Читать книгу Сарман алты таңба кітабы - Алпамыс Аскарович Сырманов - Страница 4

Батыра орман ішіне тереңдей кіре берді, айналасында тек құстардың үнінен басқа ештеңе естілген жоқ, ешқандай жабайы жануар көрінер емес, енді орман оған қауіпсіз әрі тыныш орын болып көрінді, қылышын бір қолдап ұстап, бұрынғыдай әрбір шыққан дыбысқа жалт қарап, мән де берген жоқ, тек жылдам алдыға қарай жүре берді. Орман іші көлеңкелі болды, бірақ толықтай қараңғы емес, ағаштар бір-бірінен алшақтау орналасқандықтан, күн сәулесі бұтақ арасынан оңай өтті.

– Мұнда мен аулай алатын жануар бар ма екен? – деп мұрнының астынан сөйледі, – ең болмағанда жейтін жеміс тапсақ игі болар еді, бірақ саған қайдан сүт тапсам болады, балақай? – деді ол балаға қарап, сәби тыныш ұйқыда жатты, құдды оны жаңа ғана емізгендей – ол қарны аш балаға ұқсамайды, ал керісінше Батыраның асқазаны әртүрлі дыбыстарды шығарды.

Ол жан-жағына қарап, кішігірім жануар немесе жидек іздеді, ақыры ол үлкен ағаштың жанында өскен бүлдіргенді тапты, ол жылдам оған жақындап, бала мен заттарды бір шетке қоя, бүлдіргендерді бірінен кейін бірін үзіп қомағайлана аузына тықты. Батыраның қарны тоймаса да, әлсірегені басылған соң, баланы қолына алды да, тынығу үшін ағаштың түбіне жайғасты.

– Олар біздің соңымыздан еріп, орманға кіреді деп ойлайсың ба? А, қалай ойласың? – деп ол балаға сөйледі, сосын оған үнсіз қарап отырып, көзінің ілініп, ұйқыға кеткенін байқамады.

Бір сағат өте орман ішінде шауып жүрген жануарлардың дыбысы естілді, Батыра көзін бір ашып, қайта жұмды, сосын селк етіп дыбыстан шошып оянды, қылышына жармасып атып тұра, ол айналасына көз тастады.

– Олар орманға кірген бе? – деп дауыстап сөйледі. Батыра орнынан тапжылмай, дыбысқа асқан мұқияттықпен қарады, сол сәтте тобырымен шапқан жануарлардың бірі оған бет бұрды, кішкенеден кейін бұқаның өкіргеніндей қатты дауыс орманда жаңғырды, құдды біреу оның жанына бататын бірдеңе істегендей.

Батыра артқа қарай бірнеше қадам шегініп, дыбыс шыққан жерге көз қақпастан қарады, ал енді әлгі жануар Батыраға қарай беттеді, шабысы мен жердің дірілі, бұтақтардың сақырлап сынғанынан оның алып жануар екенін аңғару қиынға соққан жоқ, тіпті Батыраға жануардың қалай жақындап келе жақаны сезілді.

Ол не істерін білмей, жан-жағына алақтай, ағаш үстіне өрмелейін десе, баламен бірге оған ыңғайсыз болды, сосын баланы жанындағы ағаштың түбіне жатқызғаны сол, оның алдынан үлкен қара жануар атып шықты, баланы жатқыза салып, қылышын екі қолдай ұстап әлгі жануарға бағыттады, алайда аң Батыраның алдына келіп жерге сұлайып түсті.

Әлгі жануар мүйізі бұғының мүйізіне ұқсас алып бұқа еді, бір көргеннен оны бұқа деп айту қиын, себебі оның жүндері бұқанікіне қарағанда әлдеқайда ұзын. Оның үлкендігі сонша, егер қарапайым бұқа әлгінің жанында тұратын болса, онда ол бұзау сияқты көрінер еді. Батыра не болғанын түсінбей орнында қатты. Ақырын бұқаға қарай жақындап, оны айнала қарап шықты. Батыра жануардың қатты жарақат алғанын байқады, алып бұқаның желке тұсынан жауырынына дейін созылған жарақаты болды, алайда бұқа әлі тірі еді, оның ырсылдап тыныс алғаны Батыраға естілді, айнала оның қанымен былғана бастады. Оның жарақатын көре:

– Мынау, қарумен жасалғанына менің күмәнім жоқ… – деп әлгіні сипады, – бірақ біздің қаруымыз сендерді бұлай жарақаттауы екіталай, мұндайды жасаған кім? – дегені сол еді, әлгі бұқа шыққан жерден адам бойынан екі есе үлкен, үстін өте жұқа сарғылт түсті түк басқан, жағының астын қалың домалақ сүйек бойлаған, ал иегінде кішкентай екі мүйізі бар, адамға ұқсас тіршілік иесі атып шықты, ол тура Ерұлан айтқандай – адамға ұқсас, бірақ өте үлкен. Оның етті әрі шымыр денесінде ешқандай киім болған жоқ, ал бұтына, қоңыр түсті матадан тігілген шалбар, аяғындағы аяқ киімі теріден жасалған, қолында үлкен жүзі кедір-бұдыр қылышынан қан төмен тамшылай ақты. Дәу мен Батыра бір сәт бір-біріне қарады. Дәл осы сәт Батыраның өміріндегі ең ұзақ сәттей көрінді. Өне бойынан тарақан жүріп өткендей: «Біткен жерім осы шығар» деп жұтынып, іштей сөйледі. Әлгі дәу бірден семсерін көтеріп Батыраға атыла жөнелді. Батыра бір шетке өзін лақтырды, дәу Батыраның жанынан семсерін сермей өтті. Батыра жылдам қылышын екі қолдай қысып дәуге бет бұрды, сол сәтте дәу оның оң жақ тұсынан соққы жасады, Батыра еңкейе қылышты өткізді де, дәудің сол аяғын тіліп өтті. Оның бұл іс-әрекеті пайдаға асқан жоқ, керісінше әлгі дәу қатты ызалана семсерімен Батыраны қуалай түсті.

Батыра ары-бері қашқаннан басқа ештеңеге шамасы келмеді, бірнеше рет дәудің аяғын көздеп соққы жасады, бірақ онысынан түк шыққан жоқ. Батыра оның қимылының бәсеңдегенін пайдаланып, оның оң жақ сан тұсына семсерін жартысына дейін сұғып алды. Алған жарақатынан дәу жанұшыра айқайлады, оның дауысы адамдікіне ұқсас, бірақ әлдеқайда қатты. Айқайдың қатты болғандығы соншалықты, оның дауысы орман ішіне кірген Дат пен оның сарбаздарының құлағынан мүлт кеткен жоқ. Дауысты ести сала олар сап тоқтады, барлығы назарын дауыс шыққан бағытқа аударды.

– Біздің қашқын бір қиындыққа тап болған сияқты, – деді Дат, – кәне жігіттер, мына дауысқа қарай барайық, – деп ат басын сонда бұрды.

Дәудің аяғына қылышын сұққан соң, Батыра семсерін ұстаған күйі дәуге көз алмай қарап, ары қарай не істерін білмей тұрып қалды. Оның сасқалақтағанын пайдаланған дәу семсерінің бір серпімімен Батыраның оң қолын білегінен шауып түсірді. Батыра айқайлай, қолын ұстап, жерге отырды. Дәу аяғындағы семсерді суырмай, бірден Батыраға атылды, алып қылышын аспанға көтере, соққы жасамақ болғаны сол, олардың айқайлаған дауыстарынан бала оянып, шырылдап жылады. Дәу баланың дауысын ести сала орнында тоқтап, иығының төбесінен ағаш түбінде жылаған балаға қарады, сосын қылышын ақырын түсіріп, ол бұрыла кішкене кірдіріп, сәбидің жылағанына құлақ түре оған беттеді. Бала жыбырлап, ораулы тұрған матасын шешіп, шөп арасында жатты, оның арқасындағы таңбасы дәуге анық көрінді. «Ыңғайлы сәт осы шығар» деп Батыра Ерұланның пышағын қолына алып дәуге атылды…

– Мына баланы қайдан алдың? – деген дәудің сұрағын ести, ол тоқтап, пышақты жерге тастады да, шабылған қолын ұстай жерге отырды. Дәу Батыраға бұрылып, өзінің сұрағын қайта қойды. – Баланы қайдан алдың деймін? – деп дауысын көтере сөйледі. Батыра не дерін білмей, отырған орнынан еш қозғалған жоқ, тіпті ауырсынған қолын да ұмытып кетті, құдды аузына құм құйып алғандай. – Ей, сен саңыраусың ба? – деді дәу.

–  Се… сен кімсің? – деп дәудің сұрағына Батыра сұрақпен жауап қатты.

– Менің есімім Құлан, не болды табуратты бірінші рет көріп тұрсың ба? – деп жымия сөйледі. – Мұнда сен неліктен адасып жүрсің? – деді ол. Батыра әлі есін дұрыс жиған жоқ, ол Құланның сұрағына жауап қайтармады, тек оған тесіле қарады. – Тіліңді жұтып қойдың ба? – деді де, – мұнда не үшін жүрсің? – деп қайта сұрады сары қастарын тыржита.

– Баланы алып қашып барамын, – деді ол, оның дауысы дірілдей шықты.

– Қайда? – деп кішкене кідіріп, – ал сен өзі баланың кім екенін білесің бе?

– Жоқ, ал сен білесің бе?

– Жүсінікті, яғни сен олардың бірі емессің, мен сені олардың бірі ме деп ойласам, – деп оның жарақатына қарады, – бірінші рұқсат етсең жарақатыңа көмектесейін, сосын мен саған барлығын айтып беремін, – деп аяғындағы қылышты, бір қолымен суырып, оны Батыраның жанына лақтырды.

Құлан белбауында ілінген бірнеше торсықтардың бірін алып, оны Батыраға лақтырды.

– Міне мынаны ал да, жарақатыңа жақ, қолыңды кесіп тастағаным үшін кешірім сұраймын, бірақ мен сені ханның адамы ма деп ойладым, – деді ол баланы әлдейлей.

Батыраның көңілі орнына түскендей, бірақ ол дәуден көзін бір сәтке де алған жоқ, оның лақтырған, торсығын ала:

– Бұл не? – деп сұрады.

– Оның не екенін қайтесің, ал да, жарақатыңа жақ!

– Мүмкін бұл у шығар.

– Егер мен сені өлтіргім келсе, оны мен бағана істеген болар едім, көп сөзді қой да, торсықтың ішіндегі майды алып жақ.

Батыра одан көзін еш алған жоқ, торсықты бір қолымен ашу оған ыңғайсыз болды, қайта-қайта шабылған қолымен оны ұстауға тырысты, сосын торсықты аяғының арасына қысып ашқан кезде, оның ішінен керемет гүлдің иісі шықты, ал ішінде жасыл түсті жақпамай болды. Батыра саусағының ұшымен ғана алып еді:

– Көбірек ал, – деді Құлан. Батыра торсықтан көбірек алып қолына жақты, жаққан сәтте оның қолының ауырсынғаны қойып, рахат сезімге бөленді.

– Ал енді тездетіп шабылған қолыңды ал да, орнына қайта қой. Батыра оның айтқанына түсінбей, оған біртүрлі көз тастады, оның жүзінде «есің дұрыс па?» деп айтқысы келгендей. – Қолыңды ал да, орнына қой, болсаңшы, аяғым ауырып барады, – деді Құлан.

Батыра жерден шабылған қолын іздеп тауып, оны орнына қойған сәтте, қолы орнына қайта бітеліп, еш нәрсе болмағандай жазылып кетті. Болған жайтқа сене алмай, қолын жұмып-ашты.

– Табураттарға қарағанда, адамдарға тезірек әсер етеді екен, – деді де, – майды маған бергеннен кейін қолыңа қанша қараймын десең де өзің білесің, – деп ол баланы бір қолымен ұстап, екіншісін Батыраға созды.

– Бұл не? – деп Батыра торсықты қайта Құланға берді.

– Құйғыл – бұл үлкен емдік қасиетке ие, – деп Батыраға жақындай, Батыра артқа шегінді

– Қорықпа, мен саған ештеңе істемеймін, – деп баланы оған қайта ұсынды.

– Әрине, жаңа ғана басымды шауып алуға бірнеше рет талпынбағаныңды есептемегенде, – деп баланы қолына алды.

Құлан торсықтан майды алып, жарақатына жақты, оның да жарақаты әп-сәтте бітелді.

– Ал енді, әңгімені ары қарай жалғастыруға болады, – деп Құлан торсығын белбауына ілді. – Сонымен сен баланы кімнен алып қашып бара жатқаның маған белгілі, бірақ неге сен Батыс орманға келдің? Маған сол қызық болып тұр, мұнда қауіпті екенін біле тұра, – деді ол Батыраға мұқият қарай.

– Менде басқа таңдау болған жоқ, себебі бізді жан-жақтан сарбаздар қоршады, ал жазық даланың кез келген жерінде мені қолға түсіру оңай, сондықтан орманға қашқаннан басқа амал қалған жоқ. Айтпақшы, менің соңымнан, орманға қарай мыңға жуық атты сарбаз келе жатыр, оларды ұмытпаған жөн, ал сен баланы кімнен алып қашып бара жатқанымды қайдан білесің? – деді Батыра Құланға күдікті көзқарасын тастай.

– Мұндай балалар тек ханға керек, себебі ханды тоқтата алатын, оның ажалсыз сарбаздарына қарсы шыға алатын тек осы балалар.

– Ажалсыз сарбаздар? Оны не үшін тоқтату қажет және баланың арқасындағы таңба нені білдіреді?

– Мен саған барлығын жол-жөнекей айтып беремін, егер сен менімен жүремін десең, сен қайда беттеп барасың?

– Жент қаласына.

– Жент қаласына, – деп ол қайталады, – онда саған жету үшін кем дегенде екі күн уақыт кетеді, ал сен сол екі күнді мына орманның ішінде аман-есен өткізе аламын деп ойлайсың ба? – деді ол бір көзін сығырайта.

– Жолым болса – иә, – деп жауап қатты Батыра.

– Сенің жолың болатыныңа менің күмәнім бар, қазір саған орман тыныш және қауіпсіз көрініп тұрған болар, бірақ түнде орман ішінде тіпті бізге тірі қалу оңайға соқпайды, сол үшін сен менің қонысыма жүр, ол жер қауіпсіз және балаға да сүт табылады, сен Бұлақтыдан мұнда кем дегенде бір жарым күнде келдің, солай ма? Ал балаға сенде беретін ештеңе жоқ. Батыра ойлана:

– Сенің айтқаның дұрыс, баланың тамақтанбағанына бір жарым күннен асып кетті, бірақ неге ол соншалықты шыдамдылық танытып, көп жылап та жатқан жоқ?

– Айттым ғой, ол ерекше, мұндай балалар өте төзімді келеді, сен балаға бір ай тамақ бермесең де олар ештеңе болмағандай жүре береді, тіпті өседі, – деді ол. Арада кішкене тыныштық орнады.

– Сонымен, не шештің? – деді оған Құлан.

– Мен сенімен бірге баратын сияқтымын.

– Мынаны бір жақты етіп алайын, сосын жолға шығамыз, – деп жануарға қарады.

– Олар орманға кірмеген шығар деген үміттемін, – деді Батыра жердегі заттарын ала.

– Сен баланың артынан түскендерді айтып тұрсың ба? – деді Құлан басын көтере.

– Иә.

– Олардың орманға кіргеніне менің шүбәм жоқ, егер баланы жіберіп алса, оларды бәрібір өлім күтіп тұр, – деді де, ұзын арқанды иығына асып, – ал кеттік пе? – деп Құлан бұқаны сүйрей орманның батысына беттеді, ол бұқаны сүйреген сайын артынан қан шөпке жағылып айқын ізі қалды.

– Тоқта!

– Не болды?

– Қазір олар біздің артымыздан келсе не істейміз?

– Ол жағынан қам жеме, менің орманымда саған ешқандай қауіп төніп тұрған жоқ.

– Бұқадан аққан қан, оларға нақты жол көрсетеді деп ойламайсың ба?

– Олар бізді бәрібір тауып алады, мына сәби орманға кірді, сондықтан оларды тоқтатудың бір-ақ жолы – ол шайқас, егер мына келе жатқан сарбаздар мерт болатын болса, – деп Құлан саусағымен Батыра келген жақты нұсқады, – онда олар тағы да сарбаз жібереді, біз мұнда із тастасақ та, тастамасақ та айырмашылығы жоқ. Ханға баланы қолға түсіру керек, керек десең олар орманды астан-кестең ете алады, сондықтан қорықпай менімен жүр және бұл менің бір айлам, – деді, оның жүзінде ешқандай қорқыныш болған жоқ, бұқаны сүйрей орманның батысына – алып ағашқа беттеді.

– Сонымен, сен кімсің? – деді Батыра.

– Атымды білесің, ал менің нәсілім – табурат.

– Сендер жайлы мен мүлде білмеймін.

– Әрине, білмейсің, себебі сендердің хандарың осы жолда үлкен еңбек атқарды, ол мың жыл бұрын біздің мемлекетті толықтай басып алды, тек біздікін ғана емес… – деп Батыраға қарап кішкене кідірді, – содан бері біз осы орманда тығылып өмір сүреміз. Ол адамдардың біз жайлы білгенін қаламайды, тарихта біз туралы барлық жазбалардың көзін құртып, адамдардың санасын өзгертіп, тарихты өз ыңғайына қарай өзгертіп алған.

– Оның бәрін не үшін істеген және оған бала не үшін керек?

– Ал енді саған бәрін айтып берейін, – деді де, иығындағы арқанды ыңғайлады. – Саған бұл ерсі естілуі мүмкін, дегенмен ежелгі аңызда осылай айтылған. Бұл оқиғаның қанша уақыт бұрын болғанын ешкім білмейді, тіпті жылмен санауға да келмейді.

Алғашында біздің жер жай ғана тіршілігі жоқ мекен болған, сосын жер ғарышта алып таспен соғысып, олар бірігеді, соның нәтижесінде қазіргі біздің ғаламшар пайда болды, жерге соқтығысқан әлгі тастан су бөлініп, сол су жерге алғашқы тіршілікті сыйлайды. Оны Өмір бұлағы деп атайды.

Өмір бұлағы жердің терең түбінен шығып, одан бөлінген судың әрбір тамшысы осы әлемге тарап, оны тіршілікпен нәрлендіреді, осылайша алғашқы тіршілік қалыптасты.

Жерде тіршілік пайда болғаннан кейін, ұзақ уақыт өте жер бетінде адамдар, мардалар және табураттар пайда болды.

– Мардалар… – деп Батыра Құланды бөліп жіберді, «онда бұл Бабадүрдің кітабында жазылған дүниенің бәрі рас деген сөз» деп ол іштей ойлады.

– Иә, мардалар, егер сұрағың болса соңынан қоясың, қазір маған кедергі жасама, – деп екеуі ағаштардың арасымен кете берді. Батыра қоржынындағы мардалықтың бас сүйегін оған көрсеткісі келді, бірақ Құланның айтқан сөзінен кейін күте тұруды шешті. Кішкене кідіргеннен кейін, Құлан ары қарай өзінің әңгімесін жалғастырды:

– Мыңдаған жылдар бойы олардың ешқайсысы өмір бұлағы жайлы білген емес, білмей-ақ қойса да дұрыс болушы еді. Бірақ ешқандай құпия мәңгі жасырылмайды.

Бір күні аспаннан жерге белгісіз тіршілік иесі құлаған. Әлгі адамға ұқсас белгісіз тіршілік иесі, ғарыштан жаралы күйде жерге келген, оны алғаш адамдар тауып алады, оның жарақаты ауыр болғандықтан, адамдар оны емдей алмайды, сосын өзгеғаламшарлық адамардан оны бір жерге алып баруын сұрайды, ал адамдар оның айтқанын істейді. Сөйтіп адамдар әлгі тіршілік иесін, оның айтуы бойынша, Батыс орман сияқты орманға алып барады, сол жерде адамдар алғаш өмір бұлағын көрді, өзгеғаламшарлық бұлақтың суын іше, сап-сау күйіне қайта келген, мұны адамдар көріп, олар да ішкісі келеді, бірақ өзгеғаламшарлық адамдарға бұлақ суын ішуге болмайтынын айтады, егер ішетін болса, онда бұл әлемнің өлуіне әкеліп соқтырады деген. Ал адамдар одан бұлақтан не үшін су ішкенін сұраған кезде, ол: «Бұл ғаламда сендерден басқа да мыңдаған әлем бар, мен соларды зұлымдықтан қорғауға тиістімін, мен қазір не болмасын өлмеуім керек», – деп жауап қайтарған.

Өзгеғаламшарлық адамдардың сөзсіз бұлақ суын пайдаланатынын түсініп, оларды өлтірмекке оқталады, алайда ол адамдардың жақсылығына жамандықпен жауап қайтарғысы келмейді. Әлі зұлымдықтың не екенін білмеген жандарға оны көрсеткісі келмегендіктен, адамдардың арасынан алты сәбиді таңдап, оларға ерекше күш сыйлап, бұлақтың сақшысы етеді, осылайша алғашқы Сармандар өмірге келеді. Мына сәби – Сарман, – деп Құлан баланы нұсқады.

Өзге ғаламшарлық жерден кетердің алдында адамдар мен мардалардың және табураттардың басшыларының басын қосып, олардың күш біріктіруі керек екендігін айтқан, себебі біздің әлемді құртатын қара күш біздің әлемде жасырынғанын айтады және ешқашан, қандай жағдай болмасын бұлақты өз мақсаттарына пайдаланбауды тапсырған.

Сармандар бұлақты мыңдаған жылдар бойы қорғап келді және олар әрбір үш жүз жыл сайын қайта туылып отырады, олар осы әлемдегі ең күшті жауынгерлер тобы болған, ғасырлар бойы өздеріне артылған тапсырманы бұлжытпай орындаған, тек сендердің хандарың – Тарын билікке келмейінше… Тарын билікке келгеннен кейін барлығы өзгерді, ол өмір бұлағы мен оның қасиеті жайлы естігеннен кейін, оған қол жеткізгісі келеді, ол өлімнен қорыққандығы соншалықты, өлмес үшін қолынан келген барлық іс-әрекетті жасады. Алайда онысыннан түк шықпаған соң, ол өмір бұлағына көз тікті, бірақ оның жолында Сармандар тұрды, ол Сармандарға бірнеше рет қарсы шығып, олардан бұлақты тартып алмақ болады, дегенмен оның бұл іс-әрекеті сәтсіздікпен аяқталды. Сармандар оған өмір бар жерде – өлім бар, сондықтан осы шындықты қабылдау керектігін айтып, оны босатады.

Бірақ олардың бұл айтқаны оның санасына жетпеген сияқты, ол ұзақ уақыт ізденіп, ақыр соңында Сармандарды – әлемдегі ең күшті жауынгерлердің қалай көзін құрту керектігін түсінеді және ол өз дегеніне жетіп, олардың бәрін қырып салады, алайда ешкім Тарынның Сармандарды қалай және қайтіп көзін құртқандығын білмейді, ешкімнің хабары жоқ. Осылайша ол өмір бұлағын басып алады…

Артынша табураттар мен мардалар және де басқа да нәсілдер біргіп өмір бұлағын азат ету үшін Тарын ханға қарсы шыққан кезде, тым кеш болады, себебі оның сиқыршылары қара сиқырды пайдаланып, өмір бұлағының суынан ажалсыз сарбаздарды жасап шығарады.

– Неге ажалсыз?

– Себебі оларды өлтіру мүмкін емес, олар жарақаттанса жарақаттары әп-сәтте жазылады, тіпті басын шапсаң да оларды тоқтата алмайсың. Осы жайт бүкіл әлемді біріктірді, дегенмен бүкіл әлемнің біріккен әскері ажалсыздардың алдында дәрменсіз күйге түсті. Олардың шамасы Тарынды тоқтатуға жетпеді, Ұлы ұрыста біз жеңіліс таптық.