Читать книгу Pan Wołodyjowski - Henryk Sienkiewicz - Страница 17

(1) mitręga «mozolna, męcząca, zwykle nieefektywna praca»

(2) gumno «budynek, w którym składało się zboże przed wymłóceniem»

(3) letnik «altana»

(4) krotofilny a. krotochwilny (starop.) «żartobliwy, dowcipny»

(5) śluzy (z ukr.: сльози — slozi) «łzy»

(6) dolor (łac.) — smutek, boleść

(7) erygować 1. «wznieść, ufundować lub założyć coś»; 2. daw. «wystawić oddział wojska»

(8) Bellona mit. rzym. «bogini wojny»

(9) konfuzja «uczucie zakłopotania lub zawstydzenia»

(10) zakarbować daw. «dobrze coś zapamiętać»

(11) tentować daw. «kusić, nęcić, pociągać»

(12) łub «pudło, kosz z kory głównie lipy do przewożenie bagażu»

(13) patientia (łac.) — cierpliwość

(14) non sufficit (łac.) — nie wystarczy

(15) eksperiencja daw. «doświadczenie, biegłość w czymś»

(16) eo modo (łac.) — na swój sposób, w ten sposób

(17) periculum (łac.) — niebezpieczeństwo, ryzyko

(18) sub onere (łac.) — obciążeni, pod ciężarem

(19) elekcja «w dawnej Polsce: wybór króla głosami szlachty»

(20) koleśno «pojazd kołowy, wóz, powóz»

(21) personat (daw.) «ważna, znakomita osoba, znaczna figura; dygnitarz, osobistość»

(22) sum (łac.) — jestem

(23) gloria et decus (łac.) — chwała i cześć

(24) gaudium (łac.) — radość, przyjemność; tu: ucztowanie

(25) wasąg «dawny pojazd konny z nadwoziem drabinkowym lub w kształcie wiklinowego kosza; też: takie nadwozie»

(26) sepet «skrzynka z szufladami do przechowywania klejnotów, dokumentów itp., rozpowszechniona w XVII i XVIII w.»

(27) skop «wykastrowany baran»

(28) pro publico bono (łac.) — dla dobra ogólnego

(29) indygenat 1. «przyznanie cudzoziemskiemu szlachcicowi szlachectwa polskiego»; 2. daw. «przyznanie cudzoziemcowi obywatelstwa kraju, w którym przebywa»

(30) modestia daw. «skromność, umiarkowanie»

(31) separationis (łac.) — rozdzielenie, oddzielenie, rozstanie; tu: chwila rozstania

(32) publice (łac.) — oficjalne

(33) coram publico (łac.) — wobec wszystkich, jawnie, pulicznie

(34) niewód «długa sieć rybacka»

(35) quod attinet (łac.) — odnośnie

(36) contra me (łac.) — przeciwko mnie

(37) vanitas, vanitates (łac.) — próżność

(38) permisja (z łac.) «zgoda, pozwolenie»

(39) carissime frater (łac.) — najdroższy bracie

(40) furtian «zakonnik będący odźwiernym klasztoru»

(41) podwikarz «kobieciarz, bałamut»

(42) Laudetur... (...Iesus Christus lub Laudetur Jesus Christus) (z łaciny: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus) — tradycyjne powitanie rzymskokatolickie, używane przez członków tej wspólnoty religijnej, popularne także w Polsce.

(43) memento mori (łac.) — pamiętaj o śmierci

(44) wokacja «powołanie, pociąg, skłonnośc»

(45) instancja (daw.) «wstawienie się za kimś, wstawiennictwo»

(46) impedimenta «przeszkody uniemożliwiające zawarcie związku małżeńskiego lub unieważniające małżeństwo»

(47) gallus (łac.) — kogut

(48) per amicitiam nostram (łac.) — zważywszy na naszą przyjaźń

(49) repeto (łac.) — powtarzam

(50) vitare (łac.) — omijać, unikać

(51) parol (daw.) «słowo honoru»

(52) vicit (łac.) — zwyciężył

(53) dzianet «koń rasy hiszpańskiej do jazdy wierzchem; też: o każdym pięknym, rasowym koniu»

(54) bandolet «krótka strzelba zaczepiana na pasie, używana w kawalerii w XVII w.»

(55) krócica «ręczna broń palna o krótkiej lufie, używana w XVII-XVIII w.»

(56) karabon a. karaban — pojazd konny przeznaczony do dalekich podróży

(57) hajduk 1. «w wojsku polskim XVI-XVII w.: żołnierz piechoty zorganizowanej na wzór węgierski»; 2. «w dawnej Polsce: służący na dworze magnackim ubrany w strój węgierski»

(58) comparationes (łac.) — porównania

(59) parantela 1. «związek pokrewieństwa lub powinowactwa»; 2. (daw.) «ogół krewnych i powinowatych należących do jednego rodu»

(60) szturmak «krótka strzelba z lufą rozszerzoną u wylotu, używana w Europie w XVII-XVIII w.»

(61) hajdamak «zawadiaka, włóczęga, rabuś, hultaj»

(62) guldynka «dawna licha strzelba myśliwska gwintowana; fuzja, flinta, krócica

(63) kułak 1. «mocno zaciśnięta dłoń»; 2. «uderzenie pięścią»

(64) prospekt (daw.) «widok, perspektywa»

(65) Konfidować, (z łać.) «ufać, wierzyć; zawierzyć, zwierzyć się».

(66) infima «najniższa klasa w dawnych szkołach w Polsce»

(67) barbarus (łac.) — barbarzyńca

(68) panis bene merentium (łac.: chleb dobrze zasłużonych), w dawnej Polsce dożywotnie uposażenie niektórych urzędników oraz osób zasłużonych dla kraju lub króla w postaci królewszczyzn

(69) zdużać «zdołać, być w stanie, dać radę komuś lub czemuś, sprostać»

(70) konsyderacja (z łac.) «rozważanie, rozmyślanie, refleksja»

(71) Mane, tekel, fares (hebr.) «według przekazu biblijnego przepowiednia, napisana tajemniczą ręką, która pojawić się miała na ścianie pałacu babilońskiego władcy Baltazara podczas wydanej przez niego uczty. Relacja z uczty Baltazara przytoczona jest w Księdze Daniela (5, 1-31), w niej także podana jest interpretacja tajemniczych słów. W polskiej tradycji językowej frazę tę oddaje się zazwyczaj jako „policzone, zważone, podzielone” lub „policzone, zważone, rozdzielone”»