Читать книгу Zioła w medycynie. Choroby skóry, włosów i paznokci tom 2 - Arkadiusz Ciołkowski - Страница 9

Terminem ŁYSIENIE określa się nadmierne w stosunku do fizjologicznego wypadanie włosów (utrata więcej niż 100 włosów dziennie przez co najmniej kilka tygodni). Według specjalistów jest ponad 500 różnych przyczyn zarówno nadmiernego wypadania włosów, jak i ich osłabienia oraz zwiększonej łamliwości. Problem łysienia dotyczy kobiet i mężczyzn.

Głównymi przyczynami nadmiernego wypadania włosów mogą być:

 stres i zaburzenia nerwicowe;

 choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca, choroby tarczycy, choroby autoimmunologiczne;

 choroby skóry, np. łuszczyca (zob. podrozdz. 6.4 w książce Zioła w medycynie. Choroby skóry, włosów i paznokci, tom 1), łojotokowe zapalenie skóry (zob. podrozdz. 9.3 również w tomie 1);

 ostre infekcje;

 osłabienie i wyniszczenie organizmu;

 niedobory pokarmowe związane np. ze zbyt restrykcyjną dietą;

 niewłaściwe (nadmierne) zabiegi kosmetyczne;

 stosowanie niektórych leków, np. retinoidów, leków przeciwnowotworowych, beta-blokerów, leków przeciwzakrzepowych czy immunosupresyjnych.

U kobiet problem wypadania włosów pojawia się także po porodzie, w okresie menopauzy i po odstawieniu doustnych środków antykoncepcyjnych.

Łysienie może obejmować zarówno ograniczoną powierzchnię, jak i całą owłosioną skórę głowy. Ma charakter przejściowy lub trwały.

Postępowanie zarówno w okresowo zwiększonej utracie włosów, jak i w łysieniu polega na:

 stosowaniu diety, ewentualnie suplementów diety, w celu wyrównania niedoborów witamin oraz składników mineralnych, a także dostarczeniu innych substancji, które są niezbędne do utrzymania odpowiedniej kondycji skóry, włosów, a także paznokci;

 utrzymaniu odpowiedniej pielęgnacji oraz odżywienia włosów za pomocą kosmetyków;

 w razie konieczności – na stosowaniu pod kontrolą lekarza leków przeciw wypadaniu włosów.

Podstawowym zaleceniem w okresowo zwiększonej utracie włosów oraz w łysieniu jest odpowiednia dieta dostarczająca niezbędnych składników, które odpowiadają za prawidłową kondycję włosów, a także skóry i paznokci:

 witamin (zob. podrozdz. 7.4): A, z grupy B, C, D, E i H;

 mikro- i makroelementów (zob. podrozdz. 7.11): cynku, krzemu, magnezu, selenu, wapnia, żelaza;

 lecytyny (pochodzącej z soi, rzepaku lub słonecznika);

 aminokwasów siarkowych (metioniny i cysteiny; zob. podrozdz. 7.1.1);

 niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (zob. podrozdz. 7.2);

 antyoksydantów (zob. podrozdz. 7.5).

W celu regeneracji zniszczonych i słabych włosów można spożywać galaretkę zawierającą żelatynę. Żelatyna jest białkiem bogatym w aminokwasy wchodzące w skład keratyny włosa.

Jeżeli z pewnych względów utrzymanie odpowiedniej diety nie jest możliwe bądź nie jest skuteczne, można ją uzupełnić suplementami diety. Stosowanie suplementów diety podyktowane jest również faktem, że skóra to szczelna bariera dla różnych substancji stosowanych zewnętrznie i pomimo wdrażania obecnie bardzo innowacyjnych technologii w produkcji kosmetyków dla niektórych z tych substancji ciągle jest trudna do pokonania. Z suplementów diety służących poprawie kondycji włosów i paznokci w aptekach i sklepach zielarskich najczęściej dostępne są preparaty zawierające składniki, które powinny się znaleźć w odpowiednio zbilansowanej diecie (zob. powyżej). Do suplementów diety dodaje się często kolagen, jako substancję budulcową skóry, oraz wyciągi roślinne. Przykładowo krzem w postaci krzemionki występuje w zielu skrzypu polnego, liściu pokrzywy, a najwięcej jest go w młodych pędach bambusa. Dostępne są również suplementy diety zawierające jeden składnik aktywny. Należy jednak mieć pewność, jakiego składnika brakuje w danym czasie w organizmie.

Przykładowe preparaty doustne stosowane w celu odżywienia włosów oraz zmniejszenia ich wypadania:

 Humavit Z Skrzyp i pokrzywa (Varia) – zalecane spożycie: dorośli po 2 tabletki 2 razy dziennie; spożywanie produktu jest niewskazane w okresie ciąży i karmienia piersią;

 Hairvity (Garden Pharm), kapsułki zawierające wyciąg ze skrzypu polnego, kompleks aminokwasów (cysteinę, leucynę, walinę, lizynę, metioninę), witaminy z grupy B, C, A, D3, MSM (metylosulfonylometan – związek siarki), żelazo i kolagen – zalecane spożycie: 2 kapsułki dziennie po posiłku;

 Biotyna forte (Avet Pharma), tabletki powlekane zawierające biotynę, cynk oraz miedź – zalecane spożycie: dorośli 1 tabletka dziennie podczas posiłku, popita wodą;

 Naturell Silica (USP), tabletki zawierające: niacynę, kwas pantotenowy, witaminę B2, biotynę, cynk, krzem, żelazo, selen, lizynę, metioninę, kwas p-aminobenzoesowy, wyciąg ze skrzypu polnego, wyciąg z alg (workoliść członowaty) – zalecane spożycie: dorośli: 1–2 tabletki dziennie; przeciwwskazania: ciąża i okres karmienia piersią; nie stosować równocześnie z innymi preparatami zawierającymi krzem;

 Vitapil (NutroPharma), tabletki zawierające cholinę, pantotenian wapnia, proteiny sojowe, inozytol, niacynę, kwas p-aminobenzoesowy, sproszkowane pędy bambusa, w tym krzem, oraz żelazo, cynk, mangan, drożdże piwne, miedź, kwas foliowy, biotynę, jod, witaminę B12 – zalecane spożycie: 1 tabletka dziennie, w trakcie posiłku;

 Keratin Hair Complex, płyn zawierający keratynę solubilizowaną, purée z owoców gujawy, sok z owoców malin oraz ekstrakty z czarnego ryżu, kwiatów opuncji figowej, owoców amli, pędów grochu, liści pokrzywy zwyczajnej, pestek winogron i ziela skrzypu polnego – zalecane spożycie: 25–50 ml raz dziennie przed posiłkiem.

Szczególnie bogate w witaminy z grupy B są drożdże piekarskie/piwne Saccharomyces cerevisiae, dlatego często stanowią one składnik preparatów przeznaczonych do regeneracji włosów, skóry i paznokci. Przykładowy preparat to Dromin (Farmina), zawierający oprócz drożdży Saccharomyces cerevisiae także pyłek kwiatowy, cynk, fosfor, magnez, wapń, aminokwasy. Zalecane spożycie: 2–4 tabletki 3 razy dziennie (6–12 tabletek w ciągu dnia). Preparat najlepiej przyjmować przez okres 1–3 miesięcy, stosowanie można wznowić po miesięcznej przerwie.

Należy brać pod uwagę, że skuteczność suplementów diety w hamowaniu wypadania włosów wynika przede wszystkim z regularnego ich przyjmowania – minimum przez 1 miesiąc, a w przypadkach znacznych niedoborów okres stosowania można przedłużyć do 3 miesięcy.

Wymienione powyżej preparaty mogą okazać się pomocne również w problemach z kruchymi, pękającymi czy rozdwajającymi się paznokciami (zob. podrozdz. 2.1).

Wypadanie włosów może być spowodowane niedoborem w organizmie składników odżywczych w wyniku zaburzeń ich wchłaniania. W takim przypadku warto sięgnąć po przyprawy usprawniające procesy trawienia i przyswajania substancji odżywczych:

 przyprawy jednorodne, takie jak: owoc anyżu (zmielić bezpośrednio przed dodaniem do potraw), bazylia, czarnuszka, cząber, owoc kminku (w całości lub mielony), owoc kopru, lubczyk, majeranek otarty, oregano, pieprz (może być czarny, zielony, biały lub ziołowy), tymianek itd.; wybierając przyprawy, należy zwrócić uwagę, aby były pozbawione sztucznych aromatów i wzmacniaczy smaków; producentem serii przypraw „bez chemii” jest firma Dary Natury (obecnie wiele przypraw oznaczonych jest również jako niezawierające glutenu);

 mieszanki przyprawowe, takie jak: czubryca (bułgarska przyprawa na bazie cząbru górskiego) i tzw. mieszanki dedykowane, np. do sałatek, drobiu czy mięsa mielonego.

Na rynku dostępna jest cała gama preparatów kosmetycznych przeznaczonych do codziennej pielęgnacji różnego typu włosów, w tym włosów z tendencją do wypadania.

Podstawą są oczywiście szampony, które są środkami myjącymi włosy. Oprócz mycia nieodzowne jest również stosowanie kosmetyków przeznaczonych do odżywiania skóry i włosów, a więc sięganie po odżywki, balsamy (działające silniej od odżywek), maski (o największej zawartości substancji aktywnych), lotiony, mgiełki czy ampułki (zawierające skondensowane płyny do wcierania). Preparaty te stosuje się po każdym myciu głowy, na ogół na mokre włosy, pozostawia na pewien czas na włosach, a następnie spłukuje. Odżywka może być stosowana po każdym umyciu włosów, a na skórze przed spłukaniem powinna pozostać tylko kilka minut. Maskę stosuje się 1–2 razy w tygodniu, w zależności od potrzeb, a podczas zabiegu na włosach pozostawia się ją na około 30 minut. Warto raz na kilka zabiegów zastosować czepek na pokryte maską włosy, aby zintensyfikować działanie. Zabieg nakładania maski można połączyć z masażem skóry głowy w celu poprawy ukrwienia i dotlenienia mieszków włosowych. Zimą, gdy włosy mają tendencję do przetłuszczania się, maski nakłada się tylko na końce włosów. Natomiast na pozostałą długość włosa lepiej wykorzystać preparaty odżywcze w formie lotionu, które są delikatniejsze i mniej skoncentrowane.

Oczywiście dobór odpowiedniego szamponu, a także preparatów służących odżywieniu zależy od typu włosów.

W kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji włosów osłabionych z tendencją do wypadania powinny znajdować się substancje wzmacniające mieszki włosowe. Na ogół są to substancje pobudzające podziały komórkowe we włosach oraz nasilające mikrokrążenie w skórze i w ten sposób zwiększające dostarczanie substancji odżywczych wzmacniających strukturę włosa, a także witaminy i minerały (te same, które są wskazane do podania doustnego, opisane w podrozdz. 1.1).

Ponadto często w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji włosów zawarte są:

 kwas hialuronowy (zob. podrozdz. 7.1.2);

 kolagen (zob. podrozdz. 7.1.1);

 elastyna (zob. podrozdz. 7.1.1);

 keratyna (zob. podrozdz. 7.1.1);

 ceramidy (zob. podrozdz. 7.1.3);

 białka pochodzące z roślin (soi, pszenicy), mleka czy jedwabiu (ich cząsteczki po wniknięciu do włókna włosa wypełniają uszkodzone miejsca, stając się integralnym ich składnikiem);

 wyciągi roślinne, np. z czarnej rzepy, liścia brzozy, zielonej herbaty, korzenia żeń-szenia, kory chinowca, aloesu, kłącza tataraku;

 oleje roślinne, np. olej rycynowy (zob. podrozdz. 7.2).

Przykłady takich kosmetyków to:

 Phyto Phytocyane, rewitalizujący szampon wzmacniający włosy (Laboratoires Phytosolba), zawierający ekstrakty z kory chinowca, liścia miłorzębu japońskiego oraz pestek winogron – sposób użycia: szampon nałożyć na wilgotne włosy, masować; następnie spłukać; przy drugim myciu pozostawić pianę na 2 minuty, aby wzmocnić działanie składników aktywnych, po czym spłukać; kosmetyk ma skondensowaną formułę, dlatego należy jednorazowo stosować niewielką jego ilość;

 Biotebal, szampon przeciw wypadaniu włosów (Polpharma), zawierający biotynę, peptydy z kiełków soi i pszenicy, sok z aloesu oraz ekstrakt z żeń-szenia – sposób użycia: niewielką ilość szamponu rozprowadzić na wilgotnych włosach, wykonywać delikatny masaż przez 2–3 minuty, następnie obficie spłukać; czynność w razie potrzeby powtórzyć; produkt przeznaczony jest do codziennego stosowania; w celu uzyskania optymalnych rezultatów stosować codziennie minimalnie przez 3–6 miesięcy;

 Vis Plantis Basil Element, szampon wzmacniający przeciw wypadaniu włosów (Elfa Pharm), na bazie wyciągu z bazylii świętej – sposób użycia: dokładnie rozczesać włosy i usunąć pozostałości po produktach do stylizacji, następnie zmoczyć włosy i nałożyć równomiernie odpowiednią ilość szamponu; rozprowadzić szampon na całej długości włosów masującymi ruchami, po czym spłukać letnią wodą; w razie potrzeby umyć włosy jeszcze raz; produkt nadaje się do codziennego stosowania;

 Pokrzepol, płyn przeciw wypadaniu włosów (Profarm), na bazie ekstraktów z rozmarynu, pokrzywy, skrzypu polnego oraz brzozy – sposób użycia: spryskać głowę płynem i masując, wetrzeć w skórę, najlepiej bezpośrednio po umyciu; rozprowadzić preparat grzebieniem na całej długości włosów; nie spłukiwać; stosować 2–3 razy w tygodniu;

 Seboradin Niger, ampułki przeciw wypadaniu włosów (Lara), zawierające wyciąg z czarnej rzodkwi, ekstrakty z ziela dziurawca i kłącza tataraku, olejek z drzewa herbacianego, tymol, olej rycynowy oraz aloes – sposób użycia: zawartość 1 ampułki nanieść na skórę głowy i delikatnie wmasowywać przez mniej więcej 2 minuty; nie spłukiwać.

Innowacyjnym pomysłem jest zastosowanie w kosmetykach argininy – aminokwasu, który jest prekursorem tlenku azotu. Tlenek azotu rozszerza naczynia krwionośne i poprawia mikrokrążenie w skórze. Dzięki temu następuje poprawa odżywienia skóry, w tym cebulek włosów. Arginina wchodzi w skład kosmetyku Vitapil, profesjonalny lotion (NutroPharma), w którym dodatkowo zawarto witaminę B₃, biotynę, pantenol, cysteinę, keratynę i krzem z bambusa. Sposób użycia: po umyciu głowy i osuszeniu włosów ręcznikiem należy nanieść niewielką ilość lotionu bezpośrednio na skórę głowy. Nanosić co 2–3 cm za pomocą atomizera. Wetrzeć opuszkami palców w skórę głowy. Nie spłukiwać. Włosy wysuszyć. Przed kolejną aplikacją wskazane jest umycie skóry głowy. Stosować codziennie lub co najmniej 3 razy w tygodniu.

Ziołolecznictwo znajduje zastosowanie pomocnicze w leczeniu łysienia, pod warunkiem że uda się ustalić przyczynę nadmiernego wypadania włosów. Na następnej stronie podano kilka takich przyczyn i sposoby na poprawę stanu zdrowia z wykorzystaniem ziół.

W przypadku anemii spowodowanej niedoborem żelaza należy zaopatrzyć się w dostępne w aptekach oraz sklepach zielarskich preparaty zawierające żelazo (zob. podrozdz. 1.1.3). Warto również sięgnąć po mieszanki ziołowe:

1)

Składniki:	Sposób przygotowania:
• liść pokrzywy – 100 g • owoc róży dzikiej – 100 g • liść porzeczki czarnej – 50 g • kwiat rumianku – 50 g • korzeń mniszka lekarskiego – 50 g • korzeń arcydzięgla – 50 g • kłącze perzu – 50 g • ziele centurii (tysiącznika) – 25 g	Zioła starannie wymieszać. 1 łyżkę stołową mieszanki zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 20 minut, przecedzić. Pić po 1 szklance ciepłego naparu 2–3 razy dziennie po jedzeniu.

2)

Składniki:	Sposób przygotowania:
• owoc róży dzikiej – 100 g • owoc głogu – 100 g • liść pokrzywy – 100 g • korzeń mniszka lekarskiego – 50 g • liść porzeczki czarnej – 50 g • kwiat rumianku – 50 g	3 czubate łyżki stołowe dokładnie wymieszanych ziół zalać w termosie 1 litrem wrzącej wody i odstawić na 1 godzinę. Przecedzić, dokładnie odciskając zioła. Wypić porcjami w ciągu dnia. Spożywany płyn powinien być ciepły, ale nie gorący.

UWAGA! Wymienione mieszanki warto dosładzać:

 ziołomiodem pokrzywowym w ilości 1 czubatej łyżeczki na porcję płynu;

 miodem rzepakowym lub wielokwiatowym w ilości 1 łyżki stołowej na porcję płynu.

Ponadto można przyjmować doustnie preparaty otrzymane z pokrzywy zwyczajnej:

 napar z liścia pokrzywy – 1 płaską łyżkę stołową suszonych liści zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 20 minut; pić 2–3 razy dziennie po 1 szklance ciepłego naparu między posiłkami; małym dzieciom podawać 2–4 razy dziennie po 1 płaskiej łyżce stołowej naparu, starszym 1/3–1/2 szklanki w zależności od wieku dziecka; warto każdą porcję dosłodzić miodem rzepakowym w ilości 1 płaskiej łyżki miodu na 1 szklankę naparu pokrzywowego;

 sok ze świeżych liści pokrzywy – 1 kg młodych, wymytych liści pokrzywy posiekać nożem, a następnie wycisnąć z nich sok w sokowirówce lub przekręcić przez maszynkę do mięsa z sitkiem o drobnych oczkach; przecedzić przez sitko i przelać do ciemnej butelki, po zakręceniu przechowywać w lodówce; pić codziennie przez 2 tygodnie po 2 łyżeczki przed śniadaniem, następnie po tygodniu przerwy kurację powtórzyć;

 Sok ze świeżego ziela pokrzywy stabilizowany etanolem (Succus Urticae, Phytopharm), lek dostępny bez recepty – dawkowanie: dorośli i młodzież od 12 lat 3 razy dziennie po 2,5– –5 ml leku rozcieńczonego w niewielkiej ilości wody; preparat odmierzać za pomocą dołączonej miarki; nie stosować dłużej niż 14–28 dni;

 Sok z pokrzywy (EkaMedica) – 1–2 łyżki stołowe soku wymieszać z 1/2 szklanki letniej wody lub soku z róży; pić 2–3 razy dziennie; dzieciom podawać 1 łyżkę stołową soku wymieszanego z 1/2 szklanki wody 2 razy dziennie;

 Ziołomiód pokrzywowy (Zielarz Polski) – 1 czubatą łyżeczkę ziołomiodu (dzieci 1 płaska łyżeczka) rozpuścić w 1/2 szklanki letniej wody; pić 3–4 razy dziennie; można też używać ziołomiodu do dosładzania pitych płynów, pod warunkiem że nie będą one gorące.

W okresie rekonwalescencji warto zastosować do picia mieszankę ziołową:

Składniki:	Sposób przygotowania:
• owoc róży dzikiej – 100 g • owoc głogu – 100 g • liść pokrzywy zwyczajnej – 50 g • kwiat lipy – 50 g • kwiat słonecznika – 50 g • ziele macierzanki – 50 g	1 czubatą łyżeczkę starannie wymieszanych ziół zalać w termosie 1 szklanką wrzącej wody i odstawić na 20 minut, przecedzić. Pić zamiast herbaty 3–4 razy dziennie po 1 szklance ciepłego naparu.

W przypadku zmęczenia włosów zabiegami kosmetycznymi warto zastosować domowe sposoby ich regeneracji, np. mieszankę ziołową:

Składniki:	Sposób przygotowania:
• liść brzozy – 50 g • ziele skrzypu – 50 g • ziele tymianku – 50 g • kwiat lawendy – 50 g • liść szałwii – 50 g	Zioła starannie wymieszać. 1 czubatą łyżkę stołową ziół zalać 1 szklanką wrzącej wody, doprowadzić do wrzenia, przelać do termosu i odstawić na 30 minut. Przecedzić i dodać 1/2 szklanki Soku z czarnej rzepy (EkaMedica), wymieszać. Uzyskanym płynem płukać skórę głowy, delikatnie masując. Pozostawić na skórze przez 5 minut, po czym spłukać letnią wodą. Zabieg powtarzać co drugi dzień.

Palenie papierosów ma niekorzystny wpływ na stan skóry, włosów i paznokci. Osoby zamierzające rzucić palenie tytoniu mogą (oprócz wykazania się siłą woli) skorzystać z porad przedstawionych w podrozdz. 6.1 w książce Zioła w medycynie. Choroby skóry, włosów i paznokci, tom 1.

Osoby narażone na stres powinny sięgnąć po wybrane surowce i preparaty ziołowe o działaniu uspokajającym i wyciszającym, opisane w podrozdziale 8.2.

W ramach pielęgnacji włosów, a także w zapobieganiu ich nadmiernemu wypadaniu można użyć owocu amli (znanej szerzej jako agrest indyjski), określanej w tekstach ajurwedyjskich jako „najlepszy spośród kwaśnych owoców”. W Indiach owoc amli wykorzystywany jest jako środek pielęgnujący i wzmacniający włosy. 2 czubate łyżeczki suszonego i zmielonego na proszek owocu amli (Nanga) zalać ¹/₂ szklanki letniej wody i odstawić na 1 godzinę. Dokładnie wymieszać i delikatnie wmasować w skórę głowy. Płukać letnią wodą. Stosować codziennie przez 14 dni.

Dawniej w zakładach fryzjerskich po przystrzyżeniu włosów stosowano wodę brzozową (będącą wyciągiem z liścia brzozy) w celu zwiększenia wrażenia gęstości, puszystości i miękkości włosów. Dziś woda brzozowa, choć trochę zapomniana, dostępna jest w aptekach i sklepach zielarskich, np. Woda brzozowa (Barwa). Sposób użycia: po umyciu włosów niewielką ilość preparatu starannie wmasować w skórę głowy. Wysuszyć włosy.

Należy dodać, że wyciągi z liścia brzozy mają działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwłupieżowe. Poza wodą brzozową w drogeriach dostępna jest cała gama szamponów zwiększających objętość, grubość i puszystość włosów.

Włosy można także wzmocnić przez specjalistyczne zabiegi w gabinecie dermatologicznym, np. mezoterapię.

Jeżeli problem wypadania włosów jednak nie ustępuje, pomimo odpowiedniej diety i pielęgnacji, należy udać się do lekarza, który ustali przyczynę oraz sposób dalszego leczenia. Do chorób wymagających interwencji lekarza zalicza się łysienie androgenowe (zob. podrozdz. 1.1.1), łysienie plackowate (zob. podrozdz. 1.1.2), a także łysienie telogenowe (zob. podrozdz. 1.1.3).

Utrata włosów to nie tylko poważny problem terapeutyczny i kosmetyczny, lecz także psychiczny, powodujący często wycofywanie się z funkcjonowania w społeczeństwie. Dlatego z myślą o osobach z przerzedzonymi włosami powstały kosmetyki do włosów z mikrowłóknami. Mikrowłókna przyczepiają się do obecnych na głowie włosów w sposób niewidoczny dla oka, dając wizualny efekt gęstszych i grubszych włosów. Kosmetyki te jednak nie zwiększają przyrostu włosów ani nie hamują ich wypadania, są tylko formą kamuflażu. O kosmetyki z mikrowłóknami należy pytać w drogeriach.