Читать книгу Psychologia poznawcza - Błażej Szymura - Страница 6

Nowe wydanie Psychologii poznawczej powstało z inicjatywy Wydawnictwa Naukowego PWN. Jako współautorzy przyjęliśmy tę propozycję z jednej strony z satysfakcją, bo odczytaliśmy ją jako przejaw zainteresowania czytelników i sygnał, że taki podręcznik jest potrzebny. Z drugiej strony byliśmy pełni obaw. Zdawaliśmy sobie sprawę, jak szybki jest postęp w dziedzinie nauki, szczególnie nauki eksperymentalnej, jaką pozostaje dzisiaj psychologia poznawcza. Od pierwszego wydania minęło przecież blisko 15 lat i wydawało nam się, że nie będziemy w stanie sensownie zasymilować tej nagromadzonej przez ten czas wiedzy, a następnie przedstawić jej w strawnej dla czytelnika postaci. Co więcej, psychologia poznawcza dynamicznie, na naszych oczach, zmienia swój charakter, coraz śmielej korzystając z dorobku neuronauki poznawczej (cognitive neuroscience). Pojawiają się nawet opinie, że ze względu na rozwój metodyki badań nad mózgiem czasy klasycznej psychologii poznawczej już się skończyły. Należałoby może pomyśleć o polskim podręczniku neuronauki poznawczej, ale do tego nie czuliśmy się przygotowani.

Ważną przesłanką naszych wahań co do drugiego wydania była śmierć naszego Przyjaciela i współautora pierwszego wydania, Błażeja Szymury. Zdawaliśmy sobie sprawę, że bez Niego praca, która nas czeka, będzie trudniejsza.

Zmiany w strukturze podręcznika są minimalne. Zmiany w treści nastąpiły tam, gdzie pojawiły się nowe publikacje w znaczący sposób wzbogacające stan wiedzy. Co do badań neuronaukowych, które byliśmy w stanie uwzględnić dzięki pracy i kompetencjom nowego współautora – Szymona Wicharego – przyjęliśmy zasadę, że odnosimy się przed wszystkim do tych prac, które wnoszą coś istotnego do problemów podejmowanych przez psychologię. Niektóre badania neuronaukowe rzucają nowe światło na stare problemy czy dylematy teoretyczne. Inne pozwalają wzmocnić argumentację opartą na badaniach ściśle psychologicznych. W takich przypadkach chętnie korzystaliśmy z dorobku neuronauki poznawczej. Unikaliśmy natomiast rozważania problemów, które z psychologią mają związek niewielki, za to są istotne z punktu widzenia badań nad mózgiem.

Jeśli przyjąć, że psychologia poznawcza zajmuje się tym, jak działa umysł, neuronauka zaś tym, jak działa mózg, obydwie dziedziny muszą się wzajemnie rozumieć i komunikować, ale powinny też zachować swoją tożsamość. Umysł powstaje i działa na podłożu mózgowym, zatem wiedza psychologiczna nie może być sprzeczna z wiedzą o mózgu. Powinna też wszędzie tam, gdzie to możliwe, korzystać z osiągnięć neuronauki w rozstrzyganiu rozważanych przez siebie problemów. Z kolei neuronauka powinna korzystać z osiągnięć psychologii i jej siatki pojęciowej, bo nie można sensownie badać żadnego organu, w szczególności mózgu, bez wiedzy o jego funkcjach. A spostrzeganie, myślenie, pamięć czy używanie języka to właśnie funkcje pełnione przez mózg. Być może w przyszłości dojdzie do unifikacji tych dwóch podejść. Na razie obydwie dziedziny cechują się dużym stopniem autonomii. Jest wiele funkcji mózgowych, na przykład związanych z regulacją procesów fizjologicznych w ciele, które mało obchodzą psychologię poznawczą czy w ogóle psychologię. A jeśli chodzi o funkcje poznawcze, wiedza o tym, jakie struktury mózgu lub sieci neuronalne obsługują pamięć czy myślenie, też nie jest dla psychologa najważniejsza, choć interesująca. Dlatego raczej nie omawiamy danych czysto lokalizacyjnych, dotyczących umiejscowienia struktur mózgowych realizujących poszczególne czynności poznawcze. Te informacje są z kolei kluczowe dla neuronauki.

Oddając do rąk czytelników nowe wydanie Psychologii poznawczej, wyrażamy nadzieję, że książka ta pozwoli im nieco lepiej zrozumieć, jak działa umysł. Pisząc ją, sami mogliśmy się tylko zbliżyć do takiego zrozumienia.

Edward Nęcka

Jarosław Orzechowski

Błażej Szymura

Szymon Wichary

Kraków, lipiec 2019 r.