հնձացին տելետիսն:

[ԼԹ] Առ Հնձացին Գրիգոր:

[Խ] Առ Գագիկ որդի Աբասայ յաղագս գիտնական կրօնաւորին Գրիգորի Հնձացւոյ:

[ԽԱ] Առ հայրն Սամուէլ առաջնորդ վանիցն Խնատի:

[ԽԲ] Առ կրօնաւորսն Խնատին, յորժամ վախճանեցաւ ծերն Սամուէլ:

[ԽԳ] Պատասխանի առաջնորդի սուրբ ուխտին Մարմաշինոյ Սոսթինէսի:

[ԽԴ] Առ հայր Սոսթինէս յաղագս ոսկի մատանւոյն:

[ԽԵ] Առ աշակերտս իւր Բարսեղ եւ Եղիսէ յաղագս խնդրոյ գրոցն Արիստոտէլի:

[ԽԶ] Առ աշակերտ իւր Եղիսէ, եպիսկոպոս Սեբաստիոյ:

[ԽԷ] Առ Կիրակոս յոյն դպիր:

Отрывок из книги

Զյաւէտ ծայրացելոյդ բոլոր լրութեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյ մշտափայլ առ իս ճառագայթից ըղձամ, տոչորեալ խանդակաթ եւ յաւէժ տռփմամբ, քանզի մշտօրեայ տենչամք արեգակնային եւ արփիականն բաղկացուցանելոյ զյոգնական կարեւորութիւնս, զոր վաղ ուրեմն այս ի մէնջ փախեաւ: Զի բնաւին ի բոլորն բարոյական բարգաւաճիցն թափուր զմեզ թորեսցէ: Վասն որոյ ի ճահ ինձ այժմ եկեսցէ ճեմականն Եւրիպիդէս յիւրում տախտակի, սակս տորբանականին Տրոքոնեայ ասելով. Ո'վ Տրոքոնեայ, յորու՞մ բախտի բարի գոլ կարծես` մակացու ի ծնէ կուրա՞ց եթէ զկնի պատահման հանգունակի մակեղուտ անանջատ: Եւ զի զայսոսիկ ոչ այլ ինչ իմաստասիրէր բայց միայն վասն իւրոյ ումեմն Հերմեայ աշակերտի. զի նորա, թողեալ զիմաստասիրութեանն արհեստ, չոգաւ ի կենցաղական զեղխումն. իբրու թէ կոյր ի ծնէ եղեալ, զգայ զկուրութեանն, եւ ըղձայ տեսութեան, իսկ զկնի տեսութեան` ի պատահմանէ կուրացեալ, յոյժ տարակուսելի է: Զոր բանս զքեզ ակն տունջեան անուանէ, եւ զմեզ կափուցեալս ի ճառագայթից եւ խրթնիս եւ խաւարչտին եղեալ: Սակայն առ այսոսիկ սուղ ինչ եթէ իմաստասիրեցից, ո'չ պատկառելի է, այլ մանաւանդ փութալի. թէպէտ եւ ոչ աստուածպետականին հասին բախտի եւ օծման եւ մաքրութեան, սակայն կաթիլ իմն աստուածային առ նոսա կաթեալ: Փերեքղէս փարթամն այն ատտիկեցի, տոգորեալ կարասեօք, ի ծովականն Տրովադայ յԱպպինոսէ արտալածի սակս իրաւացի գոլոյ նմա ի խուժանէ: Եւ Պղատոն ի Սիկիլիայ վաճառեալ, թէպէտ եւ պատճառեն Եպիկուրեանքն սակս խրախճանութեանն չոգալ: Սոկրատէս մեռանի սակս համբակացն դիտողութեան եւ ի կատական հեգնաբանութիւնսն Անիրա՞ւ, ասեն, մեռանիս. պատասխանեալ. Կամի՞ք, զի յիրաւի: Թողից զյոգունցն` զՀոմերի Մելամպոտեան, զԴիմոսթիմեան օրէնսդրի եւ զՈդիսեայ հռետորի, եւ որոց այսմ են հետեւեալ: Զի ո՞ ոք ի կենցաղումս, որ ըստ Աստուծոյ վարս, ոչ լիցի դժպհի: Որք Մովսէսի այնքանեացն արուեստից եւ յաստուածուստ երեւման եւ պարգեւաց ոչ անսացին, եւ զԱհարոն խոտորեցին, եւ մի ըստ միոջէ մինչեւ ցՅիսուս. որ եւ մահու մատնեալ զկեանս իւրեանց կախեալ զփայտէ խնդրէին պարգեւս, եւ ի վերայ գլխոց իւրեանց զարիւնն Աստուծոյ ոչ շատանան, այլ եւ տողանի յորդիս իւրեանց ձգեցին, զի այնու յերկարասցի յամառութիւն կուրացելոցն, որ մինչեւ ցայս վայր թշնամիք խաչին գտեալք յանդգնին:

Եւ զի՞նչ ինձ այսոքիկ. զի Արամեան անմտութիւն զայս ոչ միանգամ կամ երկիցս բայց եւ բազում անգամ յամառեալք: Եւ զի՞նչ զարմանս է, եթէ Տէր ճշմարիտ է, եւ որ այսմ հետեւին, քանզի պարառաբար ծանուցանելոց է մեզ. ներհակս տրամախոհիմք թէպէտ եւ յունակութիւնս տրամադրութեանն առ ինձ ունակութիւնս բերեալ` ումեմն մակստացական եւ անհանգանակ եւ ուրումն բնաբար եւ սեռական ի միում տեսակի: Քանզի հատանունք, որք ոչն են ՚ի միում տեսակի, նուազագոյն ՚ի ներհակումն գտցի. եւ ոչ միայն ի տեսակում այլ եւ յինքեան կրէ իւրաքանչիւր ոք քաջողջութիւնս եւ խօթութիւնս, քանզի եւ սոքա ՚ի միում տեսակի յատուկ ներհակին. վասնորոյ փութալի է ըստ կարողութեան առողջութեան եւ բնականագունին եւ բնաբարն առաքինութեան հետեւել եւ այսմիկ որքան հնարաւոր է բաղձալ. քանզի հարկաւորն ի մեզ հազիւ այսմ հաւանի, միշտ զհակառակսն այսմ հայցելով. եւ զանօգտակարագոյնսն անզգած եղեալ, ոչ երբէ'ք զգասցի զխօթութեանն արշաւանս եւ զխիթս խստագոյնս. զի ՚ի վերայ եկեալն տագնապ` մանաւանդ եթէ զլուծումն եւ զարտահանումն ՚ի կապակցէն, յորս կաշկանդեալն է բազմաբեղուն յօդիւք, ոչ երբէք զայսոքիկ աղէտ տարակուսանաց խոկայ, այլ խնդրէ զցաւագնոտսն եւ զանախորժսն, ախորժակս մթերեալ յինքեան զհամաքամուածս եւ զտողս եւ զափռոդիտականս եւ զատիրրագունականն եւ զմանիական մեղանպոդականաւն կիզեալս, զի դժոխաբոյծ ամենեւին ելով բուժողացն:

.....

Ես կարի յոյժ ուրախ եղէ. վասն զի գառինքս այս ի քաջ հովիւ վստահացայ եւ ի ներքս ի գաւիթ քո մտցեն. քաջ գիտեմ, եթէ գող ոչ գոյ, եւ ոչ գողասցին, եւ զձայն օտարի ոչ լուիցեն, եւ գայլ ոչ յափշտակեսցէ. ի ներքոյ աստուածային քո գաւազանի գիրգ եւ փափուկք փարթամասցին, եւ առաջնորդական քո ցուպ ի վայրի դալարւոջ եւ ի ջուրս հանգստեան սնուսցէ, զի սաղարթասցին եւ պտուղն կացցէ:

Այլ դու ճշմարիտ արեգակն արդարութեան լուսափայլեալ, ի քեզ բերելով զզօրութիւն եւ զունակութիւն այնմ, որ լուսաւոր առնէ զամենայն մարդ եկեալ յաշխարհ այսինքն զբոլորն եւ ոչ եզաբար. վասնորոյ եւ յաղքատք այս եւ յանտոհմ եւ յոչինչս խոնարհաբար հետեւիս հայցել. եւ զի՞նչ առ այս երախտիս մատուցից քեզ յիմմէ: Մի եւ այս, որպէս յառաջագոյն զպատառոտուն գործիսն Յիսուսի, եթէ փոխանիդ իւր դոքա զհնացեալ ձորձս իւրեանց կամ զխակագոյն տիս մանկութեան եւ զախմարութիւն ի բոլորն բարիս:

.....