Читать книгу Trompie die reisiger (#21) - Topsy Smith - Страница 4

1

’n Nuwe kettie

Die sestienjarige Trompie sit in sy kamer by sy tafel. Sy skoolboeke lê voor hom opgestapel. Hy moet huiswerk doen.

Trompie staar droomverlore by die venster uit. Hy het nog nie met sy huiswerk begin nie. ’n Mens moet darem eers ’n bietjie rus voor jy begin met die “slawewerk” soos hy en sy vriende dit deesdae noem.

Hy rus nou omtrent al twintig minute lank. Mense wat net sit en nie werk of lees nie kan in twee groepe verdeel word – dié wat sit en dink en dié wat sommer net sit. Trompie behoort tot die laaste groep. Hy sit sommer net.

Later begin hy verveeld raak en trek sy boeke met ’n swaar sug nader. Hy sal seker nou maar moet begin, anders gaan hy nooit klaarkry nie.

Trompie kyk na wat hy alles vandag by die skool in sy huiswerkboek neergeskryf het. Hy kan sy oë nie glo nie. Hoe langer hy kyk, hoe vroliker voel hy. Dit lyk of hy glad nie eintlik vanmiddag huiswerk het nie.

Hy lees hy moet geskiedenis leer – die gevolge van die Franse Rewolusie – maar hy ken daardie werk mos al. Hy het goed in die klas opgelet. Ja-nee, hy glimlag gelukkig, hy hoef nie vanmiddag geskiedenis te leer nie. ’n Mens leer mos nie iets wat jy al klaar ken nie.

Hy sien ook hy moet van bladsy 58 tot bladsy 63 in die Engelse voorgeskrewe boek lees en seker maak hy ken al die moeilike woorde daarin se spelling en betekenis.

“Dis onnodig,” brom Trompie by homself, “om daai bladsye te lees.” Hy het die hele boek mos al gelees en hy is seker juffrou Carelse sal nie een vraag vra wat hy nie kan antwoord nie. Hy is in elk geval ook mos ’n ou wat Engels “sommer properlies” kan praat soos hy homself en sy vriende gereeld herinner.

Hy is seker daar is nie een enkele Engelse woord op daardie bladsye wat hy nie ken en sommer net so uit sy kop vir die juffrou en sy klas sal kan verduidelik nie.

So ja, die Engelse huiswerk word met ’n potloodtikkie afgemerk. Trompie hoef dit nie te doen nie. Dit is natuurlik net bedoel vir die ape in sy klas wat net yus en no kan sê en begin hakkel as hulle twee Engelse woorde ná mekaar moet praat.

Trompie frons toe hy die volgende item op sy huiswerklys sien:

Algebra –probleme 12 en 13, bladsy 22.

Hulle moet hierdie probleme netjies in hul oefeningboeke uitwerk.

Trompie vryf sy hand oor sy deurmekaar hare. Hy is nie ’n lui ou nie en hy sal daardie probleme nou met die grootste lus en ywer aanpak en doen – as hy net geweet het hoe. Maar hy het nie die vaagste benul hoe om dit te doen nie. Toe die onderwyser vir hulle die huiswerk gegee het, het die Boksombende se Grootkaptein vlugtig na die twee probleme gekyk en sommer dadelik gesien hy kan nie kop of stert daarvan uitmaak nie.

En, dink hy nou, dit is mos tydmors om iets te probeer doen as jy voor jou siel weet jy kan nie. Wat help dit hy probeer nog?

Nee wat! Met ’n glimlag maak Trompie ’n potloodtikkie langs die algebrahuiswerk asof dit klaar gedoen is. Hy sal Dawie môreoggend voor skool vra om hom gou daarmee te help.

Die laaste item op die lys is ’n speltoets wat hulle gaan skryf en waarvoor hulle moet leer. Dit is Afrikaanse spelling. Die onderwyser het vir hulle vyftig moeilike woorde gegee om te leer.

Trompie beskou dit ook as tydmors om te leer hoe om Afrikaanse woorde te spel. Dit is mos sy moedertaal. Hy gaan nie eens na die lys woorde kyk nie. Dit is heeltemal onnodig.

Met ’n sug van verligting maak hy ook ’n tikkie langs die Afrikaanse huiswerk. So ja, dit is nou ook gedoen. Hy is klaar. Sy huiswerk vir vandag is agter die rug.

Nou pak Trompie sy boeke vinnig terug in sy boeksak. Behalwe die huiswerkboek het hy nie een ander boek oopgemaak nie.

Trompie het vanoggend in die skool gesit en dink wat hy vanmiddag eers gou gaan doen voor hy na Rooie, Blikkies en Dawie toe gaan. In die hoek van die Toeriens se voortuin staan daar ’n groot ou bloekomboom, en hy het gesien daar is ’n perfekte mik aan die punt van die een tak. Hy wil sy kettie regmaak en hy het so ’n mik nodig.

Trompie krap in sy tafel se laai rond en haal sy kettie uit. Hy het die ding lanklaas gebruik. Die kettie bestaan uit twee stukke rek wat aan elke kant aan mekaar vasgemaak is met ’n stukkie tou. Tussen die toutjies is natuurlik die velletjie waarin die “ammunisie” gesit word. Aan die ander punte is ook twee toutjies, maar hulle is nie aan ’n mikstok vas nie.

Die mik het gebreek en Trompie het nog nooit weer ’n ander een aangesit nie – maar nou gaan hy dit doen. Daar is mos ouens by die skool wat dink hulle is kastig wonderlik omdat hulle ketties het. Een ou het hom sowaar in die sangklas met ’n natgekoude stukkie papier agter die oor geskiet. Maar wag maar, dink Trompie en glimlag by hierdie gedagte, môre gaan daardie vent ’n ding sien wat hy nie graag wil sien nie.

Trompie stap kombuis toe om ’n skerp mes te kry. Dan gaan hy by die agterdeur uit en loop na sy pa se werkkamer toe. Hy soek ’n saag. Hy hoop maar net sy pa betrap hom nie. Hy het sy seun gewaarsku om nie ’n voet daar in die werkkamer te sit en met die gereedskap te lol nie. Maar, stel Trompie homself gerus, daar is niks om voor bang te wees nie. Sy ma is by ’n vrouevergadering in die kerksaal en sy pa is mos op kantoor.

Trompie stap fluit-fluit na die werkkamer waar sy pa houtwerk vir ’n stokperdjie doen. Meneer Toerien is ’n bankbestuurder hier in Kwaggaberg, maar in sy vrye tyd maak hy pragtige tafels en stoele.

Die sproetgesig se hande is diep in sy broeksakke. Sy pet sit skeef op sy ongekamde boskasie en sy hemp hang agter by sy broek uit en wip-wip oor sy sitvlak soos hy aanstap. Sy kouse lê soos gewoonlik op sy skoene. Hy loop en skop na blomme wat oor die voetpaadjie hang. Dit is mos nie mooi as die goed so daaroor hang nie. ’n Paadjie moet oop en skoon wees.

Trompie sal natuurlik nooit so na die blomme wat oorhang skop as sy ma hier is nie. Selfs noudat hy weet sy kan hom nie deur die venster dophou nie, kyk hy eers vinnig rond voor hy die blom wat hy netjies van sy stingel afgeskop het, opraap en dit dan oor die heining gooi.

Maar wanneer Trompie die werkkamer probeer oopmaak, sak sy hart in sy skoene. Dit is gesluit. Hy staan fronsend voor die deur. Hy wonder waar sy pa die sleutel gebêre het.

Dan besef hy die ding is seker aan die bos sleutels wat sy pa altyd saam met hom dra.

Trompie wonder nou of hy die skerp mes wat hy in die kombuis gaan haal het, moet gebruik om die deur se slot te probeer losskroef. Dan kan hy ’n saag vat en die tak waaraan die mik is, gaan afsaag, die saag gou kom bêre en die deur dan toemaak en die slot weer aanskroef. Sy pa sal mos nooit agterkom hy het dit gedoen nie.

Maar sê nou net sy pa kom dit op die een of ander manier agter? Trompie voel nogal skrikkerig. Sy pa het gesê hy trek die velle van sy lyf af as hy hom ooit hier in sy werkkamer betrap. En hy wat Trompie is, wil mos nie hê so iets vreesliks moet ooit met hom gebeur nie.

Trompie haal die mes wat hy in die kombuis voor by sy hemp ingeprop het uit. Hy wonder of hy dit moet waag om die slot se skroewe los te draai.

Hy staan nog so ingedagte toe ’n growwe stem agter hom skielik “Haai!” sê. Trompie wip soos hy skrik en swaai vinnig om. Hy kyk vas in sy vriend Rooie se gesig.

“Probeer jy snaaks wees, hè?” brom Trompie. Sy hart klop nog vinnig.

“Nee, hoekom?” vra Rooie verbaas. “Wat staan jy hier met ’n mes in jou hand?”

Trompie herinner sy vriend aan die ou wat hom in die sangklas met ’n stukkie natgekoude papier agter die oor geskiet het – dit is hoekom hy sy kettie nou wil regmaak. Hy wil daardie vent terugbetaal – “met rente” voeg hy by. Hy wikkel sy sproetneus om te wys hy is lelik omgekrap. Die rente gaan hoog wees.

Rooie is een van die Boksombende se vier lede. Die ander is natuurlik Trompie die Grootkaptein, Blikkies en Dawie. Rooie, Blikkies en Trompie is almal sestien, maar Dawie is veertien. Hy is nogtans in dieselfde klas as hulle, want hy is baie slim.

Die vier is al van graad vier in die laerskool af vriende en het toe reeds die Boksombende gestig. Hulle is vandag in graad tien in die beroemde Hoërskool Kwaggaberg, en nog steeds boesemvriende. Die beroemde (party mense sê berugte!) Boksombende bestaan ook nog steeds.

Rooie is ’n sterk, frisgeboude seun met rooi hare. Sy pa is die enigste skoenmaker op die dorp. Maar vreemd genoeg kan Rooie nie skoene aan sy voete verdra nie. Hy het op laerskool nooit skoene gedra nie, behalwe wanneer hy kerk en Sondagskool toe is. Maar hy mag nie in die hoërskool kaalvoet rondloop nie. Dit gee ná drie jaar nog steeds ’n groot gesukkel af en in die middae pluk Rooie sy skoene dadelik uit sodra die skool uitkom. Dan bind hy die veters aan mekaar vas, hang die skoene om sy nek en ry so op sy fiets huis toe.

Trompie vertel vir sy vriend hy wil ’n saag hier in sy pa se werkkamer kry om ’n mik uit die bloekomboom te gaan afsaag, en dat hy nou net staan en wonder of hy moet probeer om die deur se slot af te haal, of nie.

“Hoekom wil jy dit doen?” vra Rooie fronsend.

“Oor die deur gesluit is,” sê Trompie kortaf.

“Hoekom klim jy nie eerder net deur die venster nie?”

Trompie het sowaar nie daaraan gedink nie. Hy stap vinnig om die werkkamer se hoek. Rooie is kort op sy hakke.

Trompie se hele sproetgesig glimlag toe hy aan die venster druk – dit skuif oop. Sy pa het die deur gesluit, maar vergeet om die venster toe te knip.

“Hou kywie,” sê Trompie vir sy vriend en klouter vinnig by die kamer in.

Rooie kyk rond, maar gewaar niemand nie.

In die werkkamer kyk Trompie na al die verskillende gereedskap wat netjies teen die mure hang of op die rakke gepak is. Daar is hamers, else, beitels, skawe, sae – alles wat ’n skrynwerker se hart kan begeer. Geen wonder Trompie se ma kla altyd dat haar man se stokperdjie so baie geld kos nie.

Trompie kyk na die verskillende soorte sae. Dan vat hy een van die kleineres wat teen die muur hang. Hy voel-voel met sy vingers aan die lem. Dit is baie skerp.

“Dié een is net reg,” mompel hy by homself en klim met die saag in sy hand gou weer uit buitentoe. Hy maak die venster agter hom toe.

“Kom, Rooie,” sê hy met ’n skewe glimlag.

Trompie is glad nie bang dat hy gevang sal word nie. Hy weet mos die vrouevergadering in die kerksaal hou altyd baie lank aan en sy pa gaan minstens nog ’n uur op kantoor wees.

“Waar’s Blikkies en Dawie?” vra Trompie toe hy en Rooie langs die huis af na die voortuin toe stap.

“Blikkies is by Dawie,” sê Rooie en voeg by: “Hulle is sommer simpel.”

“Hoekom?”

“Hoekom wat?”

“Hoekom is hulle simpel?”

“Oor hulle so hard sit en huiswerk doen. Dawie sê hy’t ’n gevoel ons klas gaan môre onverwags ’n spul toetse skryf. Hulle doen al daai huiswerk vir geskiedenis, Engels en Afrikaans – en die algebra. Hulle sê hulle kan nie so vroeg vanmiddag al kom nie.”

Trompie hoop maar net Dawie se gevoel is nie reg nie. Hy sal nie daarvan hou om môre toetse te skryf oor die huiswerk wat hulle moes gedoen het nie, veral nie oor die algebra nie.

“Hulle’s belaglik,” brom Trompie. Rooie knik sy kop op en af om te wys hy stem saam. Hul twee vriende is totaal en al belaglik.

Die bloekomboom is in die hoek van die tuin en sy takke hang oor die sypaadjie. Trompie wys vir Rooie waar die mik is wat hy vir sy kettie wil hê en klouter dan in die boom op. Hy het sy pa se saag saam met die kombuismes voor by sy hemp ingedruk. Rooie klim ook in die boom op.

Trompie sit wydsbeen op die tak met die mik aan die punt en wip-wip dan ’n entjie vorentoe. Hy wil net die saag uithaal om die tak voor hom af te saag toe hy daaraan dink dat dit makliker sal wees as hy omdraai. Hy draai met ’n gekreun en gesukkel om sodat hy nou met sy gesig na die boomstam sit. Die mik is aan die punt van die tak agter sy rug. Dan haal hy die saag by sy hemp uit.

Rooie sit gemaklik op ’n groot tak aan die ander kant van die boomstam en kyk na Trompie. Rooie se gesig is geplooi. Hy dink ernstig. Daar is iets wat hom hinder, iets wat nie reg is nie, maar hy kan nie dink wat dit is nie.

Dan sien hy skielik wat hom hinder. Jissie! Dat ’n mens so onnosel kan wees!

“Haai!” skree Rooie.

Trompie het net mooi begin saag. Hy kyk op na sy vriend.

“Wassit met jou?” vra die Grootkaptein.

“Sien jy nie wat ek sien nie?” Rooie skater van die lag.

Trompie kyk vies rond. Nee, hy sien nie wat Rooie sien nie.

“Wat sien jy?”

Rooie klou met sy een hand aan die tak waarop hy sit en met sy ander hand hou hy sy maag vas soos hy lag.

“Trompie,” sê hy laggend, “my pa sê altyd: ‘Armoede is niks – maar onnoselgeit!’”

“Wie’s onnosel, hè?” snou Trompie sy vriend toe.

“Jy, natuurlik! Wat dink jy gaan gebeur as jy daai tak daar voor jou afsaag?”

Trompie kyk na die tak voor hom. En toe skielik tref dit hom soos ’n weerligstraal. Hy sal hom disnis val as hy die ding afsaag. Hy sit op die punt van die tak wat grond toe gaan val.

“Jissou!” sê hy verbaas. “Wassit met my dat ek so ’n aap is?”

Trompie glimlag verleë en skuif dan vorentoe. Hy draai weer om. Nou sit hy aan die regte kant. As hy nou voor hom saag, sal die tak waaraan die mik is af grond toe val – maar sonder hom.

Die Grootkaptein grinnik en sê: “Ek het maar net nie gedink nie.”

Rooie sê weer iets van armoede wat niks is nie, maar onnoselheid!

“Ag, hou nou op, man!” brom Trompie vererg. “Dit was maar net ’n ou foutjie.”

Trompie begin weer saag. Skielik hoor hy en Rooie ’n gefluit. Dit is ’n hoë noot, afgewissel met ’n lae een – die Boksombende se sein. Rooie fluit op dieselfde manier terug terwyl Trompie aanhou saag.

’n Minuut of twee later verskyn Blikkies en Dawie om die hoek.

“Haai!” groet Rooie.

“Haai!” roep hulle terug.

Die ander twee lede van die Boksombende kom staan onder die boom en kyk op na Rooie en Trompie.

Blikkies is lank en skraal. Hy het sy bynaam op laerskool gekry omdat sy knieë altyd teen mekaar stamp as hy uit sy skoolbank opstaan en dit dan soos twee blikkies klink. Die kinders het natuurlik altyd probeer om Blikkies soveel moontlik in die klas te laat opstaan. Dit was groot pret om die blikkerige geluide te hoor.

Blikkies kou altyd. As sy finansiële posisie gesond is, kou hy kougom – as hy platsak is, kou hy grashalms. Hy is duidelik op die oomblik platsak. Sy kakebene beweeg ritmies op en af soos hy aan ’n grashalm kou.

Dawie is tengerig gebou, maar het wakker, ondeunde bruin oë. Hy is die een wat Trompie altyd blindelings volg. Dawie het eenkeer amper in die dam in die kloof verdrink, maar toe het Trompie ingespring en hom gered. Hy het natuurlik nooit vir Dawie gesê die een wat sy lewe gered het, was ook die een wat hom in die water gestamp het nie. Trompie het hom mos dadelik uitgehaal toe hy sien hy is in die moeilikheid, so dit maak hom nie minder van ’n lewensredder nie.

“Wat doen julle?” vra Dawie nou.

Trompie saag net. Hy antwoord nie. Rooie doen die praatwerk. Hy vertel vir hulle Trompie kry ’n mik vir sy kettie en voeg dan grinnikend by die Grootkaptein was so onnosel om die tak voor hom te begin afsaag terwyl hy sit op die stuk wat moet afkom.

Blikkies en Dawie lag lekker.

“Jy sou jou so dood soos ’n mossie geval het!” skree Dawie vir Trompie.

“Los dit nou!” roep Trompie ondertoe. “Ons maak almal simpel foute.”

Die drie kyk ’n rukkie hoe Trompie werk, dan vra Blikkies: “Weet jou pa jy gebruik sy saag?”

“Nee, hoekom?”

“Ons het gesien hy’s op pad huis toe.”

“Wat?”

Trompie kyk agterdogtig af na hulle om te sien of hulle nie met hom gekskeer nie.

“Ja,” verduidelik Dawie nou, “ons het by die bank verbygestap net toe hy daar uitkom – en toe sien ons hom huis toe stap, maar toe loop hy vir Dominee raak en gesels eers met hom.”

“Hy trek my velle van my lyf af as hy my met sy saag vang,” sê Trompie benoud. “Dawie, gaan kyk gou of hy nog met Dominee praat.”

“As ek al twee my hande in die lug opsteek,” sê die intelligente Dawie, “beteken dit hy staan en gesels nog daar by Dominee en jy kan maar aanhou saag, dis nog veilig. Maar as ek net een hand opsteek, dan beteken dit hy kom huis toe.”

“Oukei, Dawie,” sê Trompie vinnig. “Hardloop nou!”

Dawie hardloop na die hoek van die straat. Trompie saag nou so vinnig as wat hy kan.

Rooie en Blikkies hou Dawie dop. Hulle sal vir Trompie sê watter teken hy gee.

Dawie kom vinnig om die hoek en loop hom vas in Trompie se pa wat van die ander kant af kom.

“Wat gaan met jou aan?” vra meneer Toerien. “Hoekom is jy so haastig?”

Dawie gee ’n verleë laggie. “Ek’t sommer net bietjie gehardloop. Om bietjie oefening te kry, Oom weet.” Sy een hand skiet hoog die lug in. Hy waarsku sy vriende dat meneer Toerien hier is – asof Blikkies en Rooie die petalje nie self met groot oë aanskou nie.

“Jou pa! Hy’s daar by Dawie,” waarsku Rooie.

“Hè?” vra Trompie verbaas. “Het Dawie net sy een hand in die lug?”

“Ja,” sê Rooie, “en ons kan jou pa ook sien. Hy staan daar by Dawie.”

Trompie hou op met saag. Hy kyk na die straathoek toe en sien sy pa by Dawie.

Sy vriend se hand is nog steeds hoog in die lug.

“Jissie!” sê Trompie. “Wat nou?”

“Maak gou! Kom af daar!” sê Blikkies. “Dit lyk of Dawie jou pa probeer besig hou sodat jy ’n plan kan maak.”

“Ek gooi die saag af,” sê Trompie hees vir Blikkies. “Steek dit iewers weg!”

Trompie laat val die saag. Dit tref die grond met ’n harde geluid. Toe Blikkies dit opraap, sê Rooie vinnig: “Jou pa kom nou aan huis toe. Dawie praat nog aanhoudend, maar hy stap aan!”

Trompie sien dit nou ook.

“Maak gou, Blikkies!” skree hy hees. Blikkies sien ’n paar sakke ’n entjie van hom af in die hoek van die tuin. Hy steek die saag blitsig daaronder weg. Hy kom net mooi weer regop toe Trompie se pa die tuinhekkie oopmaak.

“Middag, Oom,” groet Blikkies en gee ’n verbouereerde laggie. Hy staan met sy rug na die sakke toe.

“Middag, Blikkies,” sê Trompie se pa. Hy frons effens.

Die bankbestuurder wonder wat aan die gang is. Dawie het om die hoek in hom vasgehardloop en toe gesê dit is net “om bietjie oefening te kry, Oom weet,” en toe sonder ophou aanhou babbel oor hoe gesond oefening vir ’n mens is. En nou staan Blikkies hier in die tuin en lyk baie verleë.

Meneer Toerien wonder waar Trompie en Rooie dan is. Die vier seuns is mos altyd bymekaar.

Hy wil net vra waar die ander twee is toe Trompie uit die boom sê: “Middag, Pa,” en laggend maar ook effens verbouereerd byvoeg: “Heng, Pa het ons nie eens hier in die boom gesien nie.”

Rooie groet ook vriendelik.

“Hoekom sou ek julle gesien het?” vra meneer Toerien. “Ek loop en kyk mos nie heeltyd in die lug op nie.”

Daar is nog steeds ’n frons op sy voorkop. Hy wonder hoekom Blikkies so skuldig daar in die een hoek van die tuin staan en Trompie en Rooie in die boom is, terwyl Dawie vinnig op en af met die sypaadjie langs hardloop, kastig vir oefening.

Die bankbestuurder wonder met watter kattekwaad die vier besig is. Hy wonder nog meer en word nog agterdogtiger toe Dawie skielik hier langs hom sê: “Dis darem ’n heerlike, sonnige middag, nè, Oom?”

Dawie het gevoel hy moet ophou maak of hy hardloop en vinnig iets sê. Hierdie stilte word nou amper ondraaglik.

Meneer Toerien kan duidelik sien die seuns probeer iets wegsteek. Al vier gesels nou opgewonde oor hoe ’n heerlike, sonnige middag dit is.

“Wat doen julle daar in die boom?” vra hy.

“Ons sit sommer, Pa,” antwoord Trompie. En dit is mos waar.

“Julle vang nie kattekwaad aan nie?”

“Haai nee, jissie, Pa!” Trompie klink geskok dat sy pa so ’n vraag kan vra. “Ons sit sommer net hier. Waar sal ons nou kattekwaad aanvang?” Dan voeg hy vroom by: “Ons doen mos nooit so iets nie.”

Dawie, Rooie en Blikkies knik heftig kop. Botter kan nie in hul monde smelt nie.

“Hmmm,” brom meneer Toerien net en stap dan peinsend met die tuinpaadjie huis toe. Hy het werk van die kantoor af gebring wat hy hier by die huis wil klaarmaak. Hy gaan in sy studeerkamer werk.

Nadat die bankbestuurder die voordeur agter hom toegetrek het, is die seuns ’n paar oomblikke lank doodstil. Trompie en Rooie sit nog steeds in die boom, Blikkies staan met sy rug na die sakke waaronder die saag lê en Dawie doen nou ’n paar strekoefeninge by die hekkie, net ingeval meneer Toerien miskien by die sitkamervenster uitkyk.

Trompie is die eerste een wat iets sê.

“Heng, dit was amper!” Hy vee met die agterkant van sy hand oor sy voorkop.

“Wat doen ons nou?” wil Rooie weet. “Hoe kry ons die saag terug in die werkkamer?”

Trompie sit ’n oomblik en dink. Hy weet as sy pa so vroeg van die kantoor af kom, gaan werk hy gewoonlik in sy studeerkamer. Dit is natuurlik waar hy nou is – en die studeerkamer is mos aan die ander kant van die huis.

“Dawie,” sê die Grootkaptein met ’n hees stem, “kruip om die huis en kyk of my pa in die studeerkamer is. Ek soek hierdie mik met ’n seer hart, maar ons moet eers doodseker maak my pa is binne besig voor ek weer aan die tak begin saag.”

Dawie knik gewillig. Dan glip hy om die huis en loer by die studeerkamer se oop venster in. Hy sien hoe sit en skryf Trompie se pa by die lessenaar. Versigtig, sonder om ’n geluid te maak, sluip Dawie weer terug en rapporteer aan Trompie.

“Ek gaan die tak gou afsaag,” sê die Grootkaptein. “Hou jy kywie, Dawie. As my pa opstaan, fluit. Bring die saag, Blikkies.”

Blikkies gaan haal die saag onder die sakke uit en Dawie sluip weer versigtig om die huis na die studeerkamer se venster toe.

Toe Trompie die saag uiteindelik weer het, begin hy vinnig werk. Die gesaag maak egter so ’n geraas dat hy moet ophou. Sê nou sy pa hoor dit daar in die studeerkamer? Maar Dawie fluit nog nie, so dit moet nog veilig wees. Trompie saag weer verder – net versigtiger en nie so vinnig nie.

Dan, skielik, is die tak deurgesaag en dit val met ’n harde plofgeluid op die grond.

“Jissou!” sê Rooie verskrik en sy oë is groot. “As jou pa dit nie gehoor het nie, is hy sowaar doof!”

Maar meneer Toerien is nie doof nie. Toe die tak op die grond val, kyk hy vinnig op. Dawie staan gereed. Die oomblik wat die bankbestuurder opspring, fluit hy hard – en dan nael hy vir die vale. Terwyl Dawie so op volle vaart na die tuinhekkie toe hardloop, skree hy: “Jou pa kom, Trompie!”

Blikkies staan nog onder die boom en besef daar sal nie tyd wees om die saag weg te steek as Trompie dit afgooi nie. Buitendien lê die tak mos nou hier onder die boom op die grond. Blikkies lê ook oop na die voorhekkie toe. Dit gaan te gevaarlik hier wees wanneer Trompie se pa by die voordeur uitgestorm kom. Hy sal sommer begin klappe uitdeel. Blikkies wil dan al veilig uit die pad wees.

Trompie en Rooie sou ook graag wou weghardloop, maar hulle kan nie. Hulle sit mos in die boom. Hul oë is groot en hul harte klop vinnig.

Rooie wend darem ’n poging aan om ook te ontsnap. Hy mompel: “Weg is ek,” en klouter vinnig uit die boom, maar hy is nie vinnig genoeg nie. Net toe hy by die onderste tak kom, storm Trompie se pa by die huis uit.

“Haai!” bulder die bankbestuurder. “Wat gaan hier aan?”

Rooie versteen. Hy sit nou doodstil op die onderste tak.

Hoër op in die boom sit Trompie nog steeds met die saag in sy hand. Dit help nie eens om die ding agter sy rug te probeer wegsteek nie. Sy pa sal dit tog sien en buitendien lê die afgesaagde tak mos op die grond.

Trompie is baie benoud. Sy pa het gesê hy gaan sy velle van sy lyf af trek as hy ooit in sy werkkamer met sy gereedskap gaan peuter. En hier sit hy nou met een van sy pa se beste en duurste sae in sy hand.

Trompie grinnik verbouereerd en dan sê hy: “Hallo, Pa.”

Hy probeer om onskuldig te lyk, maar kry dit nie juis reg nie.

“Ek vra wat gaan aan?” bulder sy pa terwyl hy na die boom toe aangestap kom.

“Niks eintlik nie, Pa,” sê Trompie en probeer sy bes om sy stem nie te laat bewe nie. “Ek het maar net ’n ou takkie afgesaag omdat ek ’n mik vir my kettie wil hê, Pa weet. Dis maar al, Pa.”

So ja – Trompie het nou, soos hul skoolhoof altyd sê, “ruiterlik erken” wat hy gedoen het. Hy hoop maar net sy pa sal dit in ag neem wanneer dit by velle afslag kom en hom darem nie te ’n groot pak slae gee nie. Hy het mos nie probeer om verskonings te maak nie. Dit moet darem in sy guns tel.

Trompie se pa is nou onder die boom.

Rooie sê verbouereerd: “Middag, Oom.”

“Ek het al vir jou middag gesê!” snou meneer Toerien hom toe.

Rooie sluk. Sy hart klop wild. Trompie se pa is baie kwaad. Dis nou maar wors.

“En waarmee het jy die tak afgesaag?” Meneer Toerien se stem is so kil en koud soos die koudste windjie van die Drakensberg wanneer daar sneeu op die bergtoppe is.

“Met ’n saag, Pa.”

“En waar kry jy die saag?” Die bankbestuurder se stem is nog killer en nou boonop sarkasties wanneer hy byvoeg: “As ek mag vra.”

“In... in Pa se werkkamer.”

“So?”

Trompie besluit om liewer niks hierop te antwoord nie. Hy staar mismoedig na sy skoenpunt wat al ingeduik is van al die blikke en klippe waarna hy gedurig loop en skop – amper asof dit iets te doen het met die verknorsing waarin hy nou is.

En dan kom die kwaai manstem soos ’n donderslag: “Kom daar af! Albei van julle! Dadelik!”

Rooie skrik so groot dat hy sommer van die tak af val. Trompie klouter vinnig met die saag in sy hand af.

Die twee seuns staan voor Trompie se pa en sluk swaar. Hy lyk woedend. Sy oë is strak op die saag gerik.

“Dit is my beste en duurste saag,” sê meneer Toerien sag.

Trompie vrees die ergste. Hy ken sy pa. As die bankbestuurder so kil en kalm praat, dan is hy op sy kwaadste.

“Ek het gedog Pa sal nie omgee as ek...”

“Bly stil!”

“Ja, Pa.”

Meneer Toerien vat die saag. Hy voel met sy vingers oor die fyn tande aan die skerp kant. Gelukkig is dit darem nie beskadig nie.

“Trompie,” sê hy, “het ek nie vir jou gesê jy mag nooit sonder my by my werkkamer ingaan nie?”

Trompie sluk.

“Ja, Pa.”

“Het jy my verstaan toe ek dit vir jou gesê het?”

Trompie wil net sê hy is nie onnosel nie en verstaan Afrikaans toe hy hom bedink. Netnou word sy pa dan nog meer die joos in.

Hy sê nou maar net gedwee: “Ja, Pa.”

Dit is duidelik dat Trompie gestraf gaan word. Hy wonder net wat die straf gaan wees. Sy pa sal darem seker nie so koelbloedig wees om sy velle regtig van sy lyf af te trek nie.

Rooie staar ingedagte na sy gebarste voete. Hy besef ook Trompie gaan gestraf word – maar wat van hom? Hy het nie eintlik iets verkeerd gedoen nie. Hy het mos net kywie gehou toe Trompie deur die venster geklim het en toe het hy wat Rooie is, ook in die boom geklim. Dit is mos maar al wat hy gedoen het.

Die skoenmaker se seun kyk nou met pleitende oë na meneer Toerien. Wil die oom nie maar sê hy is onskuldig en kan maar huis toe gaan nie?

Die bankbestuurder kyk peinsend na die twee seuns voor hom wat albei baie hard probeer om onskuldig te lyk.