Читать книгу Pan Tadeusz - Адам Мицкевич, Adam Mickiewicz - Страница 2

TREŚĆ.

Polowanie s chartami na upatrzonego – Gość w Zamku – Ostatni z dworzan opowiada historją ostatniego z Horeszków – Rzut oka w sad – Dziewczyna w ogórkach – Śniadanie – Pani Telimeny Anegdota petersburska – Nowy wybuch sporów o Kusego i Sokoła – Interwencja Robaka – Rzecz Wojskiego – Zakład – Daléj w grzyby.

Kto z nas tych lat niepomni, gdy młode pacholę,

Ze strzelbą na ramieniu świszcząc szedł na pole;

Gdzie żaden wał, płot żaden nogi nieutrudza,

Gdzie przestępując miedzę, niepoznasz że cudza!

Bo na Litwie myśliwiec jak okręt na morzu,

Gdzie chcesz, jaką chcesz drogą, buja po przestworzu

Czyli jak prorok patrzy w niebo, gdzie w obłoku

Wiele jest znaków widnych strzeleckiemu oku,

Czy jak czarownik gada z ziemią, która głucha

Dla mieszczan, mnóstwem głosów szepce mu do ucha.

Tam derkacz wrzasnął z łąki, szukać go daremnie,

Bo on szybuje w trawie, jako szczupak w Niemnie;

Tam ozwał się nad głową ranny wiosny dzwonek,

Również głęboko w niebie schowany skowronek;

Ówdzie orzeł szerokiém skrzydłem przez obszary

Zaszumiał, strasząc wróble, jak kometa cary;

Zaś jastrząb pod jasnemi wiszący błękity,

Trzepie skrzydłem jak motyl na szpilce przybity,

Aż ujrzawszy wśród łąki ptaka lub zającu,

Runie nań z góry jako gwiazda spadająca.

Kiedyż nam Pan Bóg wrócić z wędrówki dozwoli,

I znowu dom zamieszkać na ojczystéj roli,

I służyć w jeździe która wojuje szaraki,

Albo w piechocie, która nosi broń na ptaki;

Nie znać innych prócz kosy i sierpa rynsztunków

I innych gazet oprócz domowych rachunków!

    Nad Soplicowem słońce weszło, i już padło

Na strzechy i przez szpary w stodołę się wkradło;

I po ciemnozieloném świeżém wonném sianie,

S którego młodzież sobie zrobiła posłanie,

Rospływały się złote, migające pręgi

Z otworu czarnéj strzechy, jak z warkocza wstęgi;

I słońce usta sennych promykiem poranka

Draźni, jak dziewcze kłosem budzące kochanka.

Już wróble skacząc świerkać zaczęły pod strzechą,

Już trzykroć gęgnął gęsior, a za nim jak echo,

Odezwały się chorem kaczki i indyki,

I słychać bydła w pole idącego ryki.

Wstała młodzież, Tadeusz jeszcze senny leży,

Bo też najpoźniej zasnął; s wczorajszéj wieczerzy

Wrócił tak niespokojny, że o kurów pianiu

Jeszcze oczu niezmrużył, a na swém posłaniu

Tak kręcił się, że w siano jak w wodę utonął,

I spał twardo, aż zimny wiatr w oczy mu wionął,

Gdy skrzypiące stodoły drzwi otwarto s trzaskiem,

I bernardyn ksiądz Robak wszedł z węzlastym paskiem

«Surge puer» wołając i ponad barkami

Rubasznie wywijając pasek z ogórkami.

    Już na dziedzińcu słychać myśliwskie okrzyki.

Wyprowadzają konie, zajeżdżają bryki,

Ledwie dziedziniec taką gromadę ogarnie,

Odezwały się trąby, otworzono psiarnie;

Zgraja chartów wypadłszy wesoło skowycze;

Widząc rumaki szczwaczów, dojeżdżaczów smycze,

Psy jak szalone cwałem śmigają po dworze,

Potém biegą i kładą szyje na obroże:

Wszystko to bardzo dobre polowanie wróży;

Nareszcie Podkomorzy dał roskaz podróży.

Ruszyli szczwacze zwolna, jeden tuż za drugim,

Ale za bramą rzędem rozbiegli się długim;

W środku jechali obok Assessor z Rejentem,

A choć na siebie czasem patrzyli ze wstrętem,

Rozmawiali przyjaźnie jak ludzie honoru

Idąc na rostrzygnienie śmiertelnego sporu;

Nikt ze słów zawziętości ich poznać niezdoła.

Pan Rejent wiodł Kusego, Assessor Sokoła.

S tyłu damy w pojazdach, młodzieńcy stronami

Czwałując tuż przy kołach gadali z damami.

    Ksiądz Robak po dziedzińcu wolnym chodził krokiem

Kończąc ranne pacierze; ale rzucał okiem

Na Pana Tadeusza, marszczył się, uśmiéchał,

Wreście kiwnął nań palcem, Tadeusz podjechał;

Robak palcem po nosie dawał mu znak groźby:

Lecz mimo Tadeusza pytania i prośby

Ażeby mu wyraźnie co chce wytłumaczył,

Bernardyn odpowiedziéć, ni spójrzéć nieraczył,

Kaptur tylko nasunął i pacierz swój kończył;

Więc Tadeusz odjechał i z gośćmi się złączył.

Właśnie w ten czas myśliwi smycze zatrzymali

I wszyscy nieruchomi w miejscach swoich stali;

Jeden drugiemu ręką dawał znak milczenia,

A wszyscy obrócili oczy do kamienia

Nad którym stał Pan Sędziu, on zwierza obaczył

I rąk skinieniem swoje roskazy tłumaczył.

Pojęli wszyscy, stoją, a środkiem po roli

Assessor i Pan Rejent kłusują powoli;

Tadeusz będąc bliższy obudwu wyprzedził,

Stanął obok Sędziego i oczyma śledził.

Dawno już nie był w polu; na szaréj przestrzeni

Trudno dojrzeć szaraka, zwłaszcza wśród kamieni.

Pokazał mu Pan Sędzia; siedział biedny zając

Płaszcząc się pod kamieniem, uszy nadstawiając,

Okiem czerwoném spotkał myśliwców wejrzenie,

I jakby urzeczony, czując przeznaczenie

Ze strachu od ich oczu niemógł zwrócić oka,

I pod opoką siedział martwy jak opoka.

Tym czasem kurz na roli rośnie coraz bliżéj.

Pędzi na smyczy Kusy, za nim Sokół chyży,

Tuż Assessor z Rejentem, razem wrzaśli s tyłu:

«Wyczha, wyczha» i s psami znikli w kłębach pyłu.

Kiedy tak za szarakiem goniono, tymczasem

Ukazał się Pan Hrabia pod zamkowym lasem.

Wiedziano w okolicy, że ten Pan niemoże

Nigdy nigdzie stawić się w naznaczonéj porze,

I dziś zaspał poranek, więc na sługi zrzędził,

Widząc myśliwców w polu czwałem do nich pędził

Surdut swój angielskiego kroju, biały, długi,

Połami na wiatr puścił; s tyłu konno sługi

W kapeluszach jak grzybki, czarnych, lśnących, małych,

W kurtkach, w butach stryflastych, w pantalonach białych:

Sługi które Pan Hrabia tym kształtem odzieje,

Nazywają się w jego pałacu, dżokeje.

Czwałująca czereda zleciała na błonia,

Gdy Hrabia ujrzał zamek i zatrzymał konia.

Pierwszy raz widział zamek z rana, i niewierzył

Że to były też same mury, tak odświeżył

I upięknił poranek zarysy budowy;

Zadziwił się Pan Hrabia na widok tak nowy.

Wieża zdała się dwakroć wyższa, bo stercząca

Nad mgłą ranną; dach z blachy złocił się od słońca,

Pod nim błyszczała w kratach reszta szyb wybitych,

Łamiąc promienie wschodu w tęczach rozmaitych;

Niższe piętra oblała tumanu powłoka,

Rospadliny i szczerby zakryła od oka.

Krzyk dalekich myśliwców wiatrami przygnany

Odbijał się kilkakroć o zamkowe ściany;

Przysiągłbyś że krzyk z zamku, że pod mgły zasłoną

Mury odbudowano i znów zaludniono

    Hrabia lubił widoki niezwykłe i nowe,

Zwał je romansowemi; mawiał że ma głowę

Romansową, w istocie był wielkim dziwakiem.

Nieraz pędząc za lisem albo za szarakiem,

Nagle stawał i w niebo poglądał żałośnie,

Jak kot gdy ujrzy wróble na wysokiéj sośnie;