Читать книгу Бүре баласы Чатан - Альберт Хасанов - Страница 1

Сезнең хөкемегезгә бу юлы тәкъдим иткән повесть һәм хикәяләремне яза башлаганчы, мин әүвәл аркама биштәр асып, иксез-чиксез зур һәм киң илебезнең бер башыннан икенче чигенә кадәр йөреп чыктым; булмаган җирем, аяк басмаган почмагым калмагандыр. Сәяхәт итү дөньяны колачлы тануымны, фикерләвемне баетты. Туризм күңел офыкларымны киңәйтте. Туган илебез, яшәгән җиребез, чыннан да, иксез-чиксез киң, соклангыч матур һәм гүзәл безнең! Нәкъ менә шушындый сәяхәтләрдә үзеңне Галәмдәге Җир дигән планета вәкиле, Кеше итеп тоясың. Күңелләрдә ирексездән шушы җирнең бүгенге хәле, аның киләчәге турында уйлана башлыйсың. Уйланырлык та шул…

Табигать-анабыз без кешеләргә акыл биргән, фикерләү өчен ми, бер-берең белән аралашу, рәхәтләнеп сөйләшү өчен тел биргән. Алай гына да түгел. Табигать-анабыз Җирдә кешеләр күңелле яшәсеннәр, рәхәтләнеп тормыш корсыннар дип, безгә бихисап тереклек ияләрен, ягъни кош-кортлар, җәнлекләр, хайваннар дөньясын бүләк иткән.

Кайчакларны мин үз-үземә шундый сорау куям: «Табигать безгә бүләк иткән мөмкинлекләргә тугры калып, бик рәхмәтле булып яшибезме? Үзебез утырып тирбәлгән мәңге яшел агачның ботагына балта чапмыйбызмы?»

Кызганычка каршы, Кеше дигән олуг затыбыз соңгы вакытларда үзен Җирдә аеруча әдәпсез, дуамал тота башлады. Сәяхәтләрдә йөргән чакта ук минем башыма «Дөнья искиткеч матур, әмма бу гүзәл табигатьне күз карасы кебек сакларга кирәк» дигән фикер килде. Беренче чиратта безгә Җир йөзендәге Тереклек белән бик сак булырга кирәк. Әрем – чүп үлән, кычыткан кулны чага, аларны йолкып ташларга кирәк, төлкеләр хәйләкәр – кетәклеккә кереп, тавыкны чәлдерәләр, бүреләр ерткычлар – сарыкны урлыйлар дип, барысын да юк итә башласак, безгә Җир дигән матур планетада япа-ялгыз калу куркынычы яный.

Минем өчен Табигатьтә бер генә артык тереклек иясе, артык җан юк. Табигать аларның һәркайсын, һәр төрен бик белеп яралткан. Мин беренче чиратта каурый канатлы, дүрт тәпиле, җитез тояклы, очлы мөгезле, азау тешле кече туганнарыбыз – терлекләр һәм кыр-урман киекләре турында яза башладым. Күп санлы сәяхәтләремдә алар белән аралаштым.

Табигать турында язганда, дөньякүләм танылган классиклар В. Биянки, М. Пришвин, А. Куприн, А. Чехов, Ф. Купер, Дж. Лондон, В. Песковтан үрнәк алдым. Һәм бу изге жанрны көчәйтү максатында, үземнән дә бераз яңалык өстәргә тырыштым. Минем әсәрләремдәге геройларым – энҗе чәчәкләр дә, күлдәге балыклар да, көтүдәге атлар-елкылар да, хәтта бүреләр дә, үз-үзләре белән сөйләшүләре бер хәл, алар минем белән дә рәхәтләнеп әңгәмә коралар, катлаулы диалогларга керәләр. Моңа бер дә гаҗәпләнмәгез. Аларга сүз катып карагыз. Әгәр аларны сөйсәгез, яратсагыз, сез дә хайваннар, үсемлекләр, кош-кортлар белән рәхәтләнеп сөйләшеп китәрсез. Алар үз телләре аша без кешеләргә дөньяда яшәү теләкләрен җиткерергә тырышалар. Һәр тереклек иясенең яшәргә хакы бар! Табигатькә карата миһербанлы булыгыз! Кыерсытмагыз! Рәнҗетмәгез!