Читать книгу Уйа - Люминис Сантори - Страница 1

Саас сааьы мэлдьэьэн кэбистэ.

Эн эрэйин уулуун эриллэн

Теннубэт эргийбэт сирдэргэ тигистэ.

"Кырыйдым, санныбын баттаата кэм-кэрдии тохтообот буруйа" – куолулаа.

Саас билиммэт сылааны:

Туора саай!

Барытын сацаттан са5алаа

***

Чыычаах ыллыыр ис иьиттэн,

Бэйэтэ.

Эн диэбитиц:

– Киниэхэ наадата суох онно ким эрэ ордук бэлиэтэ.

Сибэкки тыллар,

Хаар туьэр,

Киьи теруур.

Поэт истиц тылларын тиэрдээри

Кун сиригэр уескуур.

Эйиэхэ кинигэ5эр баар

Фронт уоттаах алдьархайа эрэ буолбатах.

Кыьыл о5отун куьэллиинэн хаалларан

Суол тутуутугар барбыт

Эдэр дьахтар дьыл5ата табыллыбатах.

Кини эмээхсин сааьыгар

Ытыы-ытыы кэпсээбит,

Ыар кэм тыылга

Теье эрэ элбэх дьону эрэйдээбит.

Сорох ыал аччыктыырын талбыт

Туллуктары сиириттэн аккаастанан,

Сорох хас эмэ тууну утуйбакка ерту кытта охсуспут.

Кимнээх этилэрий?

Баара суо5а о5олор уонна кырдьа5астар.

Иннокентий Сосинца анабыл, Тура5ас сэргэ кинигэ5эр анаан

***

Эмискэ

Сиэхпин ба5ардым сахалыы лэппиэскэ

Кырдьыгынан эттэххэ

Арыыны кытта куруук да лабыйыахха

***

Кэьии амтана учугэйиэн!

Бу, эйиэхэ бэристилэр.

Тугу эрэ сылаастык санаан

Эйэ5эс сыьыаны уллэстэн.

Кер-бу! Чэпчэкитик,

Ааьан иьэн.

Кэмпиэт дуомун,

Сир аьын,

Атыыласпытыттан.

Былыргы киьи курдук

Чороонуттан кутан

Айах тутан

Амсатан.

Дьэ, истин да буолар эбит.

Кып-кыра холку быьыы.

Уербут-кеппут ыраас ыра,

Бэлэхтииртэн дуоьуйуу.

***

Ытыспар тутан

Субуйан ылыам суо5а.

Халын былыт,

Устубутун курдук

Оргууй а5ай уьун.

Кулумурдэс хаар,

Ба5ар,

Миэхэ да барсыа эбит

Уруц кунду кемус хаптаан,

Ол эрэн,

Эргэрбит абырахтаах сонум

Сылааьынан обургу.

***

Эн хаарга кинигэ кистээтиц.

Кэлин хостоон аа5аары.

Ириэрэн, туруоран, харыстаан

Билии сырдыгын тар5атаары.

Сыппыта кинигэ кэтэьэн,

Библиотека полкатын толороору,

Сылаас илиилэртэн дьиэттэн дьиэ5э

Сонун, кэпсээн а5алаары.

Хааман иьэр поэт,

Суруйааччы

Кестен – кеске,

Алаастан – алааска.

Куутэр дьиэ-кэргэнэ,

До5отторо,

Кунду а5ааччы

Кэьиилээх айымньыларын.

27.09.2019

Анабыл К.Сосинца

***

Утуйдулар кыьыл кемус сулустар,

Куел сиэркилэтэ хамсаата,

Саьар5а ерус устун устар,

Халлааны оргууй а5ай кытарта.

Уьуктан мичээрдииллэр хатыцнар,

Солко куех суьуохтарын ыьаннар,

Суугунуур тыалга нарын ытар5алар,

Кулумурдууллэр окко уруц кемус таммахтар.

Куруе таьынан

Хойуутук ууммут эрбэьин

Симэммит дьэцкир таас сабыынан,

Аа-дьуо салгыцца далбаатыы турар,

Утуе сарсыарданы ба5арар.

Вольный перевод

стихотворения

Сергея Есенина

"С добрым утром!"

***

Эр киһи күүһэ ураты даҕаны.

Олох ону утарбат.

Аҥардас илиитин оҥоһуута -

Кыайарга-хоторго аналлаах.

Кыыс оҕо буолан аттыгар да тур.

"Тэҥнээхпит", – диир син биир сатаммат.

Уол үөһэ, халлааҥҥа салааларын ыыппыт

Үрдүк чыпчаалларын,

Кыыс хантайан да көрдөр,

Ситэн ылан дабайбат.

Баар эрэ биир ирдэбил:

Ити айылҕаны утарбат.

Дьахтар күүһэ – сылаас уу:

Муус мууһу уулларбат,

Тимир тимири тулуппат,

Таас тааска наадыйбат.

Эр киһи күүһэ атын даҕаны.

Туспа.

Күүтэҕин, көрдүүгүн киниттэн хорсун быһыыны,

Көмүскэли.

Уонна булаҕын.

***

Биир эмит наҕыл түүн -

Киирэр хоспор дьикти түүл.

Уол оҕото – кэрэтиээн!

Күүһэ-уоҕа! Сэниэтин!

Эр киһи да дьүһүнэ

хараҕы сымнатар,

Имэҥ чугаһаатар чугаһаан,

Куту-сүрү долгутар.

Чуумпутук одуулуур -

Имэрийэр.

Сүрэх ис иһиттэн

Сылаанньыйар, минньийэр.

Ити сирдээҕи таптал -

Буолбатах.

Ол эрэн,

Сүрэли саататар аналлаах.

***

Үөҕүллүбүт. -

Тупсаҕай.

Билбэтэхтэр -

Элбэхтэр.

Быһа ыксаан -

Этимэ.

Кэҕэ,

Дьиҥэр, -

Кэрэ кыыл.

Баалаама,

Ыксаама,

Кыра ычаны

Төрүттээмэ.

Куһаҕаны сөҕүмээр.

Кэҕэ -

Көтөр сөҕүмэр.

Ким эрэ

Күн ытыһын үрдүгэр

Үрдүнэн үрүҥ чыычааҕы

Көтүппэт.

Кэҕэ эрдэттэн

Иэдэскэ бэрдэрэн

Туспа дьылҕалаах олоҕун

Утарбат.

***

Сырдыгы өрүүтүн харыстаа. Мус.

Күн аайы.

Хараҥа кэлэригэр – кэлиэ.

Ол иннинэ үчүгэйгэ тардыс,

Олох үтүөтүн иҥэрэн.

Бу сиргэ туох барыта иккилии.

Уубун ханан турбуппар улахан махтал.

Ыас хараҥаттан күннээххэ уһуктубутум:

Көрдөххө – судургу.

Дьиҥэр – ааттаах абырал.

Тэҥ кээмэйи тутус.

Орто дойду – ортонон олорор.

Тобус-толору чороон дьолу

Баҕар, туора-маары ыс,

Ол эрэн кэмиттэн кэмигэр толор.

Хараҥа ханна да сүппэт.

Куруук аттыгынан батыһа сыльдьыа.

Эн сырдык баарын эрэ умнума.

Туох барыта бу сиргэ иккилии.

***

Балыыһаҕа, армияҕа, уочаракка

Бириэмэ бытааннык да ааһаахтыыр.

Тохтуу түс,

Ыксаама,

Ырыт

Бу сурулла турар олоҕун кэпсээнин.

Киһи отой да соҕотох айыллыы буолбатах.

Саҥата суох маныыр кинини сир ийэ дойду,

Хас хаамыытын алҕыыр көмүстээх күн,

Хаста өрө тыыммытын билэр ыйдаах түүн.

Халлаан үөһээттэн батыһар.

Дьол хараҕа суох харахтаах,

Киһи үчүгэйгэ, үөрүүгэ ымсыылаах.

Тиэтэйбиккин тиэрэ тэбэн

Олох кэм хамсаабат хаппахчытыгар умса анньар:

Олоро түс,

Толкуйдаа,

Барыны барытын эргитэ тараа.

***

Санааларым – баттахтарым.

Төрдүгэр – хойуу,

Бүтүүтүгэр – убуур.

Ити курдук олох эмиэ:

Саҕаланар өлгөмнүк,

Тиһэҕэр – өлүү.

Ол да буоллар хомойуу

Сиргэ түһэн хаалыаҕа,

Үүнэр оннугар саҥа күн,

Туох барыта ааһыаҕа.

***

Эдэр сааһым аны төннүбэт.

Ытаабаппын,

Ыллаабаппын,

Ыҥырбаппын.

Ааспыт төттөрү эргиллибэт.

Саас устар

Сыл хонук

Синэ биир.

Кэм-кэрдии эргиирэ эриллэн,

Бу кэллим бүгүҥҥү түгэҥҥэ.

Хайдах баарбынан,

Илэ турар бэйэм.

Билиҥҥибин талын,

Сэҥээрин,

Сөбүлээн.

***

Суох, таах олорботоҕум:

Баайбытым,

Кинигэ аахпытым,

Хаартыскалаабытым,

Күн анныгар сылаанньыйбытым,

Кулунчук курдук күөлэһийбитим,

Күөх сайыҥҥа үөрэммин,

Былыттары атаарбытым,

Үүнээйигэ уу куппутум,

Сыыс ыраастаабытым,

Тоноҕоччу көтөрүн одуулаан

Өр да өр санаабар ыллаабытым,

Халдьаайы үрдүгэр тахсан,

Сылаас окко сытан,

Үрдүк халлааны манаабытым,

Чыычаахтар, көтөрдөр тыастарыттан

Дууһалыын, доҕоттор,

Сынньаммытым.

Уонна кэлэн,

Туох диэн кэмсэниэхпиний?

Олорорбун – олорбутум!

Олохтон дуоһуйбутум!

***

Олох – үөрүү.

Олох – ыарыы.

Тугу эрэ көһүтүү.

Уонна өрүү, өрүү,

Өрүү, өрүү

Биир баҕа санаа:

Куотуу буолбатах. -

Көтүү.

Кыра оҕону көрүү.

Тапталы талан охсуһуу.

Баҕар баара буолуо

Доҕордоһуу.

Киһи тыынан эрэ хаалар:

"Һуу!"

Тохтоон ыл эрэ -

Оргуйуу.

Сири кытта халлааны

Бутуйуу.

Күүтэр эйиигин уоскуйуу

Ханна эрэ.. манна буолбатах.

Тулуйууй.

Мин билэбин биири:

Үлүһүйүү.

Туланы одуулаан

Дьүһүйүү.

Кэрэхсии көрөн

Умсугуйуу.

Олохтон ылбыт киһи:

Дуоһуйуу

***

Таһырдьа таҕыстым.

Бэҕэһээ айылҕаҕа тапталга билиммитим.

Бүгүн кини миэхэ хардарбыттыы,

Үөһээттэн хаар ыытан кыыдамныыр.

Сүрэҕим сылаастык ууллар.

Сир-дойду миигин өйдөөбүт курдук.

Туоххаһыйдаххына,

Истиҥ, саҥата суох доҕор.

Баҕар, киһитээҕэр ордук өйүө

Мунчаарбыт, кыламмыт күннэргэр.

***

Кыыһырбакка,

Кыйыттыбакка

Олоруохха.

Бу толкуйга кэллэххинэ,

Баҕар,

Тугу эмит

удумаҕалаппыт

Курдук сананыан.

Буоллаҕа дии,

Таһыттан бэйэҕин көрбүттүү.

Киһи кыйаханарын – кыйаханар.

Бардьыгыныырын – бардьыгыныыр.

Орулуурун – орулуур.

Ырдьыгыныырын – ырдьыгыныыр.

Баллыгырыырын – баллыгырыыр.

Кыратык олоро түһэн

кыбыстыахха,

Бэйэни сиэн

сэнэниэххэ,

кэлэйиэххэ,

хомойуохха,

чуумпуруохха,

Ырааҕынан эргитэн,

Буолар-буолбаты

ырытан

Өрө тыыныахха,

Санаарҕыахха,

Мунчаарыахха.

Мөлтөх да эбиппин! – диэн

Уһуну-киэни толкуйдуохха,

Үөрүүттэн-көтүүттэн тэйэн,

Арыый бэйэни

албынныыры

тохтотуохха,

Бэттэх кэлэн.

Хайдах да буоллун,

Кэмсиммитин да иһин -

Олоруохха.

Сааккын-сууккун сиргэ көмпөккүн,

Өрбөҕү курдук сууйбаккын,

Төһө да сиилэмиттин иһин,

Ардах курдук кумахха

сиидэлэмэккин.

Акаары да эбиппин – диэн,

Анараа дойдуга чэпчэкэтик

айаннаабаккын.

Дьаһына да сатаатахха -

Табыллыбаккын.

Эҕэлээҕин -

Кыһаллыма!

Барыта бэйэбэр ананар.

Биир күн дуоспуруннаахтык

муннун халлааҥҥа анньар.

Биир күн көтө-көтө аллараа элээрэр.