Читать книгу Gipnoz tushunchasi: ilmiy yondashuv - Андрей Тихомиров - Страница 2

Гипноз ва гипноз сўзлари иккаласи ҳам нейрогипноз (асабий уйқу) атамасидан келиб чиққан бўлиб, уларнинг барчаси 1820-йилларда Етиен Феликс дъҳенин де Кювилерс томонидан киритилган. гипноз атамаси юнонча "уйқу" гипнози ва- " уйқу "қўшимчасидан келиб чиққан. ухлаш учун " (аорист гипнозининг асоси -) ва қўшимчаси-бу. Ушбу сўзлар шотландиялик жарроҳ томонидан инглиз тилида оммалашган Жеймс Брад (улар баъзан хато билан боғлиқ) 1841 йил атрофида. Braid ўз амалиётини Франц Месмер ва унинг издошлари томонидан ишлаб чиқилган усулга асослаган (бу "месмеризм" ёки "ҳайвонлар магнетизми" деб номланган), аммо процедура қандай ишлаши ҳақидаги назариясида фарқ қилган. Қадимги Россияда гипноз "сеҳр" деб номланган ва гипноз қилинган одамларни "мафтункор" ёки "сеҳрланган"деб аташган.

Католик роҳиб Abbot Фария гипнозни илмий ўрганишнинг кашшофларидан бири бўлиб, Франц Месмер ишини давом еттирди. Гипноз "ҳайвонларнинг магнитланиши" воситачилигида деб даъво қилган Месмердан фарқли ўлароқ, Фария бу фақат таклиф кучи орқали ишлайди деб ишонган. Тез орада гипноз замонавий тиббиёт оламига йўл топа бошлади. Тиббиёт соҳасида гипноздан фойдаланиш еллиоцон ва Жеймс Есдейл каби жарроҳлар ва терапевтлар ва гипнознинг биологик ва жисмоний афзалликларини аниқлашга ёрдам берган Жеймс Брад каби тадқиқотчилар туфайли машҳур бўлди. Унинг ёзувларига кўра, Браде гипноз, Нейропнология бўйича биринчи нашри (1843) нашр етилганидан кўп ўтмай, турли хил Шарқ медитацияси амалиётлари ҳақидаги хабарларни ешитишни бошлади. Дастлаб у ушбу шарқона амалиётларнинг баъзиларини бир қатор мақолаларида муҳокама қилди сеҳр, месмеризм, гипноз ва бошқалар., тарихий ва физиологик нуқтаи назардан. У ўзининг гипноз амалиёти ва Ҳинд ёгик медитациясининг турли шакллари ва бошқа қадимий руҳий амалиётлар, айниқса ихтиёрий равишда дафн етиш ва одамнинг аниқ қиш уйқусига оид амалиётлар ўртасида ўхшашликларни келтириб чиқарди. Браденинг ушбу амалиётларга бўлган қизиқиши унинг ўрганишидан келиб чиқади Дабистан-И Мазаҳиб, "динлар мактаби", Шарқ диний маросимлари, еътиқодлари ва амалиётларининг кенг доирасини тавсифловчи қадимий форс матни. Гарчи у ушбу ҳодисаларга берилган транссендентал ёки метафизик талқинни бутунлай рад етган бўлса-да, Braid шарқона амалиётларнинг ушбу тавсифлари унинг гипноз таъсирини бошқа ҳеч кимнинг иштирокисиз ёлғиз ўзи ишлаб чиқариш мумкинлиги ҳақидаги фикрини тасдиқлашини тан олди (у аллақачон ўзини исботлаган еди)1841 йил ноябрда ўтказган тажрибалари билан қониқиш); ва у кўплаб "метафизик" Шарқ амалиётлари ва ўзининг "оқилона" нейрогипнотизми ўртасидаги боғлиқликни кўрди ва Месмеристларнинг барча суюқлик назариялари ва магнит амалиётларини бутунлай рад етди.

Форс шифокори Авиценна (980-1037) 1027 йилда "trans" (гипноз trans) ҳолатининг хусусиятларини ҳужжатлаштирган. Ўша пайтда гипноз тиббий асбоб сифатида камдан-кам ишлатилган; немис шифокори Франц Месмер уни 18-асрда қайта тиклади.

Франц Месмер (1734-1815) коинотда инсон танасининг соғлиғига таъсир қилувчи "ҳайвон магнитланиши" деб номланган магнит куч ёки "суюқлик" борлигига ишонган. У шифо бериш учун ушбу майдонга таъсир қилиш учун магнитлар билан тажриба ўтказди. Тахминан 1774 йилга келиб, у худди шу еффектни қўлларини субъект танаси олдида ўтказиш орқали яратиш мумкин деган хулосага келди, кейинчалик уни "Месмерик паслар"деб аташади.

1784 йилда қирол Людовик Хвининг илтимосига биноан Месмернинг норози шогирди Чарлз дъеслоннинг (1750-1786) даъволарини ўрганиш учун ҳайвонларнинг магнитланиши бўйича иккита Қироллик комиссияси махсус (алоҳида) топширилди. муҳим (ва Месмер тахмин қилганидек метафорик емас) "ҳайвон магнетизм", " магнит ҳайвон "ва шунга ўхшаш жисмоний" магнит суюқлик","магнит суюқлик". Тадқиқотчилар орасида олим Антуан Лавуазе, електр ва ер магнитланиши бўйича мутахассис Benjamin Franklin ва оғриқ қолдирувчи мутахассис Жозеф-Игнас Гилётин бор еди.

Комиссия аъзолари дъеслоннинг амалиётини ўрганишди; ва гарчи улар Месмернинг "даволари" ҳақиқатан ҳам "даво" еканлигини сўзсиз тан олишган бўлса-да, улар Месмер бу "даволарни"бошлаганлигини (ёки йўқлигини) текширмадилар. Таъкидлаш жоизки, дъеслон процедураларини ўрганишда улар експериментал протоколлари Лавуазе томонидан ишлаб чиқилган рандомизацияланган бошқариладиган синовларнинг кенг сериясини ўтказдилар, шу жумладан "хаёлий" ва "ҳақиқий" процедуралардан фойдаланиш ва енг муҳими, биринчи фойдаланиш. иккала тадқиқотчи ва уларнинг иккаласи учун "кўзларини боғлаш". фанлар.

Текширувлари натижасида иккала комиссия дъеслоннинг унинг "ҳайвон магнетизми" ёки унинг "магнит суюқлиги" нинг сезиларли жисмоний мавжудлиги ҳақидаги даъвосини тасдиқловчи далиллар йўқ деган хулосага келишди; ва бу жараёнда улар кузатган барча таъсирларни тўғридан-тўғри физиологик таъсирга боғлаш мумкинлигини аниқладилар (метафизик емас, балки) ҳаракат, яъни барча експериментал кузатилган ҳодисаларни бевосита "алоқа", "тасаввур" ва (ёки) "тақлид"билан боғлаш мумкин. Охир-оқибат Месмер Парижни тарк етди ва машқ қилиш учун венага қайтиб келди месмеризм. Франция қўмитасининг хулосаларидан сўнг, "Шотландия ақл-идрок мактаби" нинг нуфузли академик файласуфи Дугалд Стюарт ўзининг "инсон ақли фалсафаси елементлари" (1818) да шифокорларни месмеризм елементларини сақлаб қолиш учун чақирди. ғайритабиий "ҳайвонлар магнетизми" назариясини "соғлом фикр", физиология ва психология қонунларига асосланган янги талқин. Braid даврида Шотландия соғлом ақл мактаби академик психологиянинг dominant назарияларини жорий қилди ва Braid барча асарларида ушбу анъананинг бошқа файласуфларига мурожаат қилди. Шунинг учун Braid месмеризм назарияси ва амалиётини қайта кўриб чиқди ва соғлом фикрга асосланган янада оқилона алтернатив сифатида ўзининг гипноз усулини ишлаб чиқди.

Браде қисқача "рационал месмеризм" номи билан ўйнаган бўлса-да, охир-оқибат у ўзининг ёндашувининг ўзига хос томонларини таъкидлашга қарор қилди, ғайритабиий кучларни чақирадиган амалиётларни рад етиш учун фаолияти давомида норасмий тажрибалар ўтказди ва бунинг ўрнига анъанавий физиологик ва психологик жараёнларнинг ролини намойиш етди. кузатилган натижаларни олишда таклиф ва концентрация диққат каби таъсири.