Читать книгу Ze staropolskich anegdot i przypowieści - Aleksander Brückner - Страница 3

Kiedy zawarto wszelki sposób do mówienia.

Jakoż i pismo wyniść ma na ludzkie oczy?

Abo go spalą, abo mól w kącie roztoczy.

Choćby i wyszło, tyle głosu uczyni,

Co drumka abo mucha w hirkańskiéj pustyni.

Przedawszy parę wołów chłopek na Kleparzu:

Przynieś, co najlepszego trunku, gospodarzu!

Postrzegszy frant gospodarz u błazna piéniędzy,

Skosztować małmazyey poda mu czym prędzéj.

Rozumiał ów, że piwo, jakie pijał doma;

Że słodsze, będzie groszem abo droższe dwoma,

Ani będzie od mazi droższa małmazyja.

Dobywszy z torby kukle, gryzie a popija.

Aż skoro trzeci garniec zawróci mu głowę —

Nie wié, że już piéniędzy zostawił połowę —

Poszedł ze psy na barłóg. Nazajutrz, kukiołki

Zażywszy, każe znowu na swe nosić wołki.

Pije po wczorajszemu; aż skoro dzień trzeci,

Pyta, co za ten trunek przychodzi Waszeci?

Jakby chłopa koprową gomułką w pół przeszył,

Tak się, słysząc, że wszytko zostawi, ucieszył.

A szynkarz, kiedy z niego drwiąc piéniądze chowa:

Mędrszy pójdziesz do domu, niźli do Krakowa.

Napiwszy i potrzebnéj nauczywszy sztuki,

Jedeneś koszt za trunek dał i od nauki.

Nie do smaku – do targu abo do szacunku,

Nie do gęby, – każ dawać do kaléty trunku.

A chłop idąc do domu, w czuprynę się skrobie;

A toż Bysin mazija, a toż Kraków tobie!

Dość chłopu łba gorzałka, dość piwo zarazi;

Dość nań kupić, żeby wóz nasmarował, mazi.

Nie chłopów, siłu dziś tak szlachty głupiéj ginie:

Przedawszy wieś, pieniądze przepiją na winie.

Szlachcionka jedna, panny nie miawszy służebny,

Kmiotkę w lnianą koszulę ubrawszy ze zgrzebny,

Bierze z sobą w gościnę. Ale wprzód napomni,

Żeby jak najprzystojniej, wszytko jak najskromni,

Czyniła, co jéj każą; waszmościała wszytkim,

I odwykała wiejskim obyczajom brzydkim;

Mianowicie u stołu patrzyła, jeśli ją

Posadzą, jako panny jedzą, jako piją:

Milczéć; spyta kto, cicho odpowiedziéć; słuchać;

Na łyżkę całą gębą po wiejsku nie dmuchać;

Nie rządzić; nie przestawiać, żeby nie znać na niéj;

Ręce założyć, skoro na nię pojrzy pani;

Pokrajawszy, na nożu w gębę kłaść z talerza;

Uczy tańca wielbłąda i wilka pacierza.

Siedzą panie; w niezwykłéj stoi czuba szacie

Przed niemi, aż się hałas jakiś stał w komnacie.

Prosi jej gospodyni, nie żałując prace,

Żeby zajrzała, kto tam tak barzo kołace.

A ta z nizkim ukłonem: Jegomość pan kurek

Stłukł pannę maglownicę, wleciawszy na murek.

Śmiejąc się gospodyni: daj zdrowie Ichmościom;

Wielcem rada w domu swym niebywałym gościom.

Ztąd przypowieść: Pan Kurek z panną Maglownicą,

Kiedy się waszmościają pachołek z woźnicą.

A że już skończę bajkę z przypowieścią społu,

Posadzono tęż czubę z inszymi do stołu.

Był na półmisku kapłon pieczony; wziąwszy ta

Kolano, z apetytu zębami go chwyta;

Ciągnie garścią, jako pies, przystąpiwszy nogą;

W tym razie pojrzy pani twarzą na nię srogą.

A moja czuba ręce, jako jéj kazano,

Wskok złoży, zostawiwszy w paszczęce kolano.

Wszyscy w śmiéch, pani tylko od wstydu nie zgore:

„Nie wezmęż ja cię drągu w gościnę powtóre.”

Dano kaszę na koniec; jeść się jéj chce srodze;

Aż owa: dmąć chaw (tu), głosem zawoła, gospodze (pani!)

Będę ja téż. „Dmi, bodaj rozpukła; do bydła,

Nie do ludzi, do świni, maszkaro obrzydła;

Prawiem ci się uczciła, od wideł, od gnoju,

W panieńskim, koczkodona, czopa, wożąc stroju.

Niechaj wszytkie ziemianki mną się karzą dzisia,

Że pstre cynki kondysa nie przerobią w rysia.”

Do starszego młodszy brat, Marek do Stefana,

– Znaczna szlachta przezwiskiem – przyjedzie w dóm zrana.

Prosi na sztukę mięsa, tymczasem go bawi;

Dano wody, nim sługa na stół ją postawi.

Swiadczy gospodarzowi ów swoję ochotę,

Myjąc ręce: będęż jadł ze smakiem oto tę.

Ej mów Marku, da li Bóg, rzecze mu brat starszy.

Więc siędą za stół, palce ręcznikiem otarszy.

Chcąc gość połknąć z wielkiego apetytu całkiem,

Nie pożuwszy wprzód, pierwszym dawi się kawałkiem,

Który skoro gospodarz pięścią wrócił z karku:

Wszakem cię wczas przestrzegał, mów: da li Bóg Marku!

Ztąd przypowieść w Podgórzu; upewniam, że wszędzie,

Kto żre nie przeżegnawszy, każdy Markiem będzie.

Pierwéj po apostolsku trzeba błogosławić,

Pożuć po ludzku w zębach, kto się nie chce dawić.

Przyjadę z pola samym do domu wieczorem —

Kamienia bym ukąsił – z apetytem sporem.

Aż kapłona zdjętego niesą z kuchnie (z) rożna.

Jakoż chęć ludzka wszędy nie bywa ostrożna!

Kości mi tylko wadzą, że go nie zjem całkiem;

Alem w język za pierwszym ukąsił kawałkiem

Nóż cisnę; gębę dłonią zatkam, bolu znakiem;

Mściłbym się, bo jest czego, ale niemasz na kiem.

I apetyt u kata! Siedząc potym cicho,

Jeśliż w gębie, gdzież człeka nie namaca licho?..

Drugą po téj przyczynę kładłem mego szwanku,

Żem wprzód Bogu, niźlim jadł, nie oddał habdanku i t. d.

Wżdy Lutrzy, starożytéj przestrzegając mody,

Nim do stołu usiędą, błogosławią wprzódy.

Nie ujrzysz błogosławiąc, bo nie polityka,

Prócz księżéj – i to rzadko – dzisia katolika:

Jako nieme bydlęta do żłobu z okołu,

Idą ludzie, nie pomniąc na Boga, do stołu.

Chyba jeśli się trafią księża abo mniszy;