Читать книгу Waaisand - Louisa du Toit - Страница 4

Dis vir Berna ’n ongekende weelde om vanaand die tweetjies lank, deeglik en rustig te kan bad. Sy help hulle fluks speelgoed aandra, alles wat kan drywe of piep of kwaak. Daar was voorheen aande wat sy maar net die ergste vuil moes afvee en ’n toebroodjie prakseer voordat hulle aan die slaap raak, doodmoeg. En die grootste deel van hulle kindermoegheid is emosioneel, want hulle is gedurig besig om te wag, wag, wag. Wag dat sy opdaag. Sy, wat die son én die maan in hulle bestaan moet wees. Terwyl sy nooit týd het nie, en dit vir hulle moet probeer wegsteek.

Sy het reeds die krane oopgedraai en vir Mientjie begin uittrek, toe Ronnie nog weier om te kom. Iets in die woonkamer moet hom baie boei, maar hy kom tog gou genoeg toe hy hoor dat daar pret aan ’t ontwikkel is. Berna is vreemd, amper onnatuurlik opgeruimd terwyl sy met hulle speel en jil, water uit die spons op hulle koppe druk, “kwek-kwek” namens die eendjiehouer waarin die badskuim is.

Eers toe sy hulle begin afdroog, bars die seepbel wat haar gemoed die afgelope ure was, en die werklikheid sak opnuut op haar toe. Werkloos. Weg uit hierdie woonstel … waarheen? Die uitnodiging van Dawie de Vries lyk nou, met die afstand wat tydsverloop bring, onwerklik en onmoontlik. Hy het sekerlik maar net gaaf probeer wees. En het sy bowendien die reg om haar kinders te ontwortel en verplant, met die risiko dat dit dalk nie daar anderkant uitwerk nie?

Met ’n stil, eindelose geduld beantwoord sy die talle vrae uit die kleutermonde, trek sy hulle slaapklere aan en blaas hulle hare droog, iets waarvoor daar normaalweg net nooit tyd was nie.

Toe sy op ’n keer verby die telefoon loop, sien sy die gehoorbuis eenkant lê. Dan is dit waarmee Ronnie aan ’t kwaaddoen was toe hy moes kom bad. Of sou die foon gelui, en hy probeer antwoord het? Met die geraas van die lopende water in haar ore, sou sy dit nie kon hoor nie. Daar is geen reaksie op haar ge-hallo nie, dus sit sy dit met ’n skouerophaling terug. Wie ook al gebel het, moet maar net weer bel. Sy is in niemand se diens meer nie, en sy betaal self haar rekening. Haar driejarige kind kan probeer antwoord as dit hom behaag, al maak hy nie ’n sukses daarvan nie. As dit Julia was, sou Ronnie dit darem kon oordra. Al wat sy nou uit hom kry, is: “Ek het hom teen my legtel-ool gehou. Is dit leg, of moet ek hom teen my linkel-ool hou?”

“Enige oor, patatta,” verseker Berna hom laggend, “solank dit net ’n oor is wat kan hoor. En onthou om altyd vir Mamma te kom roep.”

Sy besluit om lekker kos te maak, ’n soort galge-oordaad. Daar is nog ’n groot T-beenskyf, gelukkig gemarineer in die yskas, asook ’n blikkie sampioene. Dit sou naweekkos wees, maar sy is nou lus daarvoor. Met ’n bietjie gestoomde groente daarby, sal sy voel dat haar kinders ’n slag ’n gebalanseerde maaltyd kry. Ook dalk glad nie so vanselfsprekend in die afsienbare toekoms nie.

Sy is besig om die heel sagte filetgedeelte van die geroosterde vleis vir die twee kleintjies in blokkies te sny, toe die klop aan haar voordeur kom.

Gelukkig darem, dink sy toe sy gaan oopmaak, dat sy vir enige smous net nee kan sê. En, as hy aandring: “Jammer, ek is werkloos.” Sy beproef die woorde saggies op haar tong toe sy die deur op ’n skreef oopmaak en vir Christiaan Hartogh daar sien staan.

Sonder dat sy die veiligheidsketting afhaal, praat sy met hom: “Indien dit oor kantoorwerk gaan … jammer, ek is nie meer in u diens nie.”

“Dit gaan nie oor kantoorwerk nie.” Sy stem is gedemp, amper deemoedig. Sy kry die gedagte dat hy dalk om verskoning kom vra. Hy wil sekerlik nie ’n nuwe kans kom waag nie. Wat dink hy? Dat ’n weduwee noodwendig uitgehonger en desperaat vir enige man se lyf sal wees?

Die twee kinders is gelukkig ’n doeltreffende afweermiddel. As sy net haar selfbeheersing kan behou; hy kan darem sekerlik nie die woeste geklop van haar hart sien en hoor nie. Sonder ’n verdere woord haak sy die ketting uit en maak die deur wyer oop.

Hy kom versigtig binne, beslis met groot voorbehoud. Sy is meteens nie meer bang dat hy gisteraand se toertjies sal probeer herhaal nie. Toe hy binne is, kyk hy ietwat verbaas na die tweeling. Hulle staan aan weerskante van haar, elkeen met ’n bakkie kos in die hand, en beskou hom nuuskierig terwyl hulle tussendeur hap uit die teelepels wat deur nog dom handjies gehanteer word. “Ek het nie geweet …” begin hy. “Ek bedoel, van jou kinders nie, ek het net geweet jy is alleenlopend.”

Sy antwoord nie. Wat wil hy hê moet sy sê? Ja, liewe meneer Hartogh, ontsien tog my krosie en vat my weer in diens, ek sal lewenslank die stof van jou skoene aflek daarvoor … Wel, as dit is wat hy wil hoor, sal hy lank wag.

“Toe antwoord een van hulle netnou toe ek bel.”

“Dit spyt my. Ek het nou-nou eers gesien die gehoorbuis lê eenkant. Maar aangesien dit my tuiste is en nie ’n kantoor nie, is ek nie van plan om verantwoording te doen daarvoor … of die kind te straf nie.”

Sy voel genadiglik dat sy eindelik in beheer is. Gisteraand, toe hy haar met mening aan sy wellustige wil wou onderwerp, was dit op sy terrein; en vanoggend toe hy haar gedwing het om te bedank, ook. Maar nou staan sy op eie voete op eie bodem, al is dit gehuurde bodem wat sy dalk binnekort sal moet verlaat. Dit hoef hy nie te weet nie.

“Dit was ook nie my idee nie,” weerlê hy. “Ek het maar net gedink om wat ek netnou oor die telefoon wou sê, liewers persoonlik te kom sê. Ek was minute lank op die telefoon en ek het … wel, ek het gehoor hoe jy met jou kinders speel en gesels en hoe … hoe geduldig jy is …” Hy stamel sowaar.

“En dalk het u selfs gewonder by wie ek hulle gisteraand op kort kennisgewing gelos het toe ek u moes gaan ‘bystaan’?”

Sy gelaatskleur verdonker. “Gisteraand was ’n fout. ’n Groot oordeelsfout. Ek weet dit nou. Het jy nog nooit ’n fout gemaak nie?”

“Baie. Soos gisteraand.”

“Vanmôre was ook ’n fout,” sê hy . “Die werk is vanaand reeds in chaos.”

“Is Cathy nie goed genoeg … ek bedoel, op alle terreine nie?”

“Los nou maar die sarkasme, mevrou Joubert. Kan ons nie die saak soos grootmense bespreek nie? Ek het baie sleg gevoel nadat u vanoggend daar uit is. Toe het my bui bedaar, en kon ek redelik begin dink. My donker sy het ’n wyle oorgeneem, ek erken dit. En daarby het ek jou heeltemal verkeerd gelees. Ek was seker jy is net so bewus van my soos ek van jou, al die maande.”

Sy wens hy wou liewer by die “u” bly, dit was veiliger.

Gelukkig verwag hy nie ’n antwoord hierop nie, want hy gaan met ’n skewe glimlag voort: “Wat meer is, my pa gaan my sleg uittrap as hy terugkom en jy is weg.”

Die tweeling het belang verloor in ’n grootmensgesprek wat bo hulle begripsvermoë is, en hulle sit nou soet by die gedekte ronde tafeltjie en eet.

“Die kos ruik lekker,” sê Christiaan Hartogh, die man in hom ’n oomblik lank verdring deur die ewige seun.

“Dankie,” sê Berna, en voel ongasvry om hom nie vir ete te nooi nie. Maar daar is in elk geval nie genoeg kos nie, en so ’n intieme samesyn sou haar ook net saf kon maak vir nuwe toenadering.

Want natuurlik is hy reg; sy was al hierdie maande wel deeglik bewus van hom, en dit sou kon herleef. As hy hom so gedra soos vanaand, beslis. Daarom is dit beter dat hy gaan. Dit sal dom van haar wees om haar ’n tweede keer bloot te stel aan verraad en vernedering.

“Dalk het ek my nie duidelik genoeg uitgedruk nie,” sê Hartogh met ’n diep asemhaling. “Ek het jou kom vra om terug te kom werk toe.”

“Baie dankie, maar ek is reeds ’n ander betrekking aangebied.”

Hy swyg ’n oomblik. “Moenie bluf nie,” sê hy dan.

Sy haal haar skouers op en staan deur se kant toe om aan te toon dat die besoek, wat haar betref, afgeloop is. “U hoef dit nie te glo as u nie wil nie, meneer Hartogh. Ek het volkome vrede met wat u glo en wat nie.”

Hy kyk haar lank aan, maar haar blik wyk nie ’n aks voor syne nie. “Moet nooit sê: ‘Fonteintjie, ek drink nie weer van jou nie’,” sê hy eindelik.

“Nee, dit sê ek nie. Maar as sy water bitter proe, soek mens soeter by ’n ander bron.”

“Jy vergewe my dus nie,” besluit hy. “Dis seker jou goeie reg.”

Waar sy met gevoude arms in die deur slaan, kyk sy hom onbeskaamd agterna. Hier is nie ’n hyser nie, maar dis net een stel trappe tot onder. Laat hom bietjie oefening kry. Op kantoor sou sy nooit haar arms vou nie, in lyftaal beteken dit dat jy ’n hek toemaak. Wel, hierdie hek is beslis gegrendel. Sy wens sy kan tevrede voel, asof sy hom lekker teruggekry het. Maar al wat sy voel, is ’n vreemde heimwee oor verspeelde en verbroude kanse, en oor al die ou seerkrye van die verlede waarmee ’n mens geen raad weet nie.

Daar is ook ’n soort selfverwyt omdat sy nie vir Christiaan Hartogh kan help dra aan dit wat sy hom pas aangedoen het nie. Sy gewaar ’n versaktheid in sy andersins ferm skouerlyn. Hy is ’n man van sowat dertig, en een wat daarvan hou om intens te leef. Daar word heelwat agteraf gesinspeel dat die van Hartogh so na aan “hartstog” lê. Sy kan maar net raai dat die lewe so iemand ook al ’n paar taai klappe moes gegee het.

Om by haar skoonouers te kom, lê altyd soos ’n berg voor Berna. Dat die kleintjies ook nie danig opgetoë is nie, bied weinig troos. Aan haar eie ma het hulle ook nie veel nie. Dié het haar ’n klompie jare gelede in ’n dwase tweede huwelik begewe. Om in hierdie situasie te oorleef, het sy al haar kragte nodig en bly daar vir haar dogter weinig aandag oor, vir die kleinkinders net mooi niks.

Dan het sy ook nooit ’n geheim daarvan gemaak dat Ronald Joubert nie haar goedkeuring weggedra het nie. “’n Regte mamma-se-seuntjie”, was haar oordeel kort en klaar. En al het sy sedertdien self ’n groter keusefout begaan, val eie foute vir haar skynbaar in ’n meer onstrafbare kategorie as dié van kinders, veral as dit ’n enigste kind is.

Haar skoonmense het ’n mooi plek, dit moet Berna toegee. Julia Joubert het ’n hand vir tuinmaak, soos vir honde en katte. Menigmaal het Berna al gedink, nie sonder ’n tikkie wrewel nie: plante en diere vra nie vrae nie, kan nie terugpraat nie, vergewe alles. Met mense het jy meer kundigheid nodig, en moet jy meer druk uitoefen om jou wil te laat geld. Ron Joubert het onlangs afgetree na ’n halwe leeftyd in die mynwese, waar hy ’n hoog genoeg pos beklee het om meer as goedversorg verder te kan lewe.

Terwyl hy hiervoor geswoeg het, het Julia vir sosiale status geswoeg. Daar is geen ding waarop sy nie dien en geen prestigefunksie wat sy nie bywoon nie, maar die bittere ironie is dat die stoele aan weerskante van haar meestal leeg bly totdat daar geen ander sitplek meer vir die laatkommers beskikbaar is nie.

Niemand soek haar op nie, nie eens haar man nie, al deel hulle dieselfde huis. Haar twee dogters wat elders woon, kritiseer haar doen en late van ’n kant af. Dis slegs teenoor ’n buitestander soos Berna dat hulle die geledere sluit. Vir dit alles vergoed Julia ruimskoots deur haar met die allerbeste aandag en selfprysinge te vertroetel. Sy kan tog so heerlik speel met haar persoon asof die hele wêreld ’n kleuter is en sy die enigste speelding.

“Ek het vir Ron gesê ek is seker jy kom vandag,” sê Julia toe Berna met die tweeling aankom by die skuifdeur wat op die patio uitkyk. Julia staan in die deur soos ’n vorstin wat oudiënsie verleen. Ten spyte van haar intense strewe na sosiale aansien, kon sy nooit die slag aanleer om treffend aan te trek nie, een van die dinge wat haar dogters haar knaend voor die kop gooi. Vandag lyk sy soos ’n oorgroeide tiener met klere wat te styf om haar vol postuur span. Haar hare is ’n wortelkleur.

Dat Berna gekleed is in ’n bedeesde maar elegante bloes en romp, en dat haar hare hulle eie natuurlike kleur het, beëindig skynbaar dadelik die sukses van die besoek. “Jy moet jou hare ook ’n bietjie opvrolik, Berna,” sê Julia. “Die lewe is vaal genoeg, dat ’n vrou nie nog vaal hoef te lyk ook nie. Middag, Julia-se-ou-bondeltjies-pragtigheid!” Hoewel Julia hierdie geykte troeteltaal in die meervoud gebruik, is dit vir Ronnie wat sy optel. Berna lig dadelik vir Mientjie op haar eie heup en gee haar ’n drukkie.

“Jy moenie vir Hermina so voortrek nie,” sê Julia, “’n kind is baie gevoelig daarvoor.”

“Jy trek dan vir Ronnie so voor,” sê Berna doodkalm. Nie dat sy hoop om hiermee agter Julia se skanse in te kom nie, want dié is ondeurdringbaar. Julia het net ’n mond, nie ’n oor nie. Geen dialoog vir haar nie. Berna loop agter haar skoonma die huis binne. “Waar sit jy, Julia, dan kom ek ook daar sit.” Sy het haar vroeg daarmee versoen om Ronald se ouers op die naam te noem, aangesien ’n ysige stilte haar eerste poging tot “tannie” begroet het. En “mevrou” kon sy tog nie aanhou sê nie. So het “Pa” en “Ma” nooit aan die beurt gekom nie.

“Sit? Ek sit?” Julia lag vergewend. “Die dag as jy my sien sit, moet jy weet ek is nie meer Julia Joubert nie.” Sy spreek dit “Djoelia Djoebêr” uit. Dit was ’n groot en dankbare meevaller toe die lewe vir Julia hierdie welluidend rymende getroude naam geskenk het. Berna skaam haar nie eens meer vir hierdie soort gedagte nie, want dis dikwels haar enigste verweer.

“Nee, ek is mos aan ’t reël vir die baie groot welwillendheidstee vir gades van erelede van die …”

Berna skakel innerlik gerieflik af terwyl dit tog lyk of sy luister, een van die oorlewingskunsies wat sy in die sakewêreld aangeleer het.

“Waar is Ron?” vra sy toe sy dit gepas ag. Vra sy te gou, kan Julia, doodjaloers op haar man, dink dat Berna reddeloos verlief op haar skoonpa is. Wag sy te lank, dink Julia dat Berna skandelik ondankbaar is oor “alles wat ek en Ron vir haar en die kinders doen”. Die “alles” sluit dan die geldnootjie in wat elke kind met elke kuier ontvang, en ’n geheimsinnige verwysing na Ron se testament. Berna sal nie verbaas wees as laasgenoemde neerkom op sowat vyf persent vir elke kleinkind nie, betaalbaar op vyf en twintig, en met die uitdruklike bepaling dat Berna of ’n volgende eggenoot nie die hande daarop mag lê nie.

“Ron?” eggo Julia, en haar gegrimeerde oë dans onrustig rond sonder om iewers te vestig. ’n Ontwykende blik. “Seker maar hier iewers rond, hy is nogal bedagsaam as dit by my vol program kom.” Wat stellig beteken dat Ron kaal blaarslaai en sardiens op roosterbrood vir middagete gehad het. In hierdie huis het Berna geleer dat alles wat blink, nie goud is nie.

Ron kom egter tydens die hele besoek nie te voorskyn nie. ’n Vermoede wat Berna lankal koester, du sterker na vore. Sy het Ron een keer met ’n vreemde vrou by ’n voetoorgang sien wag, sy hand onder haar elmboog. Sy was in spitsverkeer en kon nie deeglik kyk nie, het aldus die man net skuinsweg gesien. Maar die hele wese was dié van Ron Joubert.

Toe sy dit durf noem het teenoor Annalien, die enigste een met wie sy met hierdie vertroulike tipe inligting gedeel het, het Annalien net geglimlag. “Ja, jong, van mans en hulle skelmpies weet ek ook.” Annalien se man was een wat letterlik Annalien se beursie leeggemaak het voor hy vir goed na sy skelmpie toe is.

“En hoe gaan dit met die twee kinders by daardie oppasvrou?” As Julia uitvra, is dit nie op die verkryging van inligting gemik nie, maar op suspisie en aanklag. Berna weet al hoe om dit te systap, maar vanmiddag speel sy oop kaarte: “Hulle is nie meer by haar nie, Julia. Ek het hulle weggevat.”

Julia, wat bly moet wees omdat al haar profesieë teen hierdie dagmoeder en die buurt waar sy woon waar geword het, kyk geskok op. “En nou? Aan die verwaarlosing oorgelaat? Ek het jou lankal gesê ek sal hulle by my vat. Dit hoort so. Ronald was my enigste seun, ek is dit aan sy nagedagtenis verskuldig.” Dat Ron Senior ’n aandeel in sy seun se ontstaan en bestaan gehad het, blyk nie spesifiek nie.

“Hulle is nie aan die verwaarlosing oorgelaat nie, Julia. Ek het my werk bedank. Ek gaan weg, platteland toe. Ek het daar vir my werk gekry.” Noudat Berna dit wat blote voorneme was so in woorde stel, word dit ’n vaste besluit.

Julia se geskoktheid ken geen perke nie. Haar hand vol vroeë ouderdomsvlekke (dit kan sy nie doeltreffend weggrimeer nie) klem om die goue hangertjie wat die te diep V van die styfpassende bloes versier. ’n Cleavage is een ding, ’n spillage is iets anders, sê Annalien altyd, en van Julia se verslappende boesem is dit waar. By snykunde sal sy nie uitkom nie, doodgewoon omdat sy reken sy is perfek.

“En dan? Die familiebande?” Julia gee bevel dat haar oë vol trane moet skiet. “Dit sou nie Ronald se wens gewees het nie. En dis nie dat hy gekies het om so vroeg heen te gaan nie.”

Berna reageer nie op hierdie bedekte verwyt nie. Sy het dit immers al honderd keer aangehoor. Julia sal dit nooit aanvaar dat Ronald eintlik op Berna se plek gesit het toe die ongeluk plaasvind nie. Berna moes naamlik bestuur, want hy was na ’n hewige partytjie nie daartoe in staat nie. En hy was vies daaroor, en vasbeslote om sy tas te pak sodra hulle tuiskom, “want jy ag my nie meer nie”.

Maar sy wil nie in bitterheid aan hom dink nie. Sy het twee fraai kinders van hom, en hy en sy het hulle goeie oomblikke saam ook gehad. Daarvan getuig die talle foto’s in Julia se fotohoekie in die woonkamer. Berna wou al so graag die een gevra het waarop sy om Ronald se nek hang op ’n studentekamp, maar Julia bewaar dit jaloers. Die trui wat Ronald op die foto aanhet, is naamlik deur haar gebrei, en sy soek daardie verdwene trui al meer as ’n jaar lank by Berna.

“In elk geval, Julia, ek het maar net kom sê. Lig asseblief vir Ron ook in. En ek sal die kinders nog vir ’n hele naweek na julle toe bring. Sonder my,” voeg sy by toe sy Julia se wenkbroue die vraag sien vorm.

“Toe ek jou vanmiddag hier sien aankom, toe weet ek sommer jy is uit die werk uit,” sê Julia, getroos deur haar gewaande profesie. Sy wil so graag as ’n wyse vrou bekend wees.

“Maar jy was altyd goed met voorspellings,” prys Berna vroom. “Onthou, jy was die eerste een wat gesê het ek verwag ’n tweeling.” Sy was toe, vroeg reeds, so geil uitgedy soos ’n koei.

“En dit was toe ’n tweeling!” roep Julia uit en kyk triomfantelik na die tweetjies wat redelik bedees die kuier sit en verduur. Aan Ronald en die susters se weggepakte speelgoed sal die tweeling nooit durf raak nie … Net soet kyk, hoor, nie breek nie.

“Moet dit dan liewer nie vir hulle wys nie,” het Berna haar eendag bitsig belet. Hoe bitter min verstaan Julia van ’n kind se psige. Haar eie kleintyd het sy waarskynlik uit haar selektiewe geheue gesny.

Nog ’n besoek oorleef, dink Berna toe sy met ’n gevoel van verligting die smaaklose binnehuis verlaat en deur die mooi namiddagtuin loop. Geen geldnootjies vandag in die handjies gedruk nie.

Sou Annalien al tuis wees? Sy is, merk Berna toe sy parkeer en Annalien se afgeleefde motortjie sien staan. Soos gewoonlik, word haar beste aandag eers aan die tweeling gegee voordat sy by Berna uitkom.

“En toe?” vra sy eindelik, en skink vir haarself koeldrank uit Berna se klein yskas. Sy is kaalvoet en ontspanne, ’n heerlike vroumens. Haar man moes gek gewees het om haar te los.

Om die een of ander rede vertel Berna haar nie van Hartogh se versoek van gisteraand, dat sy terug werk toe moet kom nie. Sy het genoeg probleme om daardie besoek en haar gevoelens daaroor aan haarself te verwoord, wat nog te sê aan iemand anders.

Dus bepaal sy haar by die belangriker mededeling. “Ek was vanmiddag by my skoonmense, Annalien. En ek het net skielik besluit genoeg is genoeg. Ek is nou klaar met wik en weeg. Ek gaan daardie sprong Rensdal toe waag.”

“Doen dit, ja,” sê die immer onblusbare Annalien, met dieselfde drif as waarmee sy ’n reis om die wêreld sou aanraai. “Dan kan ek vir jou daar kom kuier. Soek solank vir my ’n lekker vet skaapboer uit, ek bedoel ’n boer met lekker vet skape.”

“Wat laat jou dink ek sal hom nie vir my vat as ek een kry nie?” lag Berna.

“Wel, as daar een met maer skape vir my oorbly, sal ek ook maar tevrede wees. Jy weet mos ek gun vir jou net die beste, goeie vriendin.”

“Ek weet, Annalien. En vir jou sal ek mis. Jy was altyd ’n vars bries tussen daardie klomp op kantoor, en my kinders se tweede ma.”

“Hoe dink jy moet ek voel, om hier agter te bly? En om sonder my twee goetertjies te wees?” Sy versmoor hulle halfpad met soene dwarsoor hulle mollige gevreetjies, en hulle laat hulle dit welgeval met skaam glimlaggies. “En op kantoor, moenie praat nie! Almal staan vandag in bondeltjies en skinder en Hartogh is so bot, jy kan met hom toor.”

Nog steeds vertel Berna haar nie van gisteraand nie. Laat wat verby is, verby wees. En laat wat moet kom, dan tog maar vinnig kom.

“Ek het vir my woonstel nog ’n kontrak vir amper twee maande, Annalien. Jy kan dit erwe, dis ’n bietjie groter en front noord. Vir die twee maande kan jy verniet bly. Ons meubels sal voorlopig saam hier kan inpas, tot ek weet of ek myne Rensdal toe moet laat kom.”

“Moet nooit sê ou Annalien bedank die krummels wat na haar kant toe kom nie, hoor.”

Dit klink lughartig genoeg, maar Berna sien onvermydelik hoe haar vriendin trane in Mientjie se krulle wegvrywe.