Читать книгу Piastówny na tronach Europy - Barbara Faron - Страница 9

„Przemyślny” protoplasta dynastii

* * *

W dwunastowiecznej Kronice Czechów pióra kanonika praskiego Kosmasa znajdują się ustępy mówiące o tym, że protoplastą Przemyślidów sprawujących rządy u południowo-zachodnich sąsiadów Polski był ubogi, lecz szlachetny oracz, od którego imienia wzięła się nazwa dynastii. Co ciekawe, niemal identyczny motyw można wskazać w Kronice polskiej Anonima zwanego Gallem, z tą tylko różnicą, że odnosi się on do początków dynastii piastowskiej, według tradycji wywodzącej się od Piasta Chościskowica, którego syn Siemowit został obwołany władcą w miejsce przepędzonego księcia Popiela.

Ojcem rodu Przemyślidów był zatem rzeczony Przemysł, wybrany w wieszczym szaleństwie zmyślny „książę od pługa”, którego mądra i piękna Libusza, córka Kroka – następcy legendarnego Czecha (Bohemusa) – wzięła sobie za męża. Według tradycji poinstruowani przez swoją panią posłańcy znaleźli przyszłego władcę przy orce na ugorze, gdzie na ich oczach wetknął w ziemię gałązkę leszczyny służącą mu do poganiania wołów. Kiedy zaś gałązka wypuściła pędy, z których dwa obumarły i uschły, a trzeci wyrósł nad podziw, Przemysł wyjaśnił: „Wiedzcie, że z naszego rodu urodzi się wielu panów, lecz zawsze będzie jeden panować”1.

Mimo nakreślonej przez Kosmasa idei jednego, silnego władcy, burzliwe losy Piastówien zasiadających na czeskim tronie wskazują, że słowa włożone w usta „przemyślnego” protoplasty rodu były jedynie pobożnym życzeniem. Bratobójcze wojny nie ominęły bowiem ani państwa Przemyślidów, ani żadnego z ościennych krajów. Krew brata, późniejszego patrona Czech i katedry wawelskiej – św. Wacława, miał na rękach teść Mieszka I, zwany Bolesławem Srogim albo Okrutnym, który wprowadził państwo Piastów w orbitę wpływów świata zachodniochrześcijańskiego. Skrupułów nie odczuwali także jego potomkowie, z tą tylko różnicą, że w ich brutalne rozgrywki mieli się odtąd angażować ambitni Piastowie, którzy dla przypieczętowania zawieranych układów aż do początków XIV wieku wydawali swoje siostry i córki za członków potężnej dynastii z Płomienistą Orlicą w herbie.

Niezależnie od zawieranych sojuszy – jakby na przekór opowieściom o pokrewieństwie Lechitów i Czechów, potomków legendarnych braci Lecha i Czecha, którzy mieli wspólnie wyruszyć z Panonii w poszukiwaniu nowych ziem – Piastom i Przemyślidom nie zawsze było po drodze. Nie zmieniły tego nawet liczne małżeństwa międzydynastyczne, zapoczątkowane w 965 roku ślubem Mieszka I z Dobrawą Przemyślidką. Głównym celem tych mariaży było albo pozyskanie niezbędnego sojusznika w walce z wewnętrznym lub zewnętrznym wrogiem, albo rozluźnienie napiętych stosunków na linii Polska–Czechy. Wzajemne relacje dodatkowo komplikowało to, że Przemyślidzi na długo przed Wacławem II i Wacławem III rościli sobie pretensje do polskiego tronu, które w XIV wieku przejęli spokrewnieni z nimi po kądzieli Luksemburgowie.