Avtomatlashtirishning texnik vositalari. O’quv qo’llanma

Оглавление

Sultonali Mukaramovich Abduraxmonov. Avtomatlashtirishning texnik vositalari. O’quv qo’llanma

Аннотация

Annotation

Kirish

I BOB. AVTOMATLASHTIRISHGA TIZIMLI YONDASHISHDA TEXNIK VOSITALAR VA NAZORAT QURILMALAR

I BOB. AVTOMATLASHTIRISHGA TIZIMLI YONDASHISHDA TEXNIK VOSITALAR VA NAZORAT QURILMALAR

1.1. Avtomatlashtirish va boshqarishning texnik vositalari

Nazorat savollari

1.2. TJ ABT loyihalash bosqichlari

Nazorat savollari

1.3. Boshqaruv tizimlarining texnik vositalarini loyihalashda tizimli yondashuv

Nazorat savollari

II BOB. AVTOMATIK BOSHQARUV TUZILMALARI STRUKTURASI

2.1. ABT ning maqsadi, funksiyalari va vazifalari

Nazorat savollari

2.2. ABT sinflari

2.2.1. Markazlashtirilgan ABT

Markazlashtirilgan yagona kanal tizimi

Markazlashtirilgan ko‘p kanal tizimi

2.2.2. Taqsimlangan boshqarish tizimlari

2.3. Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari

Nazorat savollari

2.4. Markazlashtirilgan jarayonlarni boshqarish tizimlari

Nazorat savollari

III BOB. ABTOMATLASHTIRISHNING ASOSIY TEXNIK VOSITALAR TARKIBI

Nazorat savollari

IV BOB. OBYEKT HAQIDA MA’LUMOTLARNI QABUL QILISH QURILMALARI. SENSORLAR

Nazorat savollari

V BOB. Xatoliklar

Nazorat savollari

VI BOB. SENSORLARNING TASNIFI

6.1. Kirish kattaliklari bo‘yicha tasniflash

Nazorat savollari

6.2. Sensorlarni chiqish kattaligi bo‘yicha tasniflash

Nazorat savollari

6.3. Sensorlarni ishlash prinsipiga ko‘ra tasniflash

Nazorat savollari

6.4. Haroratni o‘lchash

6.4.1. Qarshilik termometrlari

6.4.2.Termoelektrik konvertorlar (termojuftlar/termoparalar)

6.4.3. Pirometrlar

Nazorat savollari

6.5. Bosim va so‘rilishni (разрежения) o‘lchash

Nazorat savollari

6.6. Sarfni o‘lchash

Suyuqlik va gazlarni sarfini bosim farqini hosil qilish metodi bilan o‘lchash tizimlari

Nazorat savollari

6.7. Sath o‘lchash

Nazorat savollari

6.8. Moddalarning parametrlarini o‘lchash

Suv loyqaligni o‘lchash

Eritmada moddaning konsentratsiyasini o‘lchash

pH vodorod ionlarining faollik indeksini o‘lchash

Nazorat savollari

6.9. Ba’zi umumlashtirilgan sensorlar

Nazorat savollari

VII BOB. SENSORLARGA MISOLLAR

7.1. Harorat sensorlari

7.1.1. Kremniy harorat sensori

7.1.2. Bimetal harorat sensori

7.1.3. Issiqlik indikatorlari

7.1.4. Termoqarshiliklar

DTS-EX tipidagi TSM qarshilik termoqarshiligi

7.1.5. KabelchiqishliДТСхх4 termoqarshiligi

7.1.6. 4 … 20 mA chiqish signaliga ega DTP K`xxx 5M.I termojuftlari

7.1.7. Infraqizil sensorlar (pirometrlar)

Nazorat savollari

7.2. Optik tolali sensorlar

7.2.1. T3050K seryali o‘rnatilgan harorat komensiyalangan optik tolali bosim sensori

Nazorat savollari

7.3. Sarf o‘lchagichlar

7.3.1. «Auto PILOT PRO» gaz sarfi o‘lchash tizimlari

Nazorat savollari

7.4. Bosim datchiklari

Tenzometrik o‘lchash usuli

Pezorezistiv usul

Sig‘imli usul

Rezonans usuli

Induktiv usul

Ionlashtiruvchi vakuum usuli

Bosim sensori signallarini ro‘yxatga olish

Rosemount™ 3051S Coplanar™ bosim datchigi

Nazorat savollari

7.5. Sath sensorlar

VETUS ultratovush darajasi sensori (7.11-rasm)

Suyuqliklar uchun radar Mikroto‘lqinli kontaktsiz sath o‘lchagichi Micropilot FMR60

Ultratovish sath o‘lchagich FDU91

Nazorat savollari

7.6. Holat sensorlari. Masofa sensorlari

Infraqizil diapozon optik datchik E3F-DS30C4

Tashqi raqamli infraqizil harakat sensori PMD85

Nazorat savollari

7.7. Vaqt sensorlari

Nazorat savollari

7.8. Tok sensorlar

Nazorat savollari

7.9. Navigatsiya tizimi (GPS)

Nazorat savollari

7.10. Sensorlarni ulash usullari

Harakat datchiklarini ulash sxemasi

Temperatura datchigini (tarmoq qarshilikni) ulash sxemasi

Tokli chiqishli datchiklarni ikkilamchi qurilmaga ulash sxemalari

Nazorat savollari

7.11. Sensorlarni ishlab chiqishni rivojlanishi va o‘lchash asboblari

VIII BOB. MA’LUMOTLARNI UZATISH TIZIMLARI

Nazorat savollari

IX BOB. ALOQA LINIYALARI

Nazorat savollari

X BOB. TJ ABT INTERFEYSLARI

10.1. Umumiy ma’lumot

Nazorat savollari

10.2. Fizik interfeyslar

10.2.1. RS-232 interfeysi

Protokollar va ulagichlar

10.2.2. RS-485 interfeysi

10.2.3. CAN interfeysi

10.2.4. AS interfeysi

ASi da axborot uzatish texnikasi

Common AS Interface System komponentlari

10.2.5. PROFIBUS interfeysi

Qo‘llab-quvvatlanadigan standartlar

Profibus fizik darajasi

Profibus tarmog‘iga kirish protokoli

Nazorat savollari

XI BOB. MA’LUMOTLARNI

SAQLASH, O‘ZGARTIRISH, QAYTA ISHLASH QURILMALARI

Mikroprotsessorli qurilmalar

Nazorat savollari

XII BOB. SANOAT KOMPYUTERLARI VA PROGRAMLANUVCHI KONTROLLERLAR

Dasturlashtiriladigan boshqaruvchi va sanoat boshqaruvchisi o‘rtasidagi farq

Nazorat savollari

XIII BOB. SANOAT KOMPUTER TARMOQLARI

13.1. Kontrollerlarning obyektlar bilan aloqa sxemalari

13.2. Sanoat tarmoqlari topologiyasi

13.3. Qiyosiy xususiyatlar asosiy topologiyalar

13.4. Tarmoqqa kirish usullari

Nazorat savollari

XIV BOB. SANOAT TARMOQLARI

14.1. Tarmoqlarning qiyosiy tavsiflari

14.2. Sensor tarmoqlari qiyosiy xususiyatlar

14.3. Nazorat qiluvchi tarmoqlar qiyosiy xususiyatlar

Nazorat savollari

XV BOB. UNIVERSAL TARMOQLAR

15.1. Foundation Fieldbus tarmog»i

15.2. Ethernet tarmog»i

15.3. Siemens Profibus-DP

Nazorat savollari

XVI BOB. OBYEKTNI DINAMIK INFORMATSION MODELINI YARATISH QURILMASI

Nazorat savollari

XVII BOB. BOSHQARUVNI AMALGA OSHIRISH UCHUN TA’SIRLAR BAJARISH QURILMALARI

17.1. Ijro tasnifi mexanizmlar va rostlash organlari

Avtomatlashtirish darajasi bo‘yicha belgilanish

Elektr mashinali bajarish mexanizmlariga qo‘yiladigan talablar

Nazorat savollari

17.2. Elektr mashinalari bajarish mexanizmlar haqida umumiy ma’lumot

Doimiy tok dvigateli

Asinxron elektr dvigatellari

Servo dvigatel

Elektr mikromashinalari uchun asosiy talablar guruhlari

Nazorat savollari

17.3. Rostlash klapanlari

Nazorat savollari

17.4. Nasoslar

Nazorat savollari

17.5. Ventilatorlar

Ventilator turlari

O«qli Ventilatorlar

Markazdan qochirma (radial) Ventilator

Nazorat savollari

17.6. Rele

17.6.1. Rele tuzilishi

17.6.2. Doimiy tok neytral elektromagnit relesi

17.6.3. Qutblangan elektromagnit rele

17.6.4. O‘zgaruvchan tok elektromagnit relesi

17.6.5. Gerkon rele

17.6.6. Bimetrik issiqlik relesi

17.6.7. Relelarni sxemalarda belgilanishi

17.6.8. Asosiy rele – kontakt sxemalar

17.6.9. Vaqt relesi

Nazorat savollari

XVIII BOB. Uskunalarni himoya qilish

18.1. Uskunani mexanik ta’sirlardan himoya qilish

Nazorat savollari

18.2. Uskunani shovqinlardan (radioshovqindan) himoya qilish

Qisqa ulanishlarda shovqin

Uzoq aloqa liniyalarini ulash usullari

Nazorat savollari

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI

Отрывок из книги

O«quv qo‘llanma 5311000 – «Texnologik jarayonlar va ishlab chiqarishni avtomatlashtirish va boshqarish» (tarmoqlar bo‘yicha) ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha bakalavrlarni tayyorlash o‘quv rejasidagi «Avtomatlashtirishning texnik vositalari» o‘quv fanidan adabiyot sifatida tayyorlangan.

O«quv qo‘llanmada avtomatashtirishning barcha texnik vositalarini fan doirasida ochib berilgan. Texnik vositalarni yoritishda qurilmalarni avtomatlashtirish tizimlaridagi joylashish ketma-ketligiga moslashga harakat qilingan. Birinchi navbatda avtomatlashtirishning umumiy masalalari berilib, navbatda sensorlar, ma’lumotlarni qabul qilish va qayta ishlash vositalari, ijro mexanizmlari keltirilgan. Nihoyada zamonaviy avtomatlashtirilgan tizimlarda tarmoqlar va elektron qurilmalarni mexanik, elektromagnit ta’sirlardan himoyalash masalasi yoritilgan.

.....

6.14 – rasm. Termojuftlik: 1 – datchik boshi; 2 – ekran; 3 – termoelektrod kabel; 4 – sovuq ulanish harorati sensori; 5 – termojuftning ishchi birikmasi

Pirometr – bu qizdirilgan jismni temperaturasini masofadan, kontaktsiz o‘lchovchi asbob bo‘lib, 0 0C dan 6 000 0C bo‘lgan temperaturani o‘lchay oladi. Pirometrlar ishlash prinsiplariga qarab quyidagicha turlarda bo‘linadi:

.....