Читать книгу Jak przetrwać w średniowiecznym Krakowie - Agnieszka Bukowczan-Rzeszut - Страница 6

Średniowieczny Kraków zamieszkiwali ludzie różnego pochodzenia, wyznania i profesji. Byli wśród nich możni, duchowni, artyści czy przedsiębiorcy. Niektórych nie wypadało nie znać, z innymi znajomość mogła się skończyć rozstrojem żołądka – albo utratą głowy.

Wit Stwosz – urodzony ok. 1448 roku w Horb am Neckar koło Stuttgartu niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie. W 1477 roku przybył do Krakowa, gdzie mieszkał przez niemal dwie dekady. W 1496 roku powrócił do Norymbergi i za fałszerstwo weksla ledwie uniknął kary śmierci – ograniczono się do napiętnowania go na twarzy. Skonfliktował się z radą miejską, nie chciał podporządkować się karze. To nie pierwszy raz, gdy był na bakier z prawem miejskim – w Krakowie, pracując nad słynnym ołtarzem, w pewnym momencie dwukrotnie przekroczył dozwoloną liczbę czeladników w warsztacie. Być może pozyskał ich pokątnie, a przepisy cechowe zakazywały podkupywania czeladników. Podkupienia służby domowej miała się także dopuścić jego żona. Zmarł w Norymberdze w 1533 roku.

Andrzej Wierzynek – rajca krakowski, oskarżony o defraudację funduszy miejskich, a następnie ścięty w 1406 roku. Jego przypadek odbił się szerokim echem nie tylko w Krakowie. W świetle akt sprawy Wierzynek miał wystąpić przeciwko miastu-instytucji, w której samorządzie posiadał władzę i która umożliwiała mu realizację jego własnych interesów. Rodzina Wierzynka, należąca do wpływowego patrycjatu, wniosła skargę do króla, który dla świętego spokoju pretensje finansowe uregulował z własnego skarbu. Tak czy inaczej skazaniec nie miał prawa do godnego pochówku i spoczął na cmentarzu skazańców poza miastem. Jego syn Mikołaj Wierzynek wzniósł w tym miejscu kościół św. Gertrudy.

Jan Turzon – urodził się 30 kwietnia 1437 roku w Lewoczy. Był kupcem i przedsiębiorcą wywodzącym się z węgierskiego rodu. Z polecenia ojca studiował w Wenecji i Padwie, przygotowując się do przejęcia rodowej potęgi hutniczej. Jan przyjął prawa miejskie Krakowa w 1464 roku, a już pięć lat później założył hutę miedzi i srebra w podkrakowskiej Mogile. W roku 1478 kupił kopalnię srebra w Rammelsbergu koło Goslaru w górach Harzu. Jako przybysz wiedział, że w Krakowie liczą się dobre układy, a te najlepiej zawiera się na ślubnym kobiercu. Żenił się dwukrotnie, w obu przypadkach z córkami wpływowych patrycjuszy krakowskich: z Urszulą, córką Jana Bema, oraz z Barbarą, córką Jana Becka. W roku 1477, mając lat 40, został burmistrzem Krakowa; od tego też roku aż do śmierci w 1508 pełnił funkcję rajcy miejskiego.

Mikołaj z Polski – urodził się w pierwszej połowie XIII wieku, prawdopodobnie na Śląsku, po czym wyjechał na nauki do Montpellier. Po powrocie osiadł na dworze Leszka Czarnego jako jego nadworny lekarz w 1278 roku, kiedy to przekonał nie tylko braci dominikanów, ale i parę książęcą do nowej, rewolucyjnej diety. Mikołaj „uczył ludzi na wszystkie choroby jeść węże, jaszczurki i żaby”, nawoływał do powrotu do medycyny naturalnej i porzucenia metod ówczesnych autorytetów. Zmarł w Krakowie ok. 1316 roku, niestety nie wiadomo, czy wskutek choroby, czy może podeszłego wieku.

Jan Boner – urodził się w 1462 roku w Alzacji. Obywatelstwo miejskie przyjął w 1483 roku. Był krakowskim patrycjuszem, potentatem finansowym oraz bankierem Jagiellonów. Za rządów Zygmunta Starego pełnił nieoficjalnie funkcję „ministra skarbu”, był także jednym z dwóch posłów, których Kraków wysłał na sejm elekcyjny do Piotrkowa w 1506 roku. Dorobił się ogromnego majątku na papierniach i dostawach srebra, piastował wpływowe stanowiska, wżenił się w inną patrycjuszowską rodzinę – Morsztynów. W mieście miał własny ogród za Bramą Mikołajską i liczne kamienice. W 1514 roku uzyskał polski indygenat i herb szlachecki Bonarowa. Zmarł w Krakowie 15 grudnia 1523 roku.

Stanisław ze Skarbimierza – urodził się ok. 1365 roku. Był pierwszym rektorem odnowionego w 1400 roku Uniwersytetu Krakowskiego, prawnikiem, kanonikiem kapituły katedralnej na Wawelu, pełnił także funkcję spowiednika królewskiego. Jest autorem setek płomiennych kazań i zaleceń o charakterze moralizatorskim. Potępiał między innymi seks z ciężarną żoną, „magiczne” praktyki kładzenia na ołtarzu ochrzczonych niemowląt, „pogańskie” pląsy z okazji Zielonych Świątek i zwyczaj proszenia umierających krewnych o odwiedziny i przekazanie informacji o miejscu pobytu po śmierci. Średniowieczni krakowianie zawdzięczają mu barwny opis mąk piekielnych. Zmarł 9 stycznia 1431 roku w Krakowie podczas celebrowania mszy na Wawelu.

Jan Długosz – urodził się 1 grudnia 1415 roku w Brzeźnicy. Był duchownym i historykiem, kronikarzem i dyplomatą, wychowawcą synów Kazimierza Jagiellończyka. Jako duchowny miał dość tradycyjne poglądy: kobiety powinny siedzieć w domu i zajmować się dziećmi (przy czym córek nie wolno było nazywać imieniem Matki Boskiej), młodzież trzeba trzymać z dala od pokus w rodzaju tańców i płochych rozrywek, a przyzwoici krakowianie powinni myśleć przede wszystkim o życiu przyszłym i zbawieniu. Wychwalał zalety piwa, pisząc, że „nic nadeń lepszego do pokrzepienia ciała”. Jego dom jako jeden z nielicznych ocalał podczas pożaru miasta w 1455 roku, o czym wspomniał w swoich Rocznikach. W 1472 roku przeszedł operację usunięcia kamienia z pęcherza, którą przeprowadził jego przyjaciel, Jan Stanko, profesor medycyny i medyk króla Kazimierza Jagiellończyka. Miał wówczas prawie 60 lat i przeżył jeszcze osiem. Zmarł 19 maja 1480 roku w Krakowie.