Гөлтуран / Гультуран (на татарском языке)

Оглавление

Рәдиф Гаташ. Гөлтуран / Гультуран (на татарском языке)

Тамырлары шәрекътә (Рәдиф Гаташның шигъри дөньясы)

I. Бу – сезгә кылган догам

Җиде төн (Гарәп мотивлары)

Иске сүздән яңа мәгънә

Ләйләләр язса…

Шәрекъчә бер шигырь

Борынгы касә

«Йә, ничек? Тагын бер калкынып сүнүме?!..»

«Җан дусларым, кардәшләр, милләттәшләр!..»

«Бу җиһанда нинди фал ул – Кигәвен?..»

«Тагын яндыра сихри көч…»

«Мәхәббәт шагыйрен таный белегез!..»

Сәер бер уй

«Бу – сиңа кылган дога, бу…»

«Ир күңеле – таш, йомшармаса…»

Синең хат

Шәкерт бабамның яшел дәфтәрендә сакланган җыру

«Без кемнәр соң? Ходайдан ваз кичкәннәр?..»

«Күренде ул миңа якты рәвештә…»

Бишенче каләм. Синең хат

Сасна Пүчинкәсе авылы зиратында

1912 ел. Зәйтүнәнең Тукайга багышлаган догасы

Борынгы бәет

«Иреннәрең утында дөрләде сүз…»

«Үзең китсәң дә – табигатьтә сүзең…»

«Кышкы урманда йортлар бар – ямь-яшел…»

«Кыл өстендә, – дисең, – язмыш, гомер…»

«Карт куенында калач бар…»

«Сагынсам оҗмах бакчасын, кәүсәрен…»

Гашыйклар шәһәре

II. Чулпан йолдыз калыкканда

«Акыл җуеп, кем йотылды күзләреңә?..»

«Кыз хыялы! Сәер уйлар, серле йөк…»

Бөекләргә касыйдә

«Әүвәл пәйда булып илдә вәкиле…»

«Тагын шул як дәшсә сине, ни әйтим?..»

«Миннән соң да аязыр йә болыт торыр…»

«Бәлки, шагыйрьләр оҗмахы бу кала?..»

«Ян әле син! Дөньяга без…»

«Иске саутыңда, тән, яңа шәрабмы?..»

«Сүзләр гүя йөгерек су – җырлап акты!..»

Олыгайгач, бер дога

«Җырлар җыры» н укыгач

Сәгыйть Рәмигә тәкълид

Уфадан сиңа хат

«Ни китәрде Әфганда синең һушны?!.»

«Әкияттәге өч патша кызы, гүя…»

«Сәламнәрем сезгә – өч кыз туганга!..»

«Ниндидер төпсез коеда калганмы…»

«Яшь яр, миңа нигә ишегең бикле?..»

«Гаебем синең алда зур: чал чәчем…»

«Ник шулкадәр уйлыйм мин синең хакта?..»

«Кайт тагын да шигыремә май кичендә!..»

«Гүя айнып китте җырым…»

Синең бүләгең – Ләйлә сурәтенә

«Шәрабым соң сиңа агумы булды?..»

«Нинди сер соң бу юлларда? Уйланам…»

«Ни әйтим мин?..»

«Кызлар, быел һәммәгез ут чәчлеме?..»

«Садәлегем куркытамы…»

«И милли яр! Сиңа Хактан…»

«Кабат-кабат сорыйм йөрәк хәлеңне…»

Сәяхәттән экспромтлар

«Ник җаныңа үталмый җан – аңладым…»

«…Ә нинди көч хуҗа минем җаныма?..»

Кайт, Ләйлә! (Цикл)

«Гүя лалә йөзендә тап-миңеңне…»

«Тигезсез без! Үз-үземнән оялам…»

«Куркытмыймы алда имтиханың, Яр?..»

«Күпме хат-хитап бар гүзәл җенескә…»

«Ил табынына ярармы сыем – бу?..»

«Һаман язсам – ул Сине сагынганга…»

«Күнегә алмам сәер бу Җиһанга…»

III. Газәлләр диваныннан

«Кайда ул ил? Илтә нинди юл? – Туран…»

Каләмгә газәл

Мәҗнүн-ХХ

1913 елның җәе. Зәйтүнә Тукай каберендә

Зәйтүнә Мәүлүдова-Рәсүлевага газәл-хат

Бабичка бер вариация-газәл

«Аңладым, ниһаять! Сез күз бугансыз…»

Синең газәл

«Дидең: Ышанам ки, тагын…»

«Ташлармынмы? Җыр ни ди: «Таш ярылсын…»

«Әй, йолдызчы! Сиңа минем…»

«Багышладым җанны сезгә…»

«Синдә, әйт, болан күзле яр, ниләр бар?..»

«Синең күзләр, кем, гасыр ахыры кызы…»

«Безнең якта алма диләр…»

«Бәхеткә, әлбәттә, яшьнең хакы зур!..»

«Синең бакчаңа кунган мин – нинди Кош?..»

«Дуслык урамы» ннан хат көтеп ардык…»

«Димәк… Сездә – гашыйктан көлү уе!..»

Безнең газәл

Тагын бер уртак газәл

«Көн-йөзеңне капласа төн, Болытчәч?..»

«Ник, кабатлап, «Сөбханалла!» димәдем?..»

«Улмы? – Ул… кагылган булыр утка – ут!..»

«Сездә – Нократ күген ябынган төнем!..»

«Сезнең үзәннәрдә ул кич адаштым…»

«Без – Кучкарлар! Исемебездә үк көч бар…»

«Тәнкәен – ак, түшкәен киң ярат» тың…»

«Үбүләрдән исереп, Гаташмы әйтте…»

«Ал йөзең ни? Яшь җанныңмы тәрәзе?..»

Гөлбалага хатлар

«Изгеләр, дидем, сез мәдәт бирегез!..»

«Күземнең нуры, бел: газәл башладым…»

«Гөл туташ! Сиңа дәшәмен: ярлыка!..»

«Сүзең балы җам – гөл таҗыннан артык!..»

«Бакчада алтын өләшә Сентябрь!..»

«Яннарыңнан куган – ул мин түгелме?..»

«Сары яфрак моңлы хатыдыр Көзнең?..»

«Гомер таңында, җитәкләп, кулыңнан…»

«Язларың саныннан синең…»

«Инде… мин – синең укучың, бел, бала!…»

«Кариэм, дим, бармы сабрың?..»

«Язам – сиңа хатым барып җитәрме?!.»

«Йа Ходай! Миңамы бүләк – кулъяулык?!.»

«Гашыйклар яше ашлаган гөл кыры!..»

«Хатыма әгәр тамса яшь, – ни диим?..»

«Кул изә һаман миңа, Яр, кул болга!..»

«Бәхетемме, бәхетсезлегемме?..»

«Күпер аръягындадыр җан…»

«Ни генә әйтер ак кәгазь?..»

«Очратудан әүвәл Җирдә җисмеңне…»

«Нур илендә гөл син! Гөлгә сокландым…»

«Утлы яфракларга язам сәламем!…»

«Ник яшь зәүкың тик яңа җыр тели, Яр?!.»

«Яндырды ник язганы син – баланың?..»

«Кем кагылган синең сердәш каенга?..»

«Нургөл, димме, Гөлйөзме? Кем дип атыйм?..»

«Сәерҗан» мин күпләр өчен – күрәм мин…»

«Өч айлык нарасый – өмет… үсәрме?..»

«Сүзләрең – җыр, гел яңгырап барыр, дим!..»

«Ил картлары! Рәхмәт, төшкә кердегез…»

«Миллион халкы булган Казан синсез – буш!..»

«Сокланырсың бу Диванга: «Язган…» – дип…»

Борынгы хат

«Иң матур шигырең Синең ни? Беләмсең?..»

««Бозланган» булса күңел, ул…»

«Синсез дөньям кошлары – ни? Кәгазьләр…»

«Биек күтәргәннәр – егар төслеләр…»

«Коткарырга теләп сине Ялгыштан…»

«Авыр бу ел! Гел гамьсез булганнар – юк…»

«Сүнгән учаклар терелгәнме – җаннар…»

«Җирдә шул кабатлана, Яр: Күбәләк…»

«Шигърең шәрабын бер авыз итәргә…»

«Илбашының юлы бүген – Иранга!..»

«Төнге шәһәр гашыйклары! Килегез…»

««Яр» сүзеннән качма! Үзе Яр атлы…»

«Ә мин хәзер төн-кичәләр кешесе…»

«Бирсә миңа Сөю хакын бер Аллаң!..»

«Рәхмәт, Газәл! Ярдәмеңә таяндым…»

«Көзләрме тик? Күзләрең бит сихерли…»

««Алты гына» аймы күргәнгә Сине?..»

«Газәлләр ятлап үсәсең…»

«Син якында, Егерме беренче йөз!..»

«Сиздекме без, сизмәдекме – ул узды…»

Кышкы газәл

«Икәүләп илһам көтәбез…»

«Чайпалыр да ташырдыр җанымнан Хис!..»

«Ут янам… ә синдә – зәңгәр салкынлык…»

«Күңелем аңламыйсыңдыр, и Яр…»

«Минсез ниләр били синең җаныңны?!.»

«Быел сүзен дөнья бик кырыс әйтте…»

«Ник килмисең? Бәгъремне ник өзәсең?..»

«Юлбарыс елының кыен язы бу!..»

«Җырда ярый зарлану… бары Ярдан!..»

«Нишләтим җанның шашынган гадәтен?..»

«Рәнҗешемме төшә, яшем катымы?..»

«Нишлим соң? Юаныйм укып…»

«Синдәйләргә – ихлас җанга авырдыр?..»

«Сиңа ошармы бу бүләк – ядкярем?..»

«Газәлләргә тиңсез азык – гүзәлләр!…»

«Мең сорауның тапса бер җавабын, дим…»

Миңгүзәлгә газәлләр

«Туганмын, бел, мин дә… Син туган елда!…»

«Төштә – кем? – көткәнең үзе – Яр килде…»

««Сусадым», «яндым» дип, нәфсем…»

«Әй-йа, Күңел! Тәүбә кыйл: кайт…»

«Зөһрәсе исмен телгә алу…»

«Узды бу яз… Гөрләде, тынды сулар…»

«Йә, авылда көннәрең шәп үтәме…»

«Ил хәтерендә калырмы бу кичәләр?..»

«Шагыйрәм! Күр: тагын Шигырь бәйрәме!..»

«Хаксызга әйтсәм каты сүз…»

«Кем ул? – Экранда сурәте – кем дисең?..»

«Шатмы хисең? Сездә бит Пасха бүген..»

«МиңГүзәлгә бу газәл-хат «МиңъЯр» дан…»

«Ни телим Синнән, Һинд гөлем? Тик: «Телим!»..»

«Йә, әйт: кем мин сезнең яшь «даирә»гә?..»

«Җанан, нәнүс! Укы – рухта һаман үс…»

«Агыласыз, меңьеллыклары Җирнең!..»

«Җаным! дим: наз сорыйм синнән тагын мин…»

«Сихри бер миң саклый гаурәт алмасы…»

««Без кавышкач кыскарган төн!» Ярымны…»

Газәлләр диванын тәмамлау

IV. Робагыйлар бостаны

Багышлау

«Робагый, син – борынгы сүз бостаны!..»

«Нәкъ Казан арты» ннан – изге төяктән…»

«Аерма халкым гаменнән, йа Раббым!…»

«Җыр Ике мең ишеген шакыганда…»

Соң түгелме?

Дәригъ

Шагыйрь, җиһангир…

Бүгенгебез

Үзгәрмәгән

Гасыр башы йолдызлары

Шагыйрь үзе белгән булыр

Сөйләшү

Шагыйрь язмышы

Әйтерләрме…

Бер Ходайдан

Тиз айнырсың

Бәгъзеләр

Шулай ла…

Яңа пәйгамбәр кайда?

Лутилар бар

Яшерен, «гөнаһлы» сөюебез өчен тост

Гөнаһым – үз башыма

Вәгазь генә димә…

Аерылгач бер уй

Бергә икән – бергә

Соклану

Үземне юату

Үткәндәме… үтмәгәндәме?

Үз нәфсемә, башкага түгел

Башкалар өлгергәнче

Өндә ни күрәчәкмен?

Үз шигыреңне көтеп

Ничәнче кат яшәү бу?

Тагын исердем

Җанның үз кайгысы

Хиснең чишмә башын уйлап

«Мемуар яза» калсаң…

Сиңа тайяр җаным

Хәзер мин елыйм

Синең хакта түгелме?

Җыр да «заманча», бәлки?

Үз-үземә аптырыйм

Күпме сынарсың, дим…

Бәхетемнән аермагыз

Шагыйрьләр язмышы

Гашыйкка сан аз булгай…

Бер тар күңеллегә җавап

Шунысын да онытма

Әйбәт кеше

Шигърияттә «ирекле» чор

Кайбер ханымнарга

Укучыма… баштан ук

Нинди генә сәүдәләр юк…

Бөекләрнең шигырь мәктәбендә рәдиф-шәкерт булгач

Йомгакмы, уймы…

Әлвидаг

«Йә, бу алтын җырга хак та алтынмы?..»

«Җырда сине тагын күпме күтәрим?..»

«Ачы сүзеңә дә ачуым килми – ник?..»

«Хистән исерек идем – һаман айнымыйм…»

«Аерылу һич көтмәгәндә булдымы?..»

«Күпме сер җанда – чишәргә хакым юк…»

«Сездә ниләр? Бездә көзләр, «нәзкәй бил»!..»

«Хат язармы яшьлек? Үткән – ни аңа?..»

«Минем өчен язмыш кулы булдымы…»

«Матур уенга маһир син, билгеле…»

«Ярый әле калды миндә сурәтең…»

«Сиңа каршы юләр хис баш күтәрде…»

«Бер «гөнаһлы» уй килә гел, көн туса…»

«Синең миңа, ни әйтсәң дә, иркең бар…»

«Синең күзләр, ни әйтим, тиңсез алар…»

«Гашыйклар газәлләр язар, гүзәл яр!..»

«Яшь табигатьне аңламыйм, янәсе…»

«Бу акылсыз эндәшләрем куркытса…»

«Әллә каян килә аваз яңгырап…»

Тарафларга – хатлар

Миннән аерылгач

Яшем тота калса

Йомшак сүз ишеткәч

Хис бишеге шунда

Сәхибҗамал – Кандалый даны

Башны иеп киләсе бар

Олы җанлы ханымга

Базар хәле гел хәтердә

Сәер көнләшү

Шуннан куркам

Ай-һай!

Нинди яну булгандыр

Яшьлек халәтендә

Олуг юбилей җитсә

Оныклар дәвам итсен

Эзләдем, таптыммы?

Чәчләреңне сагынып

Онытып булмый

Переделкино истәлеге

Яшьлек мәңге узмаса?

Язмыштан шагыйрь качармы?

Синең күзләрдә калган кич

Тагын мишәр авылы шул

Котылу юк, ахры

Әйтерсеңме?

Үз йортында

Көнләшмәсеннәр

Бер йолдызның нуры

Кереш

Ак канәфер сүзе

Каләмнән сиңа сәлам бу

Гади бер көн иде

Сурәтең шундый бугай

Шул мизгелгә рәхмәт

Күпме теләк үлде!

Башта ук күккә күтәрдем

Горурланырсыңмы?

Ак канатлы

Бу елдан бәхет көтимме?

Без яраткан шәраб ни?

Бу заманга да хас

Ахматова искә төшеп

Гашыйк бу баш

Дүртенчесе кем?

Борынгыча хис

Аһ, зодиак билгеләре

Бары сине уйлап…

Сезнең бүлмәдә бер уй

Кем исеме?

«Сайлану»

Юатыгыз, гөлләр

Фән арыткан булыр

Кайсы кыйтгадан көнләргә?

Җанымның бәхете

Бәйрәм көн килерме?

Тарих яшендә, бәлки?

Кыз күңелендә ни уй?

Ачыктан-ачык язам

Шулай булмасмы?

Мин түгелме?

Сөйлиләр

Җанымны син аңла!

Нәфсең зур, ай-һай!

Көлке түгел

Алдан күрү миңа да хас

Аякларың авыртмыймы?

Шулай итсәң, ә?

Үссә… үлсә…

Олыгаюның әйбәт ягы

Җанның бар җәүһәрен

Сүз… эз…

Саубуллашу

Бакчагызга

Эзләп барганда

Аһ, шулай булса

Бу юлы бәхет өчен тудым

Мәҗнүн җаны сине эзли

Чынлап картайсак?

Үтә күрсәм дә чигенмим

Җавап бир, йә…

Укучылар булмаса

Сагышлы сөйләшүләр

«Ишетәм өн – килә ком-даладан бер…»

«Бу кадәр мөкиббән китеп, илтифат…»

«Гашыйк җаным күтәрде күккә сине…»

«Алдансам да хистә, үзем алдамыйм…»

«Нигә мендек? Бу – Күк, Илаһ дөньясы!..»

«Горурсың шул… Биектә дә син тыныч…»

«Бар асыл ташларын җанның алдым да…»

«Эчемдәге – тышымда! Күр: йөземә…»

«Илһам качты – кызу көн… җанга эссе!..»

«Иртә яз бу! Рух сау булсын, туганнар…»

Кышкы робагыйлар

«Килгән иде сиңа кем? Җәбраилме?..»

«Милли, нечкә сурәтле газәл-җырлар…»

«Юктыр хәзер җанда, уйда башкалык…»

«Бәлки, Гаташка хисең дә юк түгел…»

«Әле бәхәс «гарше-күк» тирәсендә…»

«Таудан аска төшеп барган юлымда…»

«Күктән аерылмас булды бу күзләрем!..»

«Бер пишкадәм мин – яшәү мәктәбендә…» (Диссертацияңне уйлап)

«Тик мәчеңә синең назларың, Ярым…»

«Мин дигәнчә түгел, дөнья, агышың!..»

«Йөз дустан да газиз күргән бер дусым…»

«Мисле миңле лалә төрки гүзәлләр!..»

«Робагый! дип күңел куйдым быел мин…»

«Ширазданмы китерә җилләр, исеп…»

««Ирәм багы» нда йөрдем мин хыялда…»

«Искә ал бер! Түгел «борын заман» да…»

«Дөнья – чиксез дәрья, тормыш – корабль…»

«Каютамы? Гөл оҗмахы бар бүлмә…»

«Без табынган шәркый, төрки шагыйрьләр…»

«Табынуым озаккамы сузылыр?..»

«Пышылдап әйттем тик – ил ишетте…»

«Булмады шул, дисең, үз Рәмием минем…»

«Бар дөньяга шәрран яра бу хисләр…»

«Алтынсу боҗра ураткан Ай күргәч…»

«Табарсыңмы Арча томаннарында…»

«Кайда ярларың? – тезеңә баш куйган…»

«Сине сөйгән һәм син яратканга сүз…»

««Укучым!» дип дәштем озак… «Кариэм!»…»

«Юл башында чын дус, сердәш идек без…»

«Кем ул җырлый? – «Карурманда атларым…»…»

«Хискә ул чак Акыл әле ят булмыш…»

«Ә ник томан каплаган «Йолдыз-тауны?»

«Ирешсен сиңа җырларым! – пакь яшем…»

«Әйттеләр: – Кем… Улмы сине яндырды?..»

«Һаман җанны борчып тора уем – бер…»

«Моңнарым бар… әмма шатлык бирүче…»

«Ялкында булып бер, янып чыныккан…»

«Ахыргача сине аңлау кирәкме?..»

«Сизәм: күңелдә урыныңны зур иттем?!.»

«Мин дә мәшһүр гашыйк – Җирдә, янәсе…»

«Утыз ел! – аһ, бушка узган шигырьдә…»

«Яшьлек! Сиңа кайталмасак тагын без…»

«Кайда ул көлеп күз кыскан яшь гөлем!..»

«Белсәң, – дисең, – минем ни уйлаганым!…»

«Тик гөлләрме су сорый? Минем күзләр…»

«Син булганда янсам да ләззәт-утта…»

«Хатларың башлана иде: «Шагыйрем!..»…»

Җылы язда яуган карлар

1995 тә язылган беренче юл

Фатиха алдым

Ә илһамчым?

Ә мин котлап язам

Без очрашкан көн

Зилзиләнең исеме ни?

Җан сүзем – ул сиңа

Шәһит гашыйклар килсә?

Нигә шулай көлдек?

Сөю юлында

Нәфсе халәтең

Нинди яңа көйләр синдә?

Йолдыздан кем өне?

Фирдәвестә дә уйла

Яңа гасырга үрелеп карау

Чал гашыйк бәхете

Мактавым бугай бу

Шагыйрь дусларыма

Хафиз, Ронсарларны уйлап

Йөгем кадерле булгач

Икебезнең сурәт

Үлеп көнләшәм

Бер-беребезне аңлый төшкәч

Уендагы… минсез бәхетең өчен

Артык… «ватылмыйча» гына

Бер халәт

Сине уйлаган кичтә

Калфагыңа җыр «чугы» м

Тагын бер сүзем

Башка кем үгет бирер?

Бар да үтәчәк, диләр

Нинди төстә?

Усал сүзеңә

Кемгә яна утың?

Халык җыры искә төште

Иске чынлык, яңа газап

Пирамидалар иленнән көнләп

Зармы, алтын-зарифмы?

Синең исемдәге авылда уй

Сагындырыр, дим

Хушлашырга әллә?!

Моң китабым – диваным бу

Бәлки, хисең уяныр…

Җиңгәч…

Сайлау кампаниясе узгач

Чынлап та сабый мин!

Шул алмагач истә

Син дә минем кебек ләса

Яшь гашыйкка

Өстәп торам…

Югалтулар күп бу җирдә

Яшь Кояш кебек, дим…

Дуңгыз елыннан ни көтәм?

Саулар ягына ник багам?

Ул да эретмәсә!

Иелсәм дә, табигыйдер…

Җыр тыңлаганда

Алдан күргәнсез шул

Ул да шул кабиләдәнме?

Пәйгамбәр-шагыйрең биеклеге

Сәер бер сүз

Ышаныргамы?

Һаман яхшы саналмыйм

Ниндидер бер хис кылы

«Ярым ятлар белән уртак…»

«Җирдә әллә ниләр бар…»

«Моңлы бер мөнәҗәт…»

«Ахырына җитсә бу – безнең хикәят…»

«Шулкадәр, дим, чаң сук – җаныңны кыйна…»

«Узып бара Дуңгыз атлы бу ел да…»

«Сине минем күк яраткан булырмы?..»

«Масрадан чакырган – инде Басрамы?..»

«Моңлыларга читен заман (ни әйтим!)…»

«Уйлыйм: җанга ихлас ярмы син, юкмы?..»

«Эндәшә кем шулай? Әллә соң Тәкъдир?..»

«Ымсындырдың, яндырдың – чын сер булдың!..»

««Аллаһы әкбәр ел ярым!» дип, ахрысы…»

«Гарәпчәне өйрәнүең ярады…»

«Бу – сиңа күңел телендә эндәшем…»

«Кайчак уйлыйм: яшь кенә гомереңдә син…»

«Ут иткән, күр, яфракларны көз тыны…»

«Илледән соң да сөюем хак, димме?..»

«Аерылышу! Беләм, авыр буласы…»

«Көз чишендергән табигатьтәй халәт…»

«Иске җәрәхәтең генә канаттың…»

«Яр кашында тиңсез, яшь, шәп егеткә…»

«Телем әйләнми «сөй мине!» дияргә…»

Гөлләрнең шаһинәсе

Кереш

«Исмеңнең ник бер иҗеген кабатлыйм?..»

«Җанга җылың җитәрме, хисләр җәе?…»

«Каты хаста хәлдән терелеп киләмме?..»

«Кемгә баглы яшь омтылышың синең…»

«Халкың-каумеңнәндер хыял байлыгың…»

«Кичер, кайчак минем хаксыздыр сүзем…»

«Кемгә тансык хиссез, сөюсез дөнья?..»

«Ходама ялварсам – кальбемдә теләк күп!..»

«Яр авылы! Бер сәлам-сүз жәлләдең…»

«Урман авызлары, дисез, тар авыз…»

«Җырлады кем: «Гөлләрнең падишаһы…»…»

««Актый мунчагызга кемнәр яккан» дыр…»

«Юлга карап бу кышта еш күз тала…»

«Кара чәчләреңдә бәс – кыш сулышы…»

«Сабый хисме? Җаныңда татлы яра…»

«Бишегеңә җыр көйләгән Ануклар…»

«Колакта таушың: «Чалъярым… чү, абый!»…»

«Рәхмәт егетләрегезгә! Сезләргә…»

«Гөлбакчамы, җырбакчамы – илеңә…»

«Исемеңне мәгърур йөрт – сәбәп бар ла…»

«Сагышлы җыр: «җанкай китте чәшкегә…»

««Әлеп-би-ти» дип, сабак укыймсың син?…»

«Сурәтләреңдә җитди син… Ник көлеп…»

«Гомеремнән шашкын, кыен әкият күк…»

«Унсигезең тулды тик – акылың камил!..»

«Туган көнемдә бәэлди бер бәрән…»

«Аһ, нигә бәхәсләр безнең ешайды?..»

«Төзәлмәссең, җан: буласы булынган…»

«Нинди булган, дип, Туфан «Тәнәкә»се…»

«Шик-шөбһәләр йорты җаным тумыштан…»

«Аузы, сүзе алтыннанмы шайтанның?..»

«Шигырем бавы тоталырмы озак, дим?..»

«Болгар иле… Бүләр, Кашан, Җан-Сувар…»

«Кем ул әйтә: «Милли хис юк җанында»…»

«Кан, җан – уртак, «типтәр» йә «мишәр» дисәм…»

«Китерде эфир бер яшь таушыңны…»

«Моны язган көн – бәйрәм… Нәүрүз бүген!..»

«Килде аваз: – Йә инде, шул Яр өчен…»

«Рухта биекләргә ашкан дәверемдә…»

«Иртән сөйли радиодан мелла Хатип…»

«Мин табынган саен ераклашасың…»

«Әллә нинди рәтсез, болгавыр заман!..»

«Һәрчак алчак: бәлки, уй-акылым юк?..»

«Ни генә беләм дөньяда?.. Белмәм, шәт…»

«Юк миннән дә зур гөнаһлылар, бәлки?..»

«Гаҗәп: юлың башында ук дошманнар…»

«Һәм бар (шактый!) сиңа игътибар иткән…»

«Син торган йорт – бер иске, тузган бина..»

«Безгә кадәр дә йөргәннәр бу күлдә..»

«Нинди булса да, сиңа яр – бу башым..»

«Сөю! Ниләр әйтелмәгән бу бабта!..»

«Уртак дус дигән Гөргери – Г. Рәхим!..»

«Дүртьюллыклар – Ярга эндәшү-хитап!..»

Моңсу бер бакча

«Әллә инде озаграк көттем? Озак…»

«Мин язам. Ә бакчамдагы алмалар…»

«Кайгыда җан… Ил кайгысы ул: Наҗар…»

«Без якташлар идек, әйе, бер яктан…»

«Аны уйлыйм; уем – шигырь минем дә…»

«Яшь гөлләргә, яшьлеккә – хәятында…»

«Китә соңгы асыл зат, азаматлар…»

«Шагыйрь үлү – йолдыз сүнү, югалу…»

«Ике меңгә керәм моңсу… Беләм мин…»

«Әлегә Син янда. Җанда – хыялым…»

«Әле фани дөньяда мин – фанатик…»

«Сөйләшик бер шул урында, сердәшем…»

«…Бер манзара: еракта кораб бара…»

«Ил-кыйтгалар кысандыр шигырьләргә…»

«…Сәйяр җанның сәламе килеп җиткән…»

«Ә бит чакыра безне дә аваз-нида…»

«Сөрмә ит, Җыр, читтә ватан тузанын!..»

«Яр! Син, кереп, ямьләп чыккан бакчамның…»

«Флокслар үскән җиргә чүгәләп…»

«Тик безнеке булган серле кичәләр…»

«Шүрәле күрдеңме? Син – Тукай ягында…»

«Бәрәңге дә, күр, даулый илдә хакын…»

«Чакырып алдым әле чакрым ярымнан……»

«Начтук әбкәңнең җыры гел колакта…»

«Бу илләрдә гашыйк Чалбала булды……»

«Сезгә кайткач, хәтерлә, көн ачылды…»

«Фаш итимме тиңсез… шикчел икәнем?..»

«Ошыймы язганым – нигә язмыйсың?…»

«Безне күргән көнләшә йә соклана…»

«Онытма (мең елдан соң да!), сөйгәнем…»

«Латинча «w» – «виктория», җиңүме ул?…»

««Какканны күрдем» сөюдә мин – ятим…»

«Нәкъ кырык ел (!) – мәктәп бетергән идем…»

«Ә Уфамда кумир Атнабай иде…»

««Йолдызларга йолдыз атылып» гелән…»

««Кичә берәү китте бу дөньядан» дип…»

«Күз алдымда бит шанлы гомер кичте…»

«Алтмышынчы еллар! Шигъри табында…»

«Күпме хаким, хәким – безнең дәвердә…»

«Дары иснәгән буын, син исәнме?..»

«Азмы алмалы хыяллар алдады!..»

«Үзгәрде дуслар, чынлыклар бу йөздә…»

«Һәм якында – Хисап көнең үткәннән!…»

«Мин – оптимист, гәрчә пессимистлар бар…»

«Элек, Хыял, йорт-курамнан чыкмадың…»

«Әйтә төштә – әткәң-әнкәңме: – Рәхмәт…»

«Яңгырый җыр: «Титаник» музыкасы…»

«Бу хат елы булды: язам, язылыр…»

«Сентябрьме? Көннәр көн дә үзгәрер…»

«Нәрсә әйтим, дусларың әйбәт алар…»

«Исмеңә атап бу китапны язсам да…»

«Яр! Сафолар, Софьялар, Мариналар…»

«Көз, димен дә… якты көн дә аз булмый…»

«Сөеклем, дим, «түлә сөюем әҗере» н!..»

«Ни генә әйтмә, Гаребтән җан гарык…»

Алтынмы, көмешме касәң, алтмышым?!

«Робагыем! Бирерсең бит бер киңәш…»

«Куз-күмерләр эзлим көлдән кайчак мин…»

«Уйлыйсыңмы, зарың тансык – яшькә дип…»

«Мин өйрәткән гыйлем… каршымы миңа?..»

«Ә мин Ходайга ялварам: – Бир канат!..»

«Күпме кыйсса, әфсанә бар ядымда!..»

«Бер аңларсың син дә минем халәтне…»

«Гасырның соңгы сулышы, Ике мең!..»

«Чәчләреңне җилләр тузгыта булыр…»

«Шыксыз язга җылы җаным ник ачтым?..»

«Аңлармы ятлар: аларга ни «аһ»лар?..»

«Чәчәкләр, сезнең касәләр гел тулы!..»

«Үрти, көлә, чакыра кем еракка?..»

«Күрәм җанны дәшкән бөек көч итеп…»

«Йә, кил әле, укыйк икәү Пушкинны…»

«Күзаллый хыял бүген дә бүлмәңне…»

«Кирәк, кирәк – табыныр Кеше кирәк…»

«Ай, шагыйрьләр! Хыялый ханым, ирләр…»

«Хәбәр итепме яңа шом-афәтне…»

«Җилдәнме нәркис, лаләләр талпынган?..»

«Фал ачыйммы кайтырыңнан? Ни әйтә…»

«Бәләбәйне, ниһаять, без дә күрдек…»

«Зөлфәт, нихәл! Кайда, Тукай тамгасы?..»

«Өзә җанны: «Әүмәле дә тәүмәле…»…»

«Шагыйрь! Булган сиңа рәсүл ихласы…»

«Әнкәсенең каберен яд итеп, елап…»

«Әнкәм күмелгән Марсымда, зиратта…»

«Рәфит, Рәфит! Сөйләшик, сау туганым!..»

«Шигырьдә бар Марс атлы йолдызлык!..»

«Алтынмы, көмешме касәң, алтмышым?!.»

Күңел тарафларында

«Дүртьюллыклар, сездә минем өметем…»

«Быелгы кызу җәйнең коры көзе!…»

«Егерме беренче йөзгә җиттек, җыр!…»

«Нинди өннәр килә узган юллардан?..»

«Кайдадыр, океан артында зилзилә…»

«Бохарай, бул рух илчебез Лондонда!..»

«Моңдашларым, рухташларым! Ник дөнья…»

«Ничә мең еллык тарихың, әйт, халкым?!.»

«Шуннан килде – гүя Һун йә Тураннан…»

«Белем эстәп Кытайга (кирәксә!) бар…»

«Моң баласы Нурия, Сез кайларда?…»

«Җанга кага диңгез… Төркия кебек…»

«Мәҗлесе хуш дусларың бармы анда?..»

«Шәһре Мугъла исеме гел ядымда…»

«Безне аера һаман ни? – җәбер итә?..»

«Сөйлисе сүзләрем, сизәм, җыелган…»

«Ниләр кичермәде җан бу елларда…»

«Гомер киче – һәркемгә ахырзаман…»

«Яшьләремне эчкә йоттым, түкмәдем…»

«Тетрәнде җан дөньям ташкын-сил белән…»

«Үзгәрешләр күпме җанны үзгәртте…»

«Шул бушлыкта син ни хәлдә, Мәхәббәт?..»

«Башкача язмыш юктыр да хисләргә…»

«Робагыйлар! Сез – күңелем көзгесе…»

««Исмен язма, булсын сер» ди нинди көч?…»

«Аңа бар син, хәлең сөйлә, робагый!…»

«Моңсыз чор гөлен шигъри дым сугармый!…»

«Бар бер матур исем җырга – «Зөягөл»!..»

«Зөядә – җыр: «Ончы Фәхри», «Зиләйлүк»…»

«Зөя, ярларың иңләсә буй кызлар…»

«Апалы-сеңелле буй тал – гөлкуак!..»

«Ә бит килмим – кайтам монда хисемдә…»

««Күл янында утырып җырлар язам» дип…»

«Тик миндә көзге моң… Дөнья – гүзәл, дим…»

«Бөек бәла – Сөюгә сез грифтар…»

«Күңел тарафларыма мин төбәлдем…»

V. Шигърият – Тукай таҗы

«Рәсүл үзе – уңнан сулга! – яздырган…»

Тукай таҗы

Гел бөгелеп, гөл таҗын үбә торгач…»

«Ачылдымы җырдан «бәхет капкасы»?..» (Фарсычадан)

Биюче кыз сурәтенә

«Кем соң әле миңа бер әйтте аны…»

«Күз-керфекләрең аз гына дымсурак…»

«Тагын туган җирдә мин, Уралымда…»

«Иреннәрең тетрәнә – нәкъ гөлчәчәк…»

«Әдрән диңгез» һәм «Динар тавы» җырларын тыңлаганда

Ихлас сүзем

«Анар, нар гөлем! – кыйммәтме базарың?..»

«Сез миңа иң якты язмыш…»

Кыз җыры

«Чәчләрең карасына ник табындым?..»

«Шашып үпкәндә гашыйгың – бүлдермә…»

«Йә, ни әйтерсең? Бу, бәлки…»

Борынгы илаһи бәет

«Бу бостанда гөл иреннәре, янып…»

«Сизәм: «яшерен оҗмах багы гөлләрең»…»

Яңа «Таз әкияте»

Нәзыйрә

Сафоны укыган кызга

VI. Төрки шагыйрьләрдән тәрҗемәләр

Юныс Әмрә[12]

Үлгәннәр дәшми – әйтмиләр берни

«Үлем хәбәрен салганчы…»

Сөләйман Назыйф[13]

Илаһи төрек җире

Кәрәм[14]

Кошма

Н. Хәлил Онан[15]

Бер юлчыга

Гашыйк Вәйсәл[16]

Аерылу көннәре

Гүзәллегең нуры

Кара туфрак

Әхмәд Һашим[18]

Шигъри бакча

Диңгез ярындагы шәһәр (Өзек)

Пыяла

Нәҗип Фазыл Кысакөрәк[19]

Тротуарлар

Үбү

Кабер-йорт

Мәхмүт Әкрам[20]

Китап эченнән табылган чәчәккә

Фәтхуллаһ Гөлән[21]

Без дә тереләчәкбез

Алтын чәчле яз

Уй газабы

Башка дөнья җилләре

Җаһит Сыткы Таранҗы[22]

Утыз биш яшьтә

А. Ниһат Асья[23]

Дога

Гашыйк Гомәр[24]

«Ник гүзәлгә бирдем күңел? – белмәдем…»

«Әллә синең күзләр корбаны булдым?..»

«Әй, яудашлар! Гашыйк булганнан бирле…»

«Гүзәл яр, сөйсәң әгәр, кил…»

Фөзүли[26]

Газәлләр

«Хәрабәләр иле, бәлки…»

«Миндә сәрхуш халәте… Йә…»

«Йа Раббым! Исемең җанда…»

«Бу яшерен сөюне җилләр…»

«Йөзең – бер нур… Тик дошманым…»

«Үзең бирдең, язмышым, аһ…»

«Сөю газаплары уттыр…»

«Чын гашыйк шул: кем яры өчен…»

Нәсими[28]

Газәлләр

«Яндыра җанны кайгы, моң, юк шунда да янда дус…»

«Шундый гүзәл кем сурәте? Алиһәме югыйсә?..»

«Кайда син, көткәнем, җаныма…»

Магҗан Җомабаев[29]

Сөй, җан сәүләм[30]

Терелдем

Аерылганда

Аксак Тимер сүзе

«Алтын көннәр куандырмый….»

Урал

Күкчәтау

Күңелне ачар…

Казах теле

Караңгылык куерып ук киләдер

Мин кем?

«Яшь гомеремнең күген болыт баскан көн…»

Җан ярымны сөйимче бер төшемдә…

Уй

Җир йөзенә

Тиз барырмын…

Бостанлык[46]

Дулкын

Гөлсем ханымга

Сабый Магҗанга – адашыма[48]

Алыстагы бавырыма[51] (Ерактагы түрик туганыма)

Чулпан[57]

Шәрекъ нуры

Хыялый

Олуг юлда

Каләндәр гыйшкы

Йокы («Бармыймын, диде» көенә)

«Хыял, хыял… Ялгыз хыял гүзәлдер…»

Көрәш

Сөйгән чакларда

Көз

Олуг юлаучыга

Клеопатра йокысы

Бетте

Ил-йорт юлы

Бизәнгән бер гүзәлгә

Киттеңме мәңгегә

Күңел

Кирәклегем сиздем…

Минем юлларымда

Мин һаман сөямен!

Киттең

Өч-дүрт йолдыз

Чәчәк (Бер кичә истәлеге)

Көзге яфраклар

Әй, болыт!

Җәй үткәч

Ош төне

Сөйләшү

«Бер учма чәчең минем кулымда…»

Язны сагындым

Көз яңгыры

Шигырьгә кайту

Тагын алдым сазымны

Отрывок из книги

Өр-яңа аһәңнәр белән мәйданга килгән алтмышынчы еллар шигъри буынында үзенчәлекле дөнья хасил иткән Рәдиф Гаташ бар. Чордашларының уй-хисләрен, яңарышка, рухани хөрлеккә омтылышын ул үзенең яңгыравык тавышы белән мәйданнарга алып чыкты. Шигырь бәйрәмнәрендә ул, колачын җәеп, яшьләрнең җан манифесты булырлык романтик шигырьләрен мәйдан өстенә очырды. Мәйдан халкында елмаюлар, рухланып кул чабулар…

Рәдиф студент чактагы беренче шигырьләре белән үк үзенә җәлеп итте. Казан дәүләт университетының татар бүлеге студентлары булсын, мөгаллимнәр булсын, аны чын шагыйрь итеп күрәләр иде. Мәсәлән, бервакыт факультетта зур кичә әзерләгәндә, бөек остазыбыз, шигъриятнең даһи галиме Хатип ага Госман – Разил Вәлиев аны илаһи зат дип атый – Рәдифне чакырып алды да шул кичәдә шигырь укырга тәкъдим итте. «Теге «синеке – минеке» кебек антитезалы схемага корылган шигырең бар бит, шуны укы», – диде. Ул – Рәдифнең шәрекъ аһәңнәренә аваздаш бер шигыре иде. Яшь шагыйрь чыннан да шәрекъ шигъриятенә тартылды. Бу исә аның әсәрләренә кабатланмас үзенчәлекле төсмер бирде һәм бирә.

.....

Гашыйк шагыйрь хәле беркайчан да җиңел булмаган. Гаташ үз хәлен легенда каһарманы мисалы аша төшендерә.

Шәрекъ шигырьләрендә шагыйрь гыйшкы газаплар булып яктыртыла. Рәдифтә дә мондый яктыртылыш күп. Ул аның беркем дә җырламаган ракурсларын таба. Алар татар шигыре өчен көтелмәгән яңалык булып яңгырый:

.....