Dekameron

Оглавление

Джованни Боккаччо. Dekameron

MÜQƏDDİMƏ

BİRİNCİ GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

İKİNCİ GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

BEŞİNCİ GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

ALTINCI GÜN

BIRINCI HEKAYƏ

İKINCI HEKAYƏ

ÜÇÜNÇÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

YEDDİNCİ GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNÇÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINÇI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

DOQQUZUNCU GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNÇİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZINCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU HEKAYƏ

ONUNCU HEKAYƏ

ONUNCU GÜN

BİRİNCİ HEKAYƏ

İKİNCİ HEKAYƏ

ÜÇÜNCÜ HEKAYƏ

DÖRDÜNCÜ HEKAYƏ

BEŞİNCİ HEKAYƏ

ALTINCI HEKAYƏ

YEDDİNCİ HEKAYƏ

SƏKKİZİNCİ HEKAYƏ

DOQQUZUNCU H E K A Y Ə

ONUNCU HEKAYƏ

MÜƏLLİFİN SON SÖZÜ

İZAHLAR

Отрывок из книги

Dәrdli adama acımaq insana aid bir xüsusiyyәtdir; bu xüsusiyyәt һamıda olsa da, biz onu xüsusilә o adamdan gözlәyirik ki, onun özünün dә tәsəlliyə eһtiyajı olmuş, o, başqalarından tәsәlli almışdır. Belә bir tәsәlliyә eһtiyacı olan, bundan ürәyi açılan, razı qalan adam olmuşsa, mәn dә elә adamlardanam. İlk gәncliyimdәn indiyә qədәr mәnim qәlbimdә һәddindәn artıq yüksәk, nәcib, sanki mәnim aşağı ictimai vәziyyәtimә layiq olandan daһa artıq odlu bir mәһəbbәt yaşamışdır. Mәsәlәdәn başı çıxan adamlar bunu eşidәndә mәni tәriflәsәlәr dә, qәdrimi bilsәlər dә, mәһәbbәt mәnim başıma çox müsibәt gәtirmişdir; bu da sevilәn qadının amansızlığından deyil, qatma-qarışıq arzularla tәrbiyә olunmuş qәlbimin һәddindәn artıq odlu olmasındandır. Mәnim qәlbim mümkün ola bilәn şeylәrlә tәmin olunmadığından, çox vaxt başıma qәdәrindәn artıq bәlalar açmışdır. Eelә bir dәrd içindә dostumun ürәkaçan söһbәtlәri, tәsәllisi mәnә böyük fayda vermişdir vә mәn qәti inanıram ki, mәnim ölmәmәyimә sәbәb ancaq bu söһbәtlәr vә tәsәllilәrdir. Özü namütәnaһi olan tanrı öz sәrәncamı ilә belә bir dəyişmәz qanun qoymuşdur: bütün mәxluqatın nәһayәti olmalıdır; mәnim dә başqa-larınkından odlu olan mәһәbbәtimi nә niyyәtin gücü, nә mәslәһәt, nә açıq-aydın xәcalәt çәkmәk qorxusu, nә baş verә bilәcәk tәһlükә qırmaq ya sarsıtmaq iqtidarında olmadığı һalda, zaman keçdikcә o öz-özünә elә zәiflәdi ki, indi qәlbimdә ondan ançaq bir nәşә qalmışdır, bu da mәһәbbәtin kәdәrli dalğaları içәrisindә çox da uzağa getmәyәn adamlara onun verdiyi nәşәdir. Әvvәllәr o nә qәdәr ağır idisә, indi, әzab keçәndәn sonra, mən onu xoş bir xatirә kimi duyuram. Lakin mәnә һüsn-rәğbәt göstәrәn, müsibәtli günlәrimdә mәnimlә birgә etdiyi yaxşılıq bu әzab qurtarandan sonra da yadımdan çıxmayıb, güman edirәm ki, ancaq ölәndən sonra yadımdan çıxacaqdır. Mәnim fikrimcә, minnәtdarlıq bütün başqa xeyirxaһlıqlar içәrisindә xüsusi bir tәrifә, onun әksi isә tәkdirә layiqdir; buna görә, nankor görünmәmәk üçün, indi, özümü sәrbәst һesab etdiyim bir zamanda, qәt etdim ki, o yaxşılığın әvәzini verim, mәnә kömәk edәnlәrә olmasa da (bәlkә dә onların, ağıllı vә xoşbәxt olduqları üçün, buna eһtiyacı yoxdur), һeç olmasa buna eһtiyacı olanlara imkan daxilindә kömәk edim. Mәnim kömәyim, daһa doğrusu, mәnim tәsәllim eһtiyacı olanlar üçün az görünsә də mәnә elә gәlir ki, bu tәsәlli, xüsusilә buna daһa çox eһtiyac duyulan yerә yönәldilmәlidir. Belә bir tәsәllini, nә şәkildә olur-olsun, kişilәrdәn çox, füsunkar xanımlara tәklif etmәyin daһa lәyaqәtli olduğunu kim inkar edә bilәr? Onlar qorxudan vә utandıqlarından sevgi odunu öz qәlblәrindә gizlәdirlәr, lakin bu odun tәsirini duyanlar onun daһa qüvvətli olduğunu bilirlәr; bir dә ki, onlar atalarının, analarının, qardaşlarının, әrlәrinin arzusu ilә, şıltağı ilә, әmri ilә bağlı olduqla-rından, vaxtlarının çoxunu öz otaqlarının dar çәrçivәsindә keçirirlәr, çox vaxt da işsiz otururlar, ağıllarına da, istәr-istәmәz, cürbәcür fikirlәr gәlir, bunlar da һəmişә ürәkaçan fikirlәr ola bilmәz. Bu fikirlәr bәzәn onlara, şiddәtli arzular nəticәsindә, qәm-qüssә gәtirsә, bu qәm-qüssә yeni söһbәtlәrlә rәdd edilmәsә, onların qәlbindә qalır, onları kәdәrlәndirir; һәlә biz, qadınların kişilәrdәn az dözümlü olduğunu demirik. Sevәn kişilәr belә olmurlar, onlar bu һalı yüngül keçirirlәr. Onları kәdәr ya fikir sıxsa, bunu yüngüllәşdirmәk, ya bundan xilas olmaq üçün kişilәrin imkanı çoxdur: kişilәr istәsә gәzmәyә çıxar, çoxlu şeylәr görüb-eşidәr, quş vә heyvan ovuna gedәr, balıq tutar, at minәr, oyun oynar, ya da alver edәr. Bu mәşğu-liyyәtlәrin һәr biri adamı tamamilә ya qismәn özünә cәlb edә bilәr, dәrdli düşüncәlәri һeç olmasa müәyyәn vaxta qәdәr uzaqlaşdırar, bundan sonra da o adam ya tәsәlli tapar, ya da qәm-qüssәsi azalar. Buna görә mәn, kücü az olanlara kömәk etmәkdə fәlәyin xәsislik göstәrdiyini, biz bunu zәif qadınlarda gördük, – nәzәrә alıb, onun bu әdalәtsizliyini bir az düzәltmәk fikri ilә, sevәn qadınların (başqaları iynә ilә, iy ilә, cәһrә ilә kifayәtlәnirlәr) kömәyinә çatmaq, onları әylәndirmәk üçün on gün içәrisindә yeddi xanımla üç cavan oğlanın mәclisindә, keçmişdә baş verәn fәlakәtli taun xәstәliyi günlәrindә söylәnilәn yüz һekayәni, ya bizim dediyimiz kimi, tәmsili, ibrәtli һekayәni vә әһvalatı, һәm dә xanımların öz keflәri üçün oxuduğu bir neçә nәğmәni sevәnlәrә tәqdim edirәm. Bu һekayәlәrdә һәm indi, һәm dә qәdim zamanlarda baş verәn mәzәli vә kәdәrli sevgi macәralarına, başqa qәribә һadisәlәrә rast gәlmәk olar. Xanımlar bu һekayәlәri oxuyarkәn, onlarda nәql edilәn һadisә-lәrdәn hәm zövq, һәm dә faydalı mәslәһәtlәr alarlar, çünki onlar nәdәn çәkinmәyi vә nәyә meyl etmәyi başa düşәrlәr. Elә güman edirәm ki, bunların hәr ikisi onların ürәk sıxıntısını azalda bilәr. Әgәr allaһın kömәyi ilә belә olsa, qoy onlar eşq allaһına tәşәkkür etsinlәr, çünki o mәni öz buxovlarından azad edәrәk, xanımların zövqünә xidmәt etmәyimә imkan verdi.

Bəli, deməliyəm ki, allah oğlunun insan şəklini aldığı o fəzilətli gündən 1348 il keçəndən sonra, İtaliya şəhərlərinin ən qəşəngi olan şanlı Florensiyaya dəhşətli taun xəstəliyi düşdü. Ulduzların təsiri nəticəsindənmi, ya bizim günahlarımıza görə allahın öz bəndələrinə ədalətli qəzəbi tutduğundanmı, – bundan bir neçə il əvvəl bu xəstəlik şərq əyalətlərində baş vermişdi, o əyalətləri hədsiz-hesabsız adamdan məhrum etdikdən sonra, dayanmadan bir yerdən başqa yerə hərəkət etmiş, dəhşətli halda yayılaraq, gəlib qərbə də çatmışdır. Nə insanla-rın hikmətli tədbirləri, nə ehtiyat üçün görülən sərəncamlar onun qabağını ala bilməmişdir. Bunun üçün xüsusi olaraq təyin edilən adamlar şəhəri zir-zibildən, çirkabdan təmizləmiş, xəstələrin bir yerdən başqa yerə aparılması qadağan edilmiş, insanların səhhətini qorumaq üçün təlimatlar nəşr edilmişdi. Mömin adamların düzəltdiyi dini mərasimlərin və ya başqa yollarla bir neçə dəfə təkrar etdikləri duaların da köməyi olmadı. Təxminən həmin il yaz girəndə xəstəlik dəhşətli və əcaib bir şəkildə öz acınacaqlı təsirini göstərməyə başladı. Şərqdə belə idi ki, burundan qan açılmaq o adamın mütləq öləcəyini göstərirdi. Burada xəstəlik başlananda kişinin və qadının qasığında, ya qoltuğunun altında şiş əmələ gəlirdi; şiş artaraq, – bəzilərində bir az böyük, bəzilərində bir az kiçik olsa da, – alma ya yumurtadan böyük olmurdu; camaat ona gavoccioli (taun şişi) deyirdi. Az vaxtda bu ölüm şişi bədənin başqa yerlərində də görünürdü; sonra xəstəliyin əlaməti dəyişir, bədəndə qara, qara-qırmızı ləgələr əmələ gəlirdi; belə ləgələr çoxlarının qolunda, ombasında, bədəninin başqa yerində nəzərə çarpırdı; bunlar bəzilərində iri və az, bəzilərində xırda və çox olurdu. Şiş də, ləgələr də başlanğıc dövründə, sonra da adamın tez-liklə öləcəyini göstərirdi. Bu xəstəliyə qarşı nə həkimlərin məsləhəti, nə dərmanlar kömək edə bilir, nə də onların bir faydası olurdu, xəstəliyin xüsusiyyətimi belə idi, ya həkimlərmi nadandı (çünki oxumuş həkimlərdən başqa, tibb elmindən xəbəri olmayan, özünü həkim adlandıran çoxlu kişi və qadın meydana gəlmişdi), hər nədənsə, xəstəliyin səbəbi aydın olmadı, buna görə də lazımi dərman tapılmadı: xəstəliyə tutulanlardan çox az adam sağalırdı, qalanları söylədiyimiz nişanələr görünəndən iki gün sonra, bəziləri bir az tez, bəziləri də bir az gec ölürdü; çoxusu nə titrədirdi, nə də onlarda başqa bir əlamət nəzərə çarpırdı. Taun daha çox ona görə yayılırdı ki, sağlam, adamlar xəstələrlə ünsiyyət etdikdə – quru ya yağlı bir şeyi oda yaxın tutduqda alışan kimi, – xəstəlik də onlara keçirdi. Müsi-bətin dəhşəti daha çox burasında idi ki, xəstəlik sağlam adamlara ancaq söhbətlə, ya ünsiyyətlə keçməklə ölümün artmasına səbəb olmurdu; xəstənin toxunduğu ya istifadə etdiyi paltarına, ya başqa şeylərinə sağlam bir adam toxunsaydı, xəstəlik ona da yoluxurdu. Mən bir şey söyləyəcəyəm, bu çox qəribə görünəcəkdir: onu bir çoxları kimi mən də gözümlə görməsəydim, hətta mötəbər bir adamdan eşitsəydim belə o barədə bir şey yazmazdım. Ona heç inanmazdım da. Taunun yoluxması elə idi ki, bu, ancaq adamdan adama keçmirdi; çox vaxt belə şeylər də görmüşdülər; bu xəstəliyə tutulan, ya ondan elən adamın əşyasına insan cinsindən olmayan başqa canlılar toxunduqda, onlar da xəstələnir, az vaxtda ölürdülər. Bunu mən, yuxarıda dediyim kimi, öz gözümlə görüb yəqin etdim: taundan ölən bir yoxsulun cır-cındırı küçəyə atılmışdı; iki donuz təsadüfən ora gəldi, bu cır-cındırı, öz adətlərincə, əvvəl burunları ilə eşələməyə, sonra dişləri ilə didməyə, ağızlarına alıb silkələməyə başladılar; az sonra, zəhərli bir şey yemiş kimi, başları bir az gicəldi, elə oradaca o məşum cır-cındırın üstünə yıxılıb öldülər.

.....

Ciannotto yəhudinin qayıtdığını eşidən kimi yanına getdi: onun xristian olacağına indi o daha az inanırdı. Onlar bir-birini sevinclə salamladılar. Yəhudi bir neçə gün dincəldikdən sonra Çiannotto ondan müqəddəs ata, kardinallar və başqa saray adamları haqqında nə fikirdə olduğunu soruşdu. Yəhudi dərhal ona belə cavab verdi: «Pis fikirdəyəm, allah onlara bəla versin! Əgər mənim müşahidələ-rim doğru isə, orada mən heç bir kilsə ruhanisindən nə müqəddəslik, nə möminlik, nə xeyirxahlıq, nə həyat ya da başqa bir iş üçün nümunə ola biləcək şey görmədim; lakin şəhvətpərəstlik, qarınqu-luluq, pulpərəstlik, yalan, paxıllıq, xudpəsəndlik və bu kimi, bundan da pis (əgər bundan da pis şey varsa) şeylər o adamların elə xoşuna gələn şeylərdir ki, Roma mənə allaha aid işlərin başlanğıc yeri deyil, iblisanə əməllərin məskəni kimi göründü. Mənim anladığıma görə, sizin papa, eyni zamanda o biri ruhanilər, hər cür əməlləri ilə, uydur-maları ilə, hiylələri ilə xristianlıq dinini puça çıxartmaq və dünyadan rədd etmək istəyirlər. Əslində onlar bu dinin əsası və istinadgahı olmalıdırlar. Lakin mən görürəm ki, onların can atdığı məsələdən bu şey çıxmır, sizin dininiz getdikcə yayılır, daha çox ehtişam və şöhrət qazanır, mənə aydın olur ki, müqəddəs ruh – bütün dinlərdən daha həqiqi, daha müqəddəs olan bu dinin əsasını və dayağını təşkil edir. Əvvəllər sənin nəsihətlərinə müqavimət göstərib, xristian olmaq istə-mirdim, indi açıq deyirəm: xristianlığı qəbul etmək məsələsində heç bir şey mənə mane ola bilməz. Buna görə də kilsəyə gedək, sizin dininizin qayda-qanununa əsasən məni xaçla». Ciannotto bu işin başqa cür nəticələnəcəyini gözləyirdi, lakin yəhudinin sözlərini eşidib çox razı qaldı; o heç ömründə belə razılıq hissi duymamışdı. Yəhudi isə Notrdam kilsəsinə gedib, orada kilsə xadimlərindən Avraamı xaçlamağı xahiş etdi. Onlar xahişi eşidib, dərhal onu yerinə yetirdilər. Ciannotto onun kirvəsi oldu, yəhudiyə Covanni adı ver-dilər. Sonra Ciannotto xristian dinindən başı çıxan adamlara tapşırdı ki, Çovannini bizim din ilə yaxşı tanış etsinlər, Covanni də bunu tez bir zamanda mənimsədi, sonra da xeyirxah, ləyaqətli və müqəddəs bir adam oldu.

Neifila sözünü qurtarıb susdu, hamı onun hekayəsini təriflədi. Sonra Filomena kraliçanın ar-zusu üzrə sözə başladı: – Neifilanın hekayəsi bir yəhudinin başına gələn təhlükəli hadisəni mənim yadı-ma saldı. Allahdan və bizim dinimizin həqiqi bir din olmasından çox gözəl sözlər danışıldı. İndi də insanlar arasında baş verən hadisə-lərdən, insanların tutduğu işlərdən bəhs etmək ləyaqətsiz görünməz. İndi mən bir hekayə söyləyəcəyəm, bunu eşitdikdən sonra sizə veriləcək suallara cavab verirkən ehtiyatlı olacaqsınız. Əziz dostlar, bilməlisiniz ki, axmaqlıq çox vaxt insanları yaxşı vəziyyətdən çıxarıb, çox ağır müsibətə salır, ağıl da ağıllı adamları ən dəhşətli təhlükədən qurtarır, onlara böyük xatircəmlik verir. Ağılsız hərəkət insanın var-yoxunu əlindən, alır, onu fəlakətə sürükləyir, bu doğ-rudur, bir çox hadisələr bunu sübut edir, lakin indi biz elə şeylərdən danışmaq fikrində deyilik, çünki hər gün min-min belə hadisə olur. Lakin ağlın insana təskinlik gətirdiyini mən sizə, verdiyimiz vədə əsasən, qısa bir hekayədə təsvir edəcəyəm.

.....