O naturze ludzkiej

Отрывок из книги

Poniższa książka jest przeredagowaną wersją trzech wykładów pamięci Charlesa E. Testa, które wygłosiłem jesienią 2013 roku pod auspicjami programu Jamesa Madisona na Princeton University. Jestem bardzo wdzięczny kierownictwu programu z jego dyrektorem Robertem P. George’em na czele za zaproszenie oraz za gościnność okazaną podczas mojej wizyty. Szczególną wdzięczność jestem winien zaangażowanej publiczności, której każdy gość zawsze może się spodziewać w Princeton, doceniam również panującego na tej uczelni ducha swobodnych dociekań. Przygotowując te wykłady do publikacji, mam świadomość, że stanowią one w najlepszym razie streszczenie moich poglądów i w żaden sposób nie rozprawiają się z licznymi zastrzeżeniami, które przyjdą do głowy uważnemu czytelnikowi. Niektórymi z tych zastrzeżeń zająłem się w książce The Soul of the World oraz w rozdziale czwartym, o który uzupełniłem niniejszą publikację; pozostałe trudności z naturą ludzką muszą zaczekać na kolejną próbę rozstrzygnięcia bądź też pójdą ze mną do grobu.

Wcześniejsze wersje wykładów przeczytali Bob Grant, Alicja Gescinska i dwójka anonimowych czytelników z wydawnictwa Princeton University Press. Uwagi wszystkich tych czterech osób były dla mnie niezmiernie pożyteczne.

.....

Wiemy, że gatunek ludzki adaptuje się do swojego środowiska, jednak wiemy również, że adaptuje swoje środowisko do siebie. Przystosowania przekazuje potomstwu nie tylko genetycznie, lecz także kulturowo. Kształtuje swój świat za pomocą informacji, języka i racjonalnej wymiany myśli. I chociaż wszystkie te przymioty mogą zostać uznane przez biologię i wplecione w jakąś teorię ewolucyjną18, teoria ta będzie w pierwszej kolejności dotyczyła reprodukcji społeczeństw, a nie replikacji genów. Co więcej, społeczeństwa ludzkie nie są wyłącznie grupami współpracujących ze sobą naczelnych, lecz także wspólnotami osób, które wzajemnie wpływają na swoje osądy i organizują świat przez pryzmat pojęć moralnych, na które przypuszczalnie nie ma miejsca w myślach szympansów. Niewykluczone, że kognitywistyka włączy kiedyś te pojęcia moralne do jakiejś teorii mózgu i jego funkcji oraz że teoria ta będzie teorią biologiczną. Jej prawdziwość zostanie jednak zweryfikowana za pomocą typowo ludzkich właściwości, które według Wallace’a wydają się „zbędne z punktu widzenia potrzeb ewolucyjnych”, a nie za pomocą elementów naszej struktury biologicznej, które podzielamy z innymi zwierzętami.

Filozofowie, którzy w ten sposób argumentują, muszą się zmierzyć z silnym nurtem opinii, jaki płynie wszystkimi kanałami życia intelektualnego od czasu publikacji Samolubnego genu Richarda Dawkinsa. Dobór naturalny tłumaczy wszystkie trudne fakty ludzkiej natury, twierdzi Dawkins, pod warunkiem że potraktujemy kulturę jako rozwijającą się według tych samych zasad, co pojedynczy organizm. Tak jak organizm ludzki jest „maszyną przetrwania” stworzoną przez samoreplikujące się geny, tak kultura jest maszyną stworzoną przez samoreplikujące się „memy” — byty myślowe, które wykorzystują energię ludzkich mózgów do rozmnażania się, tak samo jak wirusy wykorzystują do tego celu energię komórek. Podobnie jak geny, memy potrzebują przestrzeni życiowej, a ich sukces zależy od znalezienia niszy ekologicznej, która umożliwi im stwarzanie kolejnych przedstawicieli swojego gatunku. Niszą tą jest ludzki mózg19.

.....