Pasolini. Niewygodny człowiek

Отрывок из книги

Spis treści

Karta tytułowa

.....

Pasolini może przyznałby jej rację, żył bowiem w wymiarze tragedii, niepozbawionej jednak często poczucia humoru. W swoim szczerym liście Oriana opowiada: „Jedzenie z Tobą było zawsze zabawą, gdyż nigdy nie było nudne. […] Zostawianie Cię po kolacji natomiast było czymś rozdzierającym. Za każdym razem wiedzieliśmy, dokąd się wybierasz. I za każdym razem było tak, jak gdybyś na naszych oczach biegł na spotkanie ze śmiercią. […] Nienawidziłam Cię, kiedy odjeżdżałeś tym swoim samochodem, którym trzej chuligani mieli zmiażdżyć Ci serce. Przeklinałam Cię. Ale potem nienawiść przemieniała się w szaleńczy podziw i wykrzykiwałam: «Cóż za odważny człowiek!». Nie mówię o Twojej odwadze moralnej […]. Mówię o Twojej odwadze fizycznej”. Widzi w nim śmiałość pierwszych chrześcijan, którzy, obrzucani obelgami i wyszydzani, wchodzą do Koloseum i czekają spokojnie, aż rozszarpią ich lwy. Szaleńcza odwaga wyróżniała też Alekosa Panagulisa, będącego miłością-obsesją Oriany, bohatera walki przeciwko dyktaturze, romantycznego ducha, który broni swoich ideałów mimo więzienia i tortur.

Oriana poprosiła Pasoliniego o dwie przedmowy do zbiorów poezji Alekosa, napisanych przez niego w więzieniu Boiati. Pier Paolo wielkodusznie się zgodził, ale jego sąd na temat wierszy (które chciał przejrzeć po kolei, jak wspomina Oriana, konfrontując przekład z greckim oryginałem) nie był nigdy pobłażliwy, raczej surowy, czasami wręcz pedantyczny, jeśli chodzi o analizę utworów. Pasolini pisze o stylu bogatym w anafory i asyndetony, retoryczne formy apodyktyczne. Potem jednak następuje oryginalna refleksja, niczym olśniewający błysk światła: „Straszliwa sztuczność, za sprawą której Panagulis osiągnął poetycką autentyczność. Przerażający sposób, w jaki ten zdrowy, witalny mężczyzna, skłonny do działania i śmiechu, zmuszony był zmienić się w «innego» – wraz z całym bolesnym upokorzeniem i introwersją, które się z tym wiążą. Panagulis został przemieniony w poetę na skutek tortur. Literatura, która była w jego przypadku czysto retoryczna, przemieniła się za sprawą tortur w literaturę autentyczną, to znaczy zdolną do poezji […]. Wielka poezja Panagulisa jest naturalnie tą, która wyraziła się za pośrednictwem jego czynu, a raczej za pośrednictwem jego ciała. Swoim ciałem jako narzędziem napisał wiersze nie tylko doskonałe, lecz przejmujące. O tym wszystkim mówi jednak historia, nie zaś historia literatury. I mogę to powiedzieć również ja, nieuchronnie cyniczny krytyk, który zna i uznaje realność (do tego stopnia ekspresyjną, że staje się poezją) «pisma» albo «słowa» ciała”.

.....