Читать книгу Wielcy władcy - Marcin Król - Страница 7

Co to jest wielka polityka i kim są wielcy politycy? Czy wielka polityka jest możliwa w Europie w czasach nowożytnych i jakich wymaga polityków? Czy wielcy politycy mają podobne umiejętności, talenty, zasady działania? Pytania te zadałem sobie znużony nieco zarówno dominacją przeciętności, jaką obserwujemy w naszych czasach, jak i narzekaniem na tę przeciętność, bo z narzekania nic nie wynika. Postanowiłem więc dokładniej przypatrzyć się osiągnięciom i sposobowi działania wielkich polityków. Jednak jakie tu przyjąć kryteria, kto jest wielkim politykiem, a kto tylko niezłym lub przeciętnym, czy – wreszcie – każdy, kto pełni funkcję polityczną, jest w ogóle politykiem?

Przyjąłem zatem następujące kryteria: wielki polityk to ten, który zmienia świat i robi to skutecznie oraz z sukcesem. Wielcy politycy, którzy przegrali (Napoleon, Józef Piłsudski) zostali pominięci. Zmiana świata musi być zmianą na lepsze, dlatego wybitni politycy, którzy tego nie potrafili dokonać (Metternich, Aleksander I) także zostali pominięci. W pewnym sensie wielkimi politykami byli ludzie bardzo źli, jak Hitler czy Stalin, ale ani nie odnieśli trwałego sukcesu, ani nie zmienili świata na lepsze.

Pole wyboru uległo więc poważnemu ograniczeniu. Dodałem jeszcze jedno kryterium: wielki polityk to ten, kto ma wyobrażenie na temat tego, czego chce dokonać i potrafi znaleźć odpowiednie sposoby. I wreszcie; wielki polityk europejski to polityk, którego stale pamiętamy i który ukształtował w istotnej mierze nasze myślenie i nasze wyobrażenia o świecie.

Jeżeli zastosować w całej rozciągłości wszystkie te kryteria, to okaże się, że wielkich polityków było bardzo niewielu. Ja znalazłem w czasach nowożytnych tylko czterech: Richelieu, Bismarcka, Churchilla i de Gaulle’a. Zapewne można się zastanawiać, czy kogoś nie należałoby dodać do tej listy, ale nie sądzę, by było to możliwe, jeżeli mamy przestrzegać przyjętych kryteriów.

Nie miałem zamiaru opisywać całej ich działalności politycznej ani historii życia, bo książek na ten temat jest bardzo wiele, ale starałem się znaleźć to, co stanowi o istocie polityki. Unikałem jednak rozważań teoretycznych, mam nadzieję, że czytelnik na podstawie moich opowieści sam sens i specyfikę wielkiej polityki będzie mógł odnaleźć.

Czy moich czterech bohaterów cokolwiek łączyło? Otóż – ku mojemu zaskoczeniu – bardzo wiele. A przede wszystkim wielkie talenty osobiste. Byli to ludzie o wyjątkowej pamięci, wyjątkowej zdolności do skupienia i intensywnej pracy, niezwykłych umiejętnościach podejmowania decyzji często na podstawie intuicyjnych przesłanek. Byli to także ludzie wysoko ceniący tradycję i kulturę, znający się na literaturze i innych sztukach, słowem – ludzie zdolni nie tylko do polityki, ale po prostu bardzo inteligentni. Czy wielki polityk zatem musi być bardzo inteligentnym człowiekiem? Musi.

I na koniec: byli to ludzie mający dobre mniemanie o samych sobie i zarazem zdolni do autokrytycznej refleksji, która nie zawsze przychodziła na czas. Jednak pewność siebie, pewność dobrze rozumiana i uzasadniona była niezbędna. Tylko bowiem dzięki takiej pewności w trudnych momentach historii i życia społeczeństw można się nie wahać, nie tracić czasu na myślenie o obronie i na próby uniknięcia stanowczej decyzji, lecz podjąć problemy z całą odpowiedzialnością, świadomością ryzyka, ale też bez wątpliwości co do raz wybranego kierunku postępowania.

Dla ciekawości czytelników omówiłem bardzo skrótowo poglądy wielkich nowożytnych myślicieli politycznych. Niekoniecznie mieli oni wpływ na polityków, ale polityka i myśl polityczna – jak wierzę – towarzyszą sobie na tej samej drodze, chociaż nie zawsze posuwają się nią równocześnie.