Читать книгу Goodbye i wybrane opowiadania - Osamu Dazai - Страница 5

Wstęp

Osamu Dazai (właśc. Shūji Tsushima, 1909–1948), jeden z wybitnych pisarzy japońskich dwudziestego wieku, w swojej ojczyźnie wciąż cieszy się wielką popularnością. Jego dzieła są ekranizowane w formie filmów aktorskich i animacji, on sam jest jednym z bohaterów bestsellerowej serii komiksów Bungou Stray Dogs: Bezpańscy literaci. Z pewnością niemały udział w niesłabnącym zainteresowaniu postacią Dazaia ma dramatyczny życiorys pisarza, jednak największym walorem pozostaje jego twórczość: poruszająca tematy aktualne i dla wielu czytelników bliskie, równocześnie przystępna i atrakcyjna językowo.

O ile najpopularniejsze powieści Dazaia od dłuższego czasu są dostępne po polsku – m.in. powieść Zmierzch od 2001 roku (wydana przez Wydawnictwo Akademickie Dialog w tłumaczeniu Mikołaja Melanowicza) – o tyle bogaty dorobek jego krótszych form bardzo długo pozostawał w dużej mierze niedostępny dla polskiego czytelnika. W 1986 roku Państwowy Instytut Wydawniczy zawarł w swoich zbiorach poświęconych literaturze japońskiej dwa utwory^[1]: Rybką być w tłumaczeniu Blanki Yonekawy (w zbiorze Ballada o Narayamie) oraz Mój mąż, Villon w przekładzie Krystyny Okazaki (w zbiorze Tydzień świętego mozołu), jednak na następne opowiadania Dazaia przyszło czekać ponad trzydzieści lat – w zeszłym roku nakładem Wydawnictwa Akademickiego Dialog ukazały się Otogizōshi: Księga japońskich opowieści (w przekładzie Katarzyny Sonnenberg-Musiał) i Uczennica (w tłumaczeniu Igi Rutkowskiej).

Niniejszy tom prezentuje przekrojowy wybór opowiadań Dazaia ułożonych chronologicznie – od początku jego kariery pisarskiej aż po ostatnią, niedokończoną powieść Goodbye. Wspomnienia, jeden z pierwszych utworów autora, wpisuje się w autobiograficzny nurt jego twórczości; przedstawia w nim swoje dzieciństwo z ujmującą szczerością. Jak sam wspominał w przedmowie: „Napisałem Wspomnienia w 1932 roku, miałem dwadzieścia cztery lata. Pracowałem nad nimi, uważając, by nie przedstawić samego siebie jako grzecznego, dobrego dziecka”^[2]. Tekst ten jest ważnym dokonaniem początkowego okresu twórczości Dazaia i istotną pomocą zapewniającą kontekst przy lekturze jego późniejszych dzieł. Prostota środków, jakich użył, by opowiedzieć o pierwszych kilkunastu latach swojego życia, jest uderzająca w porównaniu z drugim tekstem zbioru, Perłami błazeństwa, które powstały jedynie trzy lata później. To relacja z rekonwalescencji Yōzō Ōby – alter ego pisarza – po próbie podwójnego samobójstwa^[3]. Konwencjonalnie prowadzoną fabułę przeplatają liczne metatekstowe wtrącenia samego twórcy utrzymane w autoironicznym tonie; całość stanowi ciekawy eksperyment formalny i przykład tego, jak Dazai szukał swego autorskiego głosu. Oba te utwory pochodzą z debiutanckiego zbioru Lata schyłku wydanego w 1936 roku.

Autor raczej nie kojarzy się polskiemu czytelnikowi z komedią – a jednak w jego dorobku znajdziemy niemało tekstów o żartobliwym wydźwięku, czego przykład stanowią zawarte tu Opowieść o psie i W kwestii ubioru, opublikowane odpowiednio w 1939 i 1941 roku. Humor opiera się w nich na autoironii, narrator tych quasi-autobiograficznych tekstów przez cały czas zachowuje kamienną twarz, lecz jego potoczysta, momentami brawurowo przesadna fraza na pewno wywoła uśmiech u niejednego czytelnika.

Na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych Dazai stworzył kilka utworów czerpiących z tradycji zachodniej, między innymi sztukę teatralną Nowy Hamlet, opowiadanie Biegnij, Melosie, którego akcja rozgrywa się w starożytnej Grecji (do dziś jest czytane przez japońskich gimnazjalistów jako lektura szkolna) oraz zawartą w niniejszym zbiorze Naglącą skargę – opowiadanie w formie gorączkowego monologu, najbardziej udane spośród tych nietypowych dzieł.

Co ciekawe, zostało ono podyktowane przez Dazaia, a spisane przez jego żonę Michiko^[4].

Kolejnym tekstem wracamy do nurtu autobiograficznego w dorobku autora: Osiem widoków Tokio z 1940 roku pod względem nastroju przypomina Wspomnienia, jednak ponurą, depresyjną atmosferę rozjaśniają humorystyczne momenty; również konstrukcja tego utworu uwidacznia, jak bardzo rozwinął się warsztat Dazaia.

Żona Villona (opublikowana w 1947 r.), jedno ze szczytowych osiągnięć pisarza, przedstawia żywy obraz powojennej Japonii i przejmujący portret kobiety zmagającej się z ówczesnymi realiami, która nie traci jednak pogody ducha mimo dramatycznych wydarzeń. Zbiór reprezentatywnych opowiadań autora nie mógłby się obejść bez tego tytułu, co stworzyło okazję, by zaprezentować go w nowym przekładzie.

Osamu Dazai odebrał sobie życie 13 czerwca 1948 roku, była to jego piąta próba samobójcza. Przed śmiercią skończył prace nad powieścią Zatracenie, wstrząsającym rozrachunkiem ze światem – można by się spodziewać, że inne dzieło, nad którym pracował w ostatnich tygodniach życia, również będzie poświęcone zgłębianiu mrocznych zakamarków ludzkiej duszy. Nic bardziej mylnego: Goodbye to komedia, oparta na wartkich dialogach opowieść o „Don Juanie na opak”, jak pisał sam Dazai. Niestety pozostała nieukończona.

Czy mimo to warto ją przeczytać? Tak – choćby po to, aby docenić wszechstronność autora.

Niniejszy tom daje okazję do prześledzenia pisarskiej drogi Dazaia na różnych jej etapach, do przyjrzenia się, jak twórczo przetwarzał on wydarzenia ze swojej biografii, elementy tradycji innych kultur oraz prozaiczne aspekty codzienności, by na ich kanwie budować swoje utwory. Należy przy tym pamiętać, że prezentowany tutaj wybór stanowi jedynie ułamek bogatej twórczości pisarza – pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłości polscy czytelnicy będą mogli poznać ją znacznie dokładniej.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki