Читать книгу Angielski. Phrasal Verbs - Dorota Koziarska - Страница 4

Anglicy to naród ekscentryków. Tak przy najmniej podpowiada nam stereotyp kulturowy, podsuwając dziesiątki anegdot na temat rzekomo nie zrozumiałych dla nikogo poza Wyspiarzami angielskich dowcipów, budzących zdziwienie, jeśli nie przestrach specjałów kuchni brytyjskiej, niedogrzanych mieszkań, osobnych kranów z ciepłą i zimną wodą, odległości mierzonych uporczywie w calach, jardach i milach, o ruchu lewostronnym nie wspominając. Jak by tego było nie dość, Anglicy „wynaleźli” i na cały świat „wyeksportowali” jeden z najbardziej zaskakujących systemów językowych, na pierwszy rzut oka całkiem przyjazny, lecz kryjący w sobie istną studnię zaskakujących zjawisk, od wymowy począwszy, a na strukturach gramatycznych skończywszy. Do tych ostatnich należą między innymi obrosłe legendą przedimki, system czasów gramatycznych, mowa zależna, i wreszcie bohater tej książki: phrasal verbs.

Już sama nazwa „phrasal verbs" jest konfudująca, tym bardziej że jak dotąd nie znaleziono dobrze brzmiącego i ogólnie przyjętego polskiego odpowiednika. Najbliższe wydaje się określenie „czasowniki złożone”, lecz nie w pełni oddaje ono fakt, że tak naprawdę chodzi o grupę zwykłych, znajomych każdemu uczącemu się czasowników, takich jak take, give, let, stand, write, uzupełnionych o równie niewinnie wyglądające małe słówka, takie jak up, off, in, out, czy at. W czym więc problem?

Zanim to wyjaśnimy, warto na chwilkę zatrzymać się nad naszym własnym językiem. Jak wie każdy, kto próbował uczyć obcokrajowca, polskie czasowniki kryją nie jedną niespodziankę. Porównajmy na początek chodzić, przechodzić, odchodzić i wychodzić. Jaką rolę pełnią te małe cząstki (nazywane „przedrostkami”)? Otóż uzupełniają one podstawowe znaczenie czasownika chodzić, dodając informację o kierunku ruchu. Ich znaczenie pozostaje jasne i nie zmienne, tak że w połączeniu z innymi czasownikami, np. jechać, przejechać, wyjechać, odjechać. Wróćmy jednak to czasownika chodzić i porównajmy jego znaczenie z podchodzić: przyrostek pod- może dodawać informację o kierunku ruchu, ale – co ciekawe – może tak że zmieniać znaczenie całego czasownika: podchodzić kogoś to tyle, co oszukać lub (raczej nie mile) zaskoczyć. Tej zmiany znaczenia nie da się całkowi cie przewidzieć na podstawie znaczenia elementów składowych, czyli pod- oraz chodzić. Co gorsza, pod- w połączeniu z innym czasownikiem może powodować zupełnie inne przesunięcia znaczeniowe. Porównajmy: nosić – pod nosić, wozić – pod wozić, puszczać – pod puszczać. Marna to wprawdzie pociecha dla Polaka zmagającego się z angielskim słownictwem, ale warto uświadomić sobie, że dla cudzoziemców polszczyzna też potrafi być ekscentryczna…

Nasza mała wycieczka w krainę polskiego słowotwórstwa pozwala uchwycić istotę zjawiska angielskich „czasowników złożonych”. Podobnie jak polskie czasowniki z przedrostkami, stanowią one przebogaty (a zatem - z punktu widzenia uczącego się - niesłychanie skomplikowany) zbiór wielu tysięcy kombinacji, których fundamentalną cechą wspólną jest nie przewidywalność znaczeniowa! Niektóre połączenia są podobne w skutkach do chodzić – przechodzić – wychodzić: nie powodują istotne go przesunięcia znaczenia, a jedynie jego uzupełnienie, na przykład sit – sit down (siedzieć – usiąść), stand – stand up (stać – wstać), eat – eat out (jeść – jeść na mieście), look – look over (patrzeć – rzucić na coś okiem), put – put on (kłaść – założyć, nałożyć), throw – throw away (rzucać – wyrzucać) itp. Zła wiadomość jest taka, że ogromna większość zachowuje się niestety ekscentrycznie, przypominając nieprzewidywalne znaczeniowo kombinacje z przedrostkiem pod. Spójrzmy na kilka przykładów: go – go off (iść – wybuchnąć lub zepsuć się, gdy mowa o żywności), bring – bring up (przynieść – wychowywać), do – do without (robić – obejść się bez czegoś), let – let down (pozwolić – sprawić komuś zawód), look – look after (patrzeć – opiekować się), make – make out (robić – zrozumieć), put – put out (położyć – ugasić), see – see to (widzieć – zająć się czymś), itd. Próby odnalezienia w tym jakiejś logiki przez uczącego się języka kończą się rzecz jasna niepowodzeniem, mamy bowiem tu do czynienia z czymś w rodzaju małych idiodów. Jedyny praktyczny sposób na nie to nauka na pamięć, wsparta o ile to możliwe sensownymi ćwiczeniami utrwalającymi. W tym właśnie ma pomóc niniejsza książka. Autorzy dokonali wyboru kilkuset najpopularniejszych i najbardziej przydatnych phrasal verbs, wraz z tłumaczeniem ich znaczenia na język polski, informacją o stopniu formalności, oraz przykładowymi zdaniami ilustrującymi omawiane znaczenie.

Korzystając z tego kompendium, warto zwróci szczególną uwagę na te spośród czasowników, które wykazują opisane wyżej nie przewidywalne, „ekscentryczne” zachowanie. Jak łatwo zauważyć, w bardzo wielu wypadkach czasownik złożony ma więcej niż jedno znaczenie, z reguły bardzo odległe od znaczenia czasownika bazowego. Przykładem mogą być czasowniki break into (zacząć coś nagle robić, ale także wybuchnąć np. łzami), call for (wymagać czegoś, ale także apelować o coś), give up (poddać się, ale także rzucić np. palenie), sort out (rozwiązać np. problem, zrobić z czymś porządek, a także zorganizować coś), itd.

Bardzo często ten sam czasownik bazowy łączy się z kilkoma słowami uzupełniającymi, tworząc zupełnie różne znaczenia, np. look over (rzucić na coś okiem), look after (zaopiekować się), look for (szukać), look back (spojrzeć wstecz). Do rekordzistów w tym względzie na leżą – oprócz look – czasowniki be, take, make, get, give.

Najczęściej czasownik złożony składa się z jednego czasownika bazowego i jednego słowa uzupełniającego. Zdarzają się jednak (liczne!) wyjątki, jak choćby: look down on, live up to, grow apart from, go out with, czy go down with. Cóż, nawet ekscentryczni Anglicy mawiają, że niema królewskiej drogi do wiedzy – pozostaje rzetelna, systematyczna praca.

Bardzo istotny z punktu widzenia skuteczności nauki jest bank ćwiczeń utrwalających w drugiej części książki. Dla ułatwienia i lepszej organizacji powtórek, ćwiczenia zostały ułożone w 12 bloków tematycznych, takich jak Education and learning, Life at work, czy Communication. Ćwiczenia polegają w większości na dopasowaniu odpowiedniego znaczenia, dobraniu właściwego czasownika bazowego lub słowa uzupełniającego, uzupełnieniu luk w tekście lub zdaniu. Oznacza to, że w każdym wypadku istnieje jedna, poprawna odpowiedź, podana w kluczu na końcu każde go rozdziału.

Entuzjaści mogą we własnym zakresie prześledzić sposób funkcjonowania najważniejszych czasowników (be, take, give, go, get, put, turn, make, do, bring, come, break, fall, fill, keep, look, see, show, work, write) oraz, co równie ciekawe, potencjału słówek in, out, away, up, into, out, away, on, at, to, off, around, abort, by, from, over.

Powodzenia zatem!

dr Grzegorz Śpiewak konsultant książki