Читать книгу Çı Robinzon Kruzo heyratinə jimon iyən çəy macəron - Даниэль Дефо - Страница 5

Kapitan əncəx de sıxani nıbe, koədən bə qıləy ulviyə dıli molikbe. Əv, çı matrosənədə hiç kəs bəy nıqıne qoroş çəy şeyonış bə səlikə dəkande, qıləyşi çokə siyahi qəte əvonış həmə bə qıləy ço utoğış doy qırdə karde. Tosə bə Brazilya rəse çoknə hesbe jəqoən şeyon siyahiş bəmı doy. Bəçəmə barkəzi məsələ omeyədə, kapitan de məmnuniyyəti bəy mıştəri beşeş izoh karde iyən xahişış karde ki, bə çan həvate piyem bıvotım. Mınənvotıme ki:

– Iştə çəmi rəftoronədə anə aliçənabətiyon nişon doy ki, ısət bə hıre-havate qəpdəşeyədə de hiç çuri az bəştə moli ğeymət nimənə vote. Imi mı bəşmə ehdə şododəm.

Bəvədə əv, bəmı de qıləy nıvıştə iltizomnomə həşto piastr2 doe zıneş iyən Brazilyadə qıləy co mıştəri əqəm həniyən ve bıdo əv həmonə mığdori doeş ğeyd kardəbe.

Tosə Brazilya çəmə səfə çanə bıvotoş çok dəvarde. Çı vistı dı ruj səfəkəşəti bəpeştə bə «Muğəddəson» liman dəşimon.

De joqoən bı səftədən çı fəlokəto rəxəymon. Çı qıləy insoni bə qonə koy eqıne çəyku beşe təki çımı qıləyən kom mandəbe. Əvən, çimi bəpeştə ıştə kardə kon təəyin kardəbim.

Çı Porteqizə qəmi kapitani bəmı kardə çoki hiç vaxti çı yodo benibəkardem. Gəmiyə kirəş mıku nısəy iyən çımı şeyonışən təmom-kəmol bəmış oqordıniy. Ilovə bo şiri pusiyo çıl, bo pələnqə pusiyoən vist piastrış doy iyən ıştə cəmi izofə, bo həvateyo dasdoə, çə cumlədə i yeşik çəxır, dı tifanq, çı şəm tumo kardə mumi i hissəşən hıriy. Iqlə sıxan ıştə molon veyə hissə həvatə bəpeştə bə Braziilya sahil beşeyədə çımı cifədə dı sa vist piastrım hesbe.

Tosə bə Brazilya ome çımı dusə kapitani mınış bənəy ıştə bəştə qıləy solimə təmizə dusi kəş barde. Im odəm de lenəşəkə kaşfe məşğul əbıə qıləy fabriki soyb be. Mı çəy kədə lozim əbıə ğədərədə mandim. Bıçimi qoroşən de şəkə isfehsolotiyən oşno bim. Iyo əbıon bə rəy davlətmand iyən çok ziyeşon vindıme. Brazilyadə mande iyən debı koy məşğul bem ğət karde. De dasədəm əbıə puli i ğəfəə vırəm icorə karde, çı Londono vardə puionımən hisob karde omə kaştor iyən ıştə mol-əmloki plani dəmandim duz karde.

Əslış inqilis əbıə, Uelsi familyədə qıləy lizbonıjə porteqizə hamsuəm hesbe. De təxmini əvən çımı holədə be. Çəmə de iyəndı əloğəmon ve çok be. Əməni dı kəsiyən əqordınə pul ve kambe. İminə dı sorımon ve de çətini dəvordbniy. Əmo ıştə kaştoronımon ovərzıniy ğəzənc karde-karde anə davlətımon qırdə karde ki, seminə sori ıştə zəmini i poədəmon taməku kaşte, yolə poəyşən bo omə sori lenəşəkə kaşteyomon oqəte. Brazilyadə de təxmini ço sor jiyəym hostə-hostə ıştə konım bə nav doy; nə inki iqlə çıvrəy zıvonım omute, hətto bə dıyo limani nezi əbıə de San-Salvadori tacironən qıləy yolə dusiyəti əloğəm base.

Dıştə hamsuon de San-Salvadori taciron vindeyədə ve vaxt bə Gvina sahil kardə dı səfəm həxədə, de əyo əbıə zənciyon kardə hosonə hıre-havatiku, mırə, çəxu, ğəyçi, təvə iyən bə joqo şeyon ğızılə xokə, fili astə sem votdəbim.

Əvon bəmı de yolə dığğəti quşışon eğande. Ruji çəmə qıləy çokə ğonəğlığımone hesbe: çımı oşnoə tacironədə çan kəsi çımı toniku oməbin. Mı ojnən bə həmonə movzu dair qıləy şinə sohbətım okarde. Çə ruji maşkinə çəvonədə se kəs maştə rəbədə çımı toniku oməyn, votışone ki: ıştı çəmi sıxanonımon ətrofin fikımon karde de qıləy niyonəkiliyə təklifi ıştı toniku ome ğərorımon doə.

Çəvon votə təklifi bə hiç kəsi nıvote ıştə arədə niyon oqəteyo əvon mıkuşon sıxan səy, lovəşon karde:

– Əmə həmə mılxvomon. Koəkə qəteyo pulımon nıbe qoroş çəmə koon ve bevəc şedən; şımə vıtdon ki, şımə əbıə məmləkətədə ğızılə xokə iyən co ğeymətinə şeyon bə das varde bəbe. Əmə bə Gvina bo ğızıliyo qıləymoni qəmi pidə bıvğandəmon. Şımə əyo şeyo roziyon? Dəvon bə dəqeş kardeyo har çiyon bıpiyo bədomon. Bəşmə zəhməti qoroşən bəşmənən i hissə bəqıne.

Tikror kardəm ki, bəştə fəlokəti ıştən səbəb bem, joqo çidə ki, çımı bəxtədəybən. Tosə vaxti çı hədərə fikon navədə mandem nızınəy, ısətən bı çokə təklifim eetıroz karde nıznəme.

Bəştə duson de məmnuniyyəti bə Gvina şem izhor karde. Əmo çımı şə bəpeştə bə çımı mol-əmloki posibon be iyən əqəm onıqardəym bənəy çımı nişondoəy çımı koon bə ğanun dəğande dəvon şərt karde. Əvon çımı şərtişon ve de yolə həvəsi ğəbulışon karde, de qıləy nıvıştə muğavilənomə ımımon bə qıləy rəsmiyə hol dəğande.

Mınən ıştə mənğul iyən ğeyri-mənğulə mol-əmlokım çımı mardə bəpeştə bə portekizijə kapitani doe rəsmi bıbu ıştə vəsiyyətnomədəm nişondoy.

Gəmi ıştə vaxt ədə de lozim əbıə şeyon təçhiz kardə be; cəmi ım şeyon de çımı dəvon dəbasə muğavilə dimi be. Bı kərədə 1659-ci sori sentyabri iyədə xoş nıbə qıləy sahatədə bə qəmim lınq noy. Im rujən həşt sor çimi bənav ıştə dədə-nənəku bə niyoni çı Huldaniku tılə rujım be. Bə vaxtədə bə çəvon sıxani quş enığandəy bənəy şiton ıştə bəxti bo imtihon kardeyo beşəbim.

Həjdə ruj ro kardə bəpeştə Xətti-istivaku dəvardimon. Bəçəmə muşahidon qorənə 7° 2' çı kobəsoni doroziyə dairədə hiç çəş nıkardə qıləy şiddətinə voy əmənış qəte. Əv həğiğətədən qıləy mehkəmə vobe. Navko çı ğiblə-həşi-pemo qınedəbe, peşo bərəks iyən oxoədə, bə kobəsoni-həşi-pemə tərəfış peqordıniy. Joqo de dəhşəti qınedəbe ki, donzə ruj çəy navədə qəmimon nızınəy idorə karde, bə talei peşt odoə bə rıkinə vo bardə tərəf şeyo məcbur bemon. Bı donzə ruji mıddətədə ha ruj maqi çəş kardəbim. Çəmənədə hiç kəsi bo səlomət mande umiş nıbe.

Vo ıştə inodinə şiddətədə dəvom kardəbe. Əmə çı be umiyəti dılədə bə holədə, çı matrosonədə, qıləy joqoş zikkə jəy:

– Zəmin!

Çı kəyuto beşimon hələ ıştə komvırədə bemon təəyin kardə nıbe ki, be soybə qəmi bə sığ nışte. Tosə qəmi mande ovi bəçəy dılə hıcum karde həmonbe.

Gəmi bə sığ bərk nıştəbe; əy bevarde mumkun nəbiy: bəməno mumkun ıştəni roxne əmandiy. Dıqləmon lotkə hesbe; qıləyşi çı kəmiku ehaştəbəbe. Çı bərkə ləpəku sukanış arşiyəbe. Iştənən vılo bəbe bə dıyo eməbe. Dıminəş səlomət be, əyən bə dıyo eğande ve yolə mışkılə məsələbe. Ğəyzi bimi lanq be mumkun nıbe. Dəğə-bə-dəğə bo dı poə beyoş ehtımol hesbe. Hələ kali kəson çəy petəkə sədoşonən məsəbe.

Çı kapitani koməq əkə bə çı çəxo ehaştə lotkə tərəf tıləy. De qəmi co odəmon koməq əti əy ba ov eğandeyo hozışon karde. Əmə yonzə kəs bimon. Bə lotkə pur bimon bə bəçuş omə təpon orzu tabe bimon. Diyəməkə ki, tufon bə kam be ojənən sahilədə dəhşətinə ləpon hıcum kardəbin, həmən dıyo ojnən divin bedəbe.

Həğiğətədən ve bevəcə bəmə holədə bimon. Lap oşkorə ıştə eşe vindəbimon. Vokırımon nıbe; əqəm bəbiyən hiç foydəş nəbiy. Əmə bə sahili tərəf bənəy bo mardeyo məhkum əbıə odəmon şedəbimon. Çəmə qəmi tosə bə kəno rəse bə həzo poə-poə beş çı ləpon miyonədə vılo beş əmə lap çok zındəbimon. De çı vo səhəte de ləpon zərbə je de avəri okırne dıştə dasi bə maqi tərəf nez bedəbimon.

Çı qəmi bə sığ nıştə vırəku tosə ço mili ğədər diyəro bə bəpeştə çı besoybə sukoni tərəfo çanə bıvotoş qıləy yolə ləpə bə lotkəş hıcum karde. Im, oxonə əkıştə qıləy zərbə be. Ləpə de bərkə zuy çəmə piyoş hıcum karde ki, i dəğədə çəmə qəmi zir-zəbər be. I nəfəsədə çı iyəndıku iyən çı lotkəku co bimon bə ov pevılo bimon. Hiç ğələmi, çımı tasə vaxtədə çımı ruhiku bə əməl omə çə vaxtinə həyəconi təsvir karde nibəne. Çanə bıvotoş çokə sinov əhəbim. Sinov harde çok zındəbim. Lap tasedəbim. Bı holədə ləpə mınış peqəte bə sahili tərəf dəmande barde. Mınış tosə mıəyyənə qıləy sahəş barde, peşoən poəbe, mınış nimə maq kardə holədə huşinə vırəydəş va doy okıriyəy. Mı, anə çı dıyo ovım ebardəbe ki, ıştəni hiss karde zındənıbim.

Çımı ağl bəçımı sə qırdə beyədə çı sahili sof ve nez bem vinde. Mı sof ləpəkuədəbim. Bə səpo pebim. De qıləy yolə suruəti bə kəno tıləym. Im səfnəni ləpə mlni enlqəteyo bə kəno tıleyədə, bəvədə rəxe sof zube bəsə dəqınim. Dıyo, bənəy bə yarə qınyə həyvoni dum eqıne təki bəçımı dum eqıniyəbe. Dəy peçıxeyo həni mıku ğıvvə mandənıbe.

Omə ləpə mınış tosə vist-si fut bə ovış dəğande. Peşoən de bovə nıkardə qıləy suruəti mınış qəte bə kənoş şodoy. Mınən bəyım koməq karde ıştə nəfəsım niyon karde çanə zum hesbe bə sahili tərəf sinovım harde. Berdəm ıştənım çı oviku rosbem vinde; Çı har şeysə navko çanə bıvotoş sıvık beyo çı dason iyən səm çı oviku bə kəno beşe. Tosə dıminə ləpə çımı piyo ome ıştə nəfəsım bə si səy. Ləpon mınışon joqo dəqijovniyəbe, çımı lınqon bə zəmini qlne-qıne ojnən ıştəni çəvonku roxne zındənıbim. Zənn kardəbim ki, ısət bəmardem. Çoknə be ki, qıləy ləpə çımı piyo dəvardeyədə çəy jiyo ve nımandim. Imi bəmış imkon doy ki, ıştə nəfəsi bısənım. Çə ləpə qıləy yolə hissəş bəpeş oqardeyədə, mı vaxtım qin nıkarde bə sahili tərəf sinovım harde itkə dənıvarde ki, ıştə lınqi jiyo zəminım hiss karde. İ dəğə mandim qıləymi nəfəs kəşəy, peşoən dəmandim tıle.

Əmo bı səfən çı dıyo ğəzəbiku nıznəme rəxe; hələ əy dı kərəşən mınış qəte okırnışe, dı kərəşən bə kəno şodoy. Çokbe ki, əvon həmoə huşinə vıron bin.

Oxonə ləpə kam mandəbe ki, çımı koy oroxnı. De qıləy yolə ğıvvəti mınış qəte bə rızjolə tərəfış barde; de qıləy ğıvvəti çımı kəmış, sinəş bə rıjoliş joqo okuəy ki, çımı nəfəs bıriyə be, ıştəku şim. Dırıs bekoməq bim. Dıyo bəmı ğalib oməbe. Mı çəy dasədəbim. Əqəm əv, bəştə noməy bənav nubəsətin mınış qəte zınəbəy, be şək tələf əbim əşim. Çok be ki, vaxtədə bəştə oməbim. Çı ləpə mıni əhotə kardem vinde, mehkəm bə rıjoli anqılon dəçıkəym ıştə nəfəsım niyon karde omə ləpəm çəş karde. Imrə bə hışki nez be. Ləponən ve barz nıbin. Əvon həni be ğıvvə nəvedəbin. Ov sokit beyədə mı çanə zum hese bənav tıləym anə bə sahili nez oməym ki, omə ləpə çımı səyku dəvardem diyənıkarde, həni mınış bə dıyo barde nızınəy. Çan ğədəmi bəpeştə de qıləy yolə şodkomiyəti ıştənım sahilədə vinde. Iştə nəfəsım səy bə rıjol rosbim, çı aləfon piyo doroz bim. Imrə be təhlukə be. Dıyo həni iyo nəzıni ome beşe.

Çımı zınəy çı ğəbo ros əbıə şəxsi həyəconi iyən nəşəəş de sıxani bə sə dəğande ğətiyyən mumkun ni. De yolə ğədəmon çı dıyoku diyəro bedəbim, ıştə dason bə osmoni tərəf doroz kardəbim joqo nıbə koon işoron kardəbim ki, çiç kardem ısət ıştənən zındənim. Cəmi hesiyətım, əqəm təəbir-cayiz bıbu bə çımı rəxe heyrəti ğərğ bəbe. Bəmı joqo omedəbe ki, səlomət əncəx mınim, əmo çımı həmron həmə tasəbin. Mı çəvon hiç qıləymi həni nıvinde. Ləpon bə kəno beğandə se qılə şəpkə, ğəyzi dı toykəşə çəkmə iyən iqlə kalpaği çəvon rizən mandənıbe.

Kom vırədə bem iyən çiç kardəninim?İyo dəmandim ıştə eqıniyə vırə nəve, ımi fik kardeiədə çımı cəmi şodkoməti vılo be. Bəvədə bə sə dəqınim ki, çımı ım nicot xəyrinə nicot niybən. Bo dəqeş kardeyo olət bə i tərəf bımandı, çımı tanədə iqlə toğən mandə nıbe. Bo hardeyoən hiçimi nıbe. Bə con omeyo hiç bo hardemən ov nıbe. Ya çı vəhşiyə həyvonon pənconədə poə-poə be, yaən ğəyzi marde, ço əlocım nıbe. Həməysə bevəc besilohətimbe. Əqəm tifanqım bəbəy qədə kijonədə əzənim xorək hozı əkəym iyən çı ğıvvətinə həyvononku ıştəni muhafizə əkəym. Mıku ğəyzi i ğoti taməku, muştuk iyən qıləy çəxu hiçim mandənıbe. Hesı-nim çımonku iborət be. Iştə joqo telə holon dəmandim fik karde bə qıləy vəziyyət oməym ki, bənəy şiton sahilədə dəmandim zikkə je tıle. Çoknə ki, şəv be çı tarsi dılədə ıştən-bəştənım qıləy joqo sıvolım doy: «ığınono əqəm vəhşiyə həyvonon bıbun, çımı hol çoknə bəbe? Əvonən ki, həmişə bəşəv bəşiko beşedən».

Əqəm qıləymi çorə hesbuən, əvən nezədə əbıə bə kəş-xolinə, sırafə, nərotə don əmandə tıkinə livəynə bə qıləy do sə pebəşem maştə obem çəş kardeye. Əqəm maşki iyo jiye mımkun nıbu de qıləy hosonə maqi ıştəni kışte fiki kardəbim. Bə təşi sutdəbim. Şinə ov pəydo kardeyo tosə nimə kilometro bə dılə şim de qıləy yolə şodkoməti qıləymi qədə huni pəydo karde. Bə si ovım peşoməy. Vəşyəni bəmı koroğ nıdoyeoən bəştə qəvım itkə taməku dəğande. Çı do toniku şim, bəpe peşim. Qıləymi çokə vırə pəydo karde, hıteyədə enıqıneyo, əvım tumom karde. Peşo çımı piyo omə həyvononku ıştəni muhafizə kardeyo qıləymi ğalinə xolım bıriy əvım etırniy ıştə lınqon miyonədəm noy bərk oqınekum qıləy şinə hani mınış barde. Gıləy joqo no rohətə vırədə hıte nızıne fikədəmbin. Əmo tosə sıbh joqo şin hıtim ki, ıştə umrədə tosə bə vaxt, nəən çəy bəpeştə çı hano jəqo səlomət iyən nəşəəyn pebənıbim.