Читать книгу Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна - Рыгор Барадулін - Страница 4

Абабраць – прыбраць, упрыгожыць. Уся хата кілімамі (каберцамі) абабрана.

Абадвы́, абы́два – двое мужчын. Глядзелі абадвы рот разінуўшы.

Абалонь – кругляк, бярвяно без сарцавіны. Доўга ляжала бярно, стрыжань выгніў, абалонь засталася.

Абалынка – хмурынка, аблачынка. Набегла абалынка й сонейка схавала.

Абарэц – сетка лавіць рыбу. Абарцом троху й налавілі шчупачкоў.

Абасваíцца – асвойтацца, абвыкнуцца. Дзікаватая была котка, а цяпер абасваілася, аббылáся.

Аббіты – дасведчаны, абчасаны жыццём. Ты ж троху вопытны, аббіты малец.

Абвіднјцца – развіднецца, днець. Абвіднелася – тады й рушылі ў дарогу.

Абгаркі – абгарэлыя дошкі, бярвенцы. Цягала з пагáрышча абгаркі, хату лапіла, сенцы лапіла.

Абдаўжы́цца – залезці ў даўгі. Ён прыехаў, яна карміла, паіла яго, абдаўжылася.

Абдзёрак – кавалачак бульбіны, калі дзяруць на тарцы. Бульбу на клёцкі драла – целая міса абдзёркаў.

Абдзіртус – той, на якім адзежа хутка рвецца, абадранец. На абдзірстуса адзежы не напасешся.

Абдужыць – перамагчы, перасіліць. І абдужыў яго тады ў тым спаборніцтве.

Аб’есці – наесціся ўволю, сагнаць смак. Аб’елі шчупакоў, язі будуць наставаць, тады ўжо іх пад’ядзём.

Абечаћ, абячэўка – сценкі рэшата (сіта).

Лопнула абечая, і хоць праз пальцы прасейвай муку.

Абжыцца, ажыцца – завесці гаспадарку, угрунтавацца. Абжыўся, хатку сабе паставіў там, на ўзгорку.

Абзыў – вясціна, водгук. Ад яго й абзыву німа.

Абзыўкі – водгулле, водгалас, рэха. Малая ўжо разумеіць, якія абзыўкі ад матацыкла.

Абíрыш – апаследкі садавіны. Адны абірышы засталіся, лепшыя яблыкі ўсе павыбіралі.

Абкарáвіць – запэцкаць, вымазаць у нешта.

Пакуль з ямы вылез, увесь свой хворс абкаравіў.

Абклíкаць – паклікаць, запрасіць. Кажнага абышоў, абклікаў.

Абкрывáвіцца – біцца да крыві. Пеўні так абкрывавіліся, аж іх убакі водзіць.

Аблаў – аблава. І так на яго аблаў быў.

Аблачок – аблачынка. Аблачок наплыў, і сквар прапаў.

Абліваха – дождж са снегам; яшчэ – слізгата. Такая абліваха, што кажух карыной зробіўся. Абліваха такая, што па дарозі каціцца можна, павалішся – галавы не збярэш.

Аблітнћ – блјшня. Аблітня – яна самаробная, раней не было купляных. Зробюць з драціны, абліюць волавам, і яна блішчыць, аблітáіць. Шчупака б’юць кукай, пасля аблітнёй аблітнююць рыбу.

Абнашчыцца – нашча з’есці, выпіць. У хаці й абнашчыцца нечым. Песняй нашчыцца салавей.

Абненавідзець – зненавідзець. Хто там жалеіць чужога рабёнка, наадварот – абненавідзіць.

Абніжáцца – зніжацца, нізка ляцець. Ляціць самалёт, абніжыцца й давай страчыць.

Аборы – вяровачкі падвязваць лапці, абвінаць анучы. Лапці ды аборы – усе мае прыборы.

Абразанец – абразаны яўрэй. І абразанчык торкаіць свой флянчык.

Абрамізіць – абразіць, прынізіць. Абрамізіў на людзёх, каб сябе паказаць.

Абрамяніцца – аперазацца рамянямі. Стаў камісарам, дык ад грудзей аж да ср. кі абрамяніўся.

Абрасець – адсырэць на расе. Нясі дамоў сяннік, а то абрасеіць, атап’ецца.

Абратавáць – выратаваць, уратаваць. Баранілібаранілі, алі карову абратавалі.

Аброк, брок – папаска для каня, узятая ў дарогу. Добры яздок помніць пра аброк. Вараному коніку броку аўса.

Абруд – абруч, вобад. Абруд лопнуў, і клёпкі рассыпаліся. Сіта ўдарылася абрудом і падскочыла.

Абсадзіць – адолець, уходаць, сходаць. Я чарак пяць абсадзіў.

Абсачаць – калі ў дрэва спыняецца прыліў соку. Як станіць кара абсачаць, тады адхіні галінку й прышчапі яблыну.

Абсварыцца – перасварыцца. Яна з усімі абсварылася й ні к кому ня ходзіць.

Абсемяняць – семяну садзіць. Гарод яе абсемяняюць талакой, яна саўсім баба нямоглая.

Абсмакаваць – увайсці ў смак, раскаштаваць. Як абсмакуешся, за вушы не адцягніш.

Абуванне – абутак. Дажылася Малання – ні абування, ні адзявання.

Абхаіць – прыбраць, прыхарашыць. Хата крапівой зарасла, хай бы хату абхаіў, абчысціў.

Абціскáць – ухутваць, шчытна ўкрываць. Давай яго абціскаць, каб ня змёрз.

Абціхáцца – сціхаць, сунімацца. Толькі пачынаіць хвароба абціхацца, як новае насланнё.

Абцопкаць – абнасіцца, абшарпáцца. Абцопкаўся ўвесь, страшна глянуць. Абцопкаў штаны – цыцалі (махры) баўтаюцца.

Абчыхáцца – прачыхацца, прасынацца. Абчыхаюся назаўтра – нікога німа.

Абыдлјць – азвярэць, знелюдзець. Абыдлеў чалавек, звер зверам.

Абысціся – збіцца з дарогі, перайсці патрэбнае месца. Ішла й абыйшлася, згубіла сваю дарогу.

Абыцца – звыкнуцца, абжыцца, зжыцца. Спачатку дамоў хочацца, а пасля абудзішся.

Абэлка – адгаворка, спасылка на некага, ускладанне віны. Хто б што ні зробіў, а на яго ўся абэлка.

Абязгрошыць – застацца без грошай, звесці грошы. Абязгрошыла кума, кљма ўжо даўно німа.

Аб’язджаць – расплывацца, рабіцца ацеслівым.

Каб клёцкі не аб’язджалі, вады далі.

Абязножыць – страціць моц у нагах. Гладка абязножыла Латышыха, па хаці сунуцца цяжка.

Абязручыць – знясіліць рукі. Гладка абязручыў, а такі шчырун быў.

Аб’ялдычыць – ашальмаваць. Нізавошта чалавека аб’ялдычылі, з гразёй змяшалі.

Абялёдаваць – есці са смакам. Так клёцкі абялёдаваіць, аж нос упрысядкі йдзець, аж за вушамі скрыпіць.

Абярнуцца – перакуліцца; яшчэ – зрабіцца. Воз абярнуўся, і ўсе ў балоці. Быў-быў чалавекам і чортам абярнуўся. Смятана вадой абярнулася.

Абярэмца – ахапачак. Хоць абярэмца прынясі, бо дроў у хаці ні паленца.

Абяссіліцца – выбіцца з сілы. Як абяссілюся, дык ня трэба буду нікому.

Абясхлебіць – застацца без хлеба, звесці хлеб. Памёр тата – абясхлебіла хата. Так гаспадарылі, што хлеб звялі.

Авад – шмат аваднёў. На кароў у паўдзён авад напаў, і яны ў гіз.

Авáнец – аванс. Учора далі аванец, але такі малы. Авохці – выклічнік. Авохці мне, баюся, упусціш – ня зловіш, малы, як гумовы.

Авясец – дробны авёс (ласкава). Во колькі малькоў, якраз як авясец. Сажнём, дачушка, авясец, тады к табе Бог сватоў прынясець.

Авћчына – авечае мяса. Лепі за любую прысмачыну воўк любіць авячыну.

Агадáць – здабыць, набыць, прыдбаць, агораць, расстарацца; яшчэ – наліць. Сяк-так пінжак агадаў, падняў троху свае пáрхі. Ён сабе к зіме добры кажух агадаў. Я ей чарачку агадаю.

Агалам – агулам. Вішні агалам прадала. Агаспадарыцца – завесці гаспадарку, стаць гаспадаром. Як нічога ня здарыцца, дык маладзён агаспадарыцца.

Аглабíць – прыняволіць, прымусіць. Моцна ж яго аглабілі, парабкуіць на іх.

Адаробка – дзябёлая, гладкая. І Хадорына адаробка носіцца як жаробка.

Адбубеніць – пабіць, адлупцаваць, уваліць. Яму хлопцы так адбубенілі, ледзь ногі валачэць.

Адварот – агіда, непрыняцце. У яе на такога кавалера адварот.

Адгладзіцца – паправіцца. Было ўжо рэбры свяціліся, а цяпер, глядзі ты, адгладзілася.

Адгљдзіць – адгаварыць, адбіць.

Аддаць – палягчэць. Таблетку выпіў, трошку аддало.

Аддух – перадых, адпачынак, супакой. І галава аддуху патрабуіць.

Аджылы – сталага, пахілага веку. Чалавек ён ужо аджылы, з маладымі ня ўгоніцца.

Аджыць – перажыць. І першую жонку кінуў, ён іх пяць аджыў.

Адзябнуць – ззябнуць. Цвяты й тыя ад’зяблі – халоднае лета сёлета.

Адказваць – завяшчаць. Перад смерцю ўсё свайму першаму адказала.

Адкарапкацца – адчапіцца, адкараскацца. Ад гора ніяк не адкарапкаішся.

Адкормнік – парсюк, пастаўлены на адкорм.

Адкормніку корму не набрацца.

Адкрасці – забраць назад потайна. Міліцыянер забраў дудкі (як самагонку гналі), а малец узяў ды адкраў іх.

Адкрасціся – незаўважна адысці. Памалу ад мяне адкраўся.

Адкрэвіць – адысці ад хваробы, паправіцца, паздаравець. Можа, я троху адкрэўлю ў бальніцы.

Адмáлі – змалку. Ён яшчэ адмалі, як нарадзіўся, хваравіты.

Аднавуры – аднавокі. Шашок аднавуры, ды бачыць, дзе куры. Сляпіндá ты аднавурая!

Аднадумец – хто адной думкі з некім. Мы з ёй такія аднадуміцы, што куды там!

Аднакавы – аднолькавы.

Аднаслоўны – чалавек слова, верны свайму слову. Стахван чалавек аднаслоўны, сказаў – зробіць. А Ладысь неаднаслоўны, у яго сем пятніц на тыдні.

Аднаяй – мужчына з адным яечкам. І гэны аднаяй просіць «дай!».

Адпасáжыць – адпрэчыць, адціснуць. Нявестка мяне ад печы адпасажыла, усё сама робіць.

Адпáсціць – адкарміць, дагледзець. Які конь гожы стаў, як яго адпасціў.

Адперыць, перыць – адлупцаваць, лупцаваць. Ён яго добра адперыў. Перастань малога перыць.

Адпіцца – адсырэць, набрацца вільгаці, пусціць ваду. Дровы ў хаці ў цяпле адпілíся, ня хочуць гарэць. За ноч лайно адпілося на дварэ, ня высахла.

Адпойсаваць – адлупцаваць. За такое добра адпойсаваць варта, каб і дзясятаму заказаў. (Відаць, ад пояса.)

Адпоўніць – адсыпаць, адліць з поўнага. Адпоўні бутэльку на пахмелак. Адпоўні бочку, а то круп з коптуркам.

Адпрог – калі адпрагаюць коней з дарогі.

Адпячы – крыху спячы. Як на пасці на палцы бульбіну адпякуць, яна й смачная.

Адрадніцца – адчурацца, ачужацца радні, адрачыся. Неяк вы ўжо адрадніліся, ні на парог нагой.

Адроддзе – паходжанне. Маскалі – стараверы, а ён якога адроддзя?

Адрэчны – недарэчны. Адстань ад мяне, адрэчная гэта гаворка.

Адрэчча – непамыснасць, недарэчнасць. Адрэчча нейкая выйшла з добрага намеру.

Адстрапаліць – настроіць. Адстрапалілі малога, ён і носу ня кажаць.

Адхлон – перадых, спакой. Піцую-піцую, і хвілінкі адхлону ня маю.

Адхон – схіл, абрыў. Пакацілася кола з адхону – ні шуму, ні звону.

Адхонаваты – абрывісты. Бераг такі адхонаваты, аж страх.

Адцэбрыць – адагнаць, адпрэчыць. Адцэбрылі яго ад цёплага мейсца. (Даслоўна – прагнаць ад цэбра.)

Адчыхвосціць – даць прачуханца, вылаяць, прабраць. Як адчыхвосцілі неслуха, дык шоўкавым стаў.

Адысці – прапасці, знікнуць. Ужо снег адыйшоў. Адыходзіны – адыход з гасцей, з дому. На адыходзіны капытковую выпіць ня шкодзіць. Казу падаіла на адыходзіны.

Ад’язджáны – ад’езд, ад’ездзіны. І Селівеіха на ад’язджаны прышла.

Ажавіны – ажына. Смачныя ажавіны, толькі збіраць калюча.

Ажамеры – выціскі, асадкі, ападонне. Можа, у цябе хоць якія ажамеры засталіся, галава кроіцца, дай выпіць.

Ажнуль – аж, ажно.

Ажнуль мне галоўка баліць: Як жа мне дзетак жаніць?

Ажынаўка – гарэлка на ажыне. Ажынаўку й без закусі піць смачна.

Ажыцца – прыжыцца, атайбавацца, звыкнуць.

Ажыўшыся тут, і выязджаць ня хочуць.

Акалець – сканаць. Акалеў нябога, і на кут паклалі.

Акалле – холад, зябкасць; яшчэ – змерзлае цела. Глядзела-глядзела яго на дварэ, аж мяне акалля ўзяло. Прыкрый сваё акалля, а то ссінеў як пуп курыны.

Аколіва – ваколіца. Зялёнае аколіва ад птушыных песень глухне.

Акоцце – асцюкі. На плечы снапы ўскініш – акоцце сыпіцца, дык у капелюшы зручна.

Акраўкі – абрэзкі тканіны, якія засталіся ад кроіва. З гэтых акраўкаў нічога не пашыіш.

Аксціцца – апамятацца, прыйсці ў сябе. Аксціся, што ты такое гаворыш?!

Аксыля – вокліч да цялят. Аксыля, у хлеў, аксыля, цяляткі!

Акуратны́ – далікатны, уважлівы. Ён такі акуратны – і сабаку на «вы» называіць.

Акушок – акунёк, акуньчык. Акунь, той як дурань бярэць, акушок яшчэ дурнейшы.

Алјха – вольха. Насек белай алехі, усё ж дровы будуць.

Амјрдзіцца – апрацівець, збрыдзець. Амердзіўся ён мне, нідзе ад яго праходу німа. Амердзілася мне ўсё, куды ні глянь – свінні, а ня людзі.

Анадоень – надоечы. Анадоень яшчэ бачыліся, і нá табе – памерла.

Анелюбјць – знелюбець. Анілюбела мне гэта хата, ды ня ведаю, куды ўцячы.

Анінютанькі – нізавошта, ні ў якім разе. Да работанькі анінютанькі, а да любатанькі, ах, мае матанькі.

Апагодзіцца – распагодзіцца. Як апагодзіцца, дык гэтыя травы бяруць і ў ямы кладуць.

Апáданкі, ападонне – ападак на дне катла ці місы; яшчэ – апалая садавіна. А яму асталося толькі ападанкі з’есці. Узвар увесь выпілі, адно ападонне асталося. Наліў ападоння й частуіць, пі сам. Цэлы мех ападанак назбіралі.

Ападоліцца – быць у жонкі пад слухом. Быў малец як малец, ды ападоліўся.

Апантаны – утрапёны, нястрыманы, звар’яцелы.

Апантанаму й мора па калену, і хмары па барадзе.

Апаследкі – рэшткі, астаткі. Апаследкі дошак ссунуў з машыны.

Апіра – апора. Гэта мая апіра надзейная. Аплэвуш – ацеслівы, непадцягнуты, няўзглядны.

На такога аплэвуша ніякая дзеўка не паглядзіць.

Аплятанік, пляцёнак – буталь, аплецены лазой. Бражкі быў цэлы аплітанік, дык выпіў адзін. Пляцёнак бражкі на стол – гуляй да ночы, пакуль запацеюць вочы!

Аповалач – цямрэча, зацем, заслань. Аповалач вочы завалакла, нічога не відаць, іду як сляпая.

Аполак – дошка з краю бервяна, гарбыль. Тынянка абабіта аполкамі, і добра.

Апромеццю, промеццю – стрымгалоў, не зважаючы ні на кога. Як угледзіць бацьку, апромеццю ляціць.

Апрыч – асобна. Ад усіх апрыч сядзіць. Апрычонкі, асабенкі – смачная ежа, якую трымаюць асобна для пестунка. Ён толькі асабенкі есь, зласелы, здураны.

Апсік – прэч, уцякай (вокрык на ката). Апсік, дуронік!

Апурхнуць – натапырыць пер’е, абвяць. На такой золі куры апурхлі.

Апячы – спячы, запячы. У печы апяку печанёўку.

Арфаваць – веяць, правейваць. За дзень столькі мяхоў жыта наарфавалі.

Асада – драўляная акантоўка акна. Асаду паставілі, засталося толькі рамы ўставіць і зашкліць.

Асва, асвінá – аса. Проста асвой у вочы лезіць да яго, не адбіцца. Асвіна прыстала – не адмахацца ад яе.

Асвер – жардзіна ў студні, на якой трымаецца вядро (журавель). Асвер задзёр шыю ўгару з вядром у зубах.

Асвойчыць – прыручыць, зрабіць свойскім.

Пакуль сабаку асвойчылі, усе пакусаныя хадзілі.

Асвяраць – падважваць. Асвер бярно, а я моху падторкну.

Асвяціць – асвятліць, пасвяціць. Запалю я свечачку, асвячу я сцежачку.

Асеціць – абсесці, атабуніць, апанаваць. Яго ж не сямёра асеціла (не шмат дзяцей). (Яўна ад сеткі.)

Асецішча – месца, дзе стаяла асець (восець). На асецішчы буракі ўрадзілі.

Асівець – пасівець. А як жа ты асівеў, а мой жа ты свой.

Асітá – сітнёг. Асіты з берагу нажала на подсціль.

Аслонак – там, дзе сонца, прыслонак. Кот сядзіць на аслонку й курню пяець.

Аслухаць – пачуць. Тады аслухалі, што другая баба храпіць.

Аслядаваць – высачыць, знайсці па следзе.

Асмакавацца, абсмакавацца – адчуць смак у ежы. Як асмакуешся, за вушы не адцягніш цябе.

Асобенна – асобна. Яны й спяць, і ядуць асобенна.

Астатнік – апошні, хто адстае. Ня будзь выдатнікам, ды ня будзь і астатнікам.

Астрáшыцца – спалохацца, узяць у страх. Ці я астрашылася так, ці што?

Астроў – востраў, астравок. А пасярэдзіне Плінскага возіра астроў.

Аступіць – абступіць, акружыць. А людзі іх аступілі кругом.

Асунуцца – занядужыць, заняпасці, астарэць. А ты йдзі ў прыстарэлы дом, як асунішся.

Асцявільна – дзяржальна восцяў. Закалоў шчуку восцю, як асцявільна не зламалася.

Асыпка – мука нізкага гатунку, ёй пасыпалі ахрап’е, мешанку. Мех асыпкі ўдалося купіць, а ўсё ж парсюку нейкая закраса будзіць.

Аталпіць – апанаваць, перапоўніць, наваліцца.

Аталпілі ўсю вуліцу – не прайсці.

Атанець – схуднець. Аментам атанела – так спаліла яе хвароба.

Атвадзјць – зрабіцца вадзяністым. Ежа, пакуль стаяла, гладка атвадзела.

Атлёт – хват, зух. Такі атлёт, што х. ем прапаліць лёд.

Атлум – ачмурэнне, аблуда. Усе гэты выбарывы́дуры – толькі атлум галавы.

Атнімка – анучка, якой атнімаюць, выцягваюць кацёл з печы. Кашуля, як атнімка, чорная.

Атожылле – парасткі. Ад яблыны атожылля пашло. Бульба ўся атожылля пусціла, трэба скарэй садзіць.

Атопак – стаптаны чаравік; яшчэ – пра недалужнага хлопца. Якія атопкі ўссуніш на ногі, а ўсё ж ня босы. І ейны атопак нешта з сябе корчыць.

Атрусíцца – прывесці трусянят. Яна, чараўніца, счаравала: труска атрусілася, а трусяняты памёрлі.

Атуросце – парасткі. Маленькую яблыньку прынясла, пасадзіла, яна прыжыла, і столькі атуросця ў яе.

Ахапак – гурма. Ідзем усім ахапкам дамоў. Ахмурэць – ап’янець, ачмурэць. Ня так захварэў, як ахмурэў.

Ахопак – бярэма, шмат. Яны там ахопкамі грошы палучаюць на шахтах. Ладны ахопак і сабе прынёс. Пітух як даў у нагу, кроў ахопкам ліецца.

Ахосал – заляцанец, сюбар, хахаль. І ў яе ўжо свой ахосал завёўся. (З ідыш – кавалер, жанішок.) Ахрап’е – ежа для свіней, ссечаная трава, бацвінне, дабаўляюць яшчэ бульбы, буракоў. Рана ўстала, ахрап’я насекла.

Ахэлак – ахапак, ахопак. Ладны ахэлак са стогу выскуб.

Аціхáцца – суціхаць, сцішвацца. Вея аціхнецца, можна будзіць у лес паехаць.

Ацялћкаваць – марудзіць, не спяшацца. Не спяшай, ды не ацялякавай. Зроб гэта не ацялякаваючы.

Ацяробкі, цяробкі – лушпіны ад бульбы, буракоў. Ацяробак узялі на сушылцы, а ўсё ж парсюку прысмакі.

Ачалавечыцца, пачалавечыцца – ажаніцца, узяць жонку; яшчэ – зрабіцца чалавекам. Бугаяваўбугаяваў дый ачалавечыўся. Я думала – яна пачалавечыцца нарэшці.

Ачопісты – у каго шырокі азадак. Такая ачопістая, што ў дзверы не пралезіць.

Ачужэць – адбіцца ад радні, забыцца на родных.

Ачужэла дачка, на бацькоў забылася.

Ашаколы – труха, точыва, пасеі, шáшча. Шашаль так паточыць, што адны ашаколы астаюцца.

Ашљргаць – скончыцца, перастаць. Дождж аціх, зараз ашургаіць.

Ашчыцíць – шчыльна абабіць дошкамі, дранíцамі.

Ашчыціла пуню, каб кот куранят не цягаў.

Бабнік – малы, што не хоча аставацца без бабулі. А гэнаму бабніку трэба, каб баба карміла, паіла, спаць клала й калыханку пяяла.

Бабовішча – зямля, на якой раслі бабы.

Бавіцца, забавіцца – затрымлівацца. Схадзі, толькі доўга ня баўся. Дзе гэта наша мама бавіцца нешта. Як забавіцца ў гасцях, да начы дома німа.

Бавіць – забаўляць, глядзець малога; яшчэ – праводзіць час. Ён дзіцё бавіў. Ня робіць, а час бавіць.

Баган – багун. Баган добра ад клапоў хату ратуіць. (Магчыма, ад багны.)

Багатырка – багатая, багацейка.

Бадэка – патарчака, нешта адрэчнае, няскладнае; яшчэ – няўмека, бязручка. Прывалок з лесу нейкую бадэку, хочаць зробіць кій сабе. Кусок чалавека – бадэка, у яго ўсё з рук валіцца.

Баёк – удзельнік бойкі, задзіра; яшчэ – маленькі бой, драчка. Свярбяць кулакі ў байка. Чым якая сварка, лепі маленькі баёк.

Байбáс – пераростак, боўдзіла. Такі байбас – і ў першы клас!

Балабок – пустабрэх, балбатун. У балабока галава не баліць.

Балакі – аблокі, аблачыны. Па небі ходзюць такія цяжкія балакі.

Баламут – чмут, галавадур. Чмут-баламут, у чортавы лапці абут. (Мама тлумачыла: не баламут, а беламут, бо белае муціць.)

Балацюгі – зарослыя балоты. У балацюгах жывець страх.

Бáлмач – бесклапотнасць, бяздум’е, аблуда. Так і пражыў цэлы век балмаччу.

Банды́кі, бэндзі – несці малога заплјччу. Вазьмі сынка бандыкі – хай расцець вялікі.

Банкарт – байструк. Банкарты гуляюць у карты, а бацькавы дзеці ламаюць клеці.

Барабаніць – брынкаць, іграць.

Барвічная – баравіковая, дзе растуць баравікі.

Гэта самая барвічная мясціна.

Барлћцца – вадзіць лыжкай ў варыве, квэцацца, вэдзгацца. Пабарляўся ў місі, а есці ня стаў. Не барляйся, а еш, што далі.

Барычнѓе – насенне буракоў, морквы, капусты.

Пагодай паспелі барычное пасеіць.

Басоля – басэтля. Цяпер бабі не да солі, як зайгралі ў басолі.

Басцí – упарта казаць глупства. Што ты бадзеш адно й тое як бык?

Баўдљр, байдур – дурань, ёлуп. З баўдурам гаварыць – толькі язык студзіць. Урадзіўся такі байдур, што сорам бярэць.

Бáхар – каханак, хахаль. У яе бахары невыводныя.

Бахмачы – гронкі, кутасы. Хмель абвіўся каля алешыны, а з бахмачамі вецер дурэў.

Бацькоўшчына – родны кут, родныя мясціны, сядзіба. Гэта бацькоўшчына, я тут вырасла.

Бацяны́ – дзеці, сыны. Прыхаджу дамоў, а маіх бацяноў німа.

Бачына – бок, бакавіна. За бачыну дзеўку пашчыпаіш.

Бачэнак – маленькая бочка. Сёлета ажно пяць бачэнкаў грыбоў насаліла.

Беганіна – бегатня, марныя клопаты. Беганіны на цэлы дзень, а заробку на цень. Ад беганіны ногі адбіў, а толку ніякага.

Безздароўе – немач, хвароба. Маладому ні стому, ні злому не было, а старога безздароўя спасцігла.

Белата – белізна. Такой белатой аддаець лайно.

Бјліна – бель (гатунак яблыкаў). А яна беліна была, ад яблыкаў аж сукі трашчэлі.

Белле – святочная апратка.

Белюгá – белая гарэлка. Дай якой белюгі пацягнљць, а то ад віна галава баліць.

Бјркавец – дзесяць пудоў. Спраўнай карові на зіму беркаўцаў пад дваццаць сена трэба, ня мені.

Біць – ісці напралом, уцэла. Куды мы б’ём у хмызы, дарога ж збоку.

Благаваты – слабы, кепскаваты. Конь благаваты, а трэба дзёран уздзіраць.

Благатá – дрэнны, дрэнь. Пашлі мы ў клуб, а там сабралася адна благата.

Блáжыць – робіцца блага. Блажыць яму нешта пасля пачастунку.

Блот – марнаванне. Піцаваў, працаваў, а ўсё ў блот пашло, як чорт зблоціў.

Блоціць – марнаваць, псаваць. Нечага козамі сена блоціць, яны й лыка з’ядуць. Толькі сукно зблоціў, а паліта не пашыў.

Блыт – блуд. Рана дзеўка ў блыт пашла, зблыталася з шантрапой.

Блытаўка – баламутлівая, падкая на мужыкоў.

Зблытнуўся, сыйшоўся з нейкай блытаўкай.

Блэнда – валацуга, гулёна. І гэна блэнда ўжо цягнецца.

Блэндзіць – псаваць, блоціць. Ня блэндзі мурог такой касьбой.

Блядзець – бляднець.

Зялёненькі вінаград Урадзіўся напагляд.

Як Рыгорка паглядзеў – Вінаградзік паблядзеў.

Блядэра – прасталытка. Надта ж заядлая блядэра, нічога ня скажаш.

Богамалельня – малельня, малітоўны дом. Там была жыдоўская богамалельня.

Бой – бойка. Ён пабіўся, дык за бой і адседзіў.

Боссю – басанож. Нікіпаравы малыя й зімой боссю з хаты вылятаюць. Боссю пойдзем па расе.

Бось – басата, галадранцы. Сабралася бось з усяго свету.

Боўтка – боўдзіла, бязмозглік. І гэта боўтка тут пад нагамі блытаіцца.

Бражджэль – сухая палка, кій, калі кінуць – бражджыць; яшчэ – усё высушанае. Ён ужо ўніз расцець, як бражджэль зробіўся. Бражджалёў напякла, німа чаго ўкусіць.

Брандзаваны – у бронзавай аздобе. Конь маляваны, хамут брандзаваны, толькі ў сваты ехаць.

Братавіты – дужа блізкі сябра. Ён мой сябра братавіты, як сабе, веру яму.

Брахлівы – фрывольны. Ад ейных брахлівых песняў аж у пятках колка.

Брацца – адыходзіць. Старыя па адным на той свет бяруцца.

Брацюлечка – ласкавае найменне брата. Спраўляў брацюлечка пярсцёнкі ў горадзі.

Бруд – гной пры нарыве. Скљліна прайшла, а стрыжэнь застаўся, бруд выйдзіць.

Бруёк, бруячок – рабацінне на вадзе. Сягоння бруёк маленькі. Бруячок, як на ляшчу луска.

Брухмень – пузач, брухач, пузацень. Такі брухмень – па зямлі пуза валачэцца.

Брыгаць – патрошку капаць, накрапаць. Дождж брыгаў-брыгаў ды так і не сабраўся пайсці.

Бры́дзіцца – гідзіцца, грэбаваць. Я брыджуся такога кавалера, такога п’янюгі.

Брыдзь – брыда, брыдота. Не падыходзь да гэтай брыдзі.

Брызентовікі – брызентавыя пашлапні, туфлі. У брызентовіках добра ад даўгоў уцякаць.

Брызлае – закіслае малако. Вячэрашняе малако брызлае, толькі бульбу праганяць. (Брынза, думаецца, таго ж кораня.)

Брыка – спецыяльны воз для перавозкі сена, саломы, высокія бакі накрачаны жэрдкамі. Звычайна ў брыку месціцца да двух беркаўцаў сена. За дажджом прывёз яшчэ брыку сена.

Брысік – укормлены, дагледжаны, гладкі. Глядзі ты, які брысік вырас, – хоць на ім нажы йстры.

Брэд – спажыва, здобыч. Каза сама на брэд ходзіць, а казляняткі на ваўчынай шкуры качаюцца й мамкі дажыдаюцца.

Бубён – бубен. Дзеўка ў бубён біла, як малаціла. Бугаяваць – халасцякаваць. Пабугаяваў малец уволю, усё ня мог знайсці дзеўку па свайму калену (па сабе).

Бугіня – гатунак бульбы. Дала мне бугіні на развод, пагляджу, што вырасціць.

Бугрынкі – пагоркі, бугаркі. А тыя бугрынкі я ўсе зраўняў.

Букатка – печыва, булачка; яшчэ – узгорак. Мама зранку букатак напякла. Патрапіш у лесе на букатачку – там ягад багата.

Букіш – цвялілка для барана. Баранька, букіш!

Бушлаватая – разварыстая, сопкая. Бушлаватая бульбіна ў руках рассыпаіцца.

Бушлаваць – трывожыць, непакоіць. Не бушлуй ты ейную старасць, асцепяніся.

Быдлюк, быдлюга – хамаваты ці зладзеяваты. Як стаў хадзіць у начальніках, дык такім быдлюком зробіўся. Гэты быдлюга так і пілнуіць, каб што сперці.

Бы́лле – быльнік, дзікая трава. Цыганскія хаты без сяней стаяць, гароды пазарасталі быллем да вокан.

Быць – быццам, нібыта. Сню, быць мы з Іванам ідзём лугам, а луг увесь у званочках.

Бягельня – балота, прорва. З гэтай бягельні век ня вылезіш.

Бягок – бягун, быстры. Такі ўжо бягок, што ўсюдых дападзець, усюдых паспеіць.

Бядзіць – турбаваць, непакоіць. Мне адно бядзіць, як гэта канцы з канцамі звесці.

Бяздолле – нешчаслівасць.

Бязлюднік – нелюдзімы. Бязлюднік і свайго голасу ня любіць.

Бязрљчыца – няўмека. Такая бязручыца – ні пашыць, ні памыць.

Бялюсь, белюсёк – бялюткі, выпешчаны, дагледжаны. Сынок мой, белюсёк мой, хоць нагледжуся на цябе.

Бярно – бервяно. Бярно ў бярно – аж звініць, усе бёрны здаровыя.

Бярэннік – хто бярэ. Было б што даць, а бярэннікаў знойдзіцца.

Бяспјцкаль – кепскі ўмец, няспрытны. Бяспецкаль толькі псуець усё. Ці ж бяспецкаль можаць нешта людскае зробіць?

Бясштэннік – бедны, хто нават штаноў не мае.

Бясштэннікі ў калхоз ціснуліся, каб ср. ку прыкрыць.

Вабіць – прыманьваць, прыцягваць. Ляснік быў, як на ваўкоў ішлі, ён выў ваўком, вабіў іх.

Вавіла – мужчына, муж. Вавіла ёсь, дык і дзеці ёсь.

Вагáн – тоўсты, пуцкалаваты малы. Сядзіць ваган, як маленькі пан.

Вáда – урок, урачэнне. На мальца вада нейкая найшла, сохніць і сохніць.

Вададых – шустры, быстры, хваткі. Ну й ён вададых які! (Магчыма, іменне паганскага божышча.)

Вадзíцца – дазваляць сябе весці. Казёл не даецца вадзіцца.

Вáдзіць – уракаць, шкодзіць. Хай табе ня вадзіць!

(Не ўрачэ.) Хлеб у дарозі не завадзіць.

Вадзюгá – вадзяністае варыва, без навару. Густое не жыдкое, а вадзюга гэтая, што з яе толку.

Вайлакі – валёнкі. Адлега, а ён без галошаў у вайлаках ідзець, мусіць, у яго ў галаве сто грам. Нага ў вайлаку – і мароз па баку!

Вайстрак – востры канец, вастрыё. Якраз у нажы вайстрак зламаўся.

Вайстранка – болька. Усё цела вайстранкі абсыпалі.

Валатоўка – курган, насып. А за валатоўкамі Доўжыца, рэчка-бягушка. Валатоўка была ў Крошыні, Букатачкай звалася.

Валяка – гультайка. Дзень паробіць, два не, такая валяка.

Валяны – павалены. Тут лес валяны, бура была ўсхадзілася.

Валяўка – прасталытка, гулявая, даступніца. З кім толькі ні валялася валяўка гэная, і яму загілела. І дачка ў яе валяка, валяшчая скурка.

Вандзэлак – хатуль, клунак. Бабкі, хапайце свае вандзэлкі.

Ванцак – боль у жываце. Ад ванцака зёлкі ў мяне ёсь добрыя.

Варанджáцца – прыкідвацца, строіць з сябе. А не варанджайся ты дужа, быццам у цябе розум па патыліцы цячэць.

Варацáкі – ваніты. У яго жывот хворы, даводзяць яго варацакі.

Варголы – даслоўна: голы вар. «Я табе, сынок, сягоння варголы звару», – жартавала мама.

Вархопкі – пажыткі, манаткі. Пахапалі свае вархопкі й хутчэй дадому.

Вары́ўня – будыніна, дзе гатуюць ежу. Яна ў сваю варыўню ўсё цягніць.

Вáтарга – гурма, зборня. Гляджу, едзіць цэлая ватарга, канца не відаць.

Ваўкаедня, ваўкаўня – ваўчынае логава (логвішча, логаўе); яшчэ – няўтульная будыніна. У ваўкаедні трох ваўчанят бачылі. У хаці, як у ваўкаедні, халодна. Хата пустая, як ваўкаўня.

Ваўкарэзіна – абразлівы зварот да каровы, каня.

Стой, ваўкарэзіна, каб на цябе ваўкі!

Ваўначоска – майстэрня, дзе чэшуць воўну. Паўдня на ваўначосцы выстаяла, пакуль кузлак воўны счасала.

Вачапор – вісус, накольнік. Вачапоры на шкоду скоры. (Даслоўна – хто порыць вочы.)

Вашанок – маленькая вошынка. Вашанок у галаве засвярбеў.

Веяць – гнаць, каціць.

Вельмаваць – прывячаць, частаваць.

Верасянка – гліна, змешаная з верасам. Гліну з дробна пасечаным верасам месяць і з гэтага робяць сцены абораў, хлявоў. (На Ушаччыне бачыў у Двары Пліна.)

Вернікі – верныя ў каханні, у дружбе. Наша дваіх зэкаў на самалёт правяла, такія яны вернікі – да першай падушкі.

Верхам – мець уладу над некім. Зямля па ім верхам была. Жонка па ім верх паняла. Па ім верхам едуць, як на пастуху.

Верхнік – верхні камень у жорнах. Ніяк не маглі верхнік узвалачы.

Ветрагон, ветрадуй – ветраны, не гаспадар свайго слова, лёгкі на абяцанкі, пустадомак. Ветрагону веры німа, толькі абяцанкі-цацанкі. Разумны ня чуіць, што ветрадуй ветрадуіць. Такі ветрадуй, што божа ратуй!

Відошна – відавочна, яўна. Тут жа відошна сасуды адкрыты. Відошна, што саўсім нядужая.

Вілатая – у два ствалы (як вілы). А ў нас на дворышчы бяроза вілатая стаяла.

Вілачнік – куток каля печы ў парозе, дзе стаяць вілкі, чапёлы, гальні. Пастаў у вілачнік свой кій. У цябе ў галаве, як у вілачніку, усё стоць стаіць.

Вірлун – у каго вочы навыкаце. Маўчыць, вірлун, толькі вірламі варочаіць.

Вірлы, вáрлы – вочы. Што ты свае вірлы паказеліў – ніхто цябе не баіцца.

Вірун – несутрымны, няўрымслівы. Малы, як вірун, ні пастаіць, ні пасядзіць, кіпіць увесь. (Магчыма, ад паганскага бога віроў.)

Віхлíцца – круціцца, скакаць, лашчыцца. Сабака віхліцца каля яго, есці хочаць. (Ад віхляць хвастом.) Віхтáцца – хістацца. Галіны віхтаюцца на ветры, як не паламаюцца. Нага я віхтанулася, я чуць не завалілася.

Віцíна, выціна – розга, дубец. Віціну выхвачу ды адхварашчу пасярод Вушачы.

Вішнеўнік – вішняк. Вішнеўнічак выцыбаўся ўжо.

Вішшо – вецце касатай бярэзіны, якое звычайна ламаюць на венікі да Пятра. Пойдзем вішша наламаім, венікаў навяжам. (Магчыма, першапачаткова гучэла як віссё, бо вісела.)

Вобалачка – аблачынка. Ты, як ціхая вобалачка, плывеш.

Возерка – азярцо. І возірка такое кругленькае, як сажалка, яно топкае.

Возка – заезд. Дзве возкі зробілі, дык троху сена прывязлі.

Волаць – танюткія, кшталту нітак, костачкі ў рыбнай мякаці. Смашная рыбіна, алі волаці многа.

Вонка, вонкі – за дзвярыма, на двары. Чаркі трэба, і дзе ён дзеўся вонка?

Ворах – страх. Аж у мяне ворах па целу пашоў.

(Здаецца, што варушацца валосікі на целе.)

Восець – асець, гаспадарчая будыніна. Восець пасадзіў на шасткі.

Вотачкая – гэткая маленькая. Спешка (бульба) вотачкая, гэта ж большанькая, а ёсь саўсім маленічкая.

Вотліж – адлега. Неяк на вотліж не пахожа. Вотрыны – рэшткі ад прасеенай мукі. Бывала, што ў пірог падмешвалі вотрыны.

Вохкала – хто вохкае, скардзіцца. Гэта вохкала толькі кволіцца, а пабайнёй не заб’еш.

Вљда – віхлясты; яшчэ – сквапны, які ўсё вывуджвае сабе. Што ты, як вуда, убакі ходзіш? Мікіта – добрая вуда, усё сабе грабець.

Вуды́р – пухір. Кіпенем ашпарыў руку, аж вудыр ускочыў.

Вужок – вужанятка. Маленькі вужок-бліскучыя вушкі. Вужкá нехта забіў, а вужы́ца адна асталася.

Вужэлкі, вужла’ё – неслухі, вачапоры. Вужэлкі малыя так і пілнуюць, каб у шкоду залезці. Вужлаўё малое, галаву атлумілі.

Вљлі – галубы; яшчэ – галубоў прызываюць: вулівулі. Вуляцькі-вулі, ляціце сюды, дзяўбіце пшаніцу.

Вуллё – вулей, калода. За вуллё кожнае падатак плаці.

Вуры́ць – біць. Як увурыў яму, дык ён далоў з усіх капылоў.

Вусацень – вусач. Вусацень гэны нічога ня робіць, толькі вусы падкручваіць.

Выбіцца – спрацавацца, стаміцца. Выбіўся як шпак на гэтай рабоці.

Вы́бушнець, пабушнјць – раздабрэць, наліцца сілай, вылюднець, памужнець. Глядзі ты на яго, як выбушнеў. На вачах дзеўчынёшка пабушнела.

Выбыць – адбыць, пражыць сваё. Яна ж і нагой не кратала, выбыла свае дні.

Вы́вараць – вывернутыя ветрам дрэвы. Вывараць дарогу перагарадзіў.

Выгаліць – накасіць. Што ўжо сена выгаліла, на ўсю зіму будзіць.

Выграб – збіранне, абіранне. Летась кончык агуркоў пасадзіла, дык ім выграбу не было.

Выдурнівацца – прыкідвацца, дуракаваць. Не выдурнівайся – бярыся за розум.

Вы́залець – азябнуць, азалець. Вызалела дзень і карасіны не дастала.

Вы́зверак – злы, звераваты. Зяць у яе быў такі вызверак, дык яго забілі потым.

Вызнавáць – выведваць, разведваць. Малога ў рыззё адзенуць, ідзець вызнаваць, дзе немцы адступаюць.

Вы́казаць – выдаць. Цябе б рэзалі, і ты ж бы выказаў нас.

Вы́камандаваць – выхітрыць, з нічога нешта зрабіць. Так не так, а ўсё-ткі выкамандаваў сабе на кажух.

Вы́канаць – заходзіцца ад болю. Руку яму адарвала, добра такі выканаіць.

Выкат – выраз у сукенцы. Такі выкат, што сіські вывальваюцца.

Выкаціць – нарадзіць, прывесці. Каза трох казлянят выкаціла.

Вылáджвацца – збірацца, адыходзіць. Выпраўляйцеся, выладжвайцеся, сваточкі.

Вы́ладнець – папрыгажэць, паправіцца. Так выладнеў на вачах, аж не пазнаць яго. (Ладны – значыць пазорысты, паглядны.)

Вы́лівень, вылівак – яйка, знесенае без шкарлупкі; яшчэ – азызлы, адрузлы. Калі куры ліюцца, ім таўкуць шкарлупінне ад яек. Вылівень ты гэткі.

Вылупак – франт, хварсун, моднік. Гэны вылупак са скуры вылупліваецца, абы надзецца ня так, як усе.

Вы́лупіцца – прарэзацца, глянуць. З раніцы цёпла было, сонца было вылупілася.

Вымагаць – прасіць цану за тавар. Платы не вымагала, колькі давалі, прадавала.

Вы́мантачыць – выпрасіць, выцыганіць. Ён усе грошы вымантачыў у маткі.

Вы́маўчаць – змоўчыць, не зважаць. Ён крычыць, я трываю, алі часам і ня вымаўчыш.

Вымышлјнне – прыдумванне, выдумлянне. Ён ня можаць без вымышлення, усё вымышляіць і вымышляіць, абы ня так.

Вы́мякшыць – вырабіць, зрабіць мяккім. Каб вымякшыла шкурку, дык ей добрая футрачка была б. Падушку вымякшыш, дык галаве лягчэй.

Вынас – плата пастуху. Не ў нос яму такі вынас, ласейшага чаго хацеў.

Вы́парак – неслух. І гэтыя выпаркі-рабяты такія зладзеі.

Вы́паўзень – скурка, якую скінуў вуж. Вуж рубашку скінуў; вужы, яны ліняюць, а тады сыходзіць з іх выпаўзень.

Выпінáцца – вытыркацца, вылучацца, сіліцца.

Кожны выпінаецца як можаць, каб якую капейчыну заробіць. Ён перад начальствам выпінаецца, каб заўважылі.

Вы́пладзіцца – вывесціся. Сінічкі выпладзіліся, дзеці рукамі паролі, дык сініца адраклася.

Выпрљджвацца – напінацца, выстаўляцца.

Выпруджваецца што сілы, каб яго заўважылі.

Вы́пукацца – надзьмуцца. Як мячык, выпукаецца й коціцца на кароткіх ножках.

Вырабáтываць – вырабляць. Хата, дзе скуры партызаны вырабатавалі.

Вырабляць – зарабляць. Хай служыць, хай вырабляіць сабе пенсію.

Вырай – купка, куст. У Грамніцкім бары знайшлі цэлыя выраі грыбоў.

Выранджáцца – вычварацца, капызіцца, строіць з сябе. А не выранджайся дужа, знаім, адкуль ты, дружа. Выранджаўся-выранджаўся, пакуль ня ўср.ўся.

Вырасці – стаць, вывучыцца. Ейны мужык урач, і яна сама на ўрача вырасла.

Вырвáн – неслух, дуронік, вісус. Вырваноў сваіх прышлюць на лета да дзеда.

Вырый – яміна, адкуль выбралі торф. У вырыі вада злецілася, густая стаіць.

Высадкі – гародніна, захаваная да вясны. І есці хапіла, і на высадкі асталося.

Высачы́нь, выш – вышыня, высакосць. Высачынь такая – дух займаіць.

Вы́скрыпаць – выстудзіць. Зачыні дзверы, а то ўсё цяпло выскрыпаіш.

Выспрытніца – налаўчыцца, набыць спрыт.

Выспрытніліся малыя абіраць вішні.

Выстар, выстарак – перастарэлы. Выстарвыстар, а за маладымі ўпальваець. Адны выстаркі асталіся, маладыя паз’ехалі.

Высцяробы – высечаны й згруджаны алешнік. У высцяробах маліннік пашоў.

Вы́талкаваць – прыйсці да пэўнай высновы.

Нагаварыліся, паталкавалі, а нічога не выталкавалі.

Вы́тачыцца – узысці, прарасці. Вясной запахла, мята вытачылася.

Вытлуміць – запамятаваць, забыцца. Мазгі вытлуміла табе, нічога ня помніш.

Вы́тніца – плакальшчыца. Вытніца добра такі аплакала сваю суседку.

Вы́тушыць – патушыць, пагасіць. Трэба газ вытушыць.

Вы́хаджаны – выгадаваны, падрослы. Рабёнак яшчэ ня выхаджаны, малы.

Вы́хадзіцца – зведаць гора; яшчэ – ачуняць, акрыяць. Ён у яе выхадзіцца, узнаіць, дзе аракі зімуюць. Цяпер пітух адзін выхадзіўся.

Вы́харашыцца – прыбрацца, прычапуры́цца. Вымыішся, выхарашышся, дык і свет табе палюбеіць.

Вы́хартавацца – прагаладацца. Як выхартываіцца за дзень, дык вечарам усё з’есь. Аж духі падхартала (падцягнула жывот). Ён увесь падхартаны (падцягнуты, станісты). (Ад харта – паляўнічага сабакі.)

Вы́хвэндаць, захвњндаць – вынасіць вопратку, забрудзіць. Выхвэндаў адзежыну, толькі сабаку ў будку.

Вы́цвіцець – хапіць гора, нажыцца. Выцвіціць яна яшчэ за ім, гэта пакуль ён такі добранькі.

Вы́церабіцца – падрасці, падужэць, вылюднець. Глядзі ты, выцерабіўся малец, не пазнаць.

Выцерак – валяшчая. Такі ўжо выцерак, усе цёрлі, а замуж запаўзла.

Вы́цыбацца – вырасці. Выцыбаўся малец нявогледдзю. (Цыблы – доўгія ногі.)

Выцюкнуць – забыцца, вылецець. Мне й з галавы выцюкнула, што збіралася на кірмаш.

Вы́чапкацца – выбавіцца, выкараскацца. Яна са сваёй хваробы ўсё-ткі вычапкалася.

Вы́чарнець – учарнець. Селіван вычарнеў, худы стаў.

Вычварацца – капрызіцца, выкідваць конікаў.

Досіць вычварацца, пара за розум брацца.

Вычмурáць – прыдумляць. Не вычмурай, чаго не было.

Вы́чыхацца – выпарыцца, страціць градусы. Заторкні чым бутэльку, а то гарэлка вычхаіцца й вадой зробіцца.

Вы́шчыгаліцца – прыбрацца, прыфранціцца.

Вышчыгаліўся, як на вяселле.

Вышывальны – для вышывання. У мяне былі ніткі вышывальныя.

Выясніцца – праясніцца, пасвятлець. Сонца выясніцца, а потым узноў хаваіцца.

Вязáнка – звязка дроў, снапкоў. Вязанку за плечы дый пашоў.

Вћзанка – вязаная адзежына, свэдар. Вязанку на плечы ўсторкніш, дык і мароз адступіцца.

Вязгала – назола, звягло. Змоўкні ты, вязгала!

Вязгаць – плявузгаць. Вязгаіш несусвецця нейкае. Вћзістае – вязкае. Вязістая дрэва – тапор ня хочаць браць, засядаіць у ім.

Вялічча – шмат, багата. Невялікае вялічча ў яго, толькі багатага з сябе корчыць.

Вянок – рой. Вянкі пчол на суках віснуць.

Вяркаць – плакаць, падаваць голас (звычайна пра дзіця). Хто гэта там вяркаіць?

Вярзці – нагаворваць, плявузгаць. Вярэць на яго абы-што, быццам ён ёй мяжу перадраў.

Вясельнік – госць на вяселлі. А вясельнікі пілі-елі й усмак пабіліся.

Вясна – голад, бясхлебіца. У іх летась такая вясна была, чуць выжылі. А сёлета вясны не было – да новіны дацягнулі.

Вятка – натоўп, юрма. Так і ходзяць вяткай цэлымі днямі.

Вяхотка – звязаная з калючай травы, з вехця мачалка, каб шараваць посуд. Вяхотку сшаравала, пакуль ададрала кацёл.

Вячнíна – трывалае, моцнае. Новы кажух – гэта ўжо будзіць вячніна.

Гадавік – жывёліна, якая гадуецца год. Гэты парасяты не гадавікі.

Гадзíць – дагаджаць. Яму гадзіш як благой скуле, а ён цябе ня бачыць.

Гадкі – брыдкі. А то ёсь, як рапені, такія гадкія бабы, ідзець, а ў яе жывот на жываце, трыбух на трыбуху.

Гайдамаха – гуляка, раскідаха. Ён такі не гайдамаха – не прап’ець.

Галабоні – буякі, дурніцы; яшчэ – п’яніцы. Гэта ўжо галабоня надрузлая, адваленая, такая наспелая сядзіць. Галабоні – п’яніцы гузаватыя!

Галабурдá – лухта, несусвеціца. Ён нясець усякую галабурду як наняты.

Галавабой – слізгоцце. Як падмерзніць – галавабой будзіць.

Галавар – кіпень, голы вар. А на снядання галавар.

Галайстрá – голь, галеча. І ў Расіі такая галайстра. Галамызы – бязвусы, з голым тварам. І гэны галамызы жаніцца хочаць.

Галанож – у чаравіках на босую нагу. Пахмяліцца дык галанож прыпёрся.

Галаруч – голымі рукамі. Нёс ваду галаруч, рукавіцы забыўся.

Галасуха – плакса. Я такая галасуха была малая.

Галатá – голае месца, поле. Стаяць недзі каровы на гэтай галаце, травы німа.

Галдуечыць – казаць, балбатаць незразумелае. Збяруцца жыды: гылды́-гылды, галдуечуць, пакуль языкі не запацеюць.

Галјзаваць – цягацца. Галезаваіць па дарозі, клопату болі ня маіць.

Галень – сшараваны венік, ад якога засталіся адны голыя дубцы. Кінь ты гэты галень, ужо ўшчэнт сшараваўся.

Галець – жыць ў нішчымніцы, не мець чаго абуць, надзець. Пагалела б, тады б знала, а то ей матка прэць і прэць.

Галінá – схільнасць, прызванне. Яго сыны пайшлі па сваей галіне: адзін лекар, а другі начальнік.

Гáліцца – квапіцца. На чужое ня галься, згубіш сваё. Пагаліўся на багацця й узяў пабойню.

Галута – безлістоўе, бясснежжа. Уся восінь галутай стаіць – ні лісту, ні свісту. Зіма сёлетняя галутай адстаіваіцца, гола будзіць у засеках. Вясна чарнатой стаіць, галутай.

Галы – прагны, ахвочы да нечага. Пітух на ежу гал, гатоў усё з’есці. На дзевак галы, як кот на сала.

Галяк – голае месца, дзе вытаптана й спасчана трава. Казу на галяку навязала, дык яна й сквярэцца.

Гáмнуць – схапіць, узяць. Знахопу як гамніць, аж я знячы́веліла.

Гамолка – акраец, луста, скібка. Добрую гамолку адваліў, сабе не пашкадаваў.

Гамонак – гамана, гамонка. П’яны прыдзіць, тады гамонку будзіць.

Гандлёўшчык – гандляр. Цяпер усе хітрыя ў гандлёўшчыкі пашлі, дурных німа.

Ганьбаваць – грэбаваць. Анічым не ганьбуе, абы кішэню напхаць.

Гара – гарышча. Усцягнулі сена на гару, паспелі. Гарадзішча – плот, загароджа.

Гáрды – горды, каго заела гардыня. Ён чалавек гарды, абы з кім чарку ня возьміць.

Гарлач, гладыш – гладкі, паліваны збан. У гарлачу добра захоўваць крупы.

Гарнушак – невялікі збанок, болей нагадвае конаўку. Выпі, выпі, мая душачка, з поўненькага гарнушачка! (Мама любіла прыгаворваць.)

Гарчавая – гаркаватая. Капусту рана ссеклі, дык яна й гарчавая.

Гарчак – горкі яблык, напой, пах. Адных гарчакоў натры. Гарчаку хлібнуў, аж вочы на лоб палезлі. Перац рассыпала, дык смурод на ўсю кухню – гарчак пашоў такі.

Гарэлішча – пажарышча. На гарэлішчы пра агонь не гаворуць.

Гарэць – цвісці. Агуркі ўжо гараць, самы цвет. Гасцíна – застолле, бяседа, госці. У добрай гасціні душа спачываіць.

Гасціцца – гасцяваць. І жылі мы душа ў душу, гасціліся-радніліся.

Гатљ – вокрык адпуджвання. Мы на ваўка: гату, гату, а ён хамыль-хамыль і пашоў.

Гаўкала – брахлівы сабака. Ён жа такі гаўкала, ляпа не сцішаіцца.

Гацíць – працаваць. Ён гаціць на іх увесь век.

Гбанікі – палазы ў санках, якія гнуць у адрозненне ад капанікаў. Трэба ўмець выбраць лясіну на гбанікі, каб не сукаватая была.

Гбацца – гнуцца. Нага ня гбаецца, неяк хадзіць. Гваздкі – гваздзікі. Ужо й гваздкі прабіліся, неўзабаве загарацца.

Геройка – смелая. Ты такой геройкай ня будзь.

Гешэфт – справа, інтарэс. Усё гешэфты нейкія водзіць з ім. (Ад ідыш – здзелка.)

Гібель – шмат, процьма. Сёлета ягад гібель. Гілець, загілець – гарэць; яшчэ – дужа захацець.

Загілеў малец жаніцца, і слухаць нікога ня хочаць. (Адсюль, відаць, і гіль, і карова чырвонае масці – Гілёня.)

Гладка – зусім, ушчэнт. Гладка забылася, чаго прышла сюды. Гладка збяднеў.

Гладкі – укормлены, дагледжаны, спраўны. Ад таго казак і гладак, што пад’еў і набак. Яна баба гладкая, спраўная.

Гламыздá – нязграбны, неахайны. Такая ўжо гламызда, аж глядзець страшна.

Глінабітка – хаціна з жэрдзя й гліны. У глінабітцы зіму перажылі.

Глінянік – гліняны гаршчок. У гліняніку крупы лепі ўпрэюць.

Глотнічаць – гарланіць, ірваць глотку. Нячым глотнічаць, лепш справай займіся.

Глушнí – вушы (грэбліва). Што табе – глушні пазаклала, што ня чуіш?

Глыжы, глыжэўе, груд – засохлыя, зацвярдзелыя камякі зямлі. Дождж як пашоў, глыжы пабіў, бульба ўзялася, пашла ў рост. Хто палку возьміць, а гэтыя дык грудам.

Глык – глыток. Піцця таго ўсяго на два глыкі.

Глюганосы – глюгаты. І прыляцеў глюганосы крук.

Глџма – глюкаты; яшчэ – няветлы. Глюма такая страшная сядзіць, слова ня скажа.

Гнётка – тоўстая кішка. Такую грузь падымаў, аж гнётка вылезла.

Гнілінá – хваравіты, слабы на здароўе, запáдлівы.

Такая ўжо гніліна, вецер дыхнець – валіцца.

Гнуцікі – санкі з гнутымі капыламі. Гнуцікі такія лёгкія на бягу.

Гняваш, гнявы (мн. лік) – гняўлівы, сварлівы, злапомны. У гневаша не на мейсцы душа. Гнявы ня ставяць хлявы.

Гнянљць – ударыць, грымнуць. Як гнянљ, дык доўга помніць будзіш.

Гой – адчайны чалавек, разак. Такі гой – нікому не саступіць.

Гойкаць – гукаць, крычаць, клікаць. Гойкалагойкала, каб хто дзе. Вы тут грыбы сабірайце, мяне не чапайце, ня гойкайце.

Голлю – галяком. На дварэ зіма, а рабёнак голлю бегаіць.

Гоміна – шум, вэрхал, гам; яшчэ – чутка, прачутка. Гоміна на ўсю хату, нічога не разбярэш. Далёка пра яго гоміна пашла.

Гоншчыкі – хто гоніць плыты. Зімой на рум звозюць лес. А вясной, як лёд сходзіць, з пакоту з гары пускаюць лясіны, а іх па рацэ гоншчыкі гонюць.

Гоп – гукаперайманне. На адным чаравіку заднік ёсь, а на другім німа, ідзець – адзін гоп, другі шлёп.

Грабёлка – грабянец, часадла.

А пара-пара грабёлачкі шукаці, А пара-пара русую коску часаці.

Грабінá – труна, дамавіна. Якую грабіну зробілі б, дык і з нечага.

Гравінь – гравій. Дарогу гравіням усыпалі. Граміла – вялікі, здаравіла, моцны; яшчэ – няскладны. Грамілу гэтага толькі ў аглоблі запрагаць. Гэны граміла паверніцца, дык і перакуліць лёгка.

Грокат – грукат. Ён без нагі, паваліцца – будзіць грокату.

Гругнíць – бубніць, мармытаць. Нешта гругніць, а я пра сваё думаю.

Грљда – змерзлая глеба, без снегу. Па грудзі йсці – як на злом галавы.

Грљдам – гуртам, юрмой. За ёй кавалеры грудам валяць.

Грузáлкі – кавалачкі. Гарбуз разварыўся, толькі грузалачкі дзе-нідзе пападаюцца.

Грузь – цяжар. Такую грузь валок, во здаравіла.

Грыбёт – хрыбет. А пітух заядлы такі – куры́цы выдраў увесь грыбёт.

Гры́вісты – з грываю. Конік у нас быў грывісты, спраўны, ляціць, а грыва віх-віх, як мурог пад ветрам.

Грыжáнка – бручка. Грыжанка маладая смачная, хрупаіш і хрупаіш.

Грымотнік – зёлка. На лузе расцець грымотнік, рыхтык дзятлінка. Як гром грыміць, збіраюць, пасля свенцяць і кураць хату.

Гудзець – калі свіння кнура хоча. Свіння гудзіць, да кнораза трэба весці.

Гукáць – гутарыць, талкаваць. Хоць пагукала з добрым чалавекам.

Гулы́ – водгулле, рэха. Хата пустая – аж гулы йдуць. Пярун як ударыць – гулы далёка йдуць.

Гумовікі – гумовыя боты. У гумовіках і ў балота, і з балота – і нага сухая.

Гумонны – ганарысты, фанабэрысты. Гумонны – куды там, нікога, апрыч сябе, і відам ня відзіць.

Гурунцавацца – хвалявацца, халяраваць, кіпяціцца. Не гурунцуйся гэтак, усё ўладзіцца, пагурак (жывот) згладзіцца.

Гусíца – гусь. Як гусіца тая ходзіць, валюхвалюх.

Густыш, гусцё, гусцёж, гусцяк, гусцяёк – густое ў варыве. Увесь густыш з капусты выцягаў, а жыжку пакінуў. Ты яму гусцяйку чарэпай.

Гутатáлка – гушкалка. Малы на гутаталцы й начаваць гатовы.

Гутатáць – гушкаць. Пагутатай малога, каб ня роў.

Гэтазны – гэткі вялікі. Во гэтазны гарбуз пуза сабе адлежаў, не падняць.

Дабрапсуй – хто дабро псуе. Купіла б мужыку пінжак, ды гэны дабрапсуй яго ўсё роўна зблоціць.

Дабрацца – пачаць, падрыхтавацца. Ой, дзеўка, глядзі, дабяруся я да цябе!

Дабрынá – збажына. Сёлета дабрына надзіва ўрадзіла.

Дабурá – дыбарам. Вецер пер’е ў вераб’я дабура становіць.

Дадушы – далібог. Дадушы, ня помню, як гэта ўсё было, а маніць ня ўмею.

Дажаўтá – падрудзіць, давесці да жоўтага колеру.

Бульбу неяк было дажаўта паджарыць.

Даладон – упарты балбатун. Ад гэнага даладона галава забаліць, суціху яму німа.

Далбак – дурань. Гультаю й далбаку ўсе клапоту пабаку.

Далізоўка – прышчэпка. З лесу дзічку прыняслі, далізоўку зробілі, прыдалізавалі, цяпер яблычкі садовыя смачныя.

Даліктун, даліктуха – пяшчотнік, спешчаны. Такі ўжо даліктун – не дыхні на яго.

Далукáх – на зямлі, падлозе, доле. Восы выядуць ігрушы, толькі шалупкі ляжаць далуках. Рабёнак далуках ходзіць.

Далячэй – далей. Віцебск ад нас далячэй, чым Лепля.

Данавá – чыста адмыць, адчысціць. Рачным пяском кацёл данава адшаравала.

Дапавáлу – перабраць меру, паваліцца. Як пойдзіць да той сіўкі, дык яна напоіць яго дапавалу.

Дапакатљнку – да ўпаду. Напіўся дапакатунку й крычыць ратунку.

Дапэўна – пэўна, дакладна. Дапэўна ведаю – яны вяселля згуляюць.

Дарагоўля, даражыннћ – дарагавізна. Сёлета такая дарагоўля, нічога недакупіцца. Страх ісці на базар, даражыння такая!

Дардоха – здаровая, дзябёлая. Дардоха дзеўка – і ў кола і ў мяла.

Дармаватая – ладная (бульба, свіння), нічога сабе. Сёлета, дзякаваць богу, бульба ўрадзілася дармаватая.

Дармавей – танней, дзешавей. Яму дармавей былі работнікі.

Дармавізна – дармовае, дадзенае, падоранае, набытае без платы. Хочуць усе дармавізны, дзе ўдасца, а дзе й не.

Дары́цца – дзяліцца. Мы ўсім дорымся з ей.

Дасачыць – дагледзець, дапілнаваць. А ўсё-ткі дасачыў, куды злодзя падаўся.

Дасвятком – досвіткам, на світанку. Трэба паспець на аўтобус дасвятком. Дасвятком дамоў прышоў.

Даспанаваць – дакладваць, казаць, паведамляць.

Яна яму ўсё даспануіць.

Дасухá – ссушыць. Скваркі дасуха зжарыла. Дасэні – узоры. Настольнік тканы, увесь у дасэнях.

Даўгалытая – даўгалыгая, цыбатая, даўгацыбая. І Сцяпан, і жонка яго даўгалытая.

Даўгіла – высокі, цыбаты. К ей даўгіла прыбіўся, на ім хоць сабак вешай.

Даўжом, даўжо – даўгія дровы. Не парэзалі на кароткія, так даўжом і клалі.

Дахаладнá – астудзіць, выстудзіць. Дахаладна астудзіў самагонку, пілася, аж душа смяялася.

Дашчанік – будынінка, збітая з дошак, паветка, абабітая дошкамі. Па дашчаніку вецір гуляіць, як па вуліцы. Сена склалі ў дашчанік, дождж не дастаніць.

Дашчурка, достачка – дошчачка. З дашчурак збіў шпакоўню, як вясна прышла.

Даяснá – нагрэць да чырвані, да белаты. Нагрэў даясна, тады каваць пачаў.

Двайнюкі – двайняты. Двайнюкоў ёй салдат ўлупіў.

Дваћніцца – дваіцца. Яму ўжо ў вачах дваяніцца.

Двойні – вілы на два зубы. Двойнямі добра гной накладаваць, а сена лепі тройнямі.

Двух’які – двух гатункаў. Абаранкі двух’якія ў краме.

Джагнуцца – стукнуцца, урэзацца. Джагнуўся ілбом у бярэзіну – аж іскры з вачэй.

Джвых – імгненна. Я крыкнула, а воўк джвых – і знік у гушчарах.

Джгнуць – лупянуць дубцом, крапівой, розгай.

Як джгнеш дубцом па ср. цы, дык будзіць старацца.

Дзелізнá – агрэх. Што баразна, дык дзелізна. Дзеўчынёшка – дзяўчо, падлетак. Ужо дзеўчынёшка, а ўсё яшчэ ў лялькі гуляіць. І Стахванава дзеўчынёшка ўжо выладнела.

Дзеўчыцца – калі дзяўчо хоча пачуваць сябе дзеўчынаю, пераймаць дарослыя манеры. Ня вырасла да стала, а ўжо дзеўчыцца пачала.

Дзецяроб – у каго багата дзяцей. Руплівага дзецяроба баіцца хвароба.

Дзівіць, дзіваваць – здзіўляцца. Хто на яе дзівіць будзіць, на страхоцце такое?

Дзіклíвы – дзікаваты, нелюдзімы. Малец дзіклівы, усіх дзічыцца, як у лесі вырас.

Дзічка – бародаўка. А наша баба ўмеіць дзічкі зводзіць.

Дзічынá – здзічэлы выпас, луг. Выпасу німа – адна дзічына, калхоз усё абсеяў лубінам, луг заліло.

Дзюгнуць – выпіць, глынуць. Добра дзюгнуў, чуць сябе нясець.

Дзюк – дзёўб. Знайшоў пітух ягадзіну, дзюк – і курам аддаў.

Дзялёнка – папаска. Узяў дзялёнку сала ў дарогу. Дзяло – клопат, справа. Вот маё дзяло якое. Дзяннјцца – світаць, днець. Ужо дзяннецца стала, а яго ўсё німа.

Дзяннік – двор, мясціна ў атачэнні хаты й гаспадарчых прыбудоў. З хлеву выйдзіш, і дзяннік загароджаны паміж хлевам і хатай, бываіць крыты.

Дзярноўе – дзёран. Каб знаў, абклаў бы магілку дзярноўем.

Дзяўчур – як бы паддзяўчына. Усё малая-малая, аж, глядзі ты, дзяўчур які.

Длінноцце – цягамоціна. Ад яго длінноцця аж моташна зробілася.

Днішка, дэнца – кавалак гладка абструганай дошкі, на якой крышаць сала, цыбулю; яшчэ – донца. Што ты на стале крышыш, вазьмі днішка. У даёнцы дэнца замяніў.

Довеч – давеку. Касцюм у яго быў довіч як новы. Дойкі – цыцкі ў каровы, казы. Яна ў мяне аказіла двойню, дойкі па кружцы, яна ў мяне аддоіцца.

Дойніца – дойная карова. У Грышчыхі добрая дойніца, малака ўсім хватаіць.

Досвіцце – досвітак. Ад досвіцця каня шукаю. Досуг – дападлівы паўсюль. Куды ні павярніся, досуг гэны тут як тут. (Чуецца – дасягаць.)

Дохля – худы, лядашчы, галодны. Гэта дохлі такія ходзюць каля столу (каты).

Драбнасюр – дробязны, скупаваты. Ён і над запалкай трасецца, драбнасюр, адным словам.

Драбняк – малыя дзеці. У Бурачыхі самы драбняк астаўся, а большыя павырасталі.

Драбязлівіцца – раскідвацца па дробязях. Чаго ты драбязлівішся, лепш бы справу робіў.

Драміла, драмлюга – сонны, снулы. Я такі драміла, што ўсе мяне абганяюць.

Драпачы́ць – танчыць. А ён польку драпачыць, аж гараць падэшвы.

Дрљгацца – грукацца. Лягла, толькі ўспалася – другаіцца ў вакно.

Друзá – друз. Адна друза ляжыць, каб што цэлага.

Дрљка – нязграбная, нягеглая. Такая друка, дзе паверніцца, там і ўпер. ніцца.

Друкі – азярод, пярэплат. На друках снапы высахнуць.

Дрыгбá – топкая зыбістая мясціна, усё узбаўтанае. Узбіўся пацёмначы ў дрыгбу, як толькі ногі выцягнуў. Квашаніна не застываіць і дрыжыць, як дрыгба.

Дрыгі – ногі. Ляжыць, задраўшы дрыгі. Дрыжáка – дрыжыкі, зябікі. Змёрз на лядзень, без суціху дрыжака б’ець.

Дрыль – рыдлёўка. Дрыль кругом жалезам абсаджана, а сама лапата дзеравянная, ёй добра й біцца й мірыцца.

Дрэнчыцца – капрызіцца. Дамінічка не выспалася, вот яна й дрэнчыцца.

Дубíць – біць, лупцаваць. Жонцы кішкі выпусціў, ён яе й дубіў!

Дубкí – на дыбы. Конь стаў дубкі, як воз не абвярнуў.

Дуброва – выган. А ўжо каровы на дуброві.

Дуддзё, дудкі – дубцы, галлё, быллё. З быльніку венік звяжу, дык дуддзё каза паесь, а красную лазу ня любіць.

Дљды – клопат, справы. Усе дуды набок, трэба збірацца.

Дукрыць, здукрыць – кеміць, петрыць; скеміць, прыдумаць. Гэта яна дык добра дукрыць, як мужыка пад’юшыць. Глядзелі яны, глядзелі, тады нешта здукрылі.

Дукса – нязграбны чалавек, няўмека. У дуксы рукі – крукі, ні да пугі, ні да навукі. (Аднакарэннае з латышскім duksă – ашалелы.)

Дунай – проста рэчка, асабліва ў народных песнях; яшчэ – сімвал прыгажосці й здароўя, чыстая, быстрая, як рака. Шлець мяне маладу ў дунай па ваду. Дунай-дзеўка, вачэй не адарвеш.

Дуплё – гняздо. Там галуб дуплё сабе зробіў. Дуралоб – дурны, дуроны. Ня малец, а дуралоба кусок!

Дуркеша – дурнічка (спачувальна). Хто ездзіць, хто плывець, а наша дуркеша чэшаць пеша.

Дуронік – гарэза, распушчаны. Такі дуроны, такі дуронік, нікога ня слухаіць, робіць што хочаць.

Дурэць – гарэзіць, сваволіць. Досыць дурэць, пакуль розгай не атрымаў.

Дух – цяпло. Дым не пашоў у комін, даўно не топлена, і ў хаці дымны дух.

Душнíк – засланка, люшка, якая зачыняе дымаход у печы. Адчыніш душнік – дым пойдзіць.

Дљшны – душэўны, спагадлівы. Чалавек ён душны, людское гора ведаіць.

Дыня – пахвіна, пах. Стахван як падарваўся, грузячы мяхі, дык з дыняў кіла вылазіць. Пахі дынямі завуцца.

Дэрба, дэбра, дэрбіна, дрэба – хударэбрына; яшчэ – няўвішная. Такая дэрбіна, аж рэбры бражджаць. А мая во якая дэрба, ні да чога.

Егімора, гімора – пачвара; яшчэ – непрыгожая жанчына. Спі, неслух, а то егімора прыдзіць. Анця – гімора чыстая, а глядзі ты, якога хлопца забратала.

Еданіна – ежа, едзіва. Еданіны было – хоць пуза расперажы.

Еджанае – тое, што ўжо елі, спытвалі. Смятана ў слоіку няеджаная, запраўляй халаднік.

Езданіна – язда, паездзіны. Лепі дрэнная езданіна, нячым добрая хаданіна.

Јменка – бульба на спажытак. Еменка на емя, а семенка на семя.

Ендза – хто енчыць. Ад гэтай ендзы й сам заплачаш.

Енкат – енк. Каго ўжо там б’юць, што енкат такі стаіць?

Есціся – зацята брахаць, звáдзіцца. Усю ноч сабакі еліся, не давалі спаць.

Ешчы – добры на ежу. Парасёнак папаўся ешчы, нейкая скварка к зіме будзіць.

Ёкат – екатанне. Хваціла ёкату, пакуль яго ўгаманілі.

Ёлкае – гаркаватае. Леташняя сала ўжо ёлкае, ялчыць на языку.

Ёўня – халодная гаспадарчая будыніна. У хаці, як у ёўні.

Жабурынне – жабіна ікра. У жаб нораст пачаўся, жабурыння поўная сажалка.

Жаласнік – той, хто спачувае, жалее. Жаласніца знайшлася, хочаць заплакаць, ды ня ўмеіць.

Жаркота – гарачыня. Надаела нашай гаспадыньцы жаркота-пякота.

Жáрнуць – ударыць з усёй моцы. Мой убытак, твой прыбытак, дай раз жарнуць паміж лытак.

Жарсцвяк – пясок, жарства. Нічога не расло – адзін жарсцвяк на гародзі.

Жаўжаняткі – малыя жвавыя дзеткі. Для маткі роўныя ўсе жаўжаняткі.

Жаўцяк – жоўць; яшчэ – пясок. Жаўцяк у рыбы выцек. Капалі яму – адзін жаўцяк.

Жахоцце – жах, жудасць. Такога жахоцця нагаварыў, валасы дыбам сталі.

Жванікі – пажванае едзіва, якім, бывае, кормяць малога, яшчэ бяззубага. Сама еш жванікі свае, а мне ня торкай.

Жмљрнуць – міргнуць, зірнуць прыжмурана.

Нічога не сказала, толькі вачмі жмурнула.

Жмут – жменя, пук сена, травы; яшчэ – скупы чалавек, скнара. Хоць жмуток сена ды ўкініш у яслі. Такі ўжо жмут, такі жмудзяк, што зімой лёду не пазычыць.

Жогаль – быстры, шустры. Куды б ні пашоў, а жогаль жох – тут як тут. (Магчыма, адзін з адменнікаў божышча агню.)

Жор – жыраванне; яшчэ – апетыт. Якраз рыба на жор пашла. Як нападзе жор, дык сабаку б, здаецца, зжор.

Жудзель – парасё. Жудзель як заваліўся ў лужыну, дык і вылазіць ня хочаць.

Жур – аўсяны кісель.

Як кісель ды кісель дык і жур густы. А каб тому кісялю чырвоныя боты…

Журбíна – чужына. Паехаў казак на журбіну… Журыла – дакучнік, ныцік. Мяне жонка не зажурыць, я сам добры журыла.

Жывасіллю – праз сілу. Жывасіллю ўпёрлі мне гэткае дабро.

Жываціна – жывёла, птаства. У гаспадарцы павінна быць жываціна.

Жывінá – жывое. Ката прынесла ад суседкі, усё ж жывіна ў хаці нейкая.

Жы́галка – быстрая, порсткая; яшчэ – жарсная. Малая такая жыгалка, як маланка. Так і жыгаіць жыгалка, каб за якога мальца зачапіцца.

Жыгун – спрытны ў заляцаннях, юрлівы. Такі жыгун у смаляной кабылкі выпрасіць і мёрзлай сучцы ўцісніць.

Жыдавешачка – яўрэечка. Такая ж ладная жыдавешачка – дачушка ў Сімкіна! (Колькі цеплыні!) Жыдзель, жыдзеллё – рэдкая страва. Зварыць жыдзель такі, хоць сёрбай, хоць пі, хоць галаву мый. Жыллё – жылы. Ей атняло ногі й жыллё падцягнула.

Жы́маласны – падцягнуты, зграбны, паджары. А нашто лішняе мяса, мужыкі такія жымаласныя, крэпкія.

Забагацець – зрабіцца багатым. І забагацеў Мікіта, аж страшна.

Забарсáць – зашнураваць. Чаравік разбарсаўся – развязаліся шнуркі.

Зáбарсні – халяўкі. Халяўкі, якія забарсаваліся, і зваліся забарснямі. Снег ужо ў забарсні (глыбокі). Па забарсні снег (не дужа глыбокі).

Забаяцца – спалохацца. А я забаялася, што не застану іх.

Заблáжыць, зблáжыць – зашкодзіць. Табе не заблажыць схадзіць да лекара. Вып’еш паўшлянкі, і яна цябе зблажыць.

Забледыш – бледны, зніцелы. Забледыша й вецер убакі водзіць.

Заблљд – аблуда, атлум. Гарэлка заводзіць у заблуд іх.

Забрáжыцца – закіснуць, пачаць брадзіць. Ягады ўжо забражыліся, доўга ляжалі ў слоіку. Пі яблычны сок, пакуль не забражыўся.

Забратаць – абкруціць. Забратаў карову за рогі й павёў. (Відаць, ад аброці.)

Забрусець – зрабіцца цвярдым, як брус (пра вымя); яшчэ – пра твар (з адценнем агіды). У Гілёні віма забрусела. У гэнага начальніка й морда забрусела.

Забутэліцца – запіць. Забутэліцца так можна, што ад гарэлкі памрэш.

Забыць – адбыць. Паспела сваю радоўку забыць. Забягалаўцы – хто забягае выпіць на хаду.

Забягалаўцы п’юць з чарак дый з карэлых яшчэ.

Забяліць, засівіць, прысівíць – трошкі забяліць булён, суп малаком. Троху суп забяліла, а ўсё ж ня посны. Малака – толькі засівíць капусту. Хоць трошкі прысівіш булён, усё ж смачней.

Завáдзісты – пышны, багаты. Бярэзіна завадзістая пад вакном, аж на душы спакой.

Заваліцца – сканаць, памерці. Не дачакаюцца, каб я завалілася.

Завінацца – шчыра ўвіхацца. Яна так завінулася каля печы, што бліны самі на стол скакалі.

Завітушкі – маладыя качаны капусты. У мяне засталіся толькі завітушкі.

Завод – развядзенне, гадоўля. Купіла дзвюх курачак, а ўсё завод быў. Авечкі свайго заводу, воўна ў іх густая.

Заводлівая – купленая ці пакінутая на завод. Гэта заводлівая карова.

Завозер’е – мясціна за возерам. У завозер’і чарніц гібель.

Завознік – той, хто стаіць на млыне ў чарзе (у завозе). І завознікі пакалелі, і коні перастаяліся.

Зављгліцца – абгарэць. Плашка завуглілася, цяпер ей і веку ня будзіць.

Завядолец, завадатай – завадатар. А гэтаму завядольцу абы ўсіх узбунтаваць. А ты, завадатай, пасядзі за хатай!

Завћзак, зáвязка – завязь. Агуркі ад першага завязку памочаныя, яны размякчэць маглі.

Загавеніць – добра зачарэпнуць. Сабе мёду дык загавеніў, аж лыжка трэснула, а мне – рука задрыжэла.

Загаіць – вылечыць, адратаваць. Кот сам сябе загаіў, знайшоў траву.

Загібець – сканаць, дайсці, загнуцца. Ад такой працы я зусім загібею.

Загон – запас, затай на чорны дзень. Пенсію палучаіць, дый загону многа тысяч ёсь.

Заграшылася – з’явіліся, завяліся грошы. Як у яго заграшылася, адразу па гарэлку пабег.

Загруднік – хвартух. Які ў цябе загруднік модны, з гузікамі.

Загудзець – заспяваць. Тады я загудзела гэту песню.

Задабуры́цца, задубарыцца – заўпарціцца, устаць дыбам. Задабурыўся, хоць ты кол яму на галаве чашы. Конь задубарыўся ні з тога ні з сёга.

Задáўнець – тое, што пачалося даўно. У яе хвароба задаўнела, і лечыць цяжка.

Задзірака – задзіра, яршысты. Нарваліся задзірака на неўступаку.

Задрыга – нягеглы. Гэтага задрыгу й дзіця адолеіць.

Задушша, удушша – астма. Душыць яго задушша даўно. Саўсім задушыла яго ўдушша гэна.

Задылдаваты – заносісты, пыхлівы. Ня столькі багаты, колькі задылдаваты.

Зажыць – справіць, набыць. Сусед Піліп сабе веласіпед зажыў, насабіраў грошы.

Зазвярэць – азвярэць, узлець, улюцець. Так зазвярэў – не гавары да трох. Ён зазвярэў – на людзей не глядзіць.

Займішча – распачаты, прамечаны кавалак жніва, касьбы. Заняў займішча – куды там, ці справіцца толькі.

Закалец – вязкі слой у бохане. Хлеб з закальцам спёкся. Закалец у палец.

Заканурак – куток, закутак. Схавацца заканурак знойдзіш. Мышка ў заканурак, а кот за ёй.

Закіпцюры́ць – ухапіць, сцапаць. Сабе дык лепшае закіпцюрыў.

Заклямчыць – зачыніць. Пабегла Хадосся на кірмаш і хату не заклямчыла.

Закокаць – падаць голас (пра пеўня). Як пятух закокаіць, куры бягом.

Закотам – закочваючы. Цяжкое бярвенне на машыну закотам грузілі.

Закрапáцца – заблытацца. Ідзі дапамажы, каза закрапалася.

Закраса – скароміна, прыправа да стравы.

Смачны суп наварыла – з закрасаю.

Закрутáць – дужа, крута захацець, загарэцца.

Бач ты, закрутала дзеўка замуж.

Закукярэчыцца – задраць нос, закапызіцца. Закукярэчыўся так, што сваіх не прызнаець і чужых ня знаіць.

Закурносіцца – заганарыцца, задраць нос. З’ездзіў малец у горад і закурносіўся.

Залјтаваць – застацца на лета. Скасі траву, каб не залетавала. Трэба рассаду высадзіць, а то залетаваіць.

Залівјнь – заліўны дождж, залева. Залівень як запражэцца, дык свет белы заліць гатоў.

Залобак – франтон. Забілі залобак – і на гарэ зацішна стала. У залобку ластаўка гняздзечка зляпіла.

Залужњнне – нізкая мясціна за лугам, лугавіна.

Ішла нізам, залужэннем, далей ад людскога вока.

Залы́сіць – задзерці кару на дрэве. І які цябе чорт пад руку штурхнуў, каб ты лес залысіў.

Замкí – мачавы пузыр. У малога крэпкія замкі, ні разу яшчэ рыбы не налавіў (не абмачыўся, не ўсюкаўся).

Замужніца – замужняя жанчына. Сярод нашых дзяўчат я першая замужніцай стала.

Замураваць – пакрыцца лёдам, шэранню (пра шыбы). Вокны замуравала, нічога не відаць. Вокны, як мядзведзі, замуравала за ноч.

Замухравáты – ценькі, нягеглы. Доўга ў больніцы адлежаў, такі замухраваты стаў.

Замясціць – замяніць. Ты паглядзі, колькі ты замясціла мяса пітухамі.

Занездаравјць – занядужыць, падупасці, набрацца хваробы. Сынок мой, нешта занездаравела я. Трэба бульбу пацерабіць ад растоў, можа, яна занездаравела.

Занятка – занятак, нейкая справа. Дровы паціху ў граду складаю, а ўсё ж нейкая занятка ёсь.

Запáдлівы – хваравіты, часта западае (хварэе).

Малы западлівы, з хваробы не вылазіць.

Запáл – зáпар, адзін за адным. Думаіш, што тры дні запал свята будзіць.

Запальчы́вы, запы́льчывы – успыхлівы, хутка загараецца. Мужык у Анюты такі запальчывы, чуць што – халера яго забіраіць. Запыльчывы, алі ня помслівы, караць ня будзіць.

Запíўнікі – якія запіваюць маладую. Прыехалі запіўнікі здалёк.

Заплюснуць – заплюшчыць. Яшчэ адзін хліб – і заплюснуў вочы.

Запоіны – сватанне, калі запіваюць маладую.

Паедзім у запоіны, пакуль не перадумалі.

Запљткі, запутнікі – абходныя сцежкі, прасёлкі. З балота сухапуць ня йдзіці, запуткамі, а йдзіце бальшаком.

Запятак – абцас. Насы дзяржацца, а запяткі шлём-шлём.

Зáрдзіцца – пачырванець, нарываць. Скула ўжо зардзілася, хутка прарвець.

Зародыш – зародак, зачатак. У мокрага семя німа зародыша, а ў сухім, як чарвячок.

Зарунћвець – зазелянець, зарунець. Пацяплела, дык і трава зарунявіла, усё павесялела.

Засјўрыць – заплеснявець. Каўбасы бераглі, дык яны й засеўрылі.

Заскупíцца – скнарыцца. Заскупіўся мужык ды на здыхляціну пагáліўся.

Заспјць – застаць. Як на тое ліха, не заспеў начальніка.

Засунуць – зачыніць на засоў. Я сені засунула, праз вакно вылізла й дзверы зашчапіла.

Засљха – суш, спёка без дажджу. Па дзве бульбіны пад калівам – засуха.

Затаміцца – замарыцца, прыстаць. Пакуль сюды прышла, затамілася.

Затаргаваць – купіць, утаргаваць. Казу затаргавала, козная.

Зáтаўка – сала ці здор, якім запраўляюць (затаўкаюць) страву, закраса. Гэта добра, што затаўка маіцца. Ня голы ж булён, а затаўканы.

Зáтаўчына – таўкач. Не па катлу затаўчына. (Кажуць, калі мужык з добрым струмантам, а жонка нягеглая, слабая.)

Зáткала – заторчына, якой затыкалі комін; яшчэ – неахайны чалавек. Ягоную шапку ўжо можна пусціць на заткала. Ходзіць як заткала, мурзаты, чорны.

Затохнуцца – задыхнуцца. Рыба ў возіры затохлася. Прывёз прадаваць тохлую рыбу, рыбак без кручка ў галаве.

Затравець – парасці травой. Гарод астаўся няпаханы, затравеў увесь.

Затула – вялікі фартух, каб затуліцца (звычайна ў рыбакоў скураныя). Яшчэ ў яго рыбацкая затула новая.

Зáтхля – задуха, безвятроўе, бязветрыца. Такая жара, такая затхля стаіць, дыхаць німа чым.

Заўдавець – стацца ўдаўцом. І Піліп заўдавеў рана.

Заўстрэць – завязнуць, засесці. У рэчцы танкі заўстрэлі – танкісты сталі матам лаіцца.

Захвэндаць – забрудніць, занасіць да чарнаты.

Што ні надзеніць, усё захвэндаіць, такая ўжо хвэнда.

Захінуцца – зашпіліцца; яшчэ – схавацца ў ціхае месца. Захініся, а то вецер такі, аментам прахопіць.

Захмурэць – захмарыцца. Нешта рана захмурэла. Заходнік – сетка лавіць рыбу, таптуха. Адзін заходзіць, а другі заходнік дзяржыць, рыбі й німа куды дзявацца.

Захцяначкі – прышчыкі на твары ў падлеткаў.

Ускочылі захцяначкі – думай пра наначкі.

Зáцепла – да халадоў. Добра, што яблыкі зацепла знялі.

Заціснуць – забасці, прыціснуць. Тут аднаго чалавека на Ліпаўцы бык забоў, ён яго глядзеў, а ён яго заціснуў.

Зацягнуцца – мець доўг. У мяне былі зацягнуўшыся грошы, дык я ўжо адразу аддала.

Зáчась – сверб. Па ўсім целі такая зачась, хоць ты са скуры выскачы.

Зашацíцца – схавацца. Зашаціўся адзін агурок у бураках, такі ладны. (Затаіцца пад шатамі.)

Зашытае – гарачае варыва, якое заплыло, пакрылася тлушчам. Поліўка, яна зашытая, дык ты дуй.

Збáгдарыць – збыць, прагуляць, прадаць за бесцань, згубіць, збаёдаць. Ён усё, што бацька нажыў, скора збагдарыў.

Збегчы – угнацца, бегчы разам, дагнаць. Дужа мама збяжыць за намі.

Збíвіны – стаптаная, зблочаная збажына. Ня жыта, а збівіны адны засталіся.

Збрáгнуць – забрадзіць, укіснуць. Незакупаранае варэнне аментам збрагніць.

Збузаваць – здратаваць. Кошка навяла чатыры кацянёнкі – усё сена збузавалі; яны толькі на свет пусціліся, сляпыя й мокрыя яшчэ.

Збыццё – збыт. Німа збыцця такому тавару, са збытам адно гора.

Збычыцца – насупіцца. Чаго ты збычыўся, ты ж дачку замуж аддаеш.

Звадыяш – ашуканец, той, хто зводзіць з правільнай дарогі. Звадыяш і чорта звядзець, і сябе абвядзець.

Зважыць – уступіць, прамаўчаць. Пачнець дудзіць на маму, а яна прамаўчыць, зважыць, і ўсё добра.

Званне – мянушка. З некага знялі званне, а к яму прылажылі, і стаў Мэгуш.

Звекаваць – доўга жыць на адным месцы. Я ўжо звекавала тут і то ня ўсё помню.

Звјсціся – занудзіцца; яшчэ – занядужыць. Усё ж я багата, а то саўсім без курэй звялася. Столькі хварэіць, звёўся на сцень.

Звягло, звягун – той, хто звягае. Сціхні, звягло, бо галава ад цябе трашчыць.

Звягунец – галасісты званок, звычайна пад дугою. Гоняць коні ганцы й звіняць звягунцы, едзіць вяселля.

Звярыстая – звераватая. Яна стала звярыстая баба, з ёй ня зладзіш.

Звяры́ца – злая асоба. Ня матка, а звярыца нейкая, на роднага рабёнка кідаецца.

Звярыцца – люцець, злець, быць раз’юшаным.

Што ты звярысся, глядзі не ўсяр. ся.

Звяцца – зніцець, усохнуць. Сёлета бульба так звћлася – адны арэшкі.

Згайдамачыць – змарнаваць, згубіць, зглоціць.

Столькі грошай згайдамачыў, а толку ніякага.

Згалавець – здурнець, з’ехаць з глузду. Што ты – згалавела, такое робіць? Саўсім згалавеў, вярзець здубавецця.

Зганяць – сканчацца. А гэта было – ужо зіму зганяла.

Згáраны – звараны абы з чаго. Згарана з нечага – людзі ня свінні, усё з’ядуць.

Згíрдзіцца – сканаць, акалець, счэзнуць. Скрыпеўскрыпеў і згірдзіўся.

Зглáбсціць – прыбраць да рук. І ня жыў, каб ня зглабсціць хоць што-небудзь.

Зглоціць – падзець некуды, закінуць, збаёдаць. І калі толькі паспеў зглоціць набытак? Куды ўжо зглоціла мяшалку? (Яўна – ад глытаць).

Згубля – страта. Па гэтай згублі жыць будзіш. Згыркаць – згубіць, недзе падзець, зглуміць.

Столькі дабра згыркаў і каб «дзякуй» сказаў. Згыркаў ужо недзе сцізорык.

Здабычлівы – хто ўмее здабыць, прыдбаць. Яна здабычлівая куры́ца й у шумі (смецці) нешта сабе ў дзюбку знойдзіць.

Здáнькі – прывіды. Як сцямнелася, пачалі зданькі здавацца, у хаці даўно ніхто ня жыў.

Здзеіць – здзейсніць, зрабіць. Благое здзеіць лёгка, ды выправіць цяжка.

Здзержыць – стрымацца. Нá табе, учора дождж здзержаў, а сягоння як пачаў з паўдня, веялкай шумела-шумела ўсё.

Здобыч – пажытак. І пашоў шэры воўк на здобыч.

Здубавецця – усё сабранае абыяк, абышто сказанае. Ён здубавецця вярзець, а мы слухаць павінны.

Зды́хацца – адды́хацца. Не магу здыхацца, юшкі столькі з’ела за ўсе дні.

Здыхля, здыхлік, здыхляціна – нягеглы, змарнелы.

Ня конь, а здыхля, такога хоць самога вязі.

З’ежнае – ядомае, што можна есці. Там з’ежнага нічога німа.

Зжыцца – збяднець. Зжыўся – сабаку німа чым выгнаць.

Зжыць – перажыць. Быў чалавек з Атрошкава, чатыры жонкі зжыў.

Ззаўхá – зза вуха, з размаху, наўзмаш. Як грымнуў ззаўха, дык ён брык вобземлю.

Злажыць – зваліць віну на іншага. Усё на гэту бабу злажыла, а сама сухая вышла, сама асталася чыста.

Злáсаваць – раздурыць прысмакамі. Ужо так яго зласавалі, нічога ня есь.

Зласець, разласець – прывыкнуць да прысмакаў. Зласеў на куплёным, што свайго й есці ня хочаць. І кот зласеў, ужо абы-чаго ня есь.

Злáскаваць – спесціць, раздурыць. Малога зласкавалі, а цяпер самі ня рады.

Злеціць, злеціцца – трошкі падагрэць, крыху сагрэцца, адстаяцца. Злець ваду, хай хоць летняя будзіць. Абы троху вада злецілася.

Змазгаваць – прыдумаць, прыдбаць. Можа, паўлітру змазгуім?

Змікіціць – прыдумаць, арганізаваць, вы́мергаваць. На трох паўлітэрку змікіцілі – і на душы цяплей стала.

Змір – згода. Ніколі ў іх зміру ў хаці й не было.

Змуста – той, хто прымушае, змушае да пэўнай працы. Стары – змуста, ды без яго ў двары пуста.

Змяісты – хітры, затоены. Яна такая змяістая, жах.

Змякчыцца – адысці, падабрэць, палагаднець. Праўда, ён тут змякчыўся.

Знакомасць – знаёмства, сяброўства. Ён па знакомасці ўсіх дзяцей прыстроіў.

Зналопу – знянацку, з налёту. Чорт усё зналопу робіць, каб чалавек апомніцца не паспеў.

Знатка, знак – прыкметна, відно, памеціна. Па двары знатка, якая гаспадыня. Індыкі дзе стануць ў гародзі, там і знак.

Знахопу – з наскоку, нечакана. Хочаць усё ўхапіць знахопу, нецярплівы.

Зніцець – змарнець, звяць, пабялець. У бульбы калíўе зніцела ад такой пякоты. (Бадай, ад нікнуць ці ад ніткі.)

Знові, знавá – адразу, спачатку. Каб я знові зробіў, лепі было б. Яна знава такая няспраўная, мясакрутка гэтая.

Знячы́велі – з перапуду, з нечаканкі. Знячывелі аж заікацца стаў.

Зорніць – ганарыцца, задзіраць нос. Ён галаву зорніў адвеку.

Зрабћціцца – здзяцініцца. Зрабяціўся Пятрок, у жмуркі з малым гуляіць.

Зразвагі – не спяшаючыся. Ідзець сабе паволі, зразвагі.

Зробіцца – дамовіцца, уладзіць, пагадзіцца, сысціся. Ты не чапайся, я сама неяк зроблюся. Ён успомніў даўняе, ён сваё – яна сваё, так яны й зробіліся.

Зродасць – радня, сваякі. У яе ж нейкая зродасць ёсь.

Зрудзíць – зжаўціць, падпаліць. Ужо гладзіла нешта праз маю анучку ды зрудзіла.

Зручны – умелы, рукаты. Такі ўжо зручны зяць папаўся, за што ні возьміцца, зробіць.

Зубашчэр – весялун, баламут, прасмішнік. У забашчэра са смеху вячэра.

Зљбрыць – навучаць, нацкоўваць. Яна яму зубрыць, кажаць гэтак і гэтак.

Зухнуць – павесці сябе як зух, шыкануць. Яго хлебам не кармі, а дай зухнуць.

Зцёмным – па начы, абначэла. Зцёмным прыехалі, дарога была далёкая.

Зыгарадзь – загароджа. Зыгарадзь коні паламалі, німа парадку скрозь.

Зык, зыкаваць, зазыкаваць – гіз, калі на кароў нападаюць авадні ці сляпні. Як паўдзён, дык зык кароў па полю ганяіць. Сонца сагрэіць, дык і каровы зазыкуюць.

Зылда – няўваротлівы, несхямяны. Кавалеры ў яе усе нейкія – то зылда, то дылда.

Зыск – вышук. Ноччу каня звялі, дык міліцыя зыск ушчала.

Зялёнкі, зеленчакí, зеляннё – няспелая садавіна. Чарэшні каля плоту – адны зялёнкі. Зеляння, гэтых ападышаў, калі хто прынясець.

Зяло – зерне, каменчыкі ці пясок у ежу курам; вотрына. Малады трыпутнік, пакуль зяло ня даў, можна варыць разам з крапівой маладой.

Зяпа, зяпло – рот (грэбліва). Заткні сваю зяпу, а то варон наляціць.

Зяпáць – крычаць, груба казаць. Ды не зяпай ты, расчыніў зяпу, як хлеў, зяпло чортава.

Зятняя – зяцева. Браў ён зятняй жонкі дачку.

Ігрушшо – купка ігрушынаў. Ігрушшо стаіць даўнае, панскае.

Ізгарода – плот, загароджа, зыгарадзь. Гарод каля самай яго ізгароды.

Ікранка – рыба пад час нерасту. Цяпер у возіры адна ікранка, нораст жа.

Іл – крухмал. Колькі там бульбін сабрала, а ілу поўная міса.

Імасць, мосць – вашасць, шаноўнасць. «Ваша імасць, просім за стол», – кажуць шаноўнаму госцю.

Іменне, менне – імя, мяно. Алена Канстанцінаўна – гэта ж менне якое!

Імшонік – імшоны хлеў. У імшоніку Лысоні, як у мядзвежжу вушку.

Імянны – сярэдні палец, альбо даўгі. На імянны палец пярсцёнак усадзіў і хварсіць.

Іскаверціцца – адхварэць, сканаць. Як ні верціцца, усё адно іскаверціцца.

Іскацца – шукаць вошы ў галаве. Ты б хоць паіскаўся, а то не галава, а вашэўня.

Ісподкі – вязаныя рукавіцы. Іх некалі надзявалі на голую руку, а паверх рукавіцы з кажушыны (толькі з кажушыны называліся рукавіцамі). І ў ісподках рукі пакалелі.

Ісподнікі – падштанікі. Матузы ад ісподнікаў па зямлі цягнуцца, кавалер стаптаны.

Ісподняе – ніжняя бялізна. Ісподняе данашаваіцца, на новае напрашаваіцца.

Істопка – гаспадарчая будыніна, зімой паляць (топяць), летам халодная. У яго істопка ёсь, дык і бульба й капуста ня мёрзніць.

Істрыць – рабіць вострым. Я ім косы йстру, як затупяцца, каб войстрымі былі.

Кавалерыцца – калі хлапчаня пачынае заляцацца. Рана яшчэ табе кавалерыцца, малако на губах не абсохла.

Кавалёк, казялок – конік. Ад кавалькоў уся пожня зялёная.

Кавёлы – ногі (пагардліва); яшчэ – мыліцы. Прымі свае кавёлы, рассеўся. На кавёлах, як верабей, скачаць.

Кавялюга, кавяла; кавялюгаць – крывы, кульгавы, недалужны; кульгаць. Во, ужо кавялюгае сюды кавялюга гэны.

Кажалуп – хто скуру здзірае з жывёлін на бойнях. А на гарэ кажалуп жывець, Касцюком завуць.

Кажанець – слаба расці, паршывець (пра малога). У Плікаціхі малец гладка скажанеў, кажан кажанком.

Казлякі – вочкі ў бульбе. Чышчу бульбу з казлякамі – на лепшае часу німа.

Казляччы – казліны. Былі два кумпячкі казляччы, і ўсіх прыпасаў.

Казярэка – упірлівы, кажа ўпоперак. Як упрэцца казярэка – не згаворышся, ня ўпросіш. Навошта мне казярэка ў хаці?

Каламесніца – сумятня. Цэлы дзень сумесніцакаламесніца з хаты не пускаіць.

Калапніна – клопат, намаганне, завіханне.

Калапніны многа каля яго, а толку мала.

Калахвосціць – трэсці, калашмаціць. Будзіцьбудзіць яго, калахвосціць, а ён сабе спіць.

Калдунаватая – злямцаваная, збітая. На сабаку поўсць калдунаватая.

Калека, калечка – мянтуз. Іван злавіў два язі й калечку.

Калјлікі – дрыжыкі, зябікі. Ужо калелікі бяруць на такім марозі.

Калёскі – каляска, вазоўнічак. Двое калёсак вады прывязла.

Кáліва, калíўе – куст, націнне бульбы. Бульбу прапалола, аграблямі выграбла, усё ж калíвіна якая будзіць. Сухое каліўе – паспела спешка (гатунак бульбы).

Калмак – кузлак. Хоць калмак сена дай карові. Калоддзе – калоды. Дровы – адно калоддзя, тапор і той прыстаў.

Калом – невядома куды, праз зямлю. Як калом праваліўся серп, ніяк не знайду.

Калюччо, калюк – калючае кустоўе. Такое калюччо – не прадрацца. Калюк пры калюку, дзе ні ступіш – наколішся.

Калядоўка – Каляды. Яшчэ ў Калядоўку дровы прывезіныя ляжаць.

Кáменка – мураванка, цагляная будыніна. Ён у каменцы робіць.

Камлюк – моцны, пасадзісты, прысадзісты, таўставаты, каржакаваты (як камель). А Стахван ладны камлюк. Ня дужа разбяжыцца камлюкаваты, яму пакруціцца цяжка.

Канадá – назола. Сядзіць на душы, як канада тая.

Канаць – прасіць, дамагацца. Канаіць купіць яму абнову.

Канашэсць – жэрдачка, на якой сядзяць куры.

Нанач пасаджу курэй на канашэсць.

Кантáр – кантаваны бязмен. Кантаром зручней важыць.

Кáнчур – акурак; яшчэ – канец баразны. Панабраў канчуроў каля крамы дый абкурыўся. Так араў, што канчураў болі, чым барознаў.

Канькаць – прасіць, ныць. Канькала канькаіць, а некала некаіць. Кáня (птушка) просіць піць – канькае.

Канюгайла – здаровы конь ці чалавек, здаравіла.

Такі канюгайла, што на ім толькі валуны вазіць.

Каняўё – коні (зборнае). Каняўё бяжыць, аж зямля дрыжыць.

Кáпа – накідка, акрывала на ложак, набіраная кшталту сурвэты. Закінь ложак новай капай.

Капá – шэсцьдзесят (снапоў, яек). Цэлую капу яек сабрала да святаў.

Капанікі – сані, капылы ў якіх з выкапанага кораня. У капаніках на капылы йдзець дуб.

Капіздуленька – трошачкі, як паспытаць.

Капіздуленьку выпіў, а ты крычыш, што напіўся.

Капызíцца – задавацца, пы́шыцца. Прышлі дзеўкі на базар, сталі капызіцца.

Капэрус – канец, капцы. Капэрус, нічога не ўдаецца зробіць.

Каравай – горб. І каравай ззаду на плячах.

Каравíна – зарэзаная карова. «Дзяку, дзяку, каб ты мені вякаў, палавіна каравіны й скура табе», – шаптаў селянін, які ўкраў карову, на судзе дзяку, які выступаў сведкай.

Каравятніца – тоўстая; яшчэ – няўклюда. А гэна каравятніца ў дзверы не ўлезіць, так раз’елася. Узялася гэная каравятніца ткаць, лепш бы не чапала.

Карапунька – караценькі, маленечкі. Малец недалужны быў, такі карапунька.

Каратэлька – гатунак морквы. Ляху каратэлькі пасадзіла, яе добра ў капусту крышыць.

Караўка – каравая, брудная, каляная ад гразі анучка. Здымі гэтую караўку – пасцялі чысты настольнік.

Карбљнец – карбункул, скула. Каб на цябе карбунец сеў!

Кармінá – корм. Карміны гэтай можна было нанасіць на ўсю зіму.

Карнавухі – з кароткімі вушамі. У карнавухага сабакі дарогу пытацца.

Карнáты – без хваста. Сабака ты карнаты. Каровіна – ялавічына. Тут давалі нейкую каровіну, а там адны рэбры.

Каруза – прыставала, надаеднік. Як прычэпіцца да каго каруза, не адстаніць. Такая каруза як смала прыстаніць – не адчапіцца.

Кархавінне – жабіна нераставанне, жабурынне. Поўная сажалка кархавіння.

Карчанець – зябнуць, слаба гнуцца (пра рукі). У проламцы лайно палашчу, рукі карчанеюць, нічога не ўзяць імі.

Карыкатурыцца – вычварацца. Што ты карыкатурышся, ты й так не красунчык.

Карынá – кавалак кары. З моцнай карыны можна й падэшвы зробіць.

Карэлая – брудная. Карэлую сарочку надзеў і хварсіць. Ідзі чыста, не йдзі карэла, ненавіджу мужыкоў, якія карэлыя ходзюць.

Карэлікі – брудная вопратка. Абрыдла мне ягоныя карэлікі мыць, вечна п’яны, у лужынах качаецца, як парсюк.

Карэннік – кошык з каранёў. У карэнніку добра бульбу насіць – трывалы.

Касавільна – кассё. Так улёг касіць, аж касавільна трашчыць.

Касмаўка – невялічкі ахапачак. Касмаўку сена пад паху – і дахаты.

Касљрыцца – хмурыцца, хмарыцца. Дождж, можа, і будзіць, з раніцы касурылася.

Касцёр – града дроў. Складзі дровы ў касцёр, хай ня мокнуць.

Катáнка – скручаная скароміна. Дала яму катанку здору на закрасу.

Катлянець – спаць з перапою (наліўшыся, як кацёл). Прыпаўзець дамоў і ўсю ноч катлянеіць.

Катовы мљдкі – зёлка кашачыя лапкі. Калі ў сцяну ўторкнуць катовы мудкі, яны ўсю зіму стаяць. Усе травы зніцелі, выпетралі, адны катовы мудкі рудзеюць пухнáта.

Каціхí – катахі, кацёлкі. Па вуліцы конскія каціхі валяюцца, не прайсці.

Кашлюн – хто дужа кашляе. Малы кашлюн усю ноч спаць не даваў.

Квасíны – ападонне ад квасу. Як быў квас, тады не было вас, а як засталіся квасіны, і вас чэрці пананасілі.

Квачак – маленькі пэндзлік. Квачакам добра сценку бяліць.

Кволіцца – шкадаваць сябе, песціцца. Німа чаго кволіцца, трэба робіць.

Квякат – прыглушаны гук ад удараў. Б’юцца – аж квякат ідзець.

Квякнуць – ударыць вобзем. Як квякнуў задзіраку, з таго й дух вон.

Кезік – мурлыканне, курня. Кот зацягнуў свой кезік.

Кешкацца – валаводзіцца, таптацца. Кешкаецца-каламешкаецца, ніяк з хаты ня выбірацца.

Ківок – п’яны. Ківок ківаіцца на вуліцы цэлы дзень.

Кілун – кнор. Свіння на кілуноў паднялася. Кілуніна – сала з нявыкладзенага (нявылегчанага) парсюка. Як закусіш кілунінай, аж салаўі на душы пяюць. Кілунінай закусіць – і пяршак як квасок здасца.

Кірмашовікі – пярэднія зубы. Кірмашовыя зубы – пярэжнія, а далі – кутнікі. У мяне яшчэ кірмашовікі свае, не казённыя. (Тыя, відаць, якія можна паказаць на кірмашы, на людзях, пасміхаючыся.) Кірпачка – кірпатая. Такая кірпачка ладненькая, такая ўслужлівая, матка не нарадаваіцца з яе.

(Ад кірпатага й прозвішча Кíрпіч, Кірпічонак.)

Кíсляць, кісляццё – кісляціна. Не ўзвар, а кісляць адна.

Кісялёўка – абгабляваная карчавешка, якая звычайна стаіць у парозе. Дажыліся, у хаці каб кісялёўка, гола. Нос як кісялёўка, а яшчэ задзіраіць яго.

Кіт; кітаваць – замазка для шыб; замазваць.

Пайду ў краму купіць кіт, каб шыбы закітаваць.

Кіў – порух пальцам з грозьбай. Добры чалавек пабаіцца ківа, а благі не пабаіцца й кія, калі не паможаць кіў, не паможаць і кій.

Кічаўка – купіна на балоце; яшчэ – нос. Чорт ногі паламаіць на гэтых кічаўках. Нос як кічаўка.

Кíшкаць – праганяць, турыць, пэндзіць. Адусюль яго кішкалі-кішкалі, нідзе не прыстаў.

Клáдзі – кладкі, лагі (бёрны, на якія кладуць падлогу). Пярэйдзім рэчку ціраз кладзі. Кладзі трывалыя, падлога як звон.

Клецішча – месца, дзе стаяла клець. Усё клецішча дзядоўнікам парасло.

Клёк – розум, цямкасць, моц. У яго ёсь клёк у галаве. Пыхі многа, а клёку мала. Так ён схварэўся, што ніяк ня можаць клёку ўзяць.

Клымаць, клыбаць – ледзь ісці. Клымаіцьклымаіць і на чарку паспеіць, клыма гэты. Клыбае памаленьку старая.

Клычыць – дапякаць, журыць.

Клы́шні – ногі. Як малая захварэла, дык матка клышні свае падняла, да ўрача пабегла.

Клюкатаць – кіпець. Вар аж клюкочаць.

Клћваць – ледзьве жыць, ліпець, знямоглець. Дзед ужо чуць кляваіць, на паповы сані збіраецца.

Кляты – праклёны, кляцьбёны. Ужо кляла яго мёртвымі клятамі. (Праклінала на смерць.)

Кляўшы́ць – біць, лупцаваць. Адвёў у цёмны кут і кляўшыць малога, а той маўчыць.

Кнігі – лёгкія ў жывёлы. Па такой пыльнай пашы пасуць, што ў Гілёні ўсе кнігі пяском забіла.

Кнораз – кнур. Яшчэ малы, а ўжо як кнораз бегаіць.

Колам – аблогай, нечапана. Увесь гарод колам ляжыць, німа каму робіць.

Комшыць – камячыць. Скомшыў газеціну й у «шпакоўню» пабег.

Конік – доўгая лава пад кут, ад стала да парога. Пра памерлага кажуць: на коніку ляжыць.

Корнік – хто вядзе плыты, сплаў. Ганкí (плыты) ў Рыгу ганяў, корнікам быў.

Корх – мера на шырыню далані. Давай змерым кій кархамі. Уручча ў Мікіты два кархі й два пальцы.

Кохлік – коклюш. Кохлік яго забіў, алі-ткі выжыў, галадуха яму яшчэ болі на вушы пала.

Крадзјцтва – крадзёж, пакража, рабаванне. У крадзецтва кінулася твая дачка.

Крайнјй – неабходней, пільней. Давай, каму крайней трэба.

Крапáць – начыняць кілбасы, пхаць пальцам у кішку праз пярсцёнак, спецыяльную як бы лейку, альбо праз мясакрутку. Троху кілбас накрапала, малы быў падсвінак. Кола крапанай кілбасы суседцы аднясла.

Крапосць – моц. Дзеры й ломам білі, алі яны не паддаліся, – ты падумай, гэткая крапосць.

Красняк – здаровы, ружовашчокі. Яшчэ такі красняк, а ўсё кволіцца.

Красулля – прыгажуня. Прыехала гэная красулля й усіх хлопцаў звяла.

Кратавінне – нарытыя кратамі купкі зямлі. Увесь гарод у кратавінні, як завёўся крот.

Кратацца – рухацца. Як бы цяжка ні было, трэба кратацца, каб жыць.

Крок – шырынка. Зашпілі крок, а то пітуха свайго згубіш, вылеціць.

Кроклы – кроквы; яшчэ – тыповы, прыродны, характэрны. Глядзіш, к зіме ў сваю хату ўвойдзім, ужо й кроклы паклалі. Кроклы ўжо парашацілі, засталося драніцамі пакрыць – і страха гатова. Сімкін – кроклы жыд, з усіх вылучаіцца.

Круглёвіна – кружляк, круглы кавалак. Дзве круглёвіны здору таплёнага дала яму.

Кругловіна – яма, калдобіна. Дажджы прашлі, і ўсю дарогу кругловіны пабілі.

Кружнíк – скручанае ў круг. Цэлы кружнік дроту валяецца.

Круканосы – гарбаносы; нос, як у крука. У Праксэды сын круканосы, а мужык з кірпатым носам.

Крупяная – з круп. Кашы крупяной наварыла, укруціла ў фуфайку, каб ня стыла.

Крутадушнік – няшчыры, двурушны, крывадушны.

Німа яму веры, крутадушніку, вечна душой круціць.

Крутарог – з крутымі (гнутымі) рагамі (казёл); яшчэ – мужчынскі струмант. Ёсь у мяне крутарог, што шавеліць паміж ног.

Крутуха – порсткая жанчына; яшчэ – полькакрутуха. Яніна такая крутуха, на месцы ня ўседзіць ні хвіліны. Так уляглі ў польку-крутуху, – духі вон!

Круцікі – розная жамяра ў вадзе. Даланёй балацінку працісніш, здзюмухнеш круцікаў і п’еш.

Круціцца – пускацца ў блыт. Мужык з’ехаў, дык яна круціцца як сучка.

Кручок – маленькі начальнік, службіст. Сын ейны нейкім кручком уторкнуўся ў Вушачы.

Крушáны – рассыпісты, скаромны. Пірог гэткі крушаны – не адламіць, увесь рассыпаіцца.

Крљшыць – веяць зерне на сіце. Цэлы дзень зерне крушылі й у бачэнкі ссыпалі.

Крывіндá – пра кульгавага (грэбліва). Крывінда гэна хоць куды дападзець.

Крыж, крыжавіна – паясніца. Боль уваліць у крыж, ні сагнуцца, ні разагнуцца. Крыжавіна як агнём гарыць.

Крыжніца – крыга, ільдзіна. Ай, як крыжніцы пашлі, аж усе пáлі паламалі.

Крышáн – скрылёк. Хаця крышан яблыка з’еш. Крэў – вывернутае дрэва, пень дагары карэннем.

Дзярэцца як жаба на крэў.

Кубатурка, кубатурніца, кубатка – курыца з інкубатара. Курка-кубатурка, ей пітух усе косці памяжджуліў.

Кубачкі – грыбы. З дожджу пусціліся, і тут жа занос сураежкаў, кубачкаў.

Кљбіч – невялікі кубельчык. Ссып пшанічку ў кубіч, яе мала асталося.

Кугугљтанька – ласкавае найменне зайца. А мой ты заінька, а мой ты кугугутанька. (Малога мяне так кволіла мама.)

Кудлычыць – касмаціць, кудлаціць. Вецер кудлычыць пітухоў хвост.

Кљка – драўляная даўбежка, пабаешка, якой разбіваюць глыжы ці лёд. Зімой, калі пад ільдом стаіць шчупак, б’юць кукай, глушаць, прабіваюць лёд, а пасля восцямі дастаюць рыбіну. Шчупак спіну к сонцу, яго кукай бух, тапаром прасякуць і скарэй на лёд. Некалі свякроў смяялася з маёй маладой мамы, калі яна сказала: «Іван рыбы накукаваў».

Кукљлка – зязюля; яшчэ – мала, на звод. Месяц пройдзіць і кукулку не пачуіць. Грошы на кукулку толькі.

Кулаччо, кулáчча – кулакі (зборнае). А ў ейных братоў кулаччо па пуду.

Кулјўе – кулі саломы. Кулеўем страху накрылі. Кулíчкі – драўляныя гвазды, каб вешаць сёдлы.

Каб былі для конікаў стайнічкі,

Кулогаць – праць, мыць збольшага. Ты лайно троху пакулогай, і ладна.

Кулоскацца – пялёхацца. Кулоскаіцца малы ў начоўках, як у той сажалцы.

Кљпа – торф. Як купа ўзгарыцца, рады не дасі да восеньскіх дажджоў.

Купала – агонь, пажар. Яны яму купалу зробілі – хата згарэла.

Купіла – грошы. Купіць бы купіла, ды мала купіла маю.

Кљпіна – яміна, з якой выбралі купу (торф). Усё балота ў купінах, і цвярозы ня пройдзіць, праваліцца.

Купчасціцца – разрастацца кронай. Крушыннік купчасціцца, аж цень зялёны.

Куравод – пра пеўня й пра маладога хлопца, ласага на дзяўчат, пра завадзілу. І куравод гэты ўжо дзевак прывёў.

Куракí – вушкі ў лапцях, куды ўдзявалі аборы (вяровачкі), каб забарсаць лапці. Ідзеш балацявінай, курак за курак чапляецца. Лапці лыковыя, і куракі тарчаць.

Кураћ – гермафрадыт. Андрэй так і астарэў, ня жэнячыся, відаць, ён курая.

Курган – дзялянка, участак. Быў курган лесу, дык яго зрэзалі.

Курдупэпачка – маленькая асоба, як кнопачка.

Курдупэпачка такая, а яшчэ звысоку глядзіць.

Куросадзь – курасадня, месца, дзе куры садзяцца нанач. Куры ўжо на куросадзі, а дурны пітух іх па двары шукаіць-гукаіць.

Курта – бясхвостая сучка, караткахвостая; яшчэ – верціхвостка. Была ў суседа сучачка – курта, алі такая ласкавая. З гурту выбіраюць курту.

Куртáч – конь без хваста. У Піліпа быў конь куртач, алі такі порсткі.

Кусáнік – надкусаны, недакусаны хлеб, пірог. Мне чужых кусанікаў ня трэба.

Кусман – вялікаваты кавалак. Гарэлкі кварту ды сала кусман – і я сабе пан.

Кутнік – крайні зуб; яшчэ – кватарант. Толькі кутнікі яшчэ засталіся, а так у році вецер гуляіць. Яна кутнікаў набрала, на гэтым і жывець.

Кышнуць – прагнаць, папэндзіць. Як кышну – дык разлятуцца, хто куды паспеіць. Як кышну, дык духу-паху твайго ня будзіць тут!

Лабаздá – лухта, несусвецце. Такую лабазду нясець, аж вушы вянуць.

Лабак – здаравіла, цвердалобы, нахабны. Прыхадзілі лабакі п’яныя й дзяўчына кудланаватая.

Лабуза, лабазаватае – дуддзё, быльнік. Каза дужа ня будзіць лабузу есці, ей ласейшага дай. Сена лабазаватае, карова ня дужа есь.

Лабяк – голая мясціна. На лабяку німа дзе стаіцца й ваўку.

Лавэр – развал, бязладдзе, беспарадкаўшчына. У хаці такі лавэр, што босы чорт ногі паламаіць.

Ладзішча – відовішча. А на Купалле такое ладзішча зробілі – уся моладзь сыйшлася.

Лайба – няспрытная, нехлямяжая. Сядзіць, лайба, ад гарэлкі, як бервяно, набракла.

Лайно – адзенне. Трэба мець лепшае лайно ў людзі.

Лактáць – хлябтаць. Кот дарваўся да малака, так і локчаць.

Ламаніна – ламата, ломка. Галава баліць, і ламаніна ўва ўсім целе.

Ламлівая – няроўная, у грудзе. Дарога дужа ламлівая, мароз прыціснуў раптоўна.

Ламок – скрылёк, лустачка. Хлеба ламок ды масла камок – нам і надойдзіць.

Ламы, лам’ё – паламаныя дрэўцы, хлуд, сучча, дуддзё. Воўк хамыль-хамыль у ламы, толькі трэскат пашоў. Каза, яна выбіраіць лам’ё якое з сена.

Лапандзей – балбатун, пустамол. Як лапандзею язык не забаліць.

Лапун – блін, спечаны нахапку. Нейкі лапун спяку, дый ладна.

Ласае – смачнае, прысмакі. Што было ласае, са стала прыбралі.

Лáсікі, лáхарцікі – ласункі, прысмачча. Малы гоніцца за ласікамі, яму толькі лахарцікі ў галаве.

Ласкуха – ласкавая, якая любіць лашчыцца. Такая ласкуха, хоць прыкладай да вуха.

Ласоха – ласая да прысмакаў. Яна ў цябе ласоха, зласела гладка.

Латáцца – мець выгоду. Добра яна латаіцца каля свайго начальніка.

Латока, латавінка – нізіна, нізовіна. У латоцы дасюль вада стаіць.

Лáхаўка – балбатуха, пляткарка. Бегаіць як лахаўка ды лахаіць языком скрозь.

Лахаць – плявузгаць, брахаць, казаць несусвецце; яшчэ – бегаць, насіцца. Язык не на прывязі, дык і лахаіць ім абы-што. Пакуль усю вуліцу не аблахаіць, не супакоіцца.

Лахмонне – рыззё, лахманы. Дымам смярдзіць ейная лахмоння.

Лáціна – жардзінка. Лацінай ды па хрыбціне. Лацно – лацьвей. Лацно табе, у цябе ж такі мужык, ён з-пад сучкі яйцы ўкрадзіць.

Лашчавінка – ямінка, упадзінка. А ў лашчавінцы баравік сядзіць.

Легцавік – легкавы аўтамабіль. К ей цяпер без хвігі не да носу, зяць на легцавіку прыкаціў.

Лежня – ляжанне. У яго ад лежні бакі паапухалі, лежань гэткі.

Лесаўцы́ – жыхары лясістай мясціны. Лесаўцы ў лесі жывуць, як у цёплай хаці.

Лесюгí – густыя лясы. У гэных лесюгах і чорт заблудзіць.

Леташняя – мінулагодняя. На леташнюю вясну цыбуля згніла.

Летка – летняя пшаніца. Ладны-ткі лапік леткі пасеялі, паглядзім, ці ўродзіць.

Лёк – расол зпад селядцоў. Хто есь бульбу з лёкам, той будзіць з клёкам.

Лёстачкі – салодкія словы, кампліменты. Так і падпускаіць лёстачкі дзеўцы.

Лісіцы – лісічкі (грыбы). Я за свае лісіцы нап’юся. Там соснік, а лісіцы па сосніку, па імху.

Лістаноска – паштарка. Адна лістаноска прывяла яе к нам.

Літоўка – каса; яшчэ – пуня. Цэлую лугавіну літоўкай за раніцу абсадзіў. Пуня-літоўка: дах на стаўбах. Толькі стаўбы й страха, а страха, як у пуні. Чатыры стаўбы, крэпкія такія.

Ліцвяк – літовец (летувіс). Ліцвяку ўсё па баку. Нешта ў нас ліцвякоў не любілі.

Лішніца, лішэнь, лішак – збытак, лішняе. Навошта мне лішніцу браць, бяру колькі паложана. Вярнуў сваё яшчэ з лішнём. І кійком аддзякаваў з лішаком.

Логаўе – логава, лагво. А там воўча логаўя.

Лугá – шчолак, настоены на попеле, якім ільга праць лайно; бывае, мыюць валасы. Даўней лугі зробіш, каўнер вымыіш. Памый валасы лугой, перхаці ня будзіць.

Лљзгаць – папякаць, дакараць. Колькі можна лузгаць адным і тым жа?

Лљнуць – кануць, прапасці, знікнуць. Як пад ваду лунуў, нідзе ні водзыву.

Лупацень – надуцька, лупаты. Развесіў лупы (губы) свае, лупацень, і сядзіць.

Лушчонікі – лясныя арэхі. Лушчонікі рудыя ўжо, самі ў торбу просяцца.

Лызь-мызь – есці на хапку, паспытаць. Лызьмызь, і пабег, не каб сесці ды пад’есці.

Лыліца, лыла – недарэка, недаробак. Лыліца й пад дажджом запыліцца. Здаровы лыла вырас. Лыла таўстамордая стаіць на ганку.

Лындаць – сланяцца без справы. Лындаіцьлындаіць дзень пры дні, лынды б’ець.

Лысяк – лысы. Гэны лысяк аж блішчыць, хоць ты на лысіні нажы йстры.

Любавізна – сала з прораззю (бэкон), любовае мяса, проразь у сале. Любавейшага сала адрэж, самай любавізны. Адна любавізна папалася.

Любосць – каханне, мілосць. У іх любосць даўно, толькі тоюцца.

Людскае – пагляднае, гожае, добрае. Каб што людскае калі далі, дык не – усё нялюдскае. Такі нялюдскі малец – паглядзець гідка.

Люшка – засланка ў дымаходзе. Рана люшку заклалі, ад чаду ў хаці сіня. (Магчыма, ад нямецкага Luft – паветра.)

Лягчыць, вылегчыць – кастрыраваць. Учора быка злягчылі, цяпер сумны лягчанец.

Лядáік – моташна. Еш з хлебам, каб лядаік не быў. Улідаіў мне гэны кавалер, глядзець не магу.

Ляжня – доўгае ляжанне, гультаяватасць. Ляжня знясіліць і каня.

Лянько – гультай, лянотнік. Толку з лянька, як з казла малака.

Ляпа – рот (зняважліва). А ты сваей ляпай ня дужа ляпай, памаўчы, га. на ў рот набраўшы.

Ляпíтар – ляпіла, няўмека. Так печку клаў ляпітар нейкі, што дым ідзець не ўгару, а ўніз.

Лясачка – кіёк, кульбачка; яшчэ – пачак. Выразаў сабе лясачку з ляшчыны – лёгкая й уручная. Тупаіць сабе з лясачкай, куды яму бегчы. Купіла лясачку масла, надаела паснаццё.

Лясачкі – кропачкі, рысачкі. На ей хусцінка шаўковая ўся ў лясачкі-ясачкі.

Лясоўкі – лясныя яблыкі. Як не было ў садах, лясовак з лесу прынясеш на сушку.

Лятней – ахалодней. Летам горача ў сінтэтыцы, а ў ільняным лятней.

Лятун – няўседа, рухавы. Малы сюд-туд, лятун такі.

Ляхá – градка. Увесь дзень лехі палола.

Качан капусты на лясе, Верабеічка у страсе.

Мазгаваць – думаць, кеміць. Абмазгуй усё добра, а потым рашайся. Перш чым даваць, трэба было мазгаваць.

Мазгаўня – галава. У яго мазгаўня яшчэ добра варыць.

Мазолькі – мазгі. Пакруці трошку сваімі мазолькамі й дадумаішся, на чым свіння хвост носіць.

Мазьніца – пасудзінка, у якой трымаюць мазь, каб змазваць колы. Такая праўда, што сучка дзёгаць з’ела й на галаву мазьніцу ўздзела. Хахол-мазьніца, давай дражніцца.

Мазюка – чарвяк; яшчэ – так у малога называюць стручок. Накапаў мазюкоў, на іх добра рыба бярэцца. Схавай сваю мазюку, а то варона схопіць.

Майнейшы – імяніты, шляхетны.

Яго пані майнейшая, Яна за ўсіх ладнейшая.

Макрата – мокрае, намоклае. Перадзенуся, макрату сваю скіну.

Малебенка – каплічка. На магільніку й малебенка невялічкая ёсь.

Малёхценькая – малюсенькая. Такая малёхценькая зорачка ў небе смяецца.

Мáліцца – прыкідвацца дзіцем. Німа чаго маліцца, калі з-за пазухі валіцца.

Малочнік – малачай. Салатопку ўсю ўзвярнулі, дзе кусты якія былі, а малочнік-трава парасла па калена.

Мамíца – матка (орган). Я табе выверну маміцу навыварат! (Муж жонцы грозіцца.)

Манíцца – абяцаць, дакляраваць.

Наелася буракоў, напілася квасу, Манілася хлопцу даць – недабрала часу.

Маразявы – зябкі, золкі. Вецер нейкі маразявы, няўтульна на дварэ.

Маркацінне – каціныя выдзяленні пад час марцавання. Маркаціннем ўсё прасмярдзела.

Мармыль – пануры, незадаволены, бурклівы.

Сядзіць адзін у хаці, мармыль мармылём.

Мароз – назвы: сівярун, лютун, скварун, прагун.

Маршчáкі – зморшчыны. Пад вачмі маршчакі, як барозны, а яна ўсё маладзіцца.

Масіяш – дападлівы. Ад масіяша нідзе праходу німа ні ўдзень ні ўначы.

Маскаль – старавер; рускі. У нас маскалёў не было, яны асобна жылі. Маскалі людзі адчайныя – на хаду бок праб’юць.

Матавіла – той, хто матляецца; яшчэ – мужчынская снасць. Добра, што майго матавілы не было.

Матамэнды – абшарпанасць адзежыны. Так спадніца абтрапалася, адны матамэнды баўтаюцца.

Матаркí – матузкі, завязкі, вяровачкі. Як не сваімі рукамі мех завязаў, матаркі цягнуцца.

Матрамоззе – лахманы, старызна. Матрамоззя поўна, а людскага лайна й німа.

Матыляцца – ківацца, хістацца. Не матыляйся, а то звалісся.

Мáхала – веер ці галінка адганяць камароў, мух. Такая ўжо смала, што ад яго й махалам не адмахаішся.

Мацак – моцнае яйка, якім б’юць іншыя яйкі на Вялікдзень. Калі выбіраюць – зубяць (аб зубы стукаюць; звычайна за яго слаба бярэцца фарба. З добрым мацаком я ўсе яйкі пераб’ю.

Мацамэнды – прычандалле, рознае начынне.

Забірай свае мацамэнды ды йдзі з Богам.

Мачлівая – дажджлівая. Восень такая мачлівая, неяк бульбу выбраць.

Мачонікі – грыбы, якія соляць (мочаць). Мачонікаў прынёс, а сушонікаў не было. Мачонікі, яны рудзенькія. Сёлета мачонікаў, хоць касой касі, зарадзіла.

Машарнікí – грыбы. Ужо машарнічкі пайшлі па імхах.

Менка – абмен, мена. Згубілі мы й апошнія грошы з-за гэтай менкі.

Мерзлякі – усё мёрзлае. Коні галадаюць у калгасі; корм – прынясуць мерзлякоў якіх.

Метлянíк – дзяржанне ў мятле. Такі гаспадар, што й метлянік ў мятлу не ўставіць.

Міры́мы – можна цярпець. Ейныя дзеці яшчэ мірымыя.

Місулька – місачка. Ты ў тую місульку вылій поліўку.

Мíтацца, мітунíць – кідацца з кута ў кут, мітусіцца. Ня мітайся ты перад вачмі як мітуніца.

Мітрэга – здарэнне, нечаканасць. Тут у нас мітрэга зробілася.

Мітульга, мітуніца – машка. З-за мітульгі свету не відаць.

Мітусíць – трывожыць. Дарма людзей мітусіць ня буду, сама неяк спраўлюся са сваей бядой.

Млён – ручка (кіёк) у жорнах, якой круцяць камень. Добры млён – ня скруціцца ён.

Мора – шмат, багата. Работы мора, а робіць некаму.

Мужавей – мужчына ў сіле, гаспадар. Так мальчуган, а ажэніцца, мужавеім будзіць. Мой яшчэ мужавей малы, алі ўжо ўпірлівы.

Мљлянка – грошы, загорнутыя ў анучку. Мулянку не згубі, прыхавай ляпей.

Мураванка, мур – будыніна з цэглы. Мураванка ягоная ад усіх выдзяляецца. Мур стаіць – печ гэта.

Мурлатá – азызласць. У яго з-за мурлаты й вачэй не відаць.

Мурлáты – абчасаныя бёрны на версе ізруба, на якія ставяць кроквы. Мурлаты трэба пакласці трывалыя, каб кроквам было добра.

Муты́ліць – мучыць, заезджваць. Каня мутыліць кажны дзень.

Мыр-мыр – мыркаць, цадзіць праз зубы. Насадзіць цыганят поўны сані й едзіць, мыр-мыр, ні слова ня скажаць.

Мырк-мырк – мармытанне, размова паўсловамі. Тады яны мырк-мырк і пашлі ў хату.

Мядніца – вялікая міса. Вазьмі мядніцу, абяры агрэст.

Мязджуліць, змязджуліць, размяджуліць – таўчы, патаўчы, пакрышыць. У мажджэрцы (ступцы) змязджуліў часнык. На магільніку соснік вырас, каб гахнула сасна, дык усё б размяжджуліла.

Мяздра – мякаць. Яблычны сок з мяздрой налілі ў слоікі.

Мяканљць – ударыць, уперыць. Як мякануў у плечы, дык аж мне дух зацяло.

Мћкаш – сярэдзіна ў бохану, мякота. Я мякаш выразала. Кажны к сабе мякашом, а к чужому коркай.

Мякіннік – праснак з мякіны. Даўней мякіннік возьміш, і то добра.

Мякоць – мякаць. Мяса прынесла маладзіца – адна мякоць.

Мякуха – далікатная трава. Пашла нажала мякухі, пасекла свінням. Мякуха дужа мяккая, зялёненькая, калі дробненькая (тлумачыла мама).

Мялгá – драбяза, малеча. Акуні й тыя мялга такая.

Мћліна – вялае, маларухомае. У яго рука жывая, а ёсь такая: возьміш яе, а яна як мяліна.

Мяліца – прылада мяць лён; яшчэ – нязграбнае, няўклюднае. Над мяліцай як настоішся, дык спіна колам зробіцца.

Мяншак – меншы сын. Сынок, яе мяншак, падрос за лета.

Мярзлячча – мёрзлае. Зіма, каровы мярзлячча ядуць, мерзлякі ўсякія.

Мярлог – бярлог; яшчэ – пра раскіданую пасцель. Лёг мядзведзь у мярлог ды лапу смокчаць. Прыбяры свой мярлог – тут блохі ногі паламаюць.

Мћрлы, мћрліна – нягеглы, затарможаны; яшчэ – нешта недаваранае, недапечанае. Як народзіцца мярліна, дык хоць ты яму маланкамі ў пяткі бі. Сягоння, як на тое, і бульба мярлая, і бліны мярлыя.

Мярнік – мерная пасудзіна. Мерніком зручна малако мерыць.

Мясёж – бойка, звада. Усе ў бойку кінуліся, і такі мясёж пачаўся! (Ад мясіць – біць; тут і мяса.)

Мясцерыцца – прымервацца, ладзіць месца.

Глядзі ты, і ён ужо тут мясцерыцца.

Мясюгá – цяжкое мяса, многа мяса. Мясюгі такія – не падняць.

Мяцельнік – хто робіць мётлы. Учора мяцельнік мётлы прадаваў, і я купіла свежую.

Наблізкљю – наўпрасткі. Наблізкую тут не прайсці, балота топкае.

Набрыдзь – прыхадні, навалач. Уся набрыдзь да нас цягніцца.

Набíрная, набярнáя – заразная хвароба (якой набіраюцца ад іншага).