Читать книгу Труды Республиканской научно-практической online-конференции «Образование XXI века: проблемы, тенденции и перспективы» - Николай Сергеевич Лустов - Страница 7

Республикамыздағы халықтың тұрмыс деңгейінің, қазіргі таңдағы актуалды проблемасын зерттеу

(М. Х. Дулати атындағы

Тараз өңірлік универитеті, Тараз қ.)

ӘӨЖ 330 (08:25)

Қазіргі әлемде мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне жаңа сын-қатерлер мен қатерлердің пайда болуына қарамастан, халықтың өмір сүру деңгейінің төмендігі және меншіктің саралануы елеулі ішкі қауіп ретінде қалып отыр. Мемлекет азаматтарға қатысты өзінің әлеуметтік функциясын әлеуметтік стандарттар жүйесі арқылы жүзеге асырады, олардың бірі ең төменгі тұтыну себетінің құнымен анықталатын ең төменгі күнкөріс деңгейінің мәні болып табылады. Ең төменгі күнкөріс деңгейін есептеу әдістемесіне өзгерістер енгізу қажеттілігін негіздеді, бұл қабылданған нормалар мен материалдық игіліктер мен қызметтерді нақты тұтыну арасындағы қалыптасқан алшақтықты азайтуға және халықтың өмір сүру деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.

Әлеуметтік бағдарланған нарықтық экономикаға көшу қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы өзгерістермен сипатталады.

Осыған байланысты бұл мәселені тереңірек зерттеу, халықтың өмір сүру деңгейін бағалау, бақылау және реттеудің әдістемелік тәсілдері мен құралдарын әзірлеу және енгізу қажеттілігі туындады.

Халықтың өмір сүру деңгейі ең маңызды әлеуметтік-экономикалық категория ретінде бүкіл әлемде қолданылады, әлеуметтік дамуды, әлеуметтік-экономикалық процестердің барлық алуан түрлілігін көрсетеді.

Халықтың өмір сүру деңгейі маңызды әлеуметтік категориялардың бірі болып табылады. Халықтың өмір сүру деңгейі деп халықты қажетті материалдық игіліктермен және қызметтермен қамтамасыз ету, оларды тұтынудың нақты деңгейі және осы тауарлар мен қызметтерге ұтымды (негізделген) қажеттіліктерді қанағаттандыру дәрежесі түсініледі.

Өмір сүру деңгейі қоғамның әлеуметтік-экономикалық өмірінде маңызды орын алады. Өркениетті елдерде халықтың лайықты өмір сүру деңгейі мен сапасын қамтамасыз ету мемлекеттің басты міндеті болып табылады. Нарықтық экономиканың заманауи қайта құруларында өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыру мәселесі өте маңызды болып отыр. Қоғам өмір сапасы мен деңгейін арттыруға қатысты үнемі өсіп келе жатқан үміттерді мемлекеттік саясаттың әлеуметтік функциясымен байланыстырады. Елдегі одан әрі қайта құрулардың бағыты мен қарқыны, сайып келгенде, қоғамдағы саяси, демек, экономикалық тұрақтылық көп жағдайда осы мәселені шешуге байланысты. Осыған байланысты бұл ұғымның мәнін, оның мемлекет өміріндегі рөлін нақты түсіну қажет. Соңғы жылдары бұл тақырып әсіресе өзекті болды, өйткені жаһандық экономикалық дағдарысқа байланысты өмір деңгейі мен сапасының көрсеткіштері айтарлықтай төмендеді. Дағдарыс бізді өмір деңгейі мен сапасының көрсеткіштері мен көрсеткіштеріне жаңаша қарауға мәжбүр етті. Өмір сапасы мен деңгейі қандай көрсеткіштерге байланысты екенін білу өте маңызды, сондықтан елдің экономикалық даму деңгейі мен халықтың өмір сүру сапасының құрамдас бөліктері арасындағы байланысты теориялық тұрғыдан зерттеу қажет.

Халықтың өмір сүру деңгейі маңызды әлеуметтік-экономикалық категориялардың бірі болып табылады. Экономистер, философтар, әлеуметтанушылар, дәрігерлердің әр буынының өкілдері оның мәнін жан-жақты түсіндіруге тырысты. Экономикалық әдебиеттерде халықтың өмір сүру деңгейін – өндіріс, тұтыну және өмір сүру құны тұрғысынан қарастырудың бірнеше тәсілдері бар.

Бірінші көзқараста өмір сүру деңгейі өндіргіш күштердің даму деңгейіне, қоғамдық өндірістің құрылымы мен тиімділігіне тікелей байланысты. Бұл жағдайда өмір сүру деңгейі деп өндіргіш күштер дамуының қол жеткізілген кезеңінде тұтынылатын материалдық, мәдени, тұрмыстық және әлеуметтік игіліктердің мөлшері және оларға деген қажеттіліктерді қанағаттандыру дәрежесін айтуға болады.

Халықтың өмір сүру деңгейі қоғамдық өндірістің дамуы мен өсуінің нәтижесі болып табылады. Екінші жағынан, қазіргі жағдайда қоғамдық тұтыну деңгейі мен құрылымының қоғамдық өндірістің өсуіне әсері артып келеді, бұл экономикадағы кері байланыстардың функционалдық рөлінің жоғарылағанын көрсетеді.