Читать книгу Сарман алты таңба кітабы - Алпамыс Аскарович Сырманов - Страница 3

Батыра алды-артына қарамастан шаба берді, оның бойын торуылдаған үрей санасын бір сәтке тыныш қалдырған жоқ, селкілдей шапқан ат Батыраның кеудесіндегі баланы оятып, ол шырылдап жылай бастады.

– Не болды, балақай, қорқып жатсың ба? Қорықпа, барлығы дұрыс болады, барлығы дұрыс болады.

Ол дөң-саймен шаба орманға қарай беттей берді, ал артында қалған үлкен қала көзден таса болып, Бұрат тауының төбесі ғана аздап байқалды. Оның тынысы тарылып, әлем астан-кестең болғандай күй кешті, кеше ғана тыныш өмірі бүгін аласапыран күйге түсті – ең жақын досынан айрылып, енді денесінде таңбасы бар сәбимен, әлемдегі ең қауіпті орманға қашуда, тіпті таңбаның не екенін де білмейді. Одан әрі не болады? Не істейді? Орманнан тірі шығам ба деген ой оны іштей жеді, дәл осы сәтте Батыр өзін бүкіл әлем оған қарсы шығып, қараңғы түнекте жалғыз, ешқандай жарықсыз қалғандай сезінді. Бес сағат тоқтаусыз шапқаннан кейін Батыраның аты шаршап, шамасын жоғалта бастады, ол атты ақырын жорғалатып жүргізе суытты. Айналасы жап-жасыл кілем жауған, дөңді-сайлы дала ғана, бірде-бір жануар немесе құс көрінер емес.

– Сені аздап тынықтыру керек, – деп мұрнының астынан сөйлеп, тоқтады да, аттан түсті, ал сәби аттан түскеннен кейін қайта жылай бастады. – Қарның ашқан болар, бірақ мен саған ештеңе бере алмаймын, балақай, – деп ол белбауындағы су есіне түсіп. – Мүмкін су берсем, кішкене болса сені жұбатар, – деді де, сәбидің аузына ақырын тамшылатып су құйды, бала тынышталғандай болды.

Батыраның ұзақ жолдан шаршап, ат үстінде көп отырғандықтан денесі ауырды, оның салмағы өзіне бірнеше есе ауыр болып кеткендей сезілді, оның үстіне киген сауыты да қозғалуға біршама қиындық туғызды, терлеп, тері қатып, дала жылы болса да, соққан жел оны жауратты.

«Неге? Неге ханға бұл балалар керек? Неге барлығы осыларға қол жеткізгісі келеді?» деп іштей ойлады. Ол сәбидің жүзінде қатқан қанды, су тамшылатып сүртті, сосын оны жерге жатқызып, матасынан ақырын шешті де, сәбиді бір қапталына жақызып, арқасында сол жақ жауырынында орналасқан таңбаға қарады. Жасыл түсті таңба баланың жауырынын толықтай алды. Басы сопақтау келген, сояудай тістері жартылай ашылған аузынан шыққан, айдаһарға ұқсас жануар бейнеленді. Батыра оны сипап:

– Бұл нені білдіреді екен? – деп өз алдына сөйлеп, кітап пен мүйізді бас сүйекті алып, екеуін алында қойып, олардан көз алмай қарады.

Батыра бас сүйекке қараған сайын, оның үңірейген көздері құдды зұлым күш пен үрей таратып тұрғандай. Ол кітапты қолына алып, оның сыртына көз жүгіртті, сыртында алты таңба – алты түрлі жануардың бейнелері екі қатар болып бейнеленді. Батыра олардың бірін де бұрын-соңды көрген емес, ал ең соңғы орналасқан таңба сәбидің арқасындағыдан еш айырмашылығы жоқ, сонымен қатар кітаптың ең төбесінде, таңбалардың үстінде Батыраға бейтаныс тілде жазылған үш сөз тұрды, ол мүлде сөздерді түсінген жоқ, тіпті алғаш көруі.

Батыра бос кітапты ары-бері бірнеше рет ақтарып шықты, бірақ ішінде ештеңе жоқ, тек ақшыл сары парақтардан тұратын қалың кітап, сосын ол заттардың барлығын жинап, қоржынға қайта салды.

Баланың таңбасына кішкене көз тіге, оны матаға қайта орап, кеудесіне байлап алды. Оның бойын бұрыңғыдай қорқыныш билеген жоқ, қазір ол тынышталып, болған жайтпен келіскендей. Аспан ашық, тек бірнеше мақтаға ұқсас бұлттар қалқып жүрді, анда-санда олардың көлеңкесі Батыраға түсті.

– Бізге артқа шегінуге жол жоқ, біз сор батпаққа белшемізден батқан сияқтымыз, ал одан шығуға көмектесетін қазір ешкім табылмас, өзімізді-өзіміз құтқаруға тура келеді, – деп ұйқыдағы сәбиге сөйлеп, орнынан тұра жылқысына жайғасып, артына бір көз тастап, жолды жалғастырды.

***

Бұл уақытта қаладан Дат пен әскерлері оны өкшелей келе жатты.

–  Жан-жаққа шашырып жүріңдер, сонда оны байқау оңайға түседі, егер көретін болсаңдар, бірден дабыл беріңдер, – деп Дат айқайлады. Қала ішіндегі шайқас Датқа көп шығын болды, ол сарбаздарының жартысынан айырылып, мыңға жуық жауынгері қалды. Олар бірнеше шақырымға жайыла орманға қарай беттеді.

Күн тас төбеден ауды, Батыра атты тез шаршамас үшін бұрынғыдай қатты шапқан жоқ. Ал енді «Ерұлан мен басқаларына не болды? Олар тірі ме? Өлі ме? Әлде тұтқынға түсті ма екен?» деген сұрақтар оның санасын торуылдады. Алдыға жүрген сайын, тек төбесі ғана көрінген алып ағаштың, енді көкжиектен жан-жаққа созылған бұтақтары да байқалды, ал артында қалған алып тау ақырындап кішірейе берді.

Батыра кеш батып, түн ортасына дейін тоқтаусыз жол жүрді, ал сәби жол бойы бір жылап, бір ұйқыға кетіп, кейде тыпыршумен болды. Батыраның бойын ұйқы басып, жорғалай шапқан ат үстінде ол қисаңдай маужырап, жүген мен үзеңгінің қоңыраулы үніне мән бермей, кейде қалғып та алды, тек астындағы ат анда-санда сүрінген кезде, селк етіп оянды.

Түн ортасына жақындағанда, олардың алдынан сайда өзен кезікті, оның жағасын қиыршық тастар көмкерілген, ал өзенде мөлдір таза су, жартысынан кішкене асып толған ай сәулесін шағылыстыра ақты. Батыра жылдам атынан түсіп, оны өзеннің жанындағы шөпке байлай, суға жүгірді, ол кеудесіндегі баланы мүлде ұмытып кетті, өзеннен суды алақанымен алып іше бастаған кезде, баланың бетіне су тиіп, ол шырылдап жылай бастады:

– Құдайым-ай, – деп орнынан қайта тұрып, баланың бетін көйлек жеңімен сүрте, оны әлдейлей жұбатып, өзен жағасынан алыстау жерге жатқызды.

Батыра жақсылап су ішіп, беті-қолын жуғаннан кейін, суық сумен мойнын ысқылып байлаулы тұрған атына қарады, әлгі жылқы аққан суға қарап, еріндерін жыбырлатумен болды.

– Саған әлі ішуге болмайды, досым, ауырып қаласың, кішкене күт, – деп жылқысына сөйледі. – «Бүгін түнде осында қонатын сияқтымыз, түнде жүру қауіпті, бірақ артымнан да қауіп келе жатқаны сөзсіз, дегенмен оларға да тынығу керек», – деп ол өзіне сөйлей, жан-жағына қарады. Айнала тыныш, ешқандай жануар немесе басқа да тіршілік иелері байқалған жоқ, ол от жағуға болмайды деп шешіп, қылышын қынабынан суырып, жанына қойды да, баланы қасына алып, шөп үстіне жатты, ал жылқысы жақын жерде жайылды.

Батыра шаршағанына қарамастан біраз уақытқа дейін көз іле алған жоқ, оның санасын жайлаған уайым, оған ұйықтауға мұрсат бермеді, «Енді не істеймін? Қайда барамын, бізбен не болмақ? Қарғыс атқыр!» деп іштей ойлады, бұл оқиғаның бәрі оған бір қорқынышты түстей болып көрінді, тіпті ол оянуға да тырысып көрді, бірақ ештеңе шыққан жоқ…

Ол Ерұлан мен Сұлудың және басқа да жүздеген сарбаздың мерт болғанына сене алмай отыр, бұл шындықты қабылдау оған тым ауыр соқты. Өзі сеніп, әділ деп жүрген билеушілер нағыз жауыз болып шыққанына сене алар емес. Осы уақытқа дейін ол өзінің жалған әлемде өмір сүргенін, ұйқыдан жаңа ғана оянғанын, бұл әлем ол ойлағандай керемет әрі қауіпсіз емес екенін түсінгендей. Батыра бұрын-соңды өзін бұлай қауқарсыз сезінген емес. Ол өзінің осыған дейінгі іс-әрекеті болмашы дүние екенін аңғарды, осыған дейін ол тек жоғарыдан берілген бұйрықтарды орындап қана жүргенін түсінді, енді нағыз шешімді қазір өзі қабылдап, ары қарай не істеу керектігін өзі шешетін сәт туғанын түсінді. Батыра орнынан ұшып тұрды да, жанында жатқан сәбиге көз тастады.

– Енді менің ғана емес, сенің де тағдырың менің қолымда сияқты, балақай, – деді ол сыбырлай. – Мен мұны жай бұлай қалдырмаймын, мен мұның артында не жатқанын қалайда болмасын табамын, – деп ол өз алдына сөйледі және әрбір сөзді айтқан сайын оның даусы күшейе түсті, олардың өмірі бекер кеткен жоқ, олар өмірін бекерге құрбан еткен жоқ, мен берілуден бас тартамын… Осы сөздерді айта оның бойын ерекше сезім – үміт кернегендей.

***

Бұл уақытта оларға қарай мыңдаған сарбаз бен Дат беттеді. Ол Батырадан бірнеше сағаттық жерде еді, олардың да мінген жылқылары шаршап, жауынгерлерін де шаршау шалғандай. Дат тоқтады да:

– Оларды түн ортасында іздеп таба алмаймыз, байқамай өткізіп алуымыз мүмкін, оның үстіне түнде жүру қауіпті, Құдай біледі жолда не кезіктіруіміз мүмкін, сондықан түнгі кезекшілікке тұрыңдар, әрбір екі сағат сайын ауысасыңдар, егер бірнәрсе дұрыс болмаса, сендер не істеу керектігін білесіңдер, ал қалғандарың тынығып алыңдар, төрт сағаттан кейін қайта жолға шығамыз. Оның осы маңайда екенін мен сезіп тұрмын, – деп айналаға көзін сығырайта қарады, ай толық болмағандықтан, оның сәулесі даланы толық айқын еткен жоқ, тек бұлыңғыр етіп көрсетті.

Датқа осы уақытқа дейін ат үстінде жүру үлкен қиындық туғызды, жылқысы селкілдеп шапқан сайын, оның жарақаттанған иығы ауырып, маза бермеді, оның үстіне өзін ол жайсыз сезінді. Ал Даттың сарбаздары: бірі дөңде, екіншісі сайға жайғасып, жылқыларын байлауға ыңғайлы, кішгірім далада өскен ағаштар мен шөптерге бекемдеді. Барлығын аштық қысты, кейбіреулері ашқарынға ұйықтай алмай, ары-бері аунап, біраз жатты, ал кейбіреулері көздерінің қалай жұмылғанын байқамады.

Елуге жуық сарбаз кезекшілікте болды, олар уақытша қонысты қоршауға алып, екі-екіден бірігіп оны қарауылдады. Дат сарбаздарынан алшақтау жерге кішігірім қырдың төбесіне жайғасты, оны ешқандай аштық мазалаған жоқ, оның санасында тек баланы қолға түсірсем деген ой болды. Сауытын шешіп, жарақатына қарады, жарақаты басбармақтың көлеміндей, бірақ терең емес сияқты, ол белбауындағы кішкентай ыдысқа салынған жақпамайды, жарақатына жаға, оны кішігірім матамен таңды. Сауыты мен қылышын жанына тастап, атын сарбаздар сияқты байлап әуреленген жоқ, жай ғана жүгеннің бауын егарға ілді де, жібере салды. Арқасына шалқая жатып, аспанға қарай ақырын ұйқыға кетті.

Дат пен оның сарбаздары үшін түн ешқандай келеңсіздіктерімен мазалаған жоқ, ал Батыраға келер болсақ, сәби оны көп жылап мазаламады, тек бірнеше рет түнде жылап оны оятты, әрбір оянған сайын, ол бірден қолын қылышына созды, тұрып баланы әлдейлей қайта ұйықтата, айналаға бір көз жүгірте қайта жатты, бірақ таң ата кішкене суытып, оның бойы тоңды, өзі тоңса да, үстіндегі киімін шешіп, баланы орады.

***

Сарбаздар күннің алғаш сәулесі түсе, аттарына қонды, бірақ жауынгерлер Датты таппады, себебі олардан алшақтау ұйықтағанның кесірінен оны ешкім байқаған жоқ, тек арадан кішкене уақыт өткеннен кейін ғана Дат сарбаздарының айқайынан оянды. Ол қарапайым адам болғандықтан, қара сиқырмен жасалған сарбаздарына қарағанда көбірек ұйқы қажет етті.

Ояна салысымен сауытын киіп, өзінен бірнеше қадам жерде жайылған жылқысына мінді де, сарбаздарына қарай шапты. Оларға жақындап:

– Қашқынның ешқандай ізі байқалмай ма? – деп сұрады сауытын ыңғайлай.

– Иә, оның қалың шөпте, Батыс орманға қарай кеткені көрініп тұр, алайда оның қарасы көрінбейді, – деп жауап қатты сарбаздардың бірі.

– Мейлі, бәрібір біз оны қолға түсіреміз, жазық далада ол тордағы тышқан сияқты, менің ойымша біз әлі оны көретіндей оған жақындаған жоқпыз, соңымнан еріңдер, кешегідей жан-жаққа жайыла жүреміз, солай оны табу оңайға соғады, – деп барлығы бірнеше шақырымға жайыла, Батыс орманға бағыт ұстады.

Олардың түнімен жайылып, тыныққан жылқылары алдыға қарай атыла шапты, бірақ су ішпегеніне бір күндей болғандықтан, жануарлар барынша жылдам шабуға шамалары келмеді.

Күн толықтай көкжиектен көтерілген жоқ, алайда арадан аз уақыт өтіп, сарбаздар Батыраның жатқан орнына жақындады. Олар дөңді-сайлы аймақтың шетіне жетті, осы аймақта өзеннің жанында Батыра түнеді, Дат созылып аққан өзенге қарап:

– Оны біз осы аймақта табатын сияқтымыз, анау өзенді көрдіңдер ме? Соның маңайында түнеуі мүмкін, сондықтан бойын жақсылап қараңдар! Ештеңені көзден таса қылмаңдар! Түнде от жағуы да ғажап емес, соған орай кез келген із тапсаңдар маған хабар беріңдер, – деп бұйрық берді.

Баланы құшағына алып, Батыра тыныш ұйқыда жатқан кезде, қарсыластары оны іздеп, алқапта торуылдады, оның шаршағандығы соншалықты, ояну керектігін түсінсе де, оянуға асыққан жоқ.

Осы сәтте Дат пен оның сарбаздары оған жақындағаны соншалықты, егер ол сайда жатпағанда, әлдеқашан оны тауып алар еді. Батыраны осынау тәтті ұйқысынан жер дірілдете шапқан жылқылардың дыбысы оятты.

– Жо-жоқ, жо-жо-жоқ, ақымақ, неге сонша ұйықтап қалғансың! – деп өзін ұрса, ақырын сайдан дөңге қарай ешкім көрмес үшін жорғалап шықты, сол сәтте оған жүздеген сарбаз көрінді, оның зәре құты қалмай, – жетпегені осы еді, жарайсың Батыра, тағы да ұйықтауың керек еді! – деп ол өзін жазғырды.

Орнынан атып тұра, шатқалақтай атына жүгірді, қопалдығының кесірінен ол баланы басып кетуге шақ қалды. Баланы жылдам асынып, өзеннен бос торсығына су толтырды. Жылқысын асыға ерттеп, оған жайғасып, жан-жағына көз жүгірте, қарсыластарына көрінбейтіндей; сытылып кете алатын ыңғайлы бағытты іздеді. Алдында созыла жатқан сай соңына қарай екіге бөлінді, атын қамшылап барынша қатты шауып сайдың екіге бөлінген жеріне келді, оң жақтағысы бірден жазық далаға апарды, сол жақтағысын таңдап барынша сайда жүруге тырысқанымен, кішкене шапқаннан кейін Батыра дөңге шықты. Енді ол қарсыластарына айқын көрінді, бірақ оны шыға салысымен ешкім байқамаған сияқты, әлі ешкім оның артынан қуған жоқ, алайда бұл ұзаққа созылмады: бірер сәттен кейін, оны Даттың сарбаздары байқады да:

– Мынау сол, кәне дабыл бер! Жылдам! – деп олардың бірі жолдасына айқайлады, сарбаз мүйізді үрледі, мүйізден шыққан дыбыс жазық даладағы барлығына естіліп, назарлары сонда ауды.

Дат пен барлық сарбаздар жер дірілдетті, мүйіздің дыбысы шыққан жаққа қарай ұйытқи жөнелді, құдды аламан бәйгеде жарысқандай. Батыра әлгіні ести сала басын бұрып иығының үстінен артына қарап, орманға шаба жөнелді, тынығып, су ішіп алған жылқысы ширақ әрі жылдам шапты, қарсыластарына қарағанда әлдеқайда жылдам. Батыра жылқысын қамшылап алдыға ұмтыла салысымен, кеудесіндегі сәби шырылдап жылады.

– Саған тыныштық бермедім-ау, оның үстіне қарның әбден ашқан болар, тек су не болар дейсің, шыдай тұр, балақай, мен саған мыналардан қашып құтылғаннан кейін, бірдеңе тауып берермін, – деді. Оның соңынан мыңдаған тұяқ қуды, Дат сарбаздарына:

– Барлығың бірден қумаңдар, екіге бөлініп, жартың осында қалып жылқыларыңды суарыңдар! Әйтпесе біз ұзаққа бармаймыз… – деп ол бұйрық берді, оның сарбаздарының жартысы қалып, қалған бөлігі Батыраның ізіне түсті.

Олар Батырадан қалып бара жатқандарын түсінгенімен, тоқтап шөл қысқан жылқыларын суаруға асыққан жоқ, керісінше оларды қамшылай түсті, сайға түсіп өзен суын кешіп өте, дөңге көтеріліп, жазық далаға шықты. Жылқылар су ішпегендіктен, олар баяу қозғалды – құдды әлдері құрығандай.

Арадана аз уақыт өтіп, Батыра олардан біраз алыстап кетті, оның алдында тек жазық дала, ал даланың соңында үлкен ағаштың діңі көрінді.

– Қарғыс атқыр! Оны тағыда көзден таса қылып алдық, мыналар әбден шөлдеген, бәрібір біз оған мына жылқылармен жетуіміз екі талай, – деп Дат шабысын бәсеңдетті.

Сарбаздар тоқтап, артқа бұрылды, бірер сәттен кейін жылқыларды суарып келген сарбаздардың тобымен кезігіп, Дат бір сарбаздың жылқысын алды.

***

Батыра алты сағат бойы тоқтаусыз жорғақтады, осы уақыт бойы ол артына жалтақтай қайта-қайта қарап, қуғыншылардың жоқтығына көз жеткізіп отырды, олардың қалып кеткенін түсініп, оның көңілі орнына түсті, алайда Батыра олардың оңайлыққа қалмайтынын түсінді. Оның үрейі басылып, сабасына түскенімен, ол өзін мазасыз сезінді. Батыра Батыс орманға жақындай түсті, жылқыны ұзақ әрі тоқтаусыз қозғалыстан кейін демалысқа зәру болды. Ол тоқтап, оны тынықтырды, осы сәтті пайдалана өзі де демалды. Оны енді орманнан тек бір күндік жол бөлді деуге болады.

Күн тас төбеден ауып, сағат түскі екілер шамасы еді, айналада еш өзгеріс жоқ – жазық дала және алып орманның жақындағаны болмаса. Аспан ашық, бірде-бір бұлт жоқ, бір сағат созылған демалыстан кейін ол қайта жолды жалғастырды.

– Аз қалды, тұлпарым, аз қалды, шыда, досым! – деп Батыра жылқының мойнынан сипап, барынша жылдамдықты бірқалыпты ұстауға тырысты.

Осылай ол тағы бес сағат тоқтаусыз жол жүрді. Күн ұясына беттей, айнала қараңғылата бастады. Батыра ұзақ жолдан шаршап, денесінің ауырсынғаны сонша, ол өзін құдды он шақты адамның тепкісінде қалғандай сезінді, қарны ашып, ойланудың өзі оны шаршатты.

Күн бата айнала салқындап, шегірткелердің шырылы естілді. Жылқы қатты шаршағаннан жатып қалды. Батыра артынан ілескен қауіпті ойлап, қанша шаршаса да ұйықтай алған жоқ.

– Олардың келе жатқаны анық, мені қолға түсірмей, олар тынышталмас, мені мұнда отырған әр сәтім олар үшін үлкен мүмкіндік, сондықтан жолды жалғастыруым керек, не болса да берілмеу керек, – деп мұрнының астынан сөйлей, орнынан қинала тұра, қайта жолды жалғастыруға жиналды, сәбиді оятып алмас үшін ол барынша абайлап кеудесіне байлады, сәби бірнеше рет селк етіп, көзін жартылай ашты да, қайта жұмды. Ол заттарын алып, жылқының жанына барды: – Шө-шө, жануар, кәне орныңнан тұр, – деп оны ноқтасынан тартты, алайда шаршаған жануардың орнынан тұрғысы жоқ, әрең денесін көтеріп, аяқтарына тұрды.

Батыра заттарын қайта оның үстіне жайғарып, түнделетіп орманға жол тартты.

Дат Батыраның түнделетіп болсын жолды жалғастыратынын сезгендей, жылқыларын суарып кішкене тынықтырып алған соң, жолды жалғастырды, жолда тек бірнеше қысқа аялдамалар жасады. Олар оның ізінен тоқтаусыз ілесіп, енді міне, Дат пен сарбаздарын Батырадан небәрі жеті шақырым ғана бөлді.

Батыра орманға таяу қалды, енді алып ағаш пен оның айналасындағы орман да көзге көріне бастады. Алайда барған сайын мінген жылқысының басы салбырып, шатқалақтай бастады, сосын кішкене жүргеннен кейін ол мүлде тоқтады, Батыра оның құлайтынын түсінді ме, бірден үстінен секіріп түсті, осы сәтте ол аңдаусызда суға толы торсығын түсіріп алды.

Батыра жылқыдан түсе, шаршаған жануар артынша жерге сұлаип құлады, баланы одан ары қойып, жылқының ноқтасынан ұстап ары-бері жұлқып, оны тұрғызбаққа тырысты. Батыра оның тұрмайтынын білді, бірақ не үшін тырысып жатқанын өзі де түсінген жоқ, ол екі күн аштықтан ойын жинақтап, дұрыс ойлана да алмады.

Пайдасыз іс екенін түсінгеннен кейін, атты тастай, үстіндегі қапшықтарды алып иығына асына, баланы қайта кеудесіне байлап, орманға қарай асықты. Артына қайта-қайта қарады – ешкім байқалған жоқ. Бірақ көп ұзамай, оның тастап кеткен – әлі құрыған жылқысымен қоса аңдаусызда түсіріп алған торсығын Дат тауып алды.

– Біз оған жетіп қалдық. Тым аз қалды! Сақ болыңдар! Ештеңені көзден жіберуші болмаңдар, тіпті оның бір тал шашы түсіп қалса да көзден таса етуші болмаңдар, – деді ол.

***

– Олардан біраз алыстап кеткен сияқтымыз, – деп Батыра сәбиге сөйледі, – енді орманға жетсек болғаны – аз қалды, тағы бірер сағатта жетіп қаламыз. Бірақ ол қателесті – қуғыншылар бірнеше шақырым жерде келе жатқан еді. Алайда олардың да жылқылары шаршаған соң, жүрістері бәсеңдей түсті. Күн көкжиектен асып, жоғары қарай беттей, айнала жарыққа бөленді.

Жарты сағаттай жаяу жүре Батыра үлкен дөңге кезікті, ал оның бергі жағында сылдырлап кішігірім өзен ақты, ол өзенді көре сала, оған жүгіріп, баланы шетке жатқыза, таза әрі салқын суға беті-қолын жуды, сосын екі алақанын суға толтыра ішті, Батыра өзін бір жеңілдеп қалғандай сезінгенімен, бойындағы әлсіздігі кеткен жоқ.

Дөңнің бетін толықтай жасыл шөп басты, шамасы қалмаған Батыра шөптен тартып, дөңнің төбесіне қарай көтерілді; оның төбесіне жету Батыраға өте қиынға соқты – тыпырши ентіге, жүрегі кеудесінен сыртқа шығып кететіндей соғып, ол жағары өрмеледі. Оның бойын әлсіздік қаулап, басы айналып, тіпті көзі қарауытты, ал үстіндегі қоржындар оған өрмелеуге қиындық туғызды.

Ол орасан күш сала, ырсылдай дөңнің төбесіне де жетті. Оның арғы жағында қалың ну орманға керемет көрініс ашылғандай, алайда бұл көкжиекке қарай созылған орман Батыра үшін үлкен қауіпті жасырып тұрғандай болып көрінді. Орманның бірнеше жерінен алып ағаштар өсіп, олардың қалың бұтақтары жан-жаққа – бірнеше шақырымға созылды, олардың биіктігі соншалықты аспанда бұлттармен таласты, ағаштардың алып бұтақтарынан төмен қарай ұзын шырмауықтар салбырады. Алыстан қарасаң, осы орасан үлкен ағаштар құдды аспанда қалқыған ормандарға ұқсады.

Батыра соңынан келе жатқан қуғыншылардың жоқ екеніне көз жеткізу үшін бұрылып артына қарады. Басында оның жанары алысты бұлыңғыр етіп көрді, сосын кішкене мұқияттық тантықаннан кейін, бірнеше шақырым ғана жерде оған көптеген қара нүктелер байқалды: олар сөзсіз Датпен оның сарбаздары.

Батыра Батыс орманға қайта бұрылды да, орманға көз тастады, жүздеген, тіпті мыңдаған шақырымға созылған ағаштар, басқа ештеңе жоқ, бұл ағаштардың арасында не жатқанын және не жасырынғанын Құдай білсін, осы сәтте оған Ерұланның айтқан алып адамы есіне түсті, осы сәтте ол Ерұланның сандырағы деп есептеген тіршілік иесі – енді оған шынайы болып көрінді, денесі түршіге, өз қалауынан тыс, ол жылдам дөңнен төмен қарай атыла, көк шөптің үстімен сырғанай түсті, ал Дат алыстан оның бұл әрекетін байқай:

– Жылдамдатыңдар! – деп айқай сала шапты.

– Батыра орманға қарай жанұшыра жүгірді, бірақ қанша жылдам жүгіруге тырысқанымен, аяқтары оған бағынар емес, кеудесі арқасына жабысып, тыныс алудың өзі өте ауыр болды. Кішкене жүгіргеннен кейін ол тоқтады, оның көздері қарауытып, есінен танып қалатындай болып көрінді. Алайда бойындағы үрей оны бір орында ұзақ қалдырған жоқ, ол барынша жылдам орманға беттеді. Кезінде Батыра қауіпті деген жер, енді оның қауіпсіздігіне кепілдік бергендей. Ырсылдай жүгіріп, ол көп ұзамай орманға да жетті. Күн көкжиектен асып кеткен сәт. Бір-бірінен алшақтау орналасқан алып ағаштардың көлеңкесі батысқа созылды, орман іші көлеңкелі, оның басқа ормандардан еш айырмашылығы жоқ, тек ондағы ағаштар әлдеқайда үлкен. Ал ішін қалың шөп басқан.

Ораман ішінен әртүрлі құстардың үні мен жапырақтардың сықыры ғана естілді. Батыра баланы жақсылып асынып, қылышын қынабынан суыра, екі қолдап қысып ұстады. Орманға жақыннан қараған кезде, ағаштар өзінде бір зұлымдықты жасырғандай болып көрінді.

– Балақай, бізге тағдыр басқа таңдау қалдырмаған сияқты, – деп, – ух, – деді де, алдыға ақырын жүре бастады, аяқтарының астындағы шөп орманға кірген сайын қалыңдай түсті, – енді біз солтүстік-батысқа жүруіміз қажет, – деп мұрнының астынан сөйлеп, басын бұра иығының үстінен артына қарады, артында ешкім көрінер емес, Дат пен сарбаздары байқалған жоқ. Батыра айналасында естілген әрбір дыбысқа жалт қарап, сол жерден оған жабайы жануар атып шығатындай күйде болды.

Бұл уақытта Дат пен сарбаздары да дөңге жетті, бірақ шамасы қалмаған жылқылар, оның төбесіне дейін жете алмады. Атын тастай сала Дат дөң төбесіне тырмыса атылды. Ол Батыраның шөптерді жұла өрмелеген іздерін кезіктірді. Ақыры төбеге шыға, Батыраның қалай төмен сырғанай түскен ізі айқын көрінді. Ол Батыраның орманға кіргенін түсінген соң, өзін жеңілгендей сезінді, бірақ Дат оңайлықпен берілгісі жоқ.

– Оның орманға кіруі екі талай, ол орманға кірген жоқ! Осы маңайда жасырынып отыр, – деп дөң маңайына көз тастады, – айналаны жақсылап қарап шығыңдар, ол осында, ол тышқан сияқты бір жерде тығылып отыр… – деп кішкене кідіріп, – кім болсаң да шық, мен бәрібір сені тауып аламын, саған тірі қалуға мүмкіндік беремін, ал егер мен сені өзім тапсам, сені ең азапты өлім күтіп тұр! – деді ол айқайлай, алайда оның бұл айқайынан ештеңе шыққан жоқ, ол құдды есінен ауысқан адам сияқты орманға тесіле қарай, күтті.

Сарбаздар жарты сағат ішінде орманға дейінгі аймақты толықтай аралып, Батыраның ізін бағып, оның нақты орманға кіргеніне көздері жетіп, бұл жайлы Датқа хабарлады. Оның бұл жаңалықтан ашуланғаны сонша, беті мұрнының ұшына дейін қызарды.

– Қарғыс атқыр! – деп қолындағы шөпті жерге лақтыра айқайлады. Ол ары қарай не істерін білмеді, ары-бері дөң үстінде жүріп ойланды.

– Қолбасшы бұйрығыңыз не болмақ? – деді сарбаз.

– 

Жылқылардың барлығын суардыңдар ма? – деді ол.

– Иә.

– Онда қазір жолға шығамыз, біз орманға кіреміз, артқа қарай жол жоқ, баланы жіберіп алсақ, аяушылық күтудің қажеті жоқ, – деді ол орманға бұрыла, – қарғыс атқыр, бұл бала үшін онсыз да қанша сарбазымнан айырылдым, енді мына орманда бізді не күтіп тұрғанын ешкім білмейді, – деп ол атына жайғасып, сарбаздарын ертті де, дөңнен түсіп, орманға бет алды.