Читать книгу Қалқаман – Мамыр - Шəкəрім Құдайбердіұлы - Страница 1

Өткен іс – ойға күңгірт, көзге танық,

Көрмесе де, білгенге бəрі қанық.

Мың жеті жүз жиырма екінші жыл

Қазақтың Сыр бойында жүргені анық.

Əнет бабаң – Арғынның ел ағасы,

Əрі би, əрі молла, ғұламасы.

Орта жүзге үлгі айтқан əділ екен,

Сол кезде тоқсан беске келген жасы.

Кішік деген – бабаңның өз атасы,

Мəмбетей – ол Кішіктің бір ағасы.

Мəмбетсопы, Кішіктің шешесі бір,

Қатаған Тұрсын ханның ханышасы.

Біздің жетінші атамыз Əйтек деген

Бабаңның бір туысқан інісі екен.

Əйтектің бəйбішеден жалғызы – Олжай,

Тоқалынан – Байбөрі Қалқаманмен.

«Бəкең» деп атап кеткен Байбөріні,

Бұл сөзім ертек емес, сөздің шыны.

Бір қыз үшін Қалқаман елден кеткен

Соның жайын айтайын тыңда, міні:

Мəмбетей өсіп, өнді бара-бара,

Сол таптан бір бай шықты жеке-дара.

Сол байдың он бес жасар қызы Мамыр

Əрі сұлу, əрі есті, еркекшора1.

Онан басқа бала жоқ əлгі байда,

Оны қыз деп еш адам айту қайда.

Байдың көңілі жабырқап қала ма деп,

Жұрт жүрді құда болам дей алмай да.

Қалқаман қыз айттырмай жүреді екен,

Мамырды жас күнінен біледі екен.

Асықтығын айта алмай іштен жанып,

«Құрбымыз» деп құр ойнап-күледі екен.

Мамыр жылқы бағады күндіз барып,

Тымақ киіп, қолына құрық алып.

Қалқаман Мамырменен малда жүріп,

Біраз сөз сөйлесіпті, кез боп қалып.

Жігіт сонда қызға өзін сүйдірмекке,

Асық болса оны да күйдірмекке,

Жұмбақ мысал сықылды бір сөз айтты,

Көңіліндегі мақсұтын түйдірмекке:

– Ей, Мамыр, адамды Алла жаратыпты,

Хауа Ананы адамға қаратыпты.

Бірін еркек, біреуін əйел қылып,

Екеуінен көп жанды таратыпты.

Құдай неге қылмаған адамды тақ,

Балаларын өзінен өстіріп-ақ.

Хауа Ананы жаратуда мақсұты не?

Сол арасын білуге ақылым шақ.

– Ей, Қалқаман, тегі жоқ Құдай жалғыз,

Мұқтаж емес жолдасқа, тіпті армансыз.

Адамзатқа көмексіз, махаббатсыз

Өмір қызық дегенді естен қалғыз.

Жоқ болса махаббатты бір сүйгенің,

Ойлашы, керегі не дүниенің.

«Сүйсін, жолдас болсын» деп жаратты Алла,

Бұл туралы білгенім осы менің.

– Тауып айттың, Мамыржан, ұқтым жайын,

Сүйтсе-дағы тағы бір сөзім дайын.

Махаббатты жарым жоқ, жəрдемшім жоқ,

Өлейін бе, қайтейін, кімге айтайын?

Қалқаманның мақсатын Мамыр білді,

Аз ойланып, үндемей сабыр қылды.

Жылы жүрек өзіне жар тапқандай,

Тыншымады, тулады, жүз құбылды.

Қызарды, бір ағарды байдың қызы,

Бетке шықпай тұра ма жүрек ізі?

Іші ыстық, сыртқы дене суық тартып,

Салқын термен мөлдіреп нұрлы жүзі.

Аздан соң Мамыр айтты: – Ей, Қалқаман,

Байқадым сөз аяғы бізге таман.

Қазір жауап берерлік уақытым емес,

Сүйтсе де үміт үзіп өлмек жаман…

Соны айтып амандасып Мамыр кетті,

Күн сайын Қалқаманнан сабыр кетті.

«Мамыр бүгін қыздарша киінді» деп,

Қалқаманға бір күні хабар жетті.

Қуанды атқан оғым тиді ме деп,

Мен үшін қыз киімін киді ме деп.

Қауіп шіркін тағы да ойлатады,

Менен басқа біреуді сүйді ме деп?

Ол кезде жерге талас қазақ, қалмақ,

Атысып, ауыл шауып, жылқыны алмақ.

Бір соғыста қалмақты қазақ жеңіп,

Тобықтының бəрі де тойға бармақ.

Той қылған Орта жүзде Сəмеке хан,

Жиылды той болған соң бірталай жан.