Читать книгу Zwycięstwo na Pacyfiku 1945 - Samuel Eliot Morison - Страница 2

1. WYSPY BONIN I RIUKIU W STRATEGII PACYFIKU

Po dalekim i trudnym dla marynarki wojennej skoku przez Pacyfik, kiedy zostały zdobyte Saipan na Marianach (sierpień 1944) i większość Leyte (wyzwolony do lutego 1945), zostały otwarte dwie nowe drogi do alternatywnych celów – łańcuchów wysp Nanpo Shoto i i Nansei Shoto. Pierwszy, lepiej znany Amerykanom i Europejczykom jako wyspy Bonin13, zaczyna się niedaleko Zatoki Tokijskiej i ciągnie się na południe przez jakieś 700 mil do Minami Shima, która leży 290 mil na północny zachód od najdalej na zachód wysuniętej części wysp Mariany i 615 mil na północ od Saipanu. Większość tych wysp to małe wulkaniczne stożki, zbyt małe by zbudować lotnisko. Jednak Chichi Jima i Iwo Jima miały inny potencjał. Inny łańcuch wysp, Nansei Shoto (lepiej znany Amerykanom i Europejczykom jako Ryukyu, pisownia polska: Riukiu) tworzy łuk o długości około 600 mil, ciągnący się od Honsiu, najdalej na południe wysuniętej macierzystej wyspy Japonii, do Formosy14, tworząc wschodnią granicę Morza Wschodniochińskiego. Ten łańcuch zawiera 5 lub 6 wysp nadających się pod budowę baz lotniczych, z których najlepszą i największą jest Okinawa.

Rzecznicy przejęcia Luzonu (prowadzeni przez generała MacArthura) i zajęcia Formosy (prowadzeni przez admirała Kinga) prowadzili długie dyskusje w kwaterze głównej Cincpac w San Francisco i z Szefami Połączonych Sztabów w Waszyngtonie. Zwolennicy Luzonu zwyciężyli, ponieważ armia szacowała, że zajęcie Formosy będzie wymagało 9 dywizji uderzeniowych i znacznie więcej żołnierzy służb pomocniczych niż wydawało się być dostępnych przed kapitulacją Niemiec. Praktycznie zdecydowano o tym na konferencji w San Francisco między 29 września a 1 października 1944 roku, w ramach uzgodnień między admirałami Kingiem, Nimitzem i Spruance’em oraz generałami Harmonem i Bucknerem. Admirał Nimitz przedstawił tam szczegółowo napisane memorandum, które nie tylko ponaglało, by Luzon stał się celem, ale przedstawiało jego opinię co powinno nastąpić po tym. Rekomendował dwukierunkowe uderzenia: pierwsze – z docelową datą 20 stycznia 1945 r. – miało utworzyć „drabinę z wysp Bonin” do Chichi Jimy lub Iwo Jimy; drugie – z datą docelową 1 marca – miało poprowadzić wzdłuż wysp Riukiu do jednej lub więcej pozycji takich jak Okinawa czy Amaami O Shima. Celem jednego było uzyskanie awaryjnego lądowiska dla bazujących na Saipanie B-29 i bazy dla ich eskorty myśliwców w celu przeprowadzenia bombardowań Japonii, a drugiego zapewnienie i rozwinięcie bazy powietrznej i morskiej do inwazji na macierzyste wyspy Japonii.

Admirał Spruance, który zdawał się być pierwszym wysokiej rangi oficerem marynarki wojennej doceniającym możliwości stwarzane przez Okinawę, z zadowoleniem obserwował w San Francisco jak admirał King, który dotąd obstawał przy zajęciu Formosy, został pomimo swej niechęci pokonany przez logikę admirała Nimitza. W trakcie dyskusji King zwrócił się do Spruance’a: „Czy ma pan coś do powiedzenia? Rozumiem, że Okinawa jest pańskim dzieckiem.” Na co Spruance, człowiek inteligentny, ale małomówny, odpowiedział, że Nimitz przedstawił plan tak dobrze, że nie ma nic do dodania.

Z San Francisco admirał King zawiózł wiadomość dla Szefów Połączonych Sztabów, którzy 3 października wydali dyrektywę dla generała MacArthura i admirała Nimitza, stosownie do której operacje opisane w tym tomie miały przebiegać następująco:

1. Generał MacArthur zajmie i będzie okupował Luzon z graniczną datą 20 grudnia i udzieli wsparcia kolejnej operacji – zajęcia wysp Riukiu przez siły admirała Nimitza.

2. Admirał Nimitz, po zapewnieniu sił osłony i wsparcia wyzwolenia Luzonu, zajmie jedno lub więcej stanowisk w grupie wysp Bonin i Wulkanicznych, z docelową datą 20 stycznia 1945 r. oraz jedno lub więcej stanowisk w archipelagu Riukiu z graniczną datą 1 marca 1945 r.

3. Obaj C. in C.15 ustalą między sobą koordynację sił i środków wraz z dowodzącymi generałami XX Sił Powietrznych Armii (XX A.A.F.)16 na obszarze Chiny – Birma – Indie.

Wschodnia operacja (Iwo Jima) była zaplanowana jako pierwsza po Luzonie, ponieważ spodziewano się, że będzie łatwiejsza niż zachodnia (Okinawa). Nigdy nie zakładano, że tych samych żołnierzy użyje się w obu operacjach, ale postanowiono, że Flota Pacyfiku będzie osłaniała i udzieli wsparcia obu, podczas kiedy VII Flota i siły desantu morskiego będą zaangażowane w osłonę i wyzwolenie południowych Filipin (przedstawiono to w poprzednim tomie). Konieczne było wyłączenie sił szybkich lotniskowców (TF 38 lub TF 58)17 ze wsparcia operacji na Filipinach na czas osłony obu inwazji na Bonin i Riukiu.

——

12 Ten temat został już opracowany we wcześniejszych tomach. Do źródeł tam wspomnianych dodałem książki J.A. Isely’ego i J.P. Crowla „The U.S. Marines and Amphibious War”, 1951 („Piechota morska Stanów Zjednoczonych i wojna desantu morskiego”) oraz podpułkownika Whitmana S. Bartleya, USMC, „Iwo Jima: Amphibious Epic” („Iwo Jima: epika desantu morskiego”), wydaną przez dział historyczny Korpusu Piechoty Morskiej w w 1954 roku. Dodatkowo autor dyskutował kwestie strategiczne mające wpływ na operacje przedstawione w tym tomie z kontradmirałem Forrestem Shermanem w maju 1945 roku. Uzyskałem też wiele informacji z jego osobistego opracowania: „Rekomendacje dla przyszłych operacji dla Cominch”.

13 Wyspy Bonin (dla Japończyków Ogasawara Gunto) prawidłowo uznawane są za centralną grupę Nanpo Shoto i składają się z Muko, Chichi oraz Haha. Południowa grupa zawierająca Iwo Jimę, nazywana jest Wyspami Wulkanicznymi, ale nazwa Bonin często używana jest do określenia całego łańcucha. „Jima” i „Shima” oznaczają wyspę, „Shoto” – archipelag, a „Gunto” – grupę wysp.

14 Formosa to obecnie Tajwan [przyp. tłumacza].

15 C. in C. (Cominch) – Commander in Chief (naczelny dowódca).

16 XX A.A.F. zawierały XX Dowództwo Bombowców w Chinach i XX Dowództwo Bombowców na Marianach.

17 TF – Task Force (siły zadaniowe), TG –Task Group (grupa zadaniowa), TU –Task Unit (jednostka zadaniowa).

2. PLAN ZDOBYCIA IWO JIMY

Odkładając rozważanie na temat planów dotyczących Okinawy do części II, powinniśmy wyjaśnić dlaczego Iwo Jima, pełna chwały ale i krwawa kampania, została wybrana jako cel nr 1 na wyspach Bonin. Jedyną alternatywą tego celu była położona dalej na północ i większa Chichi Jima, która dysponowała portem Port Lloyd. Jednak ta wyspa okazała się zbyt nierówna do szybkiej budowy lotniska, a rekonesans z powietrza ujawnił, że była jeszcze silniej ufortyfikowana niż Iwo Jima.

Wyspy Bonin mogłyby dużo wcześniej znaleźć się w posiadaniu Amerykanów, gdyby administracja prezydenta Franklina Pierce’a poparła komodora Matthew Calbraitha Perry’ego. Chichi Jima została po raz pierwszy zasiedlona w 1830 roku przez 2 mieszkańców Nowej Anglii – Aldina B. Chapina i Nathaniela Savory – 1 Genueńczyka i 25 Hawajczyków, którzy utrzymywali się z uprawy żywności i sprzedaży jej przechodzącym w pobliżu wielorybnikom. Komodor Perry wszedł do Port Lloyd 14 czerwca 1853 r., następnego dnia kupił za 50 dolarów działkę na terenie portu, umieścił na niej bydło przywiezione przez U.S.S. Susquehanna, ustanowił lokalny rząd z Savorym na czele, ogłosił kodeks praw i objął wyspę w posiadanie w imieniu Stanów Zjednoczonych. Zamierzał uczynić z Chichi Jimy stację zaopatrzeniową dla Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych i amerykańskich pocztowych parowców. Jednak te działania nie zostały zaakceptowane przez administrację prezydenta Pierce’a w Waszyngtonie. W związku z tym w 1861 roku Japonia była w stanie dokonać aneksji wysp Bonin bez jakiegokolwiek oporu. Rząd nie niepokoił amerykańskiej kolonii, a poważna kolonizacja wysp Bonin przez Japończyków nie rozpoczęła się przed 1887 rokiem.18

Iwo Jima, centralna wyspa grupy Wysp Wulkanicznych, miała ogromną wartość jako strategiczna placówka, ale nic więcej. Usytuowana na szerokości geograficznej 24° 45’ N i długości 141° 20’ E, mająca kształt nadętej gruszki czy przechylonego podgardla wieprzowego, Iwo Jima liczy tylko 4½ mili długości i 2½ mili szerokości. Wulkaniczny krater Mount Suribachi, 550 stóp nad poziomem morza, na szypułce gruszki, w czasie II wojny światowej pozostawał nieaktywny, ale szereg wybuchów pary wodnej oraz siarki na całej wyspie sugerował, że erupcja wulkanu może mieć miejsce w każdej chwili. Północna część wyspy jest płaskowyżem o skalistych i niedostępnych brzegach, ale plaże rozciągają się na ponad 2 mile na północ i wschód od podstawy Mount Suribachi. Plaże te, a także obszar lądu między nimi i znaczna część terenu wyspy są głęboko pokryte brązowym popiołem wulkanicznym i czarnym żużlem, wyglądającymi jak piasek. Popiół ten jest znacząco lżejszy niż piasek, a chodzenie po nim jest trudne, zaś bieganie niemożliwe. Aby umożliwić ruch pojazdów kołowych, a nawet gąsienicowych na takim podłożu trzeba było rozłożyć maty Marstona. Do 1944 roku wyspa była zamieszkana przez 1.100 japońskich cywilów, którzy uprawiali trzcinę cukrową i ananasy, wydobywali siarkę i obsługiwali młyn do mielenia cukru, jednak wszyscy oni zostali ewakuowani zanim rozpoczęła się ta operacja.

Wyjątkowe znaczenie Iwo Jimy dla celów militarnych wynikało z jej położenia i topografii. Leży niemal w połowie drogi między Honsiu a Marianami, 625 mil na północ od Saipanu i 660 mil na południe od Tokio. Japończycy zbudowali na wyspie 2 lotniska i rozpoczęli budowę trzeciego. 14 lipca generał „Hap” Arnold, dowódca Sił Powietrznych Armii, zarekomendował połączonym działom planowania zajęcie Iwo Jimy w celu zapewnienia superfortecom B-29 awaryjnego miejsca lądowania i stworzenia tam bazy myśliwców P-51, które eskortowałyby je podczas rajdów na Tokio. Planiści połączonych działów zgodzili się, pod warunkiem że zajęcie Iwo Jimy nie będzie przeszkadzało w innych ważniejszych operacjach.19

Już 3 października 1944 r. dyrektywa dotarła do kwatery głównej Cincpac; sztab planistów admirała Nimitza, dowodzony przez kontradmirała Forresta Shermana, działał szybko. 7 października opracował studium sztabowe, które stało się podstawą planu i nakreśliło operację na Iwo w dużej mierze tak jak została ona przeprowadzona.20 Admirał Raymond A. Spruance, dowódca V Floty, objął pełne dowództwo nad działaniami na Iwo Jimie. Pod jego rozkazami wiceadmirał Richmond K. Turner dowodził Połączonymi Siłami Ekspedycyjnymi (TF 51). Skoro miało to być lądowanie Korpusu Piechoty Morskiej, generał porucznik Holland M. Smith, USMC został mianowany dowódcą wojsk ekspedycyjnych (TF 56), które składały się z V Korpusu Desantu Morskiego generała majora Harry’ego Schmidta, USMC. Pod rozkazami Turnera był również kontradmirał Harry W.H.P. Blandy, dowódca Sił Wsparcia Desantu Morskiego (TF 52). We wsparciu operacji miały wziąć również udział Siły Szybkich Lotniskowców wiceadmirała Marca Mitschera (TF 58), rozwinięta Grupa Wsparcia Logistycznego, dowodzona przez kontradmirała Donalda B. Beary’ego oraz Grupa Poszukiwania i Rozpoznania (TG 50.5) pod rozkazami komodora Dixwella Ketchama.

Siły lądujące, Korpus V’Phib21, skaładały się z 3 Dywizji Piechoty Morskiej (generał major Graves B. Erskine, USMC), która ostatnio wyzwoliła Guam, 4 Dywizji Piechoty Morskiej (generał major Clifton B. Cates), wówczas na Maui i nowo utworzonej 5 Dywizji Piechoty Morskiej (generał major Keller E. Rockey, USMC), wówczas na Wyspach Hawajskich. Kwatery generała Schmidta znajdowały się na Guam, ale w związku z planem ataku na Iwo Jimę 13 października przeniósł je do Pearl Harbor. Kiedy generał MacArthur został nakłoniony do odłożenia lądowania w Zatoce Lingayen (koło miasta o tej samej nazwie) do 9 stycznia, 2 nadchodzące operacje przełożone zostały o cały miesiąc – Iwo Jima do 19 lutego i Okinawa do 1 kwietnia 1945 r.

Należało przeprowadzić również planowanie logistyczne.22 W operacjach wyzwalania Filipin oceaniczne grupy logistyczne zostały powołane do dowozu ropy, wymiany samolotów, części zamiennych i holowników floty dla sił szybkich lotniskowców w morzu. Okazały się one tak pomocne, że zostały teraz rozbudowane przez dodanie statków amunicyjnych i innych specjalistycznych jednostek pomocniczych. Zreorganizowano 6 Eskadrę Obsługi i oddano ją teraz pod rozkazy kontradmirała Beary’ego, który był szefem Dowództwa Szkolenia Floty Atlantyku w Norfolk. Jako okręt flagowy został mu przydzielony Detroit, jeden ze starych lekkich krążowników. Do operacji na Iwo Jimie zaangażowano flotę 27 bunkrowców. Między 8 lutego a 5 marca 1945 r. dostarczyły one w morzu 2.787.000 baryłek paliw płynnych (z tego 1.702.000 z nich dla sił szybkich lotniskowców), 7.126.000 galonów benzyny lotniczej (3.378.000 dla szybkich lotniskowców) i 105.000 baryłek oleju napędowego. Ulithi, kwatera główna Servron 1023 komodora Cartera była terminalem zbiornikowców, które zaopatrywały flotę bunkrowców lub pływające magazyny.

Shasta i Wrangell 19 lutego dokonały pierwszego udanego przeładunku amunicji w morzu przez burty.24 Trzy lotniskowce eskortowe, ostatnio przystosowane do przewozu samolotów uzupełniających stany na innych lotniskowcach oraz 2 starsze CVE25 operowały razem z grupą bunkrowców. Do 1 marca dostarczyły one flocie, lekkim lotniskowcom i lotniskowcom eskortowym, 254 nowe samoloty oraz 65 pilotów i członków załóg. Virgo, pełniący funkcję ruchomego uniwersalnego magazynu, przeprowadził pierwszy udany eksperyment przeładunku przy pomocy lin paczek z suchym prowiantem, drobnym zaopatrzeniem i odzieżą.

Cenną innowacją była przebudowa 2 LST26 na okręty bazy dla barek desantowych27. Każdy okręt miał koje, kuchnię i mesę dla 40 oficerów i 300 marynarzy oraz 20 chłodzonych pojemników do przechowywania 160.000 racji świeżego i mrożonego prowiantu, taką samą przestrzeń do przechowywania tej samej liczby racji suchego prowiantu. Teraz wreszcie załogi łodzi pozostawione na brzegu, kiedy transportowce wycofywały się na noc, mogły wziąć prysznic, zjeść ciepły posiłek i dostać „marynarskie worki”. Podczas 2 pierwszych tygodni operacji na Iwo Jimie te „okręty-matki” również uzupełniały paliwo i wodę na 54 małych okrętach, takich jak PCE i LCT oraz zaprowiantowały dodatkowych 76 jednostek.

——

18 Lionel B. Cholmondeley, „Historia wysp Bonin” (Londyn 1915).

19 Craven&Cate.

20 Cincpac-Cincpoa „Studium Połączonego Sztabu DETACHMENT” z 7 października 1944 r. Operacja DETACHMENT była kryptonimem zajęcia Iwo Jimy, ale była rzadko używana. [Cincpac-Cincpoa to Commander-in-Chief Pacific Fleet and Pacific Ocean Areas czyli dowódca Floty Pacyfiku i Obszarów Oceanu Spokojnego – przyp. tłumacza].

21 Phib to skrót od Amphibious Force (Siły Amfibijne czyli desant morski) [przyp. tłumacza].

22 Worrall R. Carter, „Fasola, kule i czarny olej” (1953), Comserwron 6 (kontradmirał Bery), „Logistyczne analizy operacji na Iwo Jimie”, 8 marca 1946. Kwestie logistyki dla Leyte przedstawiono we wcześniejszych tomach.

23 Końcówka –ron oznacza eskadrę (od squadron), odpowiednio: desron (destroyer squadron – eskadra niszczycieli), servron (service squadron – eskadra obsługi), itd [przyp. tłumacza].

24 Serpens, obsadzony przez załogę Coast Guardu statek handlowy z Servron, przebudowany na statek amunicyjny, wyleciał w powietrze 29 stycznia 1945 r. w Lunga Roads, na Guadalcanal, powodując śmierć wszystkich z wyjątkiem 3 członków załogi.

25 CVE – lotniskowiec eskortowy, CV – lotniskowiec, CVL –lekki lotniskowiec. Pozostałe skróty to: BB –okręt liniowy, CA – ciężki krążownik, CL – lekki krążownik, DD – niszczyciel, DE – niszczyciel eskortowy, PC – patrolowiec, PCE – patrolowiec eskortowy, SS – okręt podwodny, YMS – trałowiec motorowy, YP – okręt patrolowy, AP – Transport (transportowiec) APA –Attack transport (transportowiec uderzeniowy), APD – Destroyer transport (niszczyciel transportowy), AK – Navy cargo ship (statek towarowy Marynarki Wojennej), AKA – Attack cargo (uderzeniowy statek towarowy).

26 LST – Landing ship, tank (okręt desantowy czołgów), LC – landing craft (barka desantowa) LCI – Landing craft, infantry (barka desantowa piechoty), LCM –Landing craft, mechanized (barka desantowa wojsk zmechanizowanych), LCS – Landing craft, suport (barka desantowa wsparcia), LCT – Landing craft, tank(barka desantowa czołgów), LCVP – Landing craft, vehicles and personnel (barka desantowa pojazdów i personelu, LSD – Landing ship, dock (okręt desantowy typu dok), LSI – Landing ship, infantry (okręt desantowy piechoty) LSM – Landing ship, medium (średni okręt desantowy), LSV – Landing ship, vehicle (okręt desantowy pojazdów, LVT – Landing vehicle tracked (or Amphtrac) (gąsienicowe pojazdy desantowe lub Amtraki). Amtrak (LVT) to mała amfibia gąsienicowa, początkowo zaprojektowana jako pojazd dostarczający ładunek z okrętu na brzeg podczas operacji desantowej, później również jako pojazd sił uderzeniowych i wsparcia ogniowego. Dodane do tych skrótów litery oznaczają odpowiednio: A – armored (opancerzony), G – gunboat (kanonierka), L – large (duży), M – mortar (moździerz), R – rocket (rakietowy).

27 Komodor Carter uważał, że powstanie tego typu jednostek było zasługą „pomysłowości i inicjatywy admirała Turnera”.