Шигырьләр / Стихи

Оглавление

Кул Шариф. Шигырьләр / Стихи

Нәшрияттан

Кылычтан үткән мирас

Тормыш юлы

Иҗаты

Газәлләр

«Башың күтәр гафләтдин, гафил торма…»

«И күңел, бил баглама, күпне кичүргән…»

«Мөнаҗәтдә моңлугъ кәрәк, иҗабәти булса…»

«Әлхәмдүлиллаһ раббил-галәмин…»

Кыйсса

Кыйссаи Хөбби Хуҗа[32]

Искәрмәләр

Газәлләр

Кыйсса

Зафәрнамә

Зафәрнамәи вилаяте Казан (Шәриф Хаҗитархани)

Мисраг[92]

Шигырь[94]

Газәл

Бәет

Шигырь

Шигырь[138]

Мисраг

Кыйтга

Искәрмәләр

Зафәрнамәи вилаяте Казан (Казан вилаятенең җиңүе)

Кол Шәриф хакында материаллар, чыганаклар

Казан ханлыгының соңгы көннәре һәм сәет Кол Шәриф

Кол Шәриф турында тарихи мәгълүмат бирүче чыганакларга һәм әдәбиятка кыскача бәяләмә

Кол Шәриф шәхесенә бәйле тарихи һәм әдәби чыганаклар

Казан ханлыгы чоры язма мәдәнияте

I

II

III

IV

V

VI

Отрывок из книги

Бу җыентык Кол Шәриф иҗат мирасын өйрәнү, бүгенге көндә билгеле булган әсәрләрен бер урынга туплау юнәлешендә иң беренче тәҗрибә булып каралырга тиеш. Анда шагыйрьнең кырыс тарих зилзиләләреннән төрле-төрле тупланмаларда могҗиза булып сакланып калган «иҗат кыйпылчыклары» бер урынга җыйналып бирелде. Алар ике бүлеккә бүленде: беренчесендә кыска күләмле шигырьләр (өч газәл һәм бер мөрәббәгь), ә икенчесендә зур күләмле, сюжетлы «Кыйссаи Хөбби Хуҗа» әсәре китерелде.

Әсәрләрнең текстлары ике төрле укылышта бирелде:

.....

Шунысы кызыклы, Кол Шәриф шигырьләре кулъязма җыентыкларда еш кына үзенең остазлары Ә. Ясәви һәм С. Бакыргани хикмәтләре белән бергә, алар белән рәттән күчереп йөртелгән. Мәсәлән, аның безгә билгеле булган дүрт шигыре С. Бакыргани әсәрләрен туплаган җыентыкта – «Бакырган китабы» нда басылып чыккан (Казан, 1883). Бу факт үзе генә дә Кол Шәриф поэзиясенең Ә. Ясәви, С. Бакыргани иҗатлары белән аваздаш, бер юнәлештә булуын тагын бер тапкыр дәлилләп тора. Бу турыда профессор Габдрахман Таһирҗанов: «Кол Шәрифнең чын мәгънәсендә суфи шагыйрь булуын аның дүрт шигыренең «Бакырган китабы» на кертелүе дә раслый. Бакыргани хакында Казанда XVI йөздә үк поэма язылу факты болгар-татарлар арасына суфичылык әдәбиятының борынгы чорда ук үтеп кереп, шактый тирән тамыр җибәрүен күрсәтә», – дип яза[15].

Кол Шәриф үзенең шигырьләрендә Алла каршына гөнаһсыз бару идеяләрен пропагандалый; аның әсәрләре укучыларны, гамьсезлек йокысыннан уянып, Алланы олыларга, гомереңне гыйбадәт кылып үткәрергә, дөньяда мәңге калырмын дип алданмаска, Коръән аятьләрендә әйтелгәнчә яшәргә, гөнаһларың өчен Алладан ярлыкау сорарга чакыра. Жанрлары буенча алар – газәлләр, ягъни мәхәббәт шигырьләре. Ләкин алардагы мәхәббәт ул дөньяви гыйшыклык түгел, ә суфичыл поэзиядә кабул ителгәнчә, Аллага мәхәббәт, күңелне Аллага юнәлтеп яшәүне аңлата. Шигырьләрнең формасы да классик газәлләргә куелган таләпләргә җавап бирә: аның рифмалашуы – аа, ба, ва, га…, күләмнәре 25 бәеттән артмый. Шигырь ахырында автор, газәл жанрына куелган таләпкә туры китереп, үзенең исемен китерә. Беренче һәм икенче газәлләрдә рәдиф кулланылган.

.....