Читать книгу Warszawa na przełomie XIX i XX wieku w pamiętnikach Przygodnego - Anonim Przygodny - Страница 5

Mało kto z mieszkańców Lwowa miał możność zwiedzenia Warszawy. Niestety, nie każdy, kto mógł ją poznać, czuł potrzebę, z tych bowiem nawet lwowian, którzy wiele podróżują po Europie, nie widujemy tutaj prawie nikogo. Tak zaczyna swoją publikację, a zarazem przygodę z Warszawą, jej autor, który na stronie tytułowej figuruje jako Przygodny. Jego dzieło, Warszawa współczesna w dwunastu obrazkach, ukazało się w roku 1903 we Lwowie nakładem Towarzystwa Wydawniczego. Jest to nietypowe wydawnictwo – ni to przewodnik, ni pamiętnik. W zamierzeniu autora miało być niewątpliwie przewodnikiem przeznaczonym dla mieszkańców Lwowa. Dla nas, po ponad 100 latach od chwili, gdy zeszło z maszyn drukarskich, jest raczej pamiętnikiem, zapisem chwili zatrzymanej w pamięci autora, który na krótko przybył do Warszawy. Niezwykle cennym pamiętnikiem, bo nie tylko opisującym Warszawę jako miasto, ale celnie oddającym jej ówczesny klimat.

Zawdzięczamy to niezwykłej spostrzegawczości autora, któremu udało się oddać obraz warszawskiej codzienności w dwunastu szkicach pokazujących nie tylko, jak żyli ówcześni warszawiacy i jak wyglądała warszawska ulica. Autor zauważa, że warszawiacy lubią zamęt, ścisk i zgiełk. Dostrzega, że Właściwego tonu ulicy spacerującej nadaje warszawianka, która idzie na pozór niedbale, swobodnie, niby nikogo nie spostrzegając, a jednak zachowuje się wymyślnie, jak na scenie. Wyraźnie intrygują go dorożkarze – nie tylko szczegółowo opisuje ich strój, zachowanie, lecz także podaje ceny za konkretne kursy. Zwraca też uwagę na miejscową policję i jej bliskie relacje z dozorcami domów. Dużo miejsca poświęca życiu publicznemu i towarzyskiemu oraz szkolnictwu i działalności naukowej. Nie ucieka też od spraw trudnych dla ówczesnego warszawiaka i Polaka – braku własnego państwa, czego przejawem jest cenzura oraz wszechobecność na ulicach napisów w języku rosyjskim obok szyldów polskich. Tu jednak z pewnym zadziwieniem stwierdza: spytajcie warszawiaka, jak brzmi ten lub ów szyld po rosyjsku, a on ze zdziwieniem otworzy na was oczy; nie będzie mógł sobie przypomnieć nawet, czy widział kiedykolwiek szyld taki.

Warszawa współczesna w dwunastu obrazkach to na pierwszy rzut oka niewielka, niepozorna książeczka, która jednakże ogromnie zyskuje przy bliższym poznaniu. Jest napisana niezwykle barwnie, a zarazem lekko, miejscami krytycznie, czasami z przymrużeniem oka. Jeden z jej egzemplarzy znajduje się szczęśliwie w zasobie bibliotecznym Archiwum Państwowego w Warszawie. I to on posłużył nam do przygotowania obecnej edycji. Po jej lekturze uznaliśmy bowiem, że warto ją upowszechnić, przypomnieć współczesnemu czytelnikowi, ale nieco inaczej, niż stało się to przed ponad 100 laty. Postanowiliśmy wzbogacić tekst oryginalny o materiały ikonograficzne z zasobu Archiwum Państwowego w Warszawie, które pokażą czytelnikowi Warszawę taką, jaką widział ją w roku 1903 autor, który najwyraźniej uległ jej czarowi. Jego zdaniem coś jest w tym mieście, że kto w nim zamieszka, ten je umiłuje i nie wyrzeknie się już nigdy miana warszawiaka. Ten nie zatęskni już za miejscem rodzinnym, a gdy Warszawę opuści, widywać ją będzie, pełen tęsknoty, w marzeniach sennych.

Oddając do rąk czytelników tę publikację, będącą już kolejnym wspólnym dziełem Wydawnictwa Skarpa Warszawska i Archiwum Państwowego w Warszawie, mamy nadzieję, że jako pamiętnik i przewodnik zarazem pozwoli wszystkim czytającym przenieść się w czasie do Warszawy z początku XX wieku.

Marta Jaszczyńska, Violetta Urbaniak