Читать книгу Leonardo da Vinci - Walter Isaacson - Страница 49

WSTĘP

[1] Kodeks Atl., 391r-a/1082; Notatniki / J.P. Richter, 1340. Kwestia daty tego listu omówiona została w rozdziale 4. Do naszych czasów zachował się jedynie brudnopis wiadomości w jednym z notatników Leonarda; nie dysponujemy ostateczną wersją, którą wysłano do adresata.

[2] Kemp Leonardo, vii, s. 4.; w tej oraz w innych pracach Kemp poszukuje unifikujących wzorców leżących u podstaw różnorodnych działań twórczych Leonarda.

[3] Kodeks Urb., 133r-v; Traktat Leonarda / Rigaud, 178; Leonardo on Painting, s. 15.

[4] Wywiad autora ze Steve’em Jobsem, 2010.

[5] Vasari, tom 4.

[6] Clark, s. 258; K. Clark, Civilization, Harper & Row, 1969, s. 135.

[7] Kodeks Atl., 222a/664a; Notatniki / J.P. Richter, 1448; R. Krulwich, Leonardo’s To-Do List, w: Krulwich Wonders, NPR, 18 listopada 2011. Portinari był mediolańskim kupcem, który podróżował do Flandrii.

[8] Notatniki / I. Richter, s. 91.

[9] Windsor, RCIN 919070; Notatniki / J.P. Richter, 819.

[10] Paryskie MS F, 0; Notatniki / J.P. Richter, 1421.

[11] A. Gopnik, Renaissance Man, „New Yorker”, 17 stycznia 2005.

[12] Kodeks Atl., 196b/586b; Notatniki / J.P. Richter, 490.

[13] Pragnę podziękować Margot Pritzker za udostępnienie mi oryginalnego egzemplarza drugiego wydania książki i podzielenie się ekspercką wiedzą na temat tego dzieła. Pełen tekst angielskiego przekładu Żywotów… można znaleźć na wielu stronach internetowych.

[14] Vasari stwierdził, że tematem jego pracy było „osiągnięcie przez sztukę doskonałości (w epoce starożytnego Rzymu), późniejszy upadek sztuk pięknych, a następnie ich odbudowa czy też odrodzenie”.

[15] Anonim Gaddiano.

[16] W zależności od przyjętych definicji i kryteriów różni naukowcy podają liczbę od dwunastu do osiemnastu takich dzieł. Według Luke’a Sysona, byłego kustosza londyńskiej National Gallery, a następnie kustosza Metropolitalnego Muzeum Sztuki w Nowym Jorku, da Vinci „w ciągu swojej trwającej blisko pół wieku kariery namalował nie więcej niż dwadzieścia obrazów. Do dzisiaj zachowało się jedynie piętnaście malowideł uznawanych za oryginalne dzieła Leonarda, z czego co najmniej cztery są w różnym stopniu nieukończone”. Informacje na temat toczących się dyskusji i zmieniających się opinii ekspertów co do oryginalności obrazów przypisywanych Leonardowi znaleźć można na stronie Wikipedii. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_works_by_Leonardo_da_Vinci, dostęp: 20.03.2019.

[17] Paryskie MS K, 2:1b; Notatniki / J.P. Richter, 1308.

1. DZIECIŃSTWO

[1] A. Cecchi, New Light on Leonardo’s Florentine Patrons, w: Bambach Master Draftsman, s. 123.

[2] Nicholl, s. 20; Bramly, s. 37. Zachód słońca we Florencji nastąpił tamtego dnia o godzinie 18.40. Pierwsza „godzina nocy” zaczynała się wraz z biciem dzwonów po nieszporach.

[3] F. Cianchi, La Madre di Leonardo era una Schiava?, Museo Ideale Leonardo da Vinci 2008; A. Paratico, Leonardo Da Vinci: A Chinese Scholar Lost in Renaissance Italy, Lascar 2015; A. Zamejc, Was Leonardo Da Vinci’s Mother Azeri?, portal internetowy Radia Wolna Europa, 25 listopada 2009.

[4] M. Kemp, G. Pallanti, Mona Lisa, Oxford 2017, s. 87. Dziękuję prof. Kempowi za to, że zechciał podzielić się ze mną swoimi odkryciami; dziękuję także G. Pallantiemu za owocną dyskusję.

[5] Anonim Gaddiano.

[6] Korespondencja autora z badaczem archiwów Giuseppem Pallantim, 2017; A. Malvolti, In Search of Malvolto Piero: Notes on the Witnesses of the Baptism of Leonardo da Vinci, „Erba d’Arno” 2015, nr 141, s. 37. Zdaniem Kempa i Pallantiego, Leonardo nie mógł przyjść na świat w domu, który wpisano do zeznania podatkowego jako budynek nienadający się do zamieszkania. Taki wpis mógł być jednak podyktowany chęcią uniknięcia płacenia wyższego podatku za gmach, który przez większość czasu i tak stał pusty.

[7] Kemp i Pallanti, Mona Lisa, s. 85.

[8] Leonardo, Karty anatomiczne, Schloss-Museum, Weimar; Pedretti Commentary, 2:110.

[9] James Beck, Ser Piero da Vinci and His Son Leonardo, „Notes in the History of Art”, t. 5, nr 1, jesień 1985, s. 29.

[10] J. Burckhardt, The Civilization of the Renaissance in Italy, Dover 2010 (pierwsze wydanie angielskie w 1878; pierwsze wydanie niemieckie w 1860); s. 51, 310. Wyd. polskie: Kultura odrodzenia we Włoszech, tłum. Maria Kreczowska, Czytelnik 1961.

[11] J.F. Bestor, Bastardy and Legitimacy in the Formation of a Regional State in Italy: The Estense Succession, „Comparative Studies in Society and History”, t. 38, nr 3, lipiec 1996, s. 549–585.

[12] T. Kuehn, Illegitimacy in Renaissance Florence, University of Michigan 2002, s. 80. Zob. też: Idem, Reading between the Patrilines: Leon Battista Alberti’s „Della Famiglia” in Light of His Illegitimacy, „I Tatti Studies in the Italian Renaissance” 1985, t. 1, s. 161–187.

[13] Kuehn, Illegitimacy, s. 7, s. ix.

[14] Ibidem, s. 80. Zob. też: Beck, Ser Piero da Vinci and His Son Leonardo, s. 32.

[15] Ch. Nauert, Humanism and the Culture of Renaissance Europe, Cambridge 2006, s. 5.

[16] Kodeks Atl., 520r/191r-a; Notatniki / MacCurdy, 2:989.

[17] Notatniki / J.P. Richter, 10–11; Notatniki / Irma Richter, s. 4; Kodeks Atl., 119v, 327v.

[18] Paryskie MS E, 55r; Notatniki / I. Richter, s. 8; Capra Science, s. 161, 169.

[19] Paryskie MS L, 58v; Notatniki / I. Richter, s. 95.

[20] Kodeks Atl., 66v/199b; Notatniki / J.P. Richter, 1363; Notatniki / I. Richter, a. 269.

[21] Tytuł niemieckiego oryginału: Eine Kindheitserinnerung des Leonardo da Vinci. Angielski przekład autorstwa Abrahama Brilla z 1916 roku dostępny w wielu źródłach internetowych.

[22] Sigmund Freud–Lou Andreas-Salomé Correspondence, red. Ernst Pfeiffer, Frankfurt: S. Fischer 1966, s. 100.

[23] M. Schapiro, Leonardo and Freud, „Journal of the History of Ideas”, t. 17, nr 2, kwiecień 1956, s. 147. Stanowisko broniące analizy Freuda – zob. K. Eissler, Leonardo da Vinci: Psychoanalytic Notes on the Enigma, International Universities. 1961, a także A. Nova, The Kite, Envy and a Memory of Leonardo da Vinci’s Childhood, w: Coming About, red. L. Jones, Harvard, 2001, s. 381.

[24] Kodeks Atl., 358v; Notatniki / MacCurdy, 1:66; S. Nuland, Leonardo da Vinci, Viking, 2000, s. 18.

[25] Kodeks Arundel, 155r; Notatniki / J.P. Richter, 1339; Notatniki / I. Richter, s. 247.

[26] Kodeks Arundel, 156r; Notatniki / J.P. Richter, 1217; Notatniki / I. Richter, s. 246.

[27] K. Etheridge, Leonardo and the Whale, w: Fiorani i Kim.

[28] Kodeks Arundel, 155b; Notatniki / J.P. Richter, 1218, 1339n.