Читать книгу Qabusnomə - Unsur əl -Məali ibn Keykavus ibn İsqəndər - Страница 6

Çımı balə, bızın ki, Xıdo bə ıştə ərbobə iyən qıləvıjınə bandon qıy dı qılə co vəzifəşən noə, ım iborəte bə Hoc şeyku iyən zəkot doeyku. Im vəzifə bə kosibə bandon aid ni. Məqər vindedəniş ki, ın dınyoədəən çe şahi kuşki bəon əncəx bə ərbobon dim oj bıedən?

Hoc bəvədə bə bandə qıy omedə ki, çəy bı səfər beşeyro dastədəş imkon bıbu. Kosibon bə səfər beşey xətoş heste.

İmkon bıə vırədə, bə səfər benışoş, bəvədə çe dınyo kefiku, ləzzətiku kənoədə bəmandeş. Çun boçi, dınyo təm-ləzzət bəvədəye ki, ıştə nıvində çiyon bıvindiy, nıhardə təamon bəhəy, nadirə çiyon bıhıriy. Bə səfər beşə xonəxoon veyəzın, təcrubəyn, ağılmand iyən hərəbaxt votedən. Çun boçi, əvon ıştə nıvində çiyon vindedən, ıştə nıməsə sıxanon məsedən.

Əve votəşone ki:

Voteyım əve, bə ərbobon qıy bə səfər beşey bə səbəb omə ki, əvon çe Xıdo doə neməton ğədi bızının, Çəy əmri bə vırə bırosnın, bışun çe Xıdo kə ziyorət bıkən. Xıdo ımış beçizonku, kosibonku piyedəni. Mınən çımi barədə dı qılə beytım votə:

Ə koy ki, bəpe ərbob bıkə, əy kosibən kardəbu – ım oxşəş bədoe bə noxəşə xonəxo ki, bənə xəşə odəmon ko kardə.

Əhvolat:

˝İ kərə bə Buxara əmiri sə dəşe ki, bə Hoc bışu. Əv vey ərbobbe, kərvonədə çəysə ərbobi nıbe. Sasə vey bo kardə bıə nəron bədi əy, ıştənən reçin qıləy kəcovədə nıştə, lənqər jəy-jəy, de ıştə kefi biyabonədə ro şedəbe. De əy bə i co həm ərbobon, həmən kosibon dastə bə Hoc şedəbe.

Kərvon bə Ərəfati rəseədə ımon bə qıləy dəvuşi rast qıniedən. Kəxob poəvo, quşəvard (səvardə sə-red.), təşyən-vəşyən, poşnonış pıtı-poə.

Əy bə əmiri təm-təroğinə kərvoniş fik doe, ozıvon ome:

– Ğıyoməti ruji çımı mıkofot de ıştı mıkofot i bəbıe. Əmmo diyəkə, tı de kon noz-neməti ın roy şedəş, az de kon əzob-əziyəti?

Çe Buxara əmiri votışe:

– Xıdo nıkə çəmə mıkofoton i bıbun. Ehanə mı zınəmbəy çəmə mıkofoton arədə hiç fərğ nibəbıe, az bə biyobon po nənəym.

Dəvuş parsedə:

– Boçi?

Əmir votedə:

– Səbin bəy ki, az de Xıdo rizo oməm, tı berizo. Mınışon vanq kardə – mehmonim, əmmo tıku vədə bıstən bıəni – ıştənbəsə oməş. Çəmə fərğımon ni? Xıdovadi-Aləmi mınış vanq kardə ıyo, bə kosibon ısə boy votəşe: ˝Iştən ıştəni bə xəto dəməğəndən!˝ Tı beXıdo əmr vəşyən-təşyən, təyliyə dast, eqıniəş bə kuh-kəvşən. Çımı dastədə ısə boy çe Xıdo fərmoyiş heste. Əmə de tı çoknə i bıe bəzınemon? Dastədə imkon bıə kəson bə Hoc şedənbu, əvon de Xıdo əmri hərəkət kardedən, çəvon dıvoon mıstəcəb, ziyorətışon ğəbule.˝

* * *

Zoəlim, çəvom bəştı sə, ehanə ıştınən imkon bıbo, bo Hoc şeyro çınığəti (xəsisəti-red.) məkə. Iyo penc qılə şərt heste: ğıvvət, nemət, vaxt, hurmət iyən əmin-əmonəti.

Im şərton həmə vırədə bıbon, ımoni tam oko bıdə.

Bə Hoc şey davləti vey bıə vaxti məsləhəte, yəne əy bə omə sorən bıhaştoş, qınoş ni. Əncəx zəkat çə itaətonədəye ki, əy bə təxir eğandey nibəbıe. Çəy nıdoey hiç səbəbış nibəzıne bıey. Xıdo zəkat ədəonış bə ıştə nez bıə bandonədəş ğərar doə.

Zəkat ədə rəiyəti arədə bənə şahiye – əv ruzi ədə, co xonəxon ruzi əhə bıedən.

Çe Xıdo məsləhət ıme ki, kali kəson ərbob, kaliyon kosib bıbun. Həlbəttə, Əv kardey əzıniy ki, həmə kəsi ərbob ofəyı. Im dı təbəğədə məğsəd əve ki, çe bandon şərəf iyən çəvon movğe oşkor bıbu (bə rujə ruşnə beşu-red.), penton bıə kəson jinton bıə kəsonku fərğ bıdən.

Ehanə şah bo ıştə xıdmətəkonədə qıləyni şərait bısoxto, əv ıştəni bıqəto, bə ruzi ədə peqardo, əncəx bə hiç kəsi ruzi nıdo, bıriyə anqıştəsə xok enıko, ə xonəxo hiç vaxt arxayin nibəzıne bıey ki, rujiy bə şahi ğəzəb əvo ni.

Zəkati ısə boy sorədə i kərə doey lozime.

Sədəğə vacib nıboən, çəy doey alicənabəti, insondustətiye. Dasto çanə omedə, bıdə, çınığəti məkə. Çun boçi, sədəğə ədəon heqo çe Xıdo himoyədə bəbıen, Xıdo tərəfo əvon hifz kardə bəbıen.

Əmoni ruje, bəştı ğıbon, zəkat iyən hoci barədə bə ıştə dıl şəkk məvə, əvoni hədərə çi hisob məkə. Məvot ki, ˝vite, olət tan karde, nanqır qəte, sə toşe bə çiçi lozime? Ha vist dinarədə nimə dinar bə çı səbəb bəpe bıdəm? Zəkat bo çiçiye, pəsikuən, dəvəkuən zəkat bəbıe? Pəsi çıro ğıbon doedən?˝ Jıqo çiyonku ıştə dıli təmiz oqət. Jıqo məfam ki, ıştı nızınə çiyonədə xəyr nibəzıne bıey. Tı bə Xıdo fərmoyişon əməl bıkə, çəvon xəyri bəvindeş. ˝Çıro jıqo bıedə? Çıro jıqo kardedən?˝ – de ımon koyı nıbu.

Ənə bıe ki, bə çımı ın votəyon əməlı karde, çəyo bızın ki, çe pıə-moə hurməti oqəteən Xıdo əmronədəye.