Читать книгу Жалған - Жанна Ермековна Курмангалеева - Страница 5

Атқа мініп, Саткын жылтыр бүйірін өкшесімен итерді. Сапардың алдында ата-анасына соға кеткен жоқ. Әр күннен Саткынға олармен сөйлесуге көптен-көп қиын болып тұр. Жай, әрқашан кедей болып олар оның басқалардан жоғарылауға ұмтылысын түсінбейді. Өз әңгімелерімен папа энемен бірге оны артқа тартып жүрді. Ал өткен өмір артта, тек көмескі есті қалдыратын, өткенді әбден алып кететін желді күтуде қалу керек. Өз балалық борышын ол өтеді – кәрілікті қамтамасыз етті.

Жылдызды таң атуда, ол киіз үйден тыныш шыққан кезде кездесті. Далада, тау бөктердің қасында күтеді деп айтты. Жарайды, бола берсің. Саткын анданың, мүмкіндік болса, аилды тастап кетудің ұмтылысын түсінеді, әрине. Жұрт Жылдызды жақсы көрмейді, ол да оларға ұмтылмайды. Қасқыр қоймен бірге дос болмайтындай анда да адамдармен сыйыса алмайды. Ұрыспайды, төбелеспейді (ешқашан дерлік), сондай кұрметке төмен түспейді. Тәкаппар, тіпті менменшіл, бірбеткей. Сондайлар кісілерге ұнамайды.

Далаға шықты. Күн жаңа ғана көкжиектен қалқып шықты, алыс емес өзен өз көкшіл суын айдап әкетіп жүр. Жақынырақ келіп, шөпте жататын анданы көрді.

– Қайырлы таң, Жылдыз, – шат айғайлап шақырды.

Күн көзіне жылынған Жылдыз зауықсыз шынтақтап көтеріліңкіреп, бауырына сығырайтып қарады.

– Ұзақ уақыт жүрсің ғой, анда. Немене, Толқынмен бірге жасырын сөз байласып болдыңдар ма?

– Дәл уақытта келетін көшпендіні тауып көр. Жаяу барасың ба? Әлде құйрығымызды ұстап жүгіресің бе? Олай қайтсең де, қалай да кешігеміз.

– Мүмкін, барамын. Бәрібір сенің салт атты жүруден мен жақсырақ жаяу жүремін, – мысқылдап деді анда, түрегеліп.

Саткын жауап бергенше, ол ащы ысқырып жіберді. Оларға торы бие Бүркүт шауып келді. Адам мен жылқы, қуанып, бір-біріне қарсы келді.

– Сен оны қайдан тауып алдың? – аң-таң сұрады Саткын.

– Айтқан жоқпын ба саған? – оның қарауын түсініп, еске түсірді, создырды: – Ә-ә, шынында… Тауып алдым деп дұрыс айттың, анда. Бүркіт түлкі апанына түсіп, аяғын мертіктіріп алды. Сөйтіп таптым, емдедім. Енді міне, борышты төлеп тасып жүр мені. – Жылдыз балаша шаттықпен жылқы шоқтығын сипады.

– Сен емдей алмайсың, тек жарымжан етесің деп ойладым.

Жылдыз үлкен, аңның сияқты тістерін көрсетіп, ақкөңіл ыржиды. Бала шағында аң аулауда Саткын саусағын зақымдап алды. Қазір есіне түсіру күлкілі екен, ал анау кезде қарауға қорқынышты болды. Толкун көзін алақандармен жабып, қанына қара алмай, теріс қарады. Бейшара аңшының өзі, тасқа отырып та ауру саусағын ілгері көтеріп, өлімін елестеткен болды. Тек Жылдыз ғана сабырлы ерсілі-қарсылы жүріп, саусағын қалай ұстау керек білімді түрмен кеңестерін берген. Ақыр аяғында, шыдай алмады, өзі емдей бастады. Үйге оралудың орнына бірдеме шөптерді жинай, баса бастады… Жалпы айтқанда, кешке саусақ әбден ісіп кетті, ал Саткын бұдан андаға сондай нәрселерді сеніп тапсырған жоқ.

Жылдыз Бүркүттің арқасына зымырап, байтақ даланы оның толық билікті қожасыдай көз салып байқады.

– Есіңде ме, анда?.. Барлығы ана күндей.

Саткын үндемей басын изеді, оған жақынырақ келді. Күбө дариясы, аил жақында, жайылымдағы жылқылар кісінеп жүр, көкжиекте таңсәрі көрініп та жарықта ай ақырын сөніп тұр. Ант сөздері қазіргідей құлақта естіліп тұр: “бір жылқыны, бір тағдырды, бір қайғыны, бір жанды бөлуге – ант беремін”. Тек онда көктем болды, бір өзен болса да мекені басқа, жайлауда аттар мен биелердің арасында құлыншақтар ойнақ салып жүрген, дала құлпырды. Ал қазір күз – гүлдер нәзік бастарын иді, соңғы жылы күндерден қыстың иісі шығып тұр. Саткын да басқа. Қолда бұрын болмаған күші сезінеді, астында ат пысқыртып, тізгінді жұлып тұр, қылыш белбеуін ауырттады. Тамақ мен ойындардан маңыздылау қам пайда болды, анау бәрі қазіргі күндей қалады деп ойлаған жеңілдік жоқ енді жүректе. Өзгерістің ауруын білеп, оның алдында бой ұсынуы Саткынды анағұрлым кейінірек күтіп тұрды.

Анда да басқа. Саткын бұны есінде сақтау керек. Оның көңілді ашықтыққа, ойламай, жылқыны бергеніне қарамай… Жылдар өтті, оларды қайтара алмайсың. Барлығы кезі жеткенде өзгереді, ең жақын адамдар да ерекшелігі емес. Әсіресе анда сияқты.

Олар үндемей жолға шықты. Кенет анда айғайлап жіберді:

– Құлап түспей, салт жүре аласың ба әлі, көрейік! Шу!

Бүркүт, аяғын шапшынырақ басып, желіске көшті. Саткын атты осып жіберген кезде, бие желістен шоқыраққа салды. О шіркін, сөйтіп, қатты жүріп бара жатқаны қандай күшті! Манаптың елшісі бұны ұмытып кеткен сияқты. Оны жан-жаққа кездіріп жіберсе де, ойлары бәрібір одан да алыста. Ол Жылдызды жетіп ұстаған сияқты кезде анда кенет, мазақтап, қаттырақ жылдамданды. Ақыры астындағы аты ентігіп дем ала бастағанда Саткын тізгінді қысқартып ұстады. Чыныгы алғыспен тоқтап қалды да, шөпті жұлып, басын төмен салбыратты.