Читать книгу Lalka - Bolesław Prus - Страница 9
przypisy do tomu I
Оглавление(1) Wstępny traktat pokojowy podpisany 3 marca 1878 roku w San Stefano, w pobliżu Stambułu pomiędzy zwycięskim Imperium Rosyjskim a Imperium Osmańskim kończący wojnę rosyjsko-turecką.
(2) papież Leon XIII wstąpił na tron 20 lutego 1878 r.
(3) Po podpisaniu traktatu w San Stefano zaostrzył się konflikt między Anglią a Rosją, który mógł zakończyć się nawet wybuchem wojny.
(4) Bismarck «Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, ur. 1 kwietnia 1815 r., zm. 30 lipca 1898 r. – niemiecki polityk, mąż stanu, premier Prus, kanclerz Rzeszy zwany Żelaznym Kanclerzem»
(5) Patrice Mac-Mahon Marie Edme Patrice Maurice de Mac-Mahon, ur. 13 lipca 1808 r., zm. 16 października 1893 r. — marszałek Francji i jej prezydent w latach 1873-1879»
(6) krwawnik (hematyt) «pospolity minerał, tlenek żelaza, który po sproszkowaniu przyjmuje intensywny czerwony kolor»
(7) konsyliarz «lekarz»
(8) mowa o powstaniu styczniowym 1863 r. i jego konsekwencjach — zesłaniu.
(9) dysponent «osoba lub instytucja mająca prawo dysponować czymś»
(10) gulden «gulden austro-węgierski (floren, złoty reński) — srebrna moneta Cesarstwa Austriackiego, a następnie Austro-Węgier, ważąca 12,34 grama»
(11) Auguste-Alexandre Ducrot, ur. 24 lutego 1817 r., zm. 16 sierpnia 1882 r. — francuski generał.
(12) Léon Gambetta, ur. 2 kwietnia 1838 r., zm. 31 grudnia 1882 r.) — francuski polityk, przywódca partii republikańskiej w okresie II Cesarstwa i III Republiki
(13) preferans «dawna gra w 32 karty, przypominająca brydża»
(14) salopa «długie wierzchnie okrycie z pelerynką, watowane lub podbite futrem, noszone dawniej przez kobiety»
(15) Napoleon III «Karol Ludwik Napoleon Bonaparte, jako cesarz Napoleon III, ur. 20 kwietnia 1808 r., zm. 9 stycznia 1873 r. — prezydent Francji w latach 1848-1852, cesarz Francuzów w latach 1852-1870»
(16) kamienie «mowa o kamieniach żółciowych albo nerkowych»
(17) Hugonoci «popularna wówczas opera Giacomo Meyerbeer»
(18) Napoleonidzi «członkowie rodziny Bonapartych»
(19) historia konsulatu i cesarstwa «chodzi o: „Historię Konsulatu i Cesarstwa” autorstwa Adolphe Thiers»
(20) wojna włoska z roku 1859 «chodzi o wojnę, która zapoczątkowała zjednoczenie Włoch»
(21) oficjalista «nazwa stosowana wobec niższych urzędników, gł. miejskich i sądowych, a w XIX w. wobec ogółu pracowników umysłowych niższych szczebla, głównie w prywatnych firmach.
(22) algierka «rodzaj długiego, sutego męskiego palta»
(23) surdut «długa, obcisła marynarka dwurzędowa, noszona dawniej przez mężczyzn jako strój wieczorowy»
(24) Beaconsfield «Benjamin Disraeli, ur. 21 grudnia 1804 r. (jako Benjamin D’Israeli), zm. 19 kwietnia 1881 r. – brytyjski polityk należący do Partii Konserwatywnej, premier Wielkiej Brytanii (w 1868 i w latach 1874–1880)«
(25) Metternich «Klemens Lothar Wenzel Fürst von Metternich-Winneburg-Ochsenhauzen, ur. 15 maja 1773 r., zm. 11 czerwca 1859 r. — austriacki polityk, książę i dyplomata»
(26) Palmerston Henry John Temple, ur. 20 października 1784 r., zm. 18 października 1865 r. — angielski polityk i arystokrata, premier oraz wielokrotny minister.
(27) Napoleon Eugeniusz Ludwik Jan Józef Bonaparte, zwany Loulou (ur. 16 marca 1856, zm. 1 czerwca 1879) – jedyny syn cesarza Francuzów Napoleona III i jego małżonki cesarzowej Eugenii i ostatni następca tronu II Cesarstwa Francuskiego z oficjalnym tytułem książę cesarski i Syn Francji (fr. Prince Impérial et Fils de France), bonapartystyczny pretendent do tronu Francji od 1873, jako Napoleon IV.
(28) faworyty «bokobrody»
(29) apoteoza «urzędowe uznanie człowieka za bóstwo (tu: koronacja na cesarza, uznanie więc Napoleona za boskiego pomazańca)»
(30) asan «skrót od „waszmość pan, zwykle kierowany do rozmówcy, z lekkim odcieniem lekceważenia”
(31) Napoleon «tu: Napoleon III»
(32) Bitwa pod Sedanem «starcie zbrojne 1 i 2 września 1870 r. podczas wojny francusko-pruskiej»
(33) sarnia noga «rękojeść bata (dyscypliny) wykonana z sarniej nogi»
(34) surowiec «rzemień pleciony z niegarbowanej skóry»
(35) Morgen — skrócone niemieckie powitanie: dzień dobry
(36) trojak «dawna drobna moneta»
(37) Gut Morgen, meine Kinder! Der Kaffee ist schon fertig... (niem.) — dzień dobry, moje dzieci, kawa jest już gotowa.
(38) Gut Morgen, meine Mutter! (niem.) — dzień dobry, matko!
(39) Gut Morgen, Grossmutter (niem.) — dzień dobry, babciu!
(40) fort (niem.) «precz»
(41) kundman «klient kupca lub rzemieślnika»
(42) Kurier Warszawski «konserwatywna gazeta codzienna wydawana w Warszawie od roku 1821»
(43) Przechodniu nasz, ach! co się z tobą stało? «zniekształcony cytat z wiersza Mickiewicza „Do H *** (Wezwanie do Neapolu)”»
(44) Wiktor Emanuel II «ur. 14 marca 1820 r., zm. 9 stycznia 1878 r. — pierwszy król powstałego w 1861 roku Królestwa Włoch, wywodzący się z dynastii sabaudzkiej.
(45) epuzer daw. «kandydat do małżeństwa»
(46) Resursa Kupiecka «klub towarzyski; też: lokal takiego klubu — tu: towarzystwo skupiające kupców»
(47) wist «gra w karty, w której uczestniczą cztery osoby grające przeciw sobie parami pełną talią kart»
(48) sztambuch daw. «pamiętnik, do którego przyjaciele i znajomi wpisują wiersze i aforyzmy na pamiątkę»
(49) Wulkan mit. rzym. «bóg ognia, kowalstwa i złotnictwa»
(50) Zygmunt «mowa o Zygmuncie Krasińskim, autorze „Nie-Boskiej komedii”»
(51) Okopy Świętej Trójcy (dawniej Okop Góry Świętej Trójcy) «twierdza bastionowa nad Dniestrem, u ujścia Zbrucza, założona w 1692 r. przez hetmana Stanisława Jana Jabłonowskiego, wzniesiona wg projektu Tylmana z Gameren.
(52) deputacja «grono osób reprezentującą jakąś zbiorowość dla przedstawienia życzeń swych mocodawców»
(53) Henryk, hrabia Chambord (j.fr. Henri Charles Ferdinand Marie Dieudonné d’Artois, Comte de Chambord), ur. 29 września 1820 R., zm. 24 sierpnia 1883 r. — nieproklamowany król Francji (król z prawa) w dniach 2-9 sierpnia 1830 roku jako Henryk V, następnie legitymistyczny pretendent do tronu francuskiego. Wnuk króla Karola X.
(54) cher cousin (fr.) «drogi kuzynie»
(55) idiosynkrazja «wstręt lub niechęć do kogoś lub wrodzona nadwrażliwość organizmu na pewne substancje białkowe lub chemiczne»
(56) adieu (fr.) do widzenia
(57) Zola «Émile Édouard Charles Antoine Zola, ur. 2 kwietnia 1840 r., zm. 29 września 1902 r. — eseista, dziennikarz, krytyk sztuki, francuski pisarz, główny przedstawiciel naturalizmu»
(58) Kartka miłości (fr. Une page d’amour) – ósma część cyklu „Rougon-Macquartowie” Émila Zoli, opublikowana w 1878 r., poświęcona losom Heleny Mouret-Grandjean oraz jej córki Joanny.
(59) Le Moniteur de la Mode (fr.) «ówczesny magazyn prezentujący paryską modę»
(60) Acte de resignation (fr.) akt poddania się woli bożej.
(61) Que votre nom soit beni à jamais... (fr.) «Niech imię Twoje będzie błogosławione na wieki, mimo że chciałeś mnie doświadczyć przez to cierpienie»
(62) ...et d’attendre en paix votre divin secours... (fr.) «...i oczekiwać w pokoju Twej boskiej pomocy»
(63) jatagan «broń sieczna używana od XVI w. przez Turków, Arabów i Persów»
(64) Komu wiele dano, od tego wiele żądać będą — cytat z Ewangelii św. Łukasza (Łk 12:48).
(65) heliotrop «roślina o drobnych, silnie pachnących kwiatach»
(66) konkieta daw. «wywarcie na kimś wrażenia, zwłaszcza odniesienie sukcesu miłosnego»
(67) meches pot. «żyd, który przeszedł na inną wiarę»
(68) infamis «w dawnym prawie polskim: człowiek ukarany infamią; niegodziwiec»
(69) Mijają ludzkie pokolenia... cytaty z poematu Włodzimierza Zagórskiego (1834–1902) „Król Salomon” (dedykowanego Bolesławowi Prusowi), opartego na motywach biblijnej księgi Eklezjastes. Ten fragment ukazał się w zbiorze „Z teki Chochlika” w 1881 r.
(70) Czerski Jan — ur. 3 maja?/15 maja 1845 r., zm. 25 czerwca?/7 lipca 1892 r. — polski geolog, paleontolog, przyrodnik i badacz Syberii.
(71) Czekanowski Aleksander Piotr — ur. 12 lutego 1833 r., zm. 30 października 1876 r, — polski podróżnik i geolog. Badacz Syberii Środkowej.
(72) Dybowski Benedykt Tadeusz — ur. 12 maja 1833 r., zm. 30 stycznia 1930 r. — polski przyrodnik, podróżnik, odkrywca i lekarz, badacz jeziora Bajkał, Dalekiego Wschodu i Kamczatki, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Szkoły Głównej Warszawskiej, uważany za jednego z ojców polskiej limnologii.
(73) dyplom «tu: dokument przyznający szlachectwo»
(74) rs «skrót: ruble srebrne»
(75) Sit tibi terra levis (łac.) sentencja łacińska «niech ci ziemia lekką będzie»
(76) pud «dawna rosyjska jednostka masy»
(77) Mohikanin «przedstawiciel jednego z dziś już wymarłych plemion Ameryki Północnej»
(78) berlinka «niewielka, kryta barka rzeczna»
(79) papierowe czasy «mowa o drukowaniu w nadmiarze pieniędzy, co zwiększało dewaluację»
(80) bankocetel «banknot»
(81) imperiał «złota moneta w Rosji carskiej»
(82) Łucja z Lamermooru «opera tragiczna w stylu bel canto w trzech aktach z muzyką Gaetana Donizettiego i librettem Salvatora Cammarano»
(83) czterdziestówka in. czterdziestka «daw. w zaborze rosyjskim moneta wartości 40 groszy»
(84) magdalenki «Zgromadzenie Sióstr św. Marii Magdaleny od Pokuty prowadzący domy poprawcze dla dziewcząt z marginesu społecznego»
(85) kontramarkarnia «szatnia z numerowanymi wieszakami»
(86) Plewna «miejsce bitwy — jedna z najbardziej zaciętych bitew drugiej połowy XIX wieku stoczona pod twierdzą Plewna między armią turecką a połączonymi armiami rosyjską i rumuńską.
(87) wiersz Adama Mickiewicza „Do M...”
(88) Alei «Alei Ujazdowskie — ulica w Warszawie»
(89) warum hast du denn das getan? (niem.) — więc dlaczego to zrobiłeś?
(90) zdużać «zdołać, być w stanie, dać radę komu czemu, sprostać»
(91) 1849 rok «chodzi o powstanie węgierskie, w którym wziął udział trzytysięczny polski legion»
(92) jaszcz, jaszczyk «wóz z okutą skrzynią, służący dawniej do przewożenia amunicji artyleryjskiej»
(93) wiorsta «dawna rosyjska jednostka długości równa 1,0668 km»
(94) tuj «komenda oznaczająca: gotuj broń»
(95) sążeń «dawna jednostka długości równa w Poslce ok. 190 cm»
(96) patron «łuska, nabój, gilza»
(97) Herr Gott! (niem.) «Panie Boże!»
(98) Bem Józef Zachariasz, herbu Bem, ur. 14 marca 1794 r., zm. 10 grudnia 1850 r. — polski generał, strateg, pisarz, inżynier wojskowy, artylerzysta, twórca pierwszych oddziałów wojsk rakietowych w Wojsku Polskim, dowódca artylerii czynnej Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego, działacz polityczny Wielkiej Emigracji, założyciel dwóch emigracyjnych organizacji Towarzystwa Historyczno-Literackiego oraz Towarzystwa Politechnicznego Polskiego w Paryżu pierwszego w historii polskiego towarzystwa inżynierskiego, uczestnik Wiosny Ludów, faktyczny choć nieformalny dowódca trzeciej rewolucji wiedeńskiej (Wiener Oktoberrevolution) 1848 r., naczelny wódz powstania węgierskiego 1848–1849, feldmarszałek armii Imperium Osmańskiego.
(99) płazować daw. «uderzać płazem szabli, miecza»
(100) fajfer «muzyk w dawnym wojsku polskim»
(101) wycior «przyrząd do czyszczenia lufy broni palnej»
(102) Kapitulacja pod Világos (węg. Világosi fegyverletétel) podpisana 13 sierpnia 1849 r. w Világos (obecnie Şiria, Rumunia) była formalnym końcem powstania węgierskiego (1848–1849). Po kapitulacji austriacki generał Julius Jacob von Haynau został mianowany cesarskim pełnomocnikiem na Węgrzech, brutalnie podporządkowując Budapeszt Wiedniowi.
(103) Haynau von Julius Jacob, ur. 14 października 1786 r., zm. 14 marca 1853 r. — baron, generał armii austriackiej.
(104) Kossuth Lajos, ur. 19 września 1802 r., zm. 20 marca 1894 r. — węgierski polityk, szlachcic, prawnik, dziennikarz, przewodniczący Krajowego Komitetu Obrony Ojczyzny, gubernator Węgier; przywódca rewolucji węgierskiej uważany za węgierskiego bohatera narodowego.
(105) Eljen Magyar! (węg.) «niech żyją Węgry»
(106) zgniła gorączka a. gorączka cuchnąca (łac.: febris putrida) «zgorzel, gangrena»
(107) bakuń, a. bakun daw. «lichy, tani tytoń fajkowy»
(108) eter octowy (octan etylu) «organiczny związek chemiczny z grupy octanów, ester kwasu octowego i etanolu. Jest bezbarwną cieczą o owocowym zapachu. Łatwo się ulatniający».
(109) cetnar «jednostka masy o zróżnicowanej lokalnie wielkości (od 50 kg do 100 kg)»
(110) Ignaz!... Herr Jesas... Ignaz! Wo bist du so lange gewesen, lieber Ignaz?... (niem.) — Ignacy!... Panie Jezu... Ignacy! Gdzie byłeś tak długo, drogi Ignacy?...
(111) Herr Jesas... Aber du hast noch keinen Kaffee getrunken?... (niem.) — Panie Jezu... Ale ty nie piłeś jeszcze kawy?...
(112) Du lieber Gott! Es ist ja schon zehn Uhr (niem.) — Boże kochany! Jest już przecież dziesiąta godzina.
(113) karbunkuł (czyrak mnogi) «zakażenie — najczęściej gronkowcem — kilku lub kilkudziesięciu sąsiednich torebek włosowych»
(114) JJesas! Jesas!... wie ist das schrecklich... Aber sag mir, lieher Ignaz, wozu also bist du denn nach Ungarn gegangen? (niem.) — Jezu! Jezu!... jakie to straszne... Ale powiedz mi, drogi Ignacy, więc po co ty właściwie poszedłeś na Węgry?
(115) Der Kaffee war ja immer gut und zu Mittag hat er sich doch immer vollgegessen... Warum hat er denn das getan?... (niem.) — kawa była przecież zawsze dobra i przy obiedzie najadał się do syta... Dlaczego więc to zrobił?...
(116) Merkwürdig (niem.) — osobliwe
(117) Max Hödel, ur. 27 maja 1857 r., zm. 16 sierpnia 1878 r.— niemiecki anarchista, hydraulik pochodzący z Lipska, znany z nieudanej próby zamachu na cesarza Wilhelma I.
(118) Wilhelm I Hohenzollern, Wilhelm Friedrich Ludwig von Preußen, ur. 22 marca 1797 r., zm. 9 marca 1888 r. — regent, później król Prus w latach 1861-1888 z dynastii Hohenzollernów, prezydent Związku Północnoniemieckiego w latach 1867-1871, a od 1871 cesarz niemiecki. Współtwórca II Rzeszy Niemieckiej..
(119) utrecht «rodzaj aksamitu używany od obijania mebli»
(120) Napoleon I; Napoléon Bonaparte (wł. Napoleone Buonaparte), ur. 15 sierpnia 1769 r., zm. 5 maja 1821 r. — francuski dowódca wojskowy i przywódca polityczny, jako Napoleon I cesarz Francuzów i głowa I Cesarstwa Francuskiego w latach 1804–1814 oraz w roku 1815, wcześniej Pierwszy Konsul Republiki Francuskiej 1799–1804, prezydent (1802–1805), a następnie król Włoch (1805–1814).
(121) Garibaldi Giuseppe, ur. 4 lipca 1807 r., zm. 2 czerwca 1882 r. – włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, działacz i bojownik o zjednoczenie Włoch, do czego w znacznym stopniu się przyczynił.
(122) zamach Nobilinga «członek ruchu anarchistycznego, Karl Eduard Nobiling, dokonał nieudanego zamachu na życie cesarza Wilhelma I Hohenzollerna, jedynie go raniąc»
(123) cyrkuł «komisariat policji w byłym zaborze rosyjskim»
(124) nihilista «w drugiej połowie XIX w. w Rosji: inteligent nieszlacheckiego pochodzenia, wolnomyślny, nie uznający tradycji i obyczajów szlachecko-burżuazyjnych»
(125) przyszczypka «łata na bucie lub do buta»
(126) heraldyk «znawca heraldyki; specjalista od herbów i rodów szlacheckich»
(127) Mefistofeles «Mefisto «diabeł kusiciel z opowieści o Fauście, a także mężczyzna o demonicznym wyglądzie»
(128) Journal amusant – francuski tygodnik satyryczny, wydawany od 1856 do 1933 roku. Został założony przez karykaturzystę, dziennikarza i wydawcę Charlesa Philipona.
(129) komeraże daw. «złośliwe plotki, intrygi lub nieporozumienia»
(130) berejter a. berajter «ujeżdżający konie lub nauczyciel jazdy konnej»
(131) maneż «ujeżdżalnia»
(132) kussina (kwiat krasawy czyli Flos Koso vel Kusso, Flos Brayerae) «ekstrakt roślinny stosowany w chorobach pasożytniczych układu pokarmowego, do zwalczania tasiemca uzbrojonego»
(133) soliter «pasożyt układu pokarmowego, tasiemiec uzbrojony»
(134) dependent daw. «pomocnik adwokata lub notariusza»
(135) z waszecia «ktoś pochodzący z drobnej szlachty, zaścianka, albo mieszczan, na pewno nie z chłopstwa»
(136) Encyklopedie Orgelbranda – pierwsze polskie nowoczesne encyklopedie autorstwa 181 polskich naukowców, wydawane w firmie wydawniczej Samuela Orgelbranda i później jego synów.
(137) Szymanowski Wacław, ur. 9 lipca 1821 r., zm. 21 grudnia 1886 r. — polski pisarz i dziennikarz.
(138) rajtszula daw. «szkoła jazdy konnej»
(139) szlifa «tu: pętla»
(140) ekwitacja «umiejętność jazdy konnej; nauka jazdy konnej»
(141) amazonka «damski strój do konnej jazdy»
(142) koler (inaczej: wartogłowie, kołowacizna) «choroba zwierząt wywołana przez pasożytującego w mózgu tych zwierząt wągra tasiemca»
(143) Merci, monsieur (fr.) — dziękuję, panie
(144) profan «człowiek niemający wystarczającej wiedzy w jakiejś dziedzinie»
(145) sitzbad (niem.) «specjalna wanna do nasiadówek — leczniczych kąpieli podbrzusza»
(146) kułak «mocno zaciśnięta dłoń; pięść»
(147) łyk «pogardliwie: mieszczanin, mieszczuch»
(148) fluksja daw. «obrzęk twarzy powstały wskutek procesów zapalnych zębów»
(149) C’est ça!... (fr.) — to tak!...
(150) Bite majn her (niem.) — zniekształcone: proszę, mój panie
(151) mąsie, bążur, lendi (fr.) — zniekształcone: pan, dzień dobry, poniedziałek,
(152) fajn «dobry»
(153) okularnik «duży jadowity wąż mający na karku rysunek okularów»
(154) markier daw. «osoba prowadząca rachunki grających np. w szachy lub bilard w lokalu publicznym»
(155) Nimrod (Nemrod) «postać występująca w tradycji żydowskiej i islamskiej, kilkukrotnie wzmiankowana w Biblii; legendarny myśliwy i władca Mezopotamii»
(156) omnibus «duży, kryty pojazd konny, używany dawniej jako środek komunikacji»
(157) Kleopatra VII Filopator, Kleopatra Wielka, ur. 69 rok p.n.e., zm. 12 sierpnia 30 roku p.n.e. – ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu, panująca w latach 51–30 p.n.e.
(158) wny «skrót: wielmożny»
(159) szyldwach daw. «żołnierz stojący na warcie»
(160) kościół Bernardynów «kościół Św. Anny mieszczący się na Krakowskim Przedmieściu przy placu Zamkowym w Warszawie, przez kilka wieków bernardyński, obecnie akademicki»
(161) tracz «robotnik zajmujący się piłowaniem kłód drzewa za pomocą ręcznej piły»
(162) s’il vous plait (fr.) «proszę, jeśli łaska»
(163) n’est–ce pas? (fr.) — czyż nie?
(164) Anton Grigoriewicz Rubinstein, ur. 16 listopada?/28 listopada 1829 r., zm. 8 listopada?/20 listopada 1894 r. — rosyjski pianista, kompozytor i dyrygent.
(165) je suppose que oui? (fr.) — przypuszczam, że tak?
(166) Rothschild «międzynarodowa rodzina niemieckich Żydów związana z bankowością i finansami, z nadanymi przez rządy Austrii i Wielkiej Brytanii tytułami szlacheckimi, posiadająca silną pozycję w Europie. Jest to jedna z najbogatszych rodzin na świecie. W XIX wieku nazwisko Rothschildów było synonimem bogactwa»
(167) scjatyka (ischias) «rwa kulszowa — ból nerwu kulszowego przebiegający od okolicy lędźwiowej aż do palców stopy»
(168) Rossi Ernesto, ur. 27 marca 1827 r., zm. 4 czerwca 1896 r. — włoski aktor, odtwórca wielu postaci szekspirowskich – Hamleta, Makbeta, Króla Leara, Otella, Koriolana i Romea[1][2].
(169) Józef Supiński, ur. 21 lutego 1804 r., zm. 16 marca 1893 r. — polski naukowiec i ekonomista, przedstawiciel polskiego nurtu ekonomii klasycznej.
(170) Tuilerieach (Pałac Tuileries) «renesansowo-barokowy pałac zniszczony w maju 1871 r. w czasie Komuny Paryskiej. Paryska rezydencja walezyjskich i burbońskich królów oraz napoleońskich cesarzy Francji»
(171) cesarzowa Eugenia (Impératrice Eugénie), ur. 5 maja 1826 r., zm. 11 lipca 1920 r. — ostatnia monarchini francuska (1853-1871), żona Napoleona III, arystokratka hiszpańsko-szkocka.
(172) Harun ar-Raszid, ur. 17 marca 763 r., zm. 24 marca 809 r. — piąty i najbardziej znany kalif (od 786) z dynastii Abbasydów, ojciec kalifów Al Mamuna, Al-Amina i Al-Mutasima. Jeden z najwybitniejszych władców muzułmańskich, mecenas nauki i sztuki. W Europie zyskał popularność jako bohater „Księgi tysiąca i jednej nocy”.
(173) safian «barwiona skóra kozia»
(174) magdalenka «tu: podopieczna sióstr magdalenek — żeńskiego zakonu katolickiego założonego w XIII w. głównie w celu opieki nad moralnie zaniedbanymi dziewczętami»
(175) samrownik (smarowacz) «pracownik zatrudniony przy smarowaniu oraz czyszczeniu maszyn i urządzeń»
(176) bursztyny «tu: drobny przedmiot z bursztynu np. fajka»
(177) paradyz «galeria — ostatnia, najwyższa kondygnacja widowni w teatrze; też: publiczność zajmująca tę część widowni»
(178) pekeflejsz «mięso peklowane, peklowina»
(179) nankin «gęste płótno bawełniane, brązowożółte z silnym połyskiem»
(180) kampania sewastopolska «oblężenie i zdobycie twierdzy Sewastopol przez wojska angielskie i francuskie podczas wojny krymskiej (1853–1856)»
(181) szaraczkowe «szarego koloru»
(182) kościół Przemienienia Pańskiego, zwyczajowo kościół kapucynów – barokowy kościół ojców kapucynów znajdujący się przy ulicy Miodowej w Warszawie.
(183) nagabany (nagabnąć — nagabywać) «natarczywie poprosić o coś lub zatrzymać kogoś niespodziewanie dla zapytania o coś lub nawiązania rozmowy»
(184) Pawiak «nieistniejące więzienie przy ul. Dzielnej 24/26 w Warszawie, mieszczące się w gmachu wzniesionym w latach 1830–1835 według projektu Henryka Marconiego pomiędzy ulicami Dzielną, Pawią i Więzienną»
(185) Germont i Violetta «bohaterowie opery „Traviata” G. Verdiego»
(186) Heloiza, ur. ok. 1098 r., zm. 15 maja 1164 r. — francuska zakonnica, ksieni, jedna z najbardziej uczonych kobiet wieków średnich. Znana z małżeństwa z filozofem Piotrem Abelardem i udziału w jego burzliwych losach. Abelard i Heloiza pozostawili po sobie obszerny zbiór „Listów”. Heloiza jest także współautorką dzieła „Problemata Heloisae”. Jako opatka Argenteuil i klasztoru Parakleta zasłynęła dużymi zdolnościami administracyjnymi i wielką pobożnością. Matka Astrolabiusza.
(187) guz «ozdobny guzik ze złota lub srebra»
(188) kiper «rzeczoznawca oceniający gatunki i jakość napojów na podstawie ich wyglądu, smaku i zapachu albo osoba zarządzająca piwnicą win»
(189) Giuseppe Mazzini, ur. 22 czerwca 1805 r., zm. 10 marca 1872 r. — włoski prawnik, dziennikarz, demokrata i bojownik o wolność razem z Garibaldim w okresie risorgimenta. Uważano go za reprezentanta „Europy narodów” w walce z „Europą monarchów”.
(190) Tyrteusz, Tyrtajos «poeta, śpiewak grecki z VII wieku p.n.e.»
(191) Demostenes, 384–322 p.n.e. – najsłynniejszy mówca grecki, polityk, zażarty przeciwnik macedońskiej dominacji w świecie greckim.
(192) witriol (olej szklany) «dawna nazwa stężonego kwasu siarkowego»
(193) norymberski sklep «sklep z wyrobami norymberskimi, z norymberszczyzną (z zabawkami, pasmanterią, także z towarami bławatnymi»
(194) Herein! (niem.) — Wejść!
(195) Marek Juniusz Brutus, ur. 85 lub 78 r. p.n.e., zm. 23 października 42 r. p.n.e. — polityk, dowódca wojskowy, mówca i pisarz rzymski. Był zwolennikiem republiki, a przeciwnikiem dyktatur Pompejusza i Cezara. Przyjaźnił się z Markiem Tulliuszem Cyceronem. Należał do przywódców spisku przeciwko Cezarowi i był jednym z zabójców dyktatora. W tradycji europejskiej imię Brutusa stało się symbolem zdrajcy i mordercy walczącego w słusznej sprawie. Przydawano mu miano Tyranobójcy.
(196) likwor «napój, najczęściej alkoholowy»
