Читать книгу Таптыыбын… Шёпот сердца… - Коллектив авторов, Ю. Д. Земенков, Koostaja: Ajakiri New Scientist - Страница 4

Учительскай аанын күүскэ тэлэччи аһан, уон биирис кылаас салайааччыта Валентина Алексеевна тыастаахтык үктэнэн киирэн кэллэ. Кыыһырбытыттан сирэйэ үллэн хаалбыт, тутан турар сурунаалын остуолга күүскэ бырахпытыгар, сурунаал хайа эрэ лииһэ ортотунан хайа барар тыаһа иһилиннэ.

– Кыыһырбыккытын тоҕо сурунаалынан таһаараҕыт? – үөрэх чааһын сэбиэдиссэйэ Елена Егоровна сөбүлээбэтэҕин биллэрдэ.

– Алдьаммыт буоллаҕына абырахтаныллыа, улахан эбит, – Валентина Алексеевна кыыһырбыта ааспат, тохтоло суох илиитин мускунарын быыһыгар төттөрү-таары учительскайы биир гына тилийэ хаамар.

– Валентина Алексеевна, олор эрэ, туох үлүгэрдээх кыыһырдыҥ? Туох буолла? – Елена Егоровна эйэ дэмнээхтик ыйытар.

– Аркадий Анатольевич, ама да ирдэбиллээх учуутал аатырбытын иһин, олус наһаалыыр. Бу үөрэх дьыла түмүктэнээри турдаҕына, Николаев Ньургуҥҥа «иккини» туруорбут. Ньиэрбэм барыта бүттэ. Уол оскуолатын бүтэрдэҕинэ үөрэххэ эбэтэр аармыйаҕа барыа этэ буоллаҕа. Кини да сөбүн иһэр дьонноох буолан эрэйи көрдө. Оҕо кыһалҕатын өйдөөбөттөр, – кылаас салайааччыта, сибилигин Аркадий Анатольевиһы көрсө түстэҕинэ, аахсарга бэлэм курдук туттар-хаптар, идэтинэн бинсээгин тохтоло суох аллара тардыммахтыыр.

– Ньургун Николаев, дьиҥинэн, тылга үчүгэй. Кэпсиир дьоҕурдаах. Мин саныахпар, историческайга эбэтэр юридическайга киириэн сөп, – Матрёна Григорьевна, история учуутала, кэпсэтиигэ кыттар.

– Сөпкө этэҕин. Булкуллар, ол иһин Биир кэлим эксээмэҥҥэ историятын, обществоведениетын эмиэ талбыта ээ, – кылааһын салайааччыта сөбүлэһэн, тохтоло суох кэҕиҥниир.

– Валентина Алексеевна, чэ, уоскуй, киһи наһаа өлөр-быстар проблемата буолбатах эбит. Учуутал үөрэнээччи олус наһаалаабытыттан кыһыйан туруорда ини. Уопсайынан, уон бииристэр учууталлары олус эккирэтиннэрэллэр. Эксээмэннэрэ муннуларын анныгар ыган кэлбитин да кэннэ кыһамматтар. Араастаан таҥна-таҥна уулуссаны эрэ кэриимнииллэр, – Альбина Николаевна, нуучча тылын уонна литературатын учуутала, бэйэтин санаатын биллэрэр.

– Чэ, ол Николаев Ньургун араастаан уларыттар-симэнэр таҥаһа да суох. Булан эттэххин, – Валентина Алексеевна өһүргэнэн, ааны күүскэ тыастаахтык сабан тахсан барар.

– Ама да кылаас салайааччытын иһин, олус көмүскэс. Бэйэтин төрөппүт оҕолоругар итинник өлөн-быстан кыһаныа суоҕа.

– Оннук, ол иһин ити кылаас учууталлары аанньа ахтыбат. Хаардыы хаамаллар.

– Ити быыһыгар кылаас салайааччытыгар, тустаахха, күн ахсын иһэр-аһыыр төрөппүтү кытта алтыһара эмиэ ыарахан. Дьиҥинэн, ыарахан кылааһы ахсыстан ыла сыһан-соһон сүрдээҕин үлэлэстэ. Хайа да учуутал ити кылааһы ылыан баҕарбатаҕа эбээт. Оҕолор төрөппүттэринээҕэр да үгүс бириэмэни атаарар быһыылаах, – учууталлар буолбут айдааны ырытыһан, аймалаһа түһэллэр.

Ити кэмҥэ Аркадий Анатольевич сурунаал кыбыныылаах, илиитэ бүтүннүү миэл буолан киирэн кэллэ.

– Хайа, Аркадий Анатольевич, тыыннааххын дуу? Сибилигин Валентина Алексеевна сиэх-аһыах курдук туттан-хаптан тахсыбыта, – Матрёна Григорьевна күлэ тоһуйар.

– Суох… Оҕолорун көмүскэһэн дьаабыланар ини. Билигин көрүдүөргэ утарыта ааһыспыппыт. Ол иһин ылардаах баҕайытык көрөн ааспыта. Николаев Ньургуҥҥа хайдах да «үһү» туруорар кыаҕым суох. Үөрэппэт. Үөрэтэрэ-ааҕара буоллар «түөркэ» да үөрэниэн сөп. Эбиитин сүрэҕэ суох, – Аркадий Анатольевич тирээпкэ булан илиитин соттор.

– Чэ, уһун перемена бүттэ. Бары да оҕолор тустарыгар буһа-хата сылдьаммыт бэйэ-бэйэбитин кэрбэһэн аҕай биэрэбит. Ньургун үчүгэйдик үөрэниэн дьиэтигэр усулуобуйата суоҕун бэркэ диэн билэбит, олус тутуспакка, үөрэҕин бүтэртэрэн кэбиһиэххэ баар этэ. Онтон кутуруктуу оонньоотохпутуна, бука, эһиил эксээмэн туттара кэлэрин, дьэ, билбэтим. Аармыйаҕа барыа, онтон харахпыт ортотугар, ханна да үөрэммэккэ-үлэлээбэккэ, дэриэбинэҕэ ускул-тэскил сылдьара чуолкай. Онон тугу туһанабыт? – Анна Денисовна, кырдьаҕас учуутал, сөбүлээбэтин биллэрэр.

– Оччоҕуна тоҕо үөрэтэбит? Үөрэппэккэ таһаартаан иһиэҕиҥ ээ, – Аркадий Анатольевич эппитин төлөрүтэр санаата суох.

– Баччааҥҥа диэри билии биэрдэрбит диэн үөрэтэ сырыттахпыт дии. Ол эрээри, оскуоланы бүтэрэллэрэ балтараа ый хаалбытын кэннэ, тутуһар-хабыһар табыллыбат. Оҕо инники дьылҕатын эмиэ өйдүөххэ наада, – Анна Денисовна, кэпсэтии бүппүтүн түмүктээн, улахан тэскэйбит суумкатын ылан, тахсан барар. Кини алын кылаас учууталынан 35 сыл үлэлээн, төһө да билигин 60 сааһын туоллар, оскуола администрацията тохтотуон баҕарбат. Үөрэнээччилэргэ чиҥ билиини биэрэринэн, улууһу ааһан, өрөспүүбүлүкэ биир тарбахха баттанар үтүөлээх учуутала.