Читать книгу Sto lat Warszawskiego Metra - Jakub Jastrzębski - Страница 6

Zwykle opis historii warszawskiego metra rozpoczyna data 22 września 1925 roku. Tego właśnie dnia Zarząd Tramwajów Miejskich powziął uchwałę dotyczącą opracowania projektu kolei podziemnej. Dotychczas dość zgodnie uznawano, że wydarzenie to otworzyło dzieje warszawskiej kolei podziemnej[1]. W niektórych opracowaniach pojawiają się wcześniejsze daty: rok 1903, kiedy to inżynier Adam Świętochowski opisał swoją koncepcję warszawskiego węzła kolejowego z dwiema liniami kolei miejskiej na własnych torach[2], a nawet 1828, gdy Adam Idźkowski zaproponował tunel drogowy pod Wisłą[3].

Koncepcje te traktowano jednak raczej jako ciekawostki (również tak je traktując, opiszę je w osobnym rozdziale tej książki), wskazując właśnie rok 1925 jako moment kluczowy. To dlatego, że projekt, którego opracowywanie wtedy rozpoczęto, wydaje się pierwszą próbą zajęcia się tematem metra przez oficjalne instytucje miejskie, bo do takich zaliczały się ówcześnie Tramwaje Miejskie. Ja też zacząłem od wyżej wspomnianej daty mój cykl artykułów poświęconych historii metra, które ukazywały się w miesięczniku „Skarpa Warszawska” w latach 2014–16[4]. Teraz wiem już, że popełniłem wtedy błąd. Historia metra w Warszawie zaczęła się jeszcze kilka lat wcześniej – w roku 1918. Pozwolę sobie jednak po kolei opisać, jak dokonałem tego odkrycia.

W połowie roku 2011 ukazał się artykuł pod tytułem Nieznany plan warszawskiego metra z 1938 r. opublikowany na portalu „Dzieje.pl”. Tekst powstał w oparciu o dokumenty odnalezione w zasobach Centralnego Archiwum Wojskowego. Były to plan zatytułowany Projektowane układy tras Kolei Miejskiej Szybkiej – Metro datowany na 6 maja 1938 roku oraz nieco późniejsze – lipcowe – pismo komisarycznego prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego do Inspektoratu Obrony Powietrznej Państwa. Wywołały one zrozumiałe zainteresowanie. Wyobraźnię czytelników rozpalał przede wszystkim kolorowy plan z gęstą siecią linii metra. Do dokumentów tych jeszcze wrócę w części książki dotyczącej ostatnich lat przed II wojną światową. Dla mnie najważniejsze było w nich jednak to, że według legendy na planie przedstawiał on dwa osobne projekty sieci metra – oznaczone jako Dyrekcji Tramwajów oraz Działu Regulacji. O ile zaangażowanie tej pierwszej instytucji w prace nad metrem jest powszechnie znane, o tyle na temat związanych z metrem prac tej drugiej niczego nie wiedziałem. Początkowo uznawałem, że projekt Działu Regulacji był nowszy od powstałego pod egidą tramwajarzy, który wywodził się jeszcze z 1927 roku[5]. W trakcie dalszych poszukiwań okazało się, że to właśnie Biuro do spraw Regulacji i Zabudowania Miasta, początkowo działające jako Sekcja do spraw Regulacji, jako pierwsza podległa miastu instytucja stworzyło projekt sieci metra w Warszawie. A miało to miejsce jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości.

1 J. Kubalski, Sprawa budowy metra w Warszawie do roku 1939 [w:], Studia i Projekty Metra w Warszawie 1928-58, Rossman J. (red.), Warszawa 1962, s. 47; Rogiński A., Metro w Warszawie, Warszawa 2017, s. 15.

2 M. Andrzejewski, Od Londynu do Warszawy. Zarys Dziejów Metra, Gdańsk 2011, s. 88., A. Zawistowski; Stacja Plac Dzierżyńskiego, czyli metro, którego Warszawa nie zobaczyła, Warszawa 2019, s. 45.

3 Z. Bieniecki, Pierwsze metro Warszawy, „Stolica” 1951 nr 4 (219), s. 8–9.

4 J. Jastrzębski, Metro w przedwojennej Warszawie – fakty i mity o projektach warszawskiej kolei podziemnej w Dwudziestoleciu Międzywojennym. Część 1: koncepcje z końca lat 20. XX w., „Skarpa Warszawska” 1/2014, s. 26.

5 J. Jastrzębski, Metro w przedwojennej Warszawie – fakty i mity o projektach warszawskiej kolei podziemnej w Dwudziestoleciu Międzywojennym. Część 2: plany metra prezydenta Starzyńskiego, „Skarpa Warszawska” 2/2014, s. 40.