Читать книгу Horyzont wschodni – perspektywa regionalna - Grzegorz Gorzelak - Страница 7

HORYZONT WSCHODNI

Trajektorie dziejów krajów i regionów Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) na przestrzeni ostatniego stulecia są dowodem na to, że prawie wszystko jest możliwe. W tym stosunkowo krótkim okresie kraje te odzyskały niepodległość, ucierpiały podczas drugiej wojny światowej, doświadczyły panowania totalitarnych i autorytarnych reżimów komunistycznych, aby wreszcie powrócić do Europy, przechodząc z „peryferii” do „centrum” rozwiniętego świata. Choć na początku członkostwa w UE „koniec historii” mógł się wydawać uprawnionym sposobem patrzenia na przyszłość EŚW, to ostatnio pewne niespodziewane zjawiska osłabiły te nadzieje i postawiły nowe wyzwania przed nowymi państwami członkowskimi.

Wśród nich na pierwszy plan wysuwają się wyzwania natury politycznej i gospodarczej. Po początkowym okresie konwergencji instytucjonalnej, kilka lat temu w niektórych krajach EŚW pojawił się i rozprzestrzenił nurt prawicowych ruchów populistycznych, a europejskie wartości demokracji deliberatywnej i praworządności zostały zastąpione przez rosnącą centralizację, łamanie porządków konstytucyjnych, a nawet wprowadzanie elementów rządów autorytarnych. Kryzys migracyjny z lat 2015–2016 zaostrzył te procesy, ponieważ żaden z krajów EŚW nie zgodził się ze stanowiskiem UE w kwestii polityki migracyjnej. Tak więc sensowność rozszerzenia UE na Wschód, choć nie została jeszcze otwarcie zakwestionowana, zostaje obecnie poważnie podana w wątpliwość, a rozszerzenie to jawi się jako geopolityczna decyzja już mniej oczywista niż dekadę temu.

MARZEC 2020, 55. MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMOWY W KARLOWYCH WARACH, JEDEN Z NAJSTARSZYCH FESTIWALI FILMOWYCH NA ŚWIECIE, ZOSTAŁ ODWOŁANY Z POWODU PANDEMII COVID-19.

Ostatnia pandemia COVID-19 przyniosła dodatkowe trudności i wyzwania ekonomiczne. Należy pamiętać, że sukces gospodarczy Europy Środkowo-Wschodniej był w dużej mierze wynikiem włączenia tych krajów w globalne łańcuchy wartości i przeniesienia wielu branż z zachodu na wschód Europy. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) były głównym kanałem transferu innowacji i technologii do krajów EŚW. Globalna recesja wywołana pandemią poważnie zagroziła sieciom dostaw, od których gospodarki tych krajów są mocno uzależnione. Kolejnym polem, na którym gospodarki Europy Środkowo-Wschodniej ucierpiały z powodu pandemii, stał się także szeroko pojęty sektor turystyczny.

Powyższe dwa wyzwania mają swój wymiar regionalny. Zmiany polityczne zachodzące w niektórych krajach EŚW zdecydowanie negatywnie wpływają na samorządy lokalne i regionalne, które zdobyły już silną pozycję w instytucjonalnym i politycznym porządku zarządzania publicznego. Kryzys gospodarczy może dotknąć metropolitalne rdzenie krajów EŚW, które po przejściu postsocjalistycznych przemian stały się główną siłą napędową transformacji, przyciągając BIZ do usług opartych na nowoczesnych technologiach i wykorzystaniu wiedzy. Przejście na tryb pracy zdalnej może negatywnie wpłynąć na zatrudnienie w metropoliach Europy Środkowo-Wschodniej i ograniczyć funkcjonowanie wielu nowych biur, a także hoteli, apartamentów i usługodawców turystycznych w największych miastach EŚW. Podobnie osłabienie sieci dostaw może zagrozić rozwojowi szeregu regionów przemysłowych, które przeszły udaną restrukturyzację, w dużej mierze dzięki napływowi kapitału z Europy Zachodniej (w niektórych przypadkach zagrożonemu protekcjonizmem rządów kilku państw UE).

Czy należy spoglądać na te zjawiska z pesymizmem? Prawdopodobnie nie – na przestrzeni ostatniego stulecia kraje EŚW pokazały bowiem, że potrafią pokonać nawet najpoważniejsze trudności, aby dziś móc korzystać z pomocy ze strony Unii Europejskiej i innych wielorakich korzyści płynących z członkostwa w UE – tak wysoko cenionych przez społeczeństwa EŚW (nawet mimo eurosceptycznych wypowiedzi niektórych czołowych polityków tych krajów, którzy milkną jednak, gdy jest mowa o transferach finansowych).