Читать книгу Ayna - Qan Turalı - Страница 1
ОглавлениеQan Turalı
AYNA
İnsan olmağı unutma!
Bu hekayələrin hamısı mənimdir.
Çoxunun qəhrəmanı mən olmasam belə…
Nə fərqi var ki?
Mən qəhrəmanlarımın iztirab və sevinclərini, məhzunluqlarını və fərəhini, bütün dramalarını iliklərimə qədər yaşamışam.
Yazıçılıq hər şeydən qabaq daxili dünya məsələsidir.
Mənim üçün ədəbiyyat hər şeydən çox dinə bənzəyir.
Bir zamanlar insanlar issız səhralara, tənha mağaralara gedib özlərini axtarardılar.
İndi o insanlar yoxdurmu?
Əlbəttə, var, sadəcə bütün o dinlər, bütün o müqəddəs təlimlər və yaşantılar ədəbiyyata çevrilib.
Ədəbiyyat XXI əsrin dinidir.
Və yaşadığımız, yaşatdığımız, gördüyümüz, damarlarımızda axan qan kimi hiss etdiyimiz bütün bu hekayələr hər nə qədər fərqli məkan və zamanlarda cərəyan etsə də onların bizə pıçıldadığı bircə cümlə var: “İnsan olmağı unutma”.
Necə deyirdi şair, bəzi insanlar çiçəklərin adın əzbər bilir, mən ayrılıqların…
Elə insan var gözləri çox iti görür, eləsi var çox yaxşı qoxu alır.
Yazıçılar isə əzabları, arzu, ümid və ehtirasları hamıdan yaxşı seçə bilirlər.
Və bütün bu çalpaşıq hisslər, ziddiyyətli duyğular, hamısı gəlib yazıçının daxili dünyasında, yaddaşının qara qutusunda yazıya çevrilir və bütün bu yazılar da küll haqda bir məqsədə, bir mərama xidmət edir: “İnsan olmağı unutma”!
Adam və ağac
Əkrəm Əylisliyə
Çayxanada tək oturanlar həmişə diqqət çəkir. Amma bu təklik hər gün axşam saat 8-dən 9-a qədər davam edən rituala çevrilibsə, müştərilər o tək adamı çayxananın samovarı, televizoru kimi görürlər. Onun hekayəsi kimsəni maraqlandırmır. Elə tək adamın da ünsiyyət üçün ürəyi atmır. Heç ofisiantla da kəlmə kəsmir. O, çayxananın çəpərli həyətinə girib şam ağacının altında oturan kimi ofisiant çayını baunti ilə aparıb onun qabağına qoyur. Çayxanada baunti ilə çay içən yeganə müştəri odur. Çayı dərhal stəkana tökmür, bir az da dəmlənməyini gözləyir. Arada çaynikin qapağını açıb baxır da. Stəkanını doldurub qəndi isladır, ağzına atıb qaynar çaydan iri bir qurtum alır. İkinci stəkanda bauntini açır. Üçüncü stəkanı yavan içir. Dördüncü stəkanı isə soyudur, soyudur və yarısı yeyilmiş baunti ilə bir yerdə eləcə qoyub gedir.
Çayxanaya təzə işə düzəlmiş ofisiantın diqqətini hamıdan çox bu tək adam cəlb edir. O bu barədə sevgilisinə də yazıb. Hər gün tək adamın təkadamlıq ritualına tamaşa edən təzə ofisiant onun haqqında kimdən soruşdusa hamısı əlini yellədi. Bu əlyelləmədə məlumatsızlıqdan ziyadə vecsizlik vardı: “Neynirəm e onu?”. Tək adam hamının gözü qarşısında elə unudulub ki, kimsə onu necə unutduğunu belə xatırlamır. Adiləşib tək adam. Onun adını da bilən yoxdur. Qonşuları belə onun bura köçdüyündən xəbərsizdir. Bir gecə ofisiant çayxananın çöl qapısını bağlayıb getmək istəyəndə (bu işi həmişə təzə gələn işçilərə tapşırırdılar) qarşısına tək adam çıxmasaydı, yəqin bir müddət sonra o da bu nəticəsiz axtarışlardan yorulacaqdı.
– Deyəsən, bağlayırsınız…
– Eybi yox, buyurun.
– Yox, əziyyət verərəm.
– Yox, yox, o nə deməkdir, buyurun.
Ofisiant kiliddən çıxartmağa macal tapmadığı açarı arxaya çevirib qapını açdı. İşıqları yandırıb samovarı qoşdu. Şkafdan bauntini götürüb boşqaba qoymaq istəyəndə tək adam: “Şokaladı gətir bura, iki dənə də stəkan, çay lazım deyil”, – dedi və qoltuğundan bir şüşə çıxartdı. Ofisiant da adamın tapşırdığı şeyləri götürüb gəlib onun qarşısında, tək adamın həmişəki yerində – şam ağacının altında oturdu. Oturan kimi ofisiantlıqdan müştəriyə, bəlkə də tək adamın həmdəminə, ya da daha yumşaq təyin işlətsək, masa yoldaşına çevrildi. Biz indi onu gənc deyə adlandıracağıq.
Gənc tək adamın armudu stəkana süzdüyü rəngli içkinin viski olduğunu bilsə də,indiyədək dadına baxmamışdı. Stəkanları toqquşdurub içdilər. Sükut çilikləndi.
“Biz heç tanış da olmadıq”, – bunu gənc dedi.
Tək adam isə (artıq tək deyildi, gəlin ona da eləcə“adam” deyək) dalıb getmişdi gənci indi daha çox maraqlandıran xatirələrin arxasınca. Sualı eşitmədi heç. Bu gedişat gəncin ürəyincə deyildi. Darıxmağa başladı, gedib televizoru açdı, musiqi kanalında saxlayıb gəlib yenə oturdu. Həzin musiqi səsi eşidildi. Musiqi viskiyə qoşulub həm gənci, həm də adamı yavaş-yavaş əridirdi, bir-birilərinə məhrəmləşdirirdi. Adam gəncin üzünə, az qala, məhəbbətlə baxıb ondan adını soruşdu, sonra da öz adını dedi. Söhbətin axara düşməsi gənci ümidləndirirdi. Həvəslə soruşdu:
– Bu axşam yox idiniz…
– Özümü öldürməyə getmişdim.
Adi suala verilən belə dəhşətli cavab gənci çətinə saldı. Armudu stəkanı başına çəkməkdən başqa bir şey fikirləşə bilmədi. Adam ona baxıb gülümsəyirdi və bu təbəssüm o sözlərin soyuqluğu ilə heç cür uyuşmurdu. Bu gülümsəmə tamamilə başqa, bəxtəvər dünyadan xəbər verirdi. Həmin bəxtəvər dünyada insanlar özünü öldürməyi ağıllarına da gətirməzdilər. Gənc yüz dəfə özünü inandırmaq istədi ki, özünü öldürmək-zad, bunlar hamısı zarafatdır, xoşluq üçün deyilən sözlərdir. Əlbəttə, elə bir dünyada yaşayırıq ki, adamlar belə zarafatlar edirlər, etmələri bir qırağa, üstəlik, özlərinin bu zarafatlarına şaqqanaq çəkib gülürlər də. Amma adam zarafat-zad eləmirdi. O, həqiqətən də, Kür çayının üstündə salınmış körpüdən gəlirdi. Orda olduğu bir saat ərzində lilli sulara baxıb siqareti çoxdan tərgitsə də, bir qutu siqaret çəkmiş, sonra da birbaşa çayxanaya qayıtmışdı.
Gənc handan-hana özünə gəlib ondan cavabının zarafat olub-olmadığını soruşdu. “Yox, nə zarafat?!”, – dedi könülsüzcə adam. İntiharından kim həvəslə danışar ki zatən. Təbii ki, qarşınızdakı pulunu ödədiyiniz psixoloq deyilsə…
“O gün səni gördüm bizim binada. Həyətdə durdun, telefonla danışdın, sonra da birinci bloka girdin. Eləmə belə… Başa düşürəm, cavansan. Amma eləmə.”
Bunu adam müdriklik qatılmış ərkyanalıqla elə tonda dedi ki, gəncin səhərdən bu yana, azı, on nəfərə danışdığı fahişə macərasını gözündən saldı.
Sükut çökdü. İkisi də utanırdı sanki. Biri dünən elədiyindən, o biri isə açıb-ağartmaqdan. Adam sanki günahını yumaq üçün gəncin stəkanını doldurdu, əlini çiyninə vurub “İçək” dedi. Boş stəkanı yerə qoyan kimi adam ayağa durub gəzişməyə başladı. Sanki hansısa məsələ ilə bağlı mühüm qərar verməyə tərəddüd edirdi. Gənc də ona baxır, nə deyəcəyini gözləyirdi. Adam şam ağacını qucaqlayıb öpdü, oğlanın heyrət dolu baxışları altında hönkürdü. Sonra gəlib yerinə oturdu:
– Mən onu çox sevirdim, amma bizimki alınmadı, çıxıb getdim Rusiyətə. Sonra eşitdim ki, ərə gedib, bir az sonra da eşitdim ki, “uksus” içib özünü öldürüb. Bir il olar, qayıtmışam, hər gün gəlib bu çayxanada, bu ağacın altında çay içirəm. Bilirsənmi niyə? Düz 23 il bundan əvvəl onu ilk dəfə burda öpmüşəm. Bax, elə bu ağacın altında. Sevgili də Tanrı kimi tək olmalıdır.
Ağac elə sakit dayanmışdı ki, elə bil bu əhvalatdan qəti xəbəri yox idi. Onun əvəzinə cırcıramanın səsi aləmi bürümüşdü.
Kislovodsk-Bakı
İyul 2016
Şanel
Hər şey o gecə zəngi ilə başladı. Nərmin yükləyiciyə taxdığı telefonun səsinə ayıldı. Təzəcə yuxuya getmişdi. Qəfil zəng onu möhkəm diksindirdi. Zəng vuran isə… Kaş o olmayaydı. Nərmin bu zəngi çox gözləmişdi. Amma bu bir ildə o adam əlini telefona atmamışdı. Nərmin də onu anbaan unutmuşdu. Zəngini gözləyə-gözləyə unutmuşdu. Unutduğunu hiss etdiyi an yadına düşmüşdü və onu xatırladığı saniyəni də unutmuşdu. Bu qabarma-çəkilmələr uzun sürmüşdü. Onu unutduğunu xatırlamırdı, xatırladığını da unutmurdu. Aylardan sonra sərxoş axşamların birində mahnı çalınmışdı və o mahnını eşidib elə stoldaca hönkürmüşdü. Üzünü yuduqdan sonra güzgüdə bambaşqa adam görmüşdü. Bu, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Paşayeva Nərmin Famil qızı idi. Amma bu Nərmin on dəqiqə qabaqkı Nərmin deyildi. Hönkürtü və o göz yaşları yepyeni Nərmin yaratmışdı. Ötüb keçən aylarda şəxsiyyət vəsiqəsində bircə qrafa dəyişilmişdi, amma Nərmini Nərmin edən həmin düzəliş deyil, göz yaşları idi. Nərmin öz göz yaşlarından başqa bir Nərmin yaratmışdı.
İndi telefonda onun şəkli görünürdü. Axıb-gedən zamanın sönükləşdirib, nimdaşlaşdırdığı xatirələrin adamı… “Alo” deyəndə səsinin soyuqluğuna Nərmin özü də heyrətləndi. Amma o tərəfdəki səs qaynar, ehtiraslı idi. Nərminin buzunu sındıra bilməyəcəyi dərəcədə isti səs… Əvvəlcə gecə vaxtı narahat etdiyinə görə üzrxahlıq… Nərminin inamlı “eybi yox”u…
– Nərmin, bilirsən niyə zəng elədim… Bilmirsən. Siz qadınlar həmişə istəyirsiz ki, kişilər möhkəm olsun. Biz də möhkəm oluruq. Olmuruq əslində, möhkəm görünürük. Siz də deyirsiz ki, möhkəm yaxşıdır. Amma yox. Biz ağlayanda “erkəklər ağlamaz” deyirsiniz. Göz yaşı təkcə sizə verilməyib axı. Bizim də gözümüzün yaşı var. Bunları niyə deyirəm… Çox pisəm, Nərmin. Hər şey üstümə gəlir. Hər şey… Bu, bir kişinin tənhalığa çəkilib kədərlənməsidir, ağrımasıdır. Ağrını kiminlə bölüşəsən? Axı kişi möhkəm olmalıdır. Mən isə… Mən isə ağrıyıram. İçdən ağrıyıram. Xəbərlərə baxıram. Bir uşaq ölüb. Başa düşürsən? Bir uşaq. Qəzaya düşüb. Altı aylıq. Necə ağlamayım mən? Bax… Çadra sizə niyə verilib, bilirsən? Rahat ağlaya biləsiniz deyə. Hönkürməsəniz, ağlayanda çiyinləriniz atılmasa anlamarıq biz. Biz göz yaşlarınızı gizlətmək üçün çadraya bürüyürük sizi. Siz də deyirsiniz ki, qadın azadlığı-filan. Çadra göz yaşını gizlətmək üçündür, Nərmin…
– Ağla da, sənə nə mane olur?
– Başa düşmürsən məni…
– Yoxsa ağlaya bilmirsən? Amma sən ağlada bilirsən, təcrübən var axı.
– Nərmin…
– Buyur, dinləyirəm səni…
– Sənin qarşında günahkaram. Bunu bilirəm. Üzr istəyirəm. Yüzüncü dəfə…
– Üzr?
– Yox, üzr də yox. Bax, biz gərək üzrdən daha böyük, daha uca bir şey düzəldəydik. Tövbə var. Amma tövbə Tanrıyadır. O da bir cür üzrdür. Amma biz Homo Sapienslər peşmanlıq üçün bu 150 min ildə üzrdən daha böyük nəsə düzəldə bilmədik. “Mersedes"in yüz modelini düzəltmişik. Heyvana atdığımız daşlardan atom bombası düzəltmişik. Amma peşmanlıq ancaq üzr şəklindədir.
– İndi üzr mövzusunu araşdırırsan? Yunan mifologiyasında üzr məsələsi necə qoyulub? Konfutsi bu haqda nə deyir?
– Mən günahkar deyiləm. Özümü günahkar bilmirəm. Sadəcə… Məndən asılı olmadı. Mən aşiq oldum.
– Mənə “səni sevirəm” deyəndən bir həftə sonra?
– Əslində… Bilirsən… Mən əslində…
– Bilirəm…
– Sən günahkar deyildin…
– İsa peyğəmbərdir, mənəm – bizim günahımız yoxdur.
– Səndən sonra mutlu olmadım mən. Ağlamaq istəyib ağlaya bilməyən adam təsəvvür edirsən? Qəhər gəlib yumruq kimi düyünlənirdi boğazımda. Gözümdən yaş çıxmırdı. Xoşbəxtola bilmədim. Yüz dəfələrlə telefonu əlimə götürdüm. Amma sənə deməyə söz tapmadım, Nərmin. Biz hələ o sözləri tapa bilməmişik. Biz axmaqlar hələ o sözləri yarada bilməmişik. Qədim qəbilə haqqında oxumuşdum. O qəbilənin dilində sevgi sözü yoxuymuş. Sevmək əvəzinə “istəmək” deyirlərmiş. “Ət istəyirəm”. “Qız istəyirəm”. “Alma istəyirəm”. Eyni sözlərmiş. Gör, o qəbilənin oğlanları nə əzablar çəkirmiş. O böyük duyğu ifadəsiz qalırmış ürəkdə… Hisslər söz olmadığına görə doğula bilmirmiş. Ürəyə yük düşürmüş.
– Deməzdim. Sevgi də ət istəyi deyilmi? Məncə, onlar fikirlərini daha dəqiq ifadə edirlərmiş. Daha sizlər kimi öz şəhvətiniz naminə Nitsşedən, Movlanədən sitat gətirmirlərmiş. “Ət istəyirəm”. Aydındır. Amma siz neynirsiz? Qızı yatağınıza salmaq üçün Nitsşeni qəbirdən çıxardırsız. Yazıq Nitsşe. Bir qız sevmişdi, o da bakirə idi. Fahişəxanaya getdi, sifilisə yoluxdu, elə ondan da öldü. Yaddaşını itirmişdi Nitsşe. Amma yaddaşını itirəndə də kişi idi. Əsl kişi. Kişi kimdir? Əsl insan. İdeal insan. Canım sənə desin, Fövqəl İnsan. Atı qucaqlayıb ağlamışdı. Atı ha! O at, bilirsənmi hansıdır? Çexovun hekayəsi var, bir yerdə oxuyurduq həmişə. “Qüssə” idi də adı, “Toska”. Faytonçunun oğlu ölür, dərdini danışmaq istəyir, heç kim qulaq asmır, gəlib ata danışır. Ağlıma gəlib ki, bu at elə Nitsşenin boynuna sarılıb ağladığı atdır. Ya da o atın qohumudur. Nə bilim. Belə fikirləşirəm. Gecə vaxtı zəng eləyib mənə Nitsşedən danışdırırsan… Özünsə ağlamağa cəsarət tapmayıb, mənə zəng vurmusan. Nitsşe qədər də olmadın. Nitsşe qədər… Yox, elə deməyim. Yaddaşını itirən, kitab yazdığını belə unudan Nitsşe qədər olmadın.
Telefonun o başından səs eşitdi Nərmin. Zırıltı idi, yoxsa hırıltı – anlamadı. Araya çökən sükut Elçinin quyu dibindəymiş kimi uzaqdan gələn səsi eşidilənədək davam etdi. “Məni mutsuzluğuma bağışla, Nərmin” deyirdi o səs. “Həmişə sənə zarafatla deyirdim ki, məni daim mutlu biri kimi xatırlayarsan. Amma indi “məni mutsuzluğuma bağışla” deyirəm.”
– Yox, Elçin, bağışlamıram. Məni bədbəxt edib özün də bədbəxt olacaqdınsa bu oyun nəyə lazım idi? Barı özün xoşbəxt olaydın. Səni xoşbəxt biləydim. O zaman deyərdim ki, gedişim nəyisə dəyişib. O zaman düşünərdim ki, mənim göz yaşlarımın nəsə qiyməti olub. İndi necədir bəs? Mən bədbəxt, sən bədbəxt, bəs bu göz yaşları nə üçün idi? Bəs çəkdiyim bu qədər ağrı nəyə görə idi? Aldım qoz, satdım qoz. Bu nə ticarətdir, bu nə alverdir? Uzaqdaydın, başqa qollarda, başqa yataqlardaydın, amma təki səni xoşbəxt biləydim. O zaman mənim bədbəxtliyimin də qiyməti, hörməti olardı. Nə sən uddun, nə mən. Dəqiqə 120. Hesab 0-0. Sarı kart da yoxdur oyunda.
– Mən o zaman da mutsuz idim? Deməli, bu genetik imiş. Heçmi xilas ola bilməyəcəm mən?
– Sən xoşbəxt olmaq istəmirsən ki… Sən heç özün də bilmirsən nə istəyirsən. Sənin beş min yeddi yüz əlli altı dəfə danışdığın o lətifə vardı: “Mamed, sən də bir lotereya al da”. Bax, sən də eləsən. Lotereya almadan udmaq istəyirsən. Ölmüşdü Xankişi…
– Bu yumorun üçün darıxmışam…
– Başqa nə üçün darıxmısan?
– Deyimmi?
– De…
– Qoxun üçün…
– Əşşi, boş-boş danışma… Nə qoxu… İndiyə qoxu qalar?
– Vallah…
– Qoxum üçün darıxsaydın öz qoxusunu “Şanel”lə boğan o qızı sevməzdin. Doğrudan ha, onun qoxusu var? Uşaqlıq köynəyi qalıbmı, onu qoxla, bəlkə orda qalar. Yoxsa hər yerinə “Şanel” vurur o? Necə deyirdi Monro? Gecələr iki damcı “Şanel”lə yatıram. Monro idi də o?
– Hə, Monro idi. Fellini də bir filminə salmışdı. Avara amerikalı aktrisanın dilindən vermişdi. Bilirsən də, Fellini də Mazinaya xəyanət edirmiş.
– İstedadda Məmmədqulusan, xəyanətdə Fellini… Əksi olsaydı dahi olardın. Amma yox, dahi Fellini də xəyanət edib. Əgər istedadlı və sadiq kişi düzəltmək mümkün olsaydı, bu, bəşəriyyətin ən böyük kəşfi olardı. Eşq sözünü, görəsən, ilk dəfə hansı gicbəsər tapıb… Onu tutub minərdim. Sözə bax: eşq. Yox bir mızqlet. Eşq sözünü tapmaqdansa xəyanət etməyən, ağlatmayan, ağlayan kişi düzəldərdilər də…
– Mənim ümidim neandertallaradır…
– Necə yəni?
– Bu yaxınlarda bir alim dedi ki, mənə 50 milyon dollar verin, sizə neandertal düzəldim. DNT-ləri var axı. Neçə qadın da razı olmuşdu neandertal DNT-si ilə süni mayalanmaya. Deyirəm, bəlkə neandertallar sən deyənlərdən imiş. Ağlayan və ağlatmayan, xəyanət və eşq nədir bilməyən.
– Bəs niyə vermədilər?
– Baha idi də qiyməti… Həm də, sən dedin, ağlıma batdı. Bilirsən də, alimlər deyir, neandertalları Homo Sapienslər, yəni sənin-mənim babalarım qırıb. Soyqırım ediblər…
– Dünya birliyi bu ədalətsizliyə hələ də susur.
– Hə, vallah! Deyirəm, bəlkə eşqə inanmadıqları, xəyanət etmədikləri üçün neandertalları öldürmüşük. Həm də, bilirsənmi, neandertallar Homo Sapienslərlə sevişə bilirlərmiş. Görmürsənmi, evə, ailəsinə bağlı, sevdiyi qızın üstünə gül qoxlamadığını deyən kişilərə necə lağ edirlər? İndi lağ edirlərsə, yəqin o zaman öldürərdilər…
– Elçin…
– Hə…
– Gecə vaxtı nə neandertal-neandertal salmısan?
– Ağzım qızışıb…
– Sənin təkcə ağzın qızışmır, özün də qızırsan…
– Simona Sartr haqqında necə demişdi: o, ehtiraslıdır, amma yataqda yox.
– Daha bir sitat.
– Yaxşı, susdum, sən danış, mən qulaq asım.
– Sağ ol, Elçin. Sağ ol. Dinləməyi öyrənmisən deyəsən.
– Yenə Nərmin, yenə tikan.
– Dayan e, Şanel neynir? Yenə qlamurluq eləyir? Yoxsa onu da Roza Lüksemburq eləmisən?
– Şanel yoxdu daha.
– Nə oldu?
– Onu son iqtisadi böhrana qurban verdik. Devalvasiya oldu Şanel.
– Allah rəhmət eləsin. Sənin qadın qəbiristanlığının bir sakini də artdı. Şeydi… O qəbiristanlığın var ha, orda qəbirləri yanaşı qazırsan, yoxsa tabutları üst-üstə yığırsan? Necə eləyirsən onu? Yerləri darısqal deyil ki?
– Yer azdı, Nərmin. Axır vaxtlar kremasiyaya keçmişəm, yandırıb küllərini basdırıram.
– Yazıqlara qəbirdə də rahatlıq yoxdu. Orda da qarışacaq külləri bir-birinə. Küllər gübrə olacaq, portağal ağacı bitəcək o küllərdən. Sən də o sevdiyin gürcü şərabı ilə yeyəcəksən o portağalı yeni və gözəl qurbanın gözlərinə baxa-baxa… Yaradıcılığında nə yenilik var? Yenə də qızları Sartrla ovlayırsan? Yoxsa təzə yem tapmısan? İnnovativ metodlardan istifadə edirsən, kurrikulum-zad var, yoxsa köhnə söhbətlərdir? Yox, deyəsən, yaxşısan, neandertal-zad. Bu söhbəti eşitməmişdim.
– Hə, təzə söhbətlərdir. Bu proses yenilik tələb edir. Sənə deyim, qızlar da bicləşiblər. Vaxt vardı Nüsrət Kəsəmənlinin bir şeiri ilə üç dovşan vururdum. İndi çətindir. Elm-zad da lazımdır.
– Sən də daim öz üzərində işləyən Don Juan kimi zamanın tələblərini yerinə yetirirsən.
– Bir şeir deyim. Yoxsa öldürücü zərbələrinlə axırıma çıxacaqsan…
– De, nə vaxtdır şeir demirsən…
– Bəzən də radioda dalğalandıqca səsin
Bilirəm ki, yaşamaq, yaratmaqdır həvəsin.
Sən bu yeni dünyaya baxıb ilham alırsan
Olub keçən hər şeyi öz sazında çalırsan.
– Ömər Xəyyam?
– Yox, Səməd Vurğun…
– Pis deyil… Amma ümid edirəm ki, bu şeiri qız ovunda istifadə etmirsən.
– Yox, bununla olmaz axı…
– Necə də əclaf-əclaf deyir e “olmaz”ı…
– Nərmin, bir şey soruşsam olar?
– Əvvəl mən bir şey soruşum, sonra sən.
– Soruş…
– Yüz illik müharibəyə niyə Yüzillik müharibə deyirlər? Axı o, 116 il olub.
– Məncə, sən bu sualın cavabını bilirsən.
– Belə də…
– Mən soruşum?
– Soruş…
– Məndən sonra çox əzab çəkdin? Sənə zəng vurmaq istədim. Vallah. Yüz dəfə istədim. Amma nə deyəcəkdim. Deməyə sözüm yox idi. Üzüm yox idi, sözü keç. İndi soruşuram, bilirəm, yaxşı sual deyil bu. Bəlkə də dünyanın ən mənasız, ən mərhəmətsiz sualıdır. Məni çox maraqlandırır bu. Bilmirəm,bəlkə də vicdanımı sakitləşdirmək üçün soruşuram. Bəlkə də deyəcəksən ki, yaxşı oldu ayrılmağımız, bizdə alınmırdı. Bilmirəm cavabını.
– Elçin, sənə bir şey deyim?
– De…
– Heç vaxt sonradan peşman olacağın şeyləri eləmə. Önəmli deyil, qarşındakının nə düşündüyü, nə etdiyi. Dilənçi uşağa yüz manat verərsən. O, sənə “sağ ol” da deyə bilər, susar da heyrətindən. Vallah, vacib deyil. Əsas odur ki, sən o yüz manatı verəndə rahatsan. Etdiyin o yaxşılığın rahatlığı, hüzuruyla kifayətlən. Lap o uşaq sənin üzünə tüpürsə belə sən içindəki o hüzuru axtar, onu tap, ona sığın.
– İndi deyirsən ki…
– Hə, düz tapdın. Sənin içində mənimlə bağlı hüzur yoxdur. Rahatlıq yoxdur. Özün yaxşı bilirsən ki, səhv etmisən. Əsl qatil qurbanını güllələyəndən sonra onun ağzına da güllə sıxandır. Çünki öldürmək istəyir və bilir ki, ağıza vurulan güllə beyni parçalayır. O adamın daha sağ qalmaq şansı yoxdur. Qatil olanda da eləsindən olmaq lazımdır. Sən isə… sən adama güllə atandan sonra qulağını sinəsinə qoyub yoxlayırsan ki, ölüb yoxsa sağdır? Sən Tolstoy olmaq istəyən Markiz de Sadsan, əzizim…
– Nə dəhşət dedin, Nərmin…
– Məndə arada olur belə şeylər…
– Yox, belə şeylər arada olmur. Belə şeylər ömürdə bir dəfə olur.
– O da sənin payına düşdü…
Nərmin qəflətən çox darıxdığını hiss etdi. İçini nə qədər silkələsə də, danışmağa söz tapa bilmədi. Sözlər donmuşdu. Telefona “odboy” vermək istəyəndə gördü ki, danışıq qurtarıb. Ekranda Elçinin şəklinin yerində gül dəstəsi vardı. Yatağa girib yorğanın altında büzüşdü.
Səhəri Elçindən mesaj gəldi: “Gecə sağollaşa bilmədim. Şanel qayıtdı. Bağışla…”.
22-23 yanvar 2016
Həyatı köçürtməyin cansıxıcı detalları
İyirmi dörd saat işləyən köşkdən bir şüşə soyuq su alıb xırda qəpikləri cibinə soxdu. Bir qurtum içib yoluna davam elədi. Bu küçədə qarşısına daim eyni adamlar çıxırdı və bu adamlar ona fikir vermirdilər.
Qapıları min ildir qapalı olan kilsənin qarşısından keçib sola döndü. Son müştərilərinə göz qoyan ofisiantlara baxdı. Nəfəsini dərmək üçün dayananda cibindən kağız çıxartdı, baxmadan gecəyə bir söz pıçıldadı: “Nuray”. Kağızda bir cümlə yazılmışdı: “Həftənin cüt günləri…”. Mənzilə çatmamış son döngədə dayandı, şüşədəki suyu əlinə töküb üzünə çırpdı. Sürətlə döyünən ürəyinin sakitləşməsini gözlədi.
Üstündə işıqlı reklamlar sayrışan binaya girdi, Nurayı görmədi. Onu heç kimdən soruşmadı; belə şərtləşmişdilər. Divana çöküb “Red Bull” istədi, kök qadın gətirdi. “Red Bull”dan stəkana süzdü, içinə buz atdı. Qadın “Jack Daniels”i götürəndə əliylə “Yox” işarəsi verdi. Stolun üstünə beş manatlıq tulladı.
Yanında bir qız oturdu. “Nuray niyə yoxdur?”, – deyə soruşdu qızdan. Qız “Nurayı tanımıram”,– dedi. Əlini cibinə atdı, 20 manat çıxartdı. “Nurayı tap, bunu sənə verim”, – dedi. Qız ayağa qalxıb kök qadının yanına getdi. Kök qadın başını “yox” mənasında yellədə-yellədə danışırdı. Qız məyus qayıtdı. Ondan heç nə soruşmadı. Hər şey aydın idi. Qıza viski sifariş verib yaxın oturdu, qız onu qucaqladı. Nurayı düşünməyə başladı. Beləcə yuxuya getdi. Yuxuda mahnı eşidirdi: “Yatcaz, kalkcaz, hop ordayım”. Ayılanda sakitlik idi. Tək idi, üstünə adyal örtmüşdülər. Geniş salonda heç kim yox idi, bircə kök qadının oturduğu stolda başqa qadın oturmuşdu. Qadın ona yaxınlaşanda pivə istədi. Saat 8-in yarısı idi. Pivədən turş qoxu gəlirdi. “Efes Draft” istədi, o da turş idi. Qadın gözə dəymirdi. Stolun üstünə beş manat qoyub çıxdı. Parkda idman edənlərin nifrət dolu baxışları altında siqaret çəkməyə başladı. Yuxu onu siqaret çəkdiyi yerdə haqladı.
Qocanın səsinə ayıldı. “Bəlkə deyirəm siz… O film… İndiki cavanlar hər şeyi bilirlər… Bəlkə o film yadınızda ola. Bir qız olur. Evə gəlir. Blokda yubkasını qaldırıb ayaqlarına dezodorant vurur. Sonra da evə girir. Evdə bir oğlanla yatağın üstündə atılıb düşürlər. Guya ki… Başa düşdün də. Sonra qonşu qapını döyür. Bəlkə baxmısan o filmə”.
Sərxoş adamlara məxsus aşırı diqqətlə qocanı dinlədi, dediklərindən məna çıxartmağa çalışdı, lakin anlamadı. “Siz nə soruşurdunuz? Başa düşmədim”. Qoca eyni sözləri təkrar edəndə başa düşdü ki, düz eşidib. “Hə, siz o filmi deyirsiniz”. Qoca açıqca sevindi: “Hə, adını bilirsinizsə, deyin. O filmi axtarıram. Qız blokda ayaqlarına dezodorant vurur. Sonra da…”. “Sizə o filmin necə bitdiyi lazımdır? Yoxsa nə?”. Qoca duruxdu: “Yox, mənə o filmin adı lazımdır”. “Neynirsiz o filmi?”. Qoca “İstəyirəm o filmə təzədən baxım, o filmin adı lazımdır mənə.” Telefonunu çıxartdı, amma inanmırdı bu qırıq-qırıq məlumatlarla filmin adını tapa bilə. Telefonun batareyası bitmişdi. Amma qocanı ümidsiz qoymaq istəmədi: “Telefon nömrənizi verin, kinodan yaxşı başı çıxan dostlarımdan soruşub sizə deyərəm”. Kişi cibindən qələm-kağız çıxartdı, nömrəsini yazıb ona verdi, sonrada təşəkkür edib uzaqlaşdı.
Taksi blokun qarşısında saxlayanda pilləkənləri çıxmağa həvəsi qalmadı. Siqaret heç bir ləzzət vermirdi, bədən bir neçə günlük nikotin tələbatını almışdı, amma yenə də ritualı pozmamaq naminə birini yandırdı. Orta yaşlı kişi yaxınlaşdı, məhəllənin avaralarından idi, gecəyarı da, səhər obaşdan da, nə vaxt baxsan həyətdə olurdu.
– Salam, qaqaş.
– Salam.
– Mənim quşumu görməmisən?
– Quş?
– Xallı quş, görməmisən?
– Görməmişəm.
Quşbaz başını yelləyib uzaqlaşdı. O da pilləkənləri çıxıb liftin düyməsini basdı, liftdən düşən iki oğlan “Bağışlayın, həyatı köçürdürük deyə lifti məşğul elədik” dedilər. Evə girib dəhlizdən qonaq otağına göz atdı, bir həftə bundan qabaqkı otaq idi, boş pivə butulkaları, başından bir az yeyilmiş çips qutusu, külqabıya çevrilmiş boşqablar. Bütün paltarlarını soyunub özünü yatağa saldı. Yerə tökülən qəpiklərə fikir vermədi.
Oyananda alatoran idi. Hamama girib duş aldı, mətbəxdən bir pivə götürdü. Yatağına uzandı. Telefonu yüklənməyəqoydu. Pivə içə-içə telefonu açdı. Qeydlər bölməsinə baxdı. Sonra da təqvimə. Bu gün tək gün idi. Operatorun yaddaşında qalan ismarıclar telefonuna tökülürdü, endirimlər, lotereyalar, kompaniyalar, ardınca cavabsız zənglər…
Kök qadın onu görən kimi gülümsəyib salam verdi. Divanda oturan qızlar isə sözlərini kəsib olduğundan daha gözəl görünməyə çalışdılar. Qızları bir-bir süzdü. Gedib uzaqdakı stolda oturdu. Kaş üzünü, ya da heç olmasa, gözlərini xatırlayaydı. Cibindən qələm çıxardıb salfet kağızda fotorobotlar çəkməyə başladı. Son çəkdiyi Hitlerə oxşadı, yanına svastika da çəkib salfeti külqabına atdı. Saçlarını sarıya boyamış arıq qızı çağırdı. Arxa otağa keçdilər. Hamama girdi, nəmli duş kabinin şüşəsinə “Nuray” yazdı. Qız yataqda onu gözləyirdi, o da qızın yanına uzandı. Sonra zəngi basıb bir şüşə viski istədi. Stəkanı doldurub başına çəkdi, ürəyi bulandı, özünü güclə saxladı. Yenə hamama girdi, su damcıları “Nuray”a hücuma keçmişdi, “N” hərfinin başı pozulmuşdu.
Viski şüşəsini götürüb yerinə qayıtdı, salfetləri qaldırıb fotorobotlara baxdı, yenə heç biri tanış gəlmədi. Qələmi götürdü, lakin əlləri sözünə baxmadı. Pivə istədi, bir qurtuma pivəni yarıladı, üstünü viskiylə doldurub qızın yanına qayıtdı. Qız yataqda hələ də çılpaq uzanmışdı. Kətildə oturub onu seyr elədi. Siqaret yandırıb parçı başına çəkdi. Cibindən kağıza bükülmüş marixuananı çıxartdı, siqaretlə yandırıb siqareti parça atdı. Uzaqlardan qulağına səs gəldi: “Çək nəşəni tüstüsü dağlara yayılsın”. Həyat kino lenti kimi gözlərinin önündən keçmədi, amma montajsız kadrlar gəldi qarşısına. Budur, doqquz yaşında, Kürün sahilindədir, lilləri ağac budağı ilə qarışdırır. Ya da on dörd yaşında məktəb yeməkxanasında SSRİ tarixi oxuyur. 11 yaşında bir qızla əl-ələ tutub dərsdən gəlir. Avtomatlı OMON-çular mindiyi avtobusun qarşısını kəsir. Uşaq vaxtı gördüyü yuxudu bu, göydə uçurdu. Dörd yaşlı mavi gözlü qızı xatırlayır. Bir qız onun qarşısına pivə qoyub otaqdan çıxır. Qızın çiyninə tökülmüş saçlarına baxır. Altı yaşında olanda qonşunun maşınının şüşəsini sındırması yadına düşür. Universitetin uzaq küncündəki hovuzun kənarında dayanıb göz yaşı tökdüyünü film kimi xatırlayır. Araq şüşəsi görünür: “Russkiy standart”. Qabağına qoyulan südlü sosislərə baxır. Uşaq vaxtı gördüyü zooparkı görür –ağ ayılar, qırmızı canavarlar, yorğun fil… Arıq polis, yanında dostu… O, parkda uzanıb. Yox, bu, daha xəyal deyil… Dostunun üzündə şən görünməyə çalışan pərt adamın ifadəsi vardı. Əlindəki butulkadan onun üzünə su çilədi, sonra polisin köməyi ilə onu maşına apardılar. Dostu elə hey danışırdı, arada qulağına nəsə çatırdı, lakin bu qırıq-qırıq sözlərdən söhbətin məzmununu anlamaq mümkün deyildi. Susuz idi, ac idi, bir cümlə qurub aclığını, susuzluğunu dostuna çatdırmaq istədi, lakin azğından “Görəsən, parkdakı ördəklər qışda harda qalır?” cümləsi çıxdı. Sonra bir müddət susdu, maşın işıqforda dayananda üzünü dostuna tutub dedi: “Acam!”. Dostu işıqfordan sola burulub kafenin qarşısında saxladı, içəri keçdilər. O, vitrindəki ayran bankasını başına çəkib hamısını içdi, salfetlə ağzını sildi. Qadın ofisiant içində kartof və toyuq qızartması olan iri tavanı onların qarşısına qoyan kimi toyuğun döşünü dişinə çəkərək yeməyə başladı. Yedikcə özünə gəlirdi, lakin doymurdu. Bir azdan çörək batırdığı tavanı ortalıqdan götürdülər. Qız süfrəyə kolbasa, pendir, dovğa, çoban salatı qoydu. Yedikcə üzündə tox insanlara xas məmnun ifadə yaranırdı. Qulağı səsləri ayırd edə bilirdi, nitqi qaydaya düşürdü, dostunun danışdıqlarını da anlayırdı. Süfrənin üstündə yeməyə bir şey qalmadığını görüb ofisiantı çağırdı. Ofisiant süfrəni yığışdıranda ilk dəfə onun üzünə baxıb gülümsədi. Sonra telefonunu alnına qoyub yan tərəfdəki divanda yatan gənc oğlanı gördü, telefondan kədərli mahnılar axırdı. Dostu ofisiantın gətirdiyi çayı stəkanlara süzüb ciddi söhbətə başlayan adamlara xas qətiyyətlə soruşdu:
– Sənə nə olub? Polis sənin telefonundan zəng elədi, dedi ki, bəs, gəl, halı pisdir. Deyirəm, nolub, deyir, məndən soruşur ki, xallı göyərçini görməmisən? Dalınca hansısa film haqda soruşmusan. Cibindən 50 manat çıxartmısan ki, ratsiyanı ver, bütün polislərə ismarıcım var. Polis ratsiyanı söndürüb verib sənə. Sən də ordan anons eləyib demisən ki, mənə Nurayı tapın! Hardasa əlli dəfə demisən bunu! Axırda da özündən getmisən.
– Bu haqda danışmayaq bəlkə?
– Bəs nə haqda danışaq? Gecə saat 5-də bu kafedə niyə görüşmüşük səncə?
– İncitmə də məni… Qoy çayımı içim…
– Yaxşı. Bircə bunu bil ki, mən sənin Tarkovski kimi rejissor olmağını gözləyirəm! Qarşında böyük üfüqlər var.
– Cəhənnəm olsun Tarkovski! Mən heç kim olmaq istəyirəm!
Başını aşağı saldı.Telefondakı mahnıların qəm-qüssəsi bir az da artmışdı elə bil. Aşiq özünə lənət oxuyur, məşuqun ürəyinə ox sancılmasını tələb edirdi. Oğlanın bu mahnının sədaları altında hansı yuxunu gördüyünü təsəvvür etməyə başladı. Qədim dövrdür, qəbilə toplanıb, sevgilisinə xəyanət edən qızı cəzalandırırlar, qızın sevgilisi qəbilə başçısının oğludur. Ağsaqqallar qərar verir ki, oğlan cəzanı özü seçməlidir. Oğlan sadağından bir ox çıxardıb zəhərə batırır, cəllada verir ki, qızın ürəyinə sancsın. Yuxunun bundan sonrasını təsəvvür eləməyə vaxt qalmadı. Çünki yatan oğlan elə diksinib qalxdı ki, telefon vitrinin qarşısına düşdü. Telefonu götürə-götürə üzünü mətbəxə tutub “Nuray, Nuray” səsləndi. Sonra mətbəxə gedib ordan iri bir səbət götürdü, qapını bağlayıb çıxdı.
Onlar da hesabı ödəyib durdular. On beş dəqiqədən sonra yaşadığı binanın qarşısındaydı. Dostunu yola salıb siqaret yandırdı, pırıltı səsi eşidib alışqanın işığını səs gələn tərəfə döndərdi. Xallı göyərçin idi.
Yola çıxıb taksi çağırdı və kafeyə qayıtdı.
Nuray bayaq onun oturduğu stolda oturmuşdu, televizora baxırdı. Onu görən kimi gülümsədi. “Qəhvə?”, – deyə soruşdu. Təsdiq işarəsini görüb mətbəxə keçdi. “Səninçün qəhvə almışdım, nə qədər gözlədim, gəlmədin”,– dedi. Südü götürdü, qəhvə düzəldib onun qarşısına qoydu.
– Səni çox axtardım, Nuray, tapa bilmədim, o gün bərk sərxoş idim, səni harda gördüyümü unutmuşdum, özgə qapılarda axtardım səni.
– Harda axtarırdın məni?
– Soruşma, mən də deməyim.
– Bəs necə oldu tapdın?
–Təsadüfən. Səni tapmaq, itirmək və yenidən tapmaq, hamısı təsadüfdür.
–Bayaq çox qorxdum. Elə bildim kafeyə girəndə məni tanımadın.
–Yox, yox, tanıdım, sadəcə, istəmədim…
–Nəyi istəmədin?
–Biz sirr pərdəsiyik, hər zaman da belə qalacağıq.
Qəhvə soyumağa başlayırdı, qəhvədən udumladı, stəkanı Nuraya verdi, o da içdi qəhvədən. Nurayın saçlarını sığalladı, əllərindən tutdu. Nuray elə gözəl gülümsəyirdi ki… Onu bu təbəssümə bağışlamaq olardı. “Başlayaqmı?”, – deyə soruşdu. Nuray tərəddüdlə ona baxdı, sanki son gücünü toplayıb “Başlayaq”, – dedi. Əl-ələ tutub kafedən çıxdılar, yolu keçib, hündürmərtəbəli binalardan birinin həyətinə girdilər. Liftə minib ən böyük rəqəm yazılmış düyməni basdılar.
Pəncərəni açıb qarşısında dayandılar. Nurayın dodaqlarından öpəndə qız ona qısılıb hönkürdü. Birinci özü pəncərəyə dırmaşdı, ardınca Nuray.
Ölümə bir neçə saniyə qalırdı…
23 avqust-3 sentyabr 2015
Sevda sorağında
Heç zaman
unuda bilmədiyim
E.S.K.-ə
Biz siyasətin “S” hərfindən də qorxurduq.
Cəlil Məmmədquluzadə, “Xatiratım”
Bizim kiçik qəsəbəmizdə belə şeylər hər gün olmur. Xarici turistlər bura lap az gəlir. (Bilsəm yerlilərim bu hekayəni oxumayacaq, cəsarətlə deyərdim ki, heç yerli turistlər də gəlmir). İki xarici turistin gəlib burda tapışması qəsəbə üçün, az qala, əlamətdar hadisədir. Təkcə mən və barmenlər deyil, kafenin daimi müştəriləri də bu cütlüyün tamaşasına dururlar.
Tamaşa hər gün eyni ssenari ilə təkrarlanır. Oğlan bara girib barmendən tekila istəyir. İki tekilanın arasında karikatura jurnalını vərəqləyir. Qız bir qədər sonra gəlir. Bu mənzərədən onların tətilə bir yerdə gəlmədiyini anlamaq üçün gənc barmen qədər sadəlövh olmamaq kifayətdir. Barmenlər hələ öz aralarında mərcə də giriblər. Gənc deyir ki, onlar sevişirlər, qoca isə bunun əksini zənn edir. Bir şüşə rakıdan mərc gəliblər, amma heç biri öz fikrini sübut edə bilməyib. Doğrusu, yaşlı barmen xoşluq üçün mərc eləyib, yoxsa dəlillərin olmayacağını əvvəldən bilir. Lakin gəncə bunu başa salmaq olar?! Hamını güldürən karikaturalara baxıb heç nə anlamayan adamlardandır o.
