Читать книгу Die tonnel - Ena Murray - Страница 3

“Hy moet van sy sinne beroof gewees het!”

Die man agter die swaar, outydse lessenaar se gelaatstrekke versag ’n oomblik terwyl sy oë met meer simpatie op die onstuimige jong man voor hom rus.

Mynhardt Wessels spring op uit sy stoel en kyk die ouer man uitdagend maar tog ook wanhopig aan. Hy sien die simpatie op sy gesig raak, maar weet dat dit hom niks sal help nie. Met ’n swaai van sy atletiese liggaam draai hy na die venster en staar na die malende mensemassa ver onder in die straat. Sy gedagtes is bitter en sy bruin oë hard.

Die man agter die lessenaar sug onhoorbaar en laat sy blik weer eens oor die dokumente voor hom dwaal. Sy prokureursbrein bestudeer elke woord met die uiterste noukeurigheid, maar toe hy eindelik klaar gelees het, weet hy dat daar geen uitkomkans is nie. Eintlik was dit nie nodig om alles weer te lees nie, want hy ken elke reël uit sy kop. Hy het self elke woord neergeskryf, selfs seker gemaak dat geen hof die geldigheid daarvan kan betwis nie. Jakobus Stander onthou nog so goed die dag toe Markus Rademeyer hom laat roep het …

Hulle was saam op universiteit. Hy het regte gekies en Markus het ’n wetenskaplike kursus gevolg. Ten spyte van hulle uiteenlopende kursusse en belangstellings het hulle goeie vriende geword. Hy het baie van die stil, teruggetrokke jong man gehou. Later het hulle kontak verloor, maar kort gelede het hy gelees dat Markus, wat reeds naam gemaak het as wetenskaplike, hom hier kom vestig het. Hy het dadelik sy ou vriend opgesoek en was geskok om te sien hoe hy verouder en agteruitgegaan het. Nie dat hy verwag het om dieselfde man van dertig jaar gelede te sien nie, maar tog … Dit was asof sy vriend nog stiller was as tevore. Maar nou ja, Markus het tog sy vrou kort gelede verloor. Dit moet die rede vir die aftakeling wees, het hy gedink. Eers toe hy die middag gegroet het om te vertrek, het hy begin wonder of daar nie miskien ’n ander rede vir Markus se agteruitgang was nie.

“Ek is bly dat jy my kom opsoek het, Jakobus. Jy moet weer kom. Daar is ’n paar dingetjies wat ek graag met jou wil bespreek,” het Markus gesê toe hulle mekaar ’n handdruk gee.

“As vriend of as prokureur?” het hy niksvermoedend, laggend gevra.

“As vriend én prokureur,” was die ernstige antwoord.

Toe hy ’n maand later weer besoek by sy vriend aflê, was dit selfs vir hom as leek baie duidelik dat hy baie siek was.

Markus het op die man af gepraat. “Jakobus, dit sal nie help om doekies om te draai nie. Ek is ’n baie siek man. Om die waarheid te sê, ek is sterwend. Ek is nie bang vir die dood nie, maar ek is bang om … om weg te gaan, ter wille van hulle wat moet agterbly.”

Jakobus het geen kommentaar gelewer nie, en die moeë stem het voortgegaan: “Ek het ’n dogter uit my eerste huwelik. Toe sy omtrent ’n jaar oud was, was sy en haar ma in ’n motorongeluk. My vrou het gesterf en my dogter se rug is so beseer dat sy die gebruik van haar bene verloor het.”

“Ek is jammer om dit te hoor.” Toe het Jakobus effens ongemaklik opgemerk: “Ek het nie geweet dat jy twee keer getroud is nie.”

“Ja, ek is kort ná my eerste vrou se dood weer getroud. Jy weet, wetenskaplikes is geneig om die wêreld om hulle te vergeet wanneer hulle die laboratoriumdeur agter hulle toetrek. Ek moes gou weer trou om iemand te hê om vir my hulpelose dogtertjie te sorg. Daar was nou wel die betroubare Liza, die swart vrou wat netnou die voordeur vir jou oopgemaak het, maar ek het gevoel dat sy die sorg en liefde van ’n ma nodig het, veral in háár besondere geval. Ek is toe weer getroud met ’n weduwee, Rina Wessels, wat ook ’n kind uit haar eerste huwelik gehad het. Hy was reeds veertien jaar oud toe ons getroud is. My tweede huwelik was ’n totale mislukking. Ek het kort ná die troue agtergekom dat Rina net met my getrou het om aan die wêreld te kan verkondig dat sy die vrou van Markus Rademeyer, die bekende wetenskaplike, is. Sy het geen tyd vir my verlamde dogtertjie gehad nie en dus was dit op die end tog maar Liza wat haar versorg het.”

Markus se stem was steeds kalm en Jakobus Stander het hom verwonder aan die gebrek aan emosie op sy vriend se gelaat. Maar toe hy sy volgende woorde hoor, het hy verstaan.

“Ek het my al hoe meer in my werk verdiep en daarom kan ek haar nie verwyt nie. Miskien, as ek ook ’n daadwerklike poging aangewend het om haar liefde te wen, sou ons lewe anders gewees het. Maar ek het met haar getrou sodat sy vir Ilze kon sorg, nie omdat ek haar liefgehad het nie. Toe sy in daardie opsig faal, het ek alle belangstelling verloor. Daar was gedurig rusies en onenigheid in die huis, veral oor haar seun, Mynhardt, wat sy tot in die afgrond toe bederf het. Mettertyd het ek geleer dat dit veel makliker is om die swye te bewaar en my in my laboratoriumwerk te verdiep. In daardie opsig het ek ook verkeerd opgetree, want dit was mý plig om Mynhardt die regte opvoeding te gee. My eie kind het ek ook onvergeeflik verwaarloos. Sy is net so ’n vreemdeling vir my as haar stiefbroer.”

Daar was bittere selfverwyt in sy stem en Jakobus het sy hand vertroostend gedruk.

“Ons almal maak foute, my vriend.”

“Ja.” Hy het swaar gesug en verlangend vervolg: “Ek wens net myne was minder en kleiner.”

“Wat het van die seun geword?” het Jakobus belangstellend gevra.

“Mynhardt is een van die belowendste jong sakemanne in die stad.”

“Wil jy vir my sê hy is dié Mynhardt Wessels?” het Jakobus verbaas uitgeroep.

“Ja.” Weer ’n sug. “Ja, hy is dié Mynhardt Wessels. Toe hy klaar gestudeer het, het hy sy eie sakeonderneming begin met erfgeld van sy eie pa. Op ’n dag het die swerfkoors hom egter beetgepak. Hy het ’n bestuurder vir sy onderneming gekry en die wye wêreld in verdwyn. Jare lank het ons niks van hom gehoor nie. Gedurende daardie tyd het ek sy ma werklik jammer gekry. Mynhardt was haar begin en einde. Gelukkig het hy betyds teruggekeer om haar te sien voordat sy gesterf het. Ek het hóm toe ook jammer gekry. Hy het nie besef dat sy so na aan haar einde was nie. Met dié skok moes hy ook nog vasstel dat alles nie so voor die wind met sy onderneming gegaan het nie. Om die waarheid te sê, dit het op die randjie van bankrotskap gehuiwer toe hy weer vir die eerste keer in jare by sy kantoor ingestap het.”

Jakobus het geknik en toe opgemerk: “Maar dit lyk nie juis of dit sleg gaan met sy onderneming nie.”

“Nee. Op die oomblik haal hy weer asem, want ek het vir hom drie miljoen rand geleen – álles wat ek besit,” was die droë antwoord.

“Drie miljoen! Liewe hemel, Markus, dis baie geld! En as dit al is wat jy besit, was dit baie onverstandig van jou!” het Jakobus ontsteld uitgeroep en toe haastig, verskonend gemompel: “Ek is jammer. Dit is natuurlik jou saak wat jy met jou geld maak …”

“Uit ’n sakehoek gesien, stem ek volkome met jou saam, maar daar is ’n ander sy.”

“’n Ander sy?”

“Ek het my plig as pa deur die jare skandelik verwaarloos. En toe Mynhardt in die moeilikheid beland, het ek besef dat ek hom kon help. Dit sou darem effens vergoed vir die foute van die verlede. Ek is nie bang dat ek my geld sal verloor nie. Mynhardt het ’n kop op sy lyf en as daar één ding is waaroor hy werklik ernstig is, dan is dit sy sakeonderneming. Maar ek moes ook aan my dogter dink. Sy sal nooit kan werk nie. Ná my dood sal sy afhanklik wees van die geld wat ek haar nalaat. Nou het ek alles vir Mynhardt geleen en sal daar niks vir háár wees nie.”

“Tog het jy dit gedoen,” het Jakobus sag gesê.

“Ja. Ek het die geld aan hom geleen. Vir die eerste keer in al die jare dat ons mekaar ken, het ons nader aan mekaar gekom. Ek het hom beter leer ken, en glo my, hy het baie belowende eienskappe. Daar lê baie karakter in hom verskuil en ek hoop dat daardie eienskappe al hoe meer op die voorgrond sal tree.”

Jakobus het wyslik geswyg. Hy het nie die hart gehad om sy vriend te ontnugter nie. Te oordeel na wat hy al van Mynhardt Wessels gehoor het, was daar maar bra weinig wat ’n mens tot sy eer kon sê. Hy het egter net belangstellend gevra: “En wat nou van jou dogter?”

“Ek het ’n plan. Was dit nie dat ek Mynhardt die afgelope tyd beter leer ken het en nou vas oortuig is dat hy nog eendag ’n gerespekteerde man sal word nie, sou ek nie aan hierdie vergesogte gedagte toegegee het nie. Maar soos dit vir my lyk, is dit al uitweg.”

“Dít klink interessant,” het Jakobus opgemerk. “Daar behoort nie probleme te wees nie. As jy die geld net aan hom geleen het, is hy verplig om ná jou … ná jy … weg is, die geld in die boedel in te betaal.”

“Dis heeltemal reg, maar ek weet dat my tyd baie min is. As ek binne die volgende paar maande sterf, sal Mynhardt finansieel nie sterk genoeg wees om die geld in te betaal nie. Dán sal hy werklik bankrot wees.”

“Maar hy sal seker êrens geld kan leen. Hy is ’n bekende figuur in die sakewêreld.”

“Nie soos sake vandag staan nie, my vriend. Was dit ’n kleiner bedrag, miskien ja, maar drie miljoen rand …”

“Ja, dis waar. Nou, aan watter plan het jy gedink?”

Daar was ’n oomblik lank stilte en toe het Markus peinsend vervolg: “Al sou Mynhardt ook die geld kon inbetaal en al sou Ilse daardie groot bedrag erf en geldelik onafhanklik wees vir die res van haar lewe, is daar nog steeds ’n gevaar aan verbonde. Ilse het tot dusver ’n baie be­skermde lewe gelei. Tot my skande kan ’n mens dit amper ’n kluisenaars­bestaan noem. Ek voel baie bekommerd oor haar toekoms. Sy het geen ondervinding van mans nie en as sy eendag ’n ryk erfgenaam gaan wees, sal daar sekerlik ook geldwolwe wees wat haar ter wille van die geld enigiets sal wysmaak. Ek durf haar nie aan so ’n gevaar blootstel nie. Op die een of ander manier sal ek haar teen sulke mans moet beskerm. Ek het my plig as pa teenoor háár ook lank genoeg versuim.”

“Dus?”

“Dus is ek verplig om iets te doen wat nie deur ander, en seker ook nie deur Mynhardt en Ilse, as regverdig beskou sal word nie, maar as ek hulle albei wil help, is daar vir my net hierdie een weg oop.” Hy het na sy vriend gekyk. “Ek sal weer daaroor nadink, maar sodra ek definitief besluit het, sal ek jou laat roep. Ek weet my sake is veilig in jou hande.”

“Ek sal my bes doen, my vriend,” het Jakobus gerusstellend en effens aangedaan geantwoord.

’n Week later is hy een nag deur die skril gelui van die telefoon wakker gemaak. Dit was Liza wat hom na sy vriend se huis ontbied het. Hy het dadelik gegaan. Toe hy in die kamer kom, het hy die skaduwee van die dood aangevoel.

“Jakobus! Gou! Pen en papier! Skryf!” het Markus hom aangejaag.

Hy het die woorde neergeskryf wat die sterwende man hom voorgesê het. Alhoewel hy sy bes gedoen het om sy emosies in toom te hou, kon hy later nie meer stilbly nie.

“Markus, hierdie plan van jou is te ongelooflik … te onmoontlik! Dis …”

“Ek kan nie nou met jou redeneer nie, Jakobus. Daar is nie tyd nie! Het jy alles neergeskryf?”

Die sieke se stem het swaar en moeisaam geklink. Jakobus het geknik.

“Lees dit asseblief weer vir my,” het die sterwende man beveel.

Toe die prokureur se stem wegsterf, het hy tevrede geknik.

“Ek wou nog die plan met jou bespreek het, maar … soos dit vir my lyk … is daar nie meer tyd nie …”

’n Verpleegster het oor Markus gebuk en die sweetdruppels met ’n nat lap van sy gesig afgevee.

“Ek het die dokter ontbied. Hy is seker al op pad,” het sy gesê en toe na Jakobus gedraai: “Die pyn moet onbeskryflik wees.”

“Dankie, suster. Ek kan … dit byna … nie meer … uithou nie. Jakobus, kom … nader …”

Hy het gehoorsaam en sy vriend se bewende hande in syne toegevou.

“Ek is hier, Markus,” het hy met ’n growwe stem geantwoord.

“Jakobus, jy moet vir hulle sê … dat ek dit gedoen het omdat ek hulle liefhet … hulle wil help. Dis al plan … hulle te beskerm …”

Jakobus kon net knik. Voordat die dokter die naald laat wegsak het in die uitgeteerde arm, het Markus Rademeyer bewerig maar duidelik sy naam onderaan die papier geteken wat Jakobus vir hom vasgehou het.

Hy het na die dokter en verpleegster gewys en eers nadat hulle as getuies geteken het, het hy sy oë tevrede gesluit om hulle nie weer oop te maak nie.

En nou sit en kyk Jakobus na die breë, ongenaakbare rug van Mynhardt Wessels. In sy hart is ’n innige jammerte, ’n jammerte vir sy vriend wie se lewe so eensaam en liefdeloos was, ’n jammerte ook vir hierdie woedende jong man en die hulpelose Ilse wat agtergebly het.

“Hy moet van sy kop af gewees het!”

Mynhardt swaai om en sy donker oë kyk blitsend na die prokureur. Maar die ouer man hou sy hand gebiedend omhoog.

“Ek sal maar aanneem dat jy dit nie werklik bedoel nie …”

“Maar natuurlik bedoel ek wat ek sê! Geen normale mens sal so ’n vergesogte, veragtelike …”

Jakobus val hom beslis in die rede: “Ek is bevrees jy kan maar daardie gedagte uit jou kop sit. Jou stiefpa was verstandelik so normaal soos ek en jy toe hy hier geteken het. Die dokter en verpleegster het as getuies geteken en as jy my nie wil glo nie, kan jy enigeen van hulle gaan spreek.”

Mynhardt voel meteens asof ’n band stadig maar seker om sy keel span. Vir hom as selfstandige en onafhanklike mens was dit ’n bitter pil om te sluk toe hy noodgedwonge sy stiefpa om finansiële hulp moes vra. Maar die wete dat daardie stuk papier voor die prokureur sy hele toekoms beheer, is nóg swaarder … onuithoudbaar! Hy klem sy kake opmekaar.

Jakobus staan op en stap om sy lessenaar. “Mynhardt, jy beskou hierdie hele saak net uit jóú oogpunt. As jy in jou pa se plek was, sou jy miskien dieselfde gedoen het.”

Daar kom egter geen versagting op Mynhardt se gelaat nie. Terwyl Jakobus weer gaan sit, kyk hy Mynhardt ernstig aan.

“Ek was by jou pa toe hy sy laaste woorde uitgespreek het,” vervolg hy sag. “Hy was ’n groot vriend van my, en ek is dankbaar dat ek in sy laaste oomblikke by hom kon wees.” Hy maak swaar keel skoon. “Hy het my ook ’n boodskap gegee om aan julle oor te dra … aan jou en Ilse.”

Hy voel die donker oë op hom en hy kyk op.

“Hy het gesê: ‘Sê aan hulle dat ek dit gedoen het om hulle te help. Omdat ek hulle liefhet. Dis al plan om hulle albei te beskerm …’ ”

Mynhardt lag smalend.

“O, dís wat hy dit noem, vaderliefde! Ba!”

Daar verskyn ’n pyntrek op die prokureur se gesig.

“Die jeug is so lief om gou te oordeel,” laat hy dan sag hoor.

“Ek is ’n man van vyf-en-dertig, nie meer ’n kind nie!”

“En jy dink jy het die wêreld se wysheid in pag!”

Jakobus begin stadigaan sy humeur verloor. “Jy mag vyf-en-dertig wees, maar jy weet nog níks van die lewe nie! Nee, my jong vriend, jy weet nog nie wat lewe is nie, want jy het nog nooit werklik swaargekry nie. Jy dink omdat jy jou sakeonderneming van bankrotskap moes red, omdat jy finansiële probleme te bowe moes kom, dat jy weet wat swaarkry is en dat jy jou die reg mag toe-eien om ’n ander se dade te oordeel. Nee, Mynhardt, ek het deur die jare geleer – en jy kan my maar glo dat ek weet waarvan ek praat ná dertig jaar as prokureur – dat dit nie uiterlike omstandighede is wat ’n mens louter nie. Dis dié dinge hier in jou hart, die verliese wat ’n mens nie in rand en sent kan bereken nie, wat van jou ’n man maak, wat ’n volwasse gees skep, wat aan jou die lewenswysheid gee en die reg om te oordeel – ás daar dan so ’n reg aan die mens toegesê is.” Sy oë raak nog ernstiger. “Jy het tot dusver nog net oor die oppervlak van die lewe geskaats. Maar eendag gaan daardie dun lagie ys onder jou voete breek en dan gaan jy seerkry.”

“U praat in raaisels,” antwoord Mynhardt en kyk die prokureur stip in die oë. Waarop sinspeel die man? wonder hy.

“Dan is dit beter dat ons maar padlangs praat,” vervolg Jakobus en sy oë is onverskrokke. “Jou stiefpa was ’n baie eensame mens, Mynhardt, veral vandat hy siek geword het. Selfs in die laaste uur van sy lewe moes ’n buitestander sy hand vashou. Nie één van sy eie mense was by hom nie.” Mynhardt antwoord nie en hy vervolg: “Ek sê nie dat ek hierdie … plan van jou pa goedkeur nie, alhoewel ek besef dat dit ál manier was waarop hy vir jou sowel as vir Ilse kon help. En het jy al daaraan gedink, Mynhardt, dat dit nie vir hom werklik nodig was om jou in ag te neem nie? Wat het jy in die verlede vir hom beteken dat hy aan jou moes dink tot nadeel van sy eie kind? Ek het Ilse nog nie eens ontmoet nie, maar ek het al van jóú gehoor.”

“Die geklets van die ledige, ryk tannies van ons stad!” laat Mynhardt sarkasties hoor.

“Ek hou my nie op met kletsery nie. Maar jy is ’n bekende persoon, ’n gewilde jong man, en alles wat jy doen, word deur die publiek raakgesien.”

“Hoekom het u dan nie my stiefpa daarvan vertel nie? Dan sou hy nie hierdie onsinnige testament opgestel het nie!”

“Ek het nie die moed gehad nie. Hy het die afgelope tyd sy mening omtrent jou verander en heelwat vertroue in jou gekry. Ek het eenvoudig net nie kans gesien om hom van jou drinkpartye en ontelbare flirtasies te vertel nie.” Jakobus huiwer, maar hoewel Mynhardt se gelaat strak en bleek is van ingehoue woede, het hy blykbaar niks hierop te antwoord nie. “Later, toe ek wel die moed gehad het om hom oor jou lewe in te lig, was hy sterwend. Daar was geen tyd om te verspeel nie. Hy kon skaars die testament onderteken voordat alles verby was.”

“En nou sit óns met die gemors!” merk Mynhardt verbitterd op.

“Wel, as ek jy was, sou ek uit dankbaarheid op my knieë gegaan het!”

Die twee mans kyk mekaar takserend aan en dan staan Mynhardt haastig op.

“Wanneer u met Ilse ook gepraat het, kan u weer met my in aanraking kom.”

Mynhardt verlaat die kantoor met gemengde gevoelens. Toe hy ’n ruk later die motor weer tot stilstand bring, is hy verbaas om te sien dat hy ingedraai het by die hekke van die groot erf wat sy oorlede stiefpa as trougeskenk aan sy tweede vrou gegee het. Hy weet nie hoekom hy juis hierheen gery het nie, want hy het sy eie groot, moderne woonstel in die middestad.

Dan trek ’n beweging tussen die blomme sy aandag en ’n oomblik later beweeg ’n meisie in ’n rolstoel stadig in sy rigting. Sy oë vernou terwyl hy haar aanstaar.

Ilse kyk eers op toe haar stoel ’n paar treë van hom af is. Haar gelaat verbleek van skrik toe sy die roerlose gestalte meteens voor haar sien staan. En toe sy in sy koue, bestuderende oë kyk, vou haar hande senuweeagtig inmekaar.

Mynhardt se frons verdiep toe hy die vrees in haar oë gewaar. Dis meteens of iets te groot binne-in hom word. Die begeerte om sy sterk hande om die skraal skouers te span en haar uit die stoel te ruk, is byna oorweldigend. Sy lippe bewe om uit te skree: “Loop! Staan op en lóóp!” Sy hande vou krampagtig saam en in sy magteloosheid wil hy haar seermaak, verneder en breek. Hy kyk na die reisdeken om haar bene en ’n oomblik lank voel dit vir hom asof hy sy hele toekoms, al sy drome, al sy ideale, in ’n hopie op haar skoot sien lê. Daar is ’n blinde waas voor sy oë; dan skuif die sluier voor sy oë weg en sien hy hoe onnatuurlik groot haar gesperde oë in die wasbleek gesiggie vertoon.

“Ilse!”

Die enkele woord ontglip sy lippe en die veragting wat daarin saamgevat is, skok selfs vir hom. Dan verskyn ’n bitter hoonlag om sy mond en dan, met ’n laaste veragtende kyk na die reisdeken om haar bene, draai hy om en stap haastig terug na sy motor.

Verslae staar Ilse die motor agterna totdat dit deur die hekke verdwyn. Sy klem die armleunings van die stoel so styf vas dat haar kneukels wit deur die dun vel skyn. Wat gaan met Mynhardt aan? wonder sy. Hy het so snaaks gelyk. Daar was ’n vreemde lig in sy oë. En die veragting in sy stem … Dit het aan afsku gegrens! ’n Vreemde gevoel van onrus word in haar wakker, ’n gevoel dat daar meteens ’n dreigende wolk oor haar hang. ’n Koue rilling gaan deur haar en eensklaps voel sy bang … só bang en alleen. Vinnig swaai sy haar stoel om en stuur dit behendig in die rigting van die huis. Maar dan ruk haar hart weer eens tot stilstand. ’n Tweede motor ry deur die hekke en kom stadig in die rylaan op.

Jakobus Stander het haar reeds gewaar. Toe hy uit sy motor klim, stap hy reguit op haar af. Hy frons toe hy die bleek gesiggie en bang oë sien. Dit lyk behoorlik asof sy bang is dat ek haar leed sal aandoen, dink hy verwonderd. Daarom glimlag hy op sy breedste toe hy by haar kom en hou sy hand uit.

“Jy is Ilse, nie waar nie?”

Sy knik woordeloos en lê terselfdertyd ’n bewende hand in syne. Sy vingers sluit sterk, gerusstellend om hare, en dis asof die vrees effens uit haar oë verdwyn.

“Ek is Jakobus Stander,” stel hy homself bekend.

“Ek weet. U was ’n vriend van Pappa.”

“Jy weet van my?” vra hy verras en kyk haar belangstellend aan.

“Ja. Pappa het soms van u gepraat en eenmaal ’n groepfoto waarop u ook is aan my gewys.” Dan wink sy met ’n maer hand. “Kom ons gaan sit daar onder die boom by die tafeltjie, dan kan Liza vir ons tee bring.” Toe hy in haar rigting beweeg om haar stoel te stoot, sê sy vinnig: “Dis nie nodig nie, dankie. Ek is al gewoond daaraan. Dis in elk geval ook al oefening wat ek kry.”

Die belangstelling in sy oë verskerp. Daar was geen bitterheid in haar stem met die laaste sin nie, maar ’n kalme berusting. Toe sy begin praat het, is hy ook dadelik deur haar lieflike stem getref. Terwyl hy haar tersluiks bestudeer, bemerk hy die fyn struktuur van haar gesig en besef dat sy in werklikheid ’n mooi meisie is. Met ’n bietjie aandag sal sy in ’n beeldskone vrou ontwikkel. Die fyn gesiggie word omring deur kort, ligbruin krulle, en haar liggaam lyk tenger en breekbaar in die groot rystoel. Dan kom sy blik tot stilstand op die reisdeken om haar bene en hy frons bekommerd.

Ilse, wat hóm ook die hele tyd dopgehou het, voel instinktief aan dat hierdie man nie op ’n blote besoek hier is nie. Dieselfde gevoel van onrus herleef weer in haar hart. Sou sy besoek enige verband hou met Mynhardt se vreemde optrede van netnou? wonder sy onrustig.

“Hier kom Liza met die tee. Sy het ons seker al gewaar,” verbreek sy die stilte.

Die huishulp sit die skinkbord op die tafeltjie neer en glimlag breed vir die gas.

“Dis Liza, meneer Stander. Sy het my grootgemaak,” verduidelik Ilse.

“Ons ken mekaar al, nè, Liza?” sê-vra Jakobus vriendelik.

“Ja, meneer. Ek is bly meneer het daardie aand gekom, anders was Ilse se pa alleen toe hy …”

“Ja,” val hy haar vinnig in die rede. “En ek is net so bly dat jy hier is om Ilse te help.”

“Ek is baie lief vir haar. Sy is soos my eie kind. Het ek dan nie vir haar van …”

“Liza, ek is seker die kos is besig om aan te brand. Moet jy nie eers gaan loer nie?” val Ilse haar in die rede en met ’n gemompelde verskoning haas die swart vrou haar terug na die huis. Ilse glimlag verskonend. “U moet haar maar verskoon, meneer Stander. Wanneer sy op daardie onderwerp kom, kos dit omtrent ’n bom om haar stil te kry!”

Jakobus lag.

“Dis alles reg, Ilse. Jy gee nie om dat ek jou so noem nie, nè? Jy kan my gerus maar oom Jakobus noem. Ons sal in die toekoms nog baie met mekaar te doen kry en formele aanspreekvorms het my nog nooit aangestaan nie.”

“Goed, oom Jakobus,” stem sy in en weet meteens dat sy vandag ’n vriend bygekry het. Sy het tot dusver ’n baie geslote lewe gevoer en baie selde met mense in aanraking gekom. Sy het selfs in die teenwoordigheid van haar familie ongemaklik en selfbewus gevoel. Maar hierdie man is anders. Sy voel sommer tuis in sy geselskap en die vriendelike, opregte, belangstellende kyk in sy oë het dadelik haar vertroue gewen.

“Nou ja, dan verstaan ons mekaar, my kind. Ek het nog nie my meegevoel met jou pa se heengaan betuig nie.”

Sy kyk hom ’n oomblik stil aan en sê dan eerlik: “Dankie … maar hy was ’n vreemdeling vir my. Ons het mekaar skaars geken. Ek sal baie vals wees as ek voorgee dat daar met sy dood ’n groot leemte in my lewe gekom het. Maar hy wás my pa, die enigste lewende siel wat ek my eie kon noem. En nou is hý ook nie eens meer daar nie …”

Jakobus lê ’n simpatieke hand oor hare.

“Ek weet. Hy het my vertel. Al het dit nie so gelyk nie, het hy jou liefgehad en was hy die afgelope tyd baie bekommerd oor jou. Hy het baie van jou gepraat.”

Hy sien die verbasing op haar gesig en vervolg sag: “Hy was tog jou pa, my kind, en hy het hom bitterlik verwyt dat hy jou so verwaarloos het. Moet hom nie te hard oordeel nie, Ilse.” Toe sy nie antwoord nie, word sy stem dringend. “Ek weet dis maklik vir ’n buitestander om so iets te sê, maar sal jy nie probeer nie? Jou pa se lewe was baie eensaam, en vir die foute wat hy in sy lewe begaan het, het hy dubbel en dwars geboet met die groot lyding aan die einde.”

“Ek voel nie haatdraend en verbitterd teenoor hom nie, as dit is wat u vrees. Ek sal nie ontken dat sy vreemde, onpersoonlike houding teenoor my my seergemaak het nie, maar ek het mettertyd daaraan gewoond geraak en aangeneem dat dit seker maar sy geaardheid was, want teenoor my oorlede stiefma en stiefbroer het hy ook nooit enige teken van gevoel getoon nie. Dis net …” Sy soek na woorde. “Dis net dat ek nie hartseer oor sy afsterwe kan voel nie, dat ek hom nie mis nie. O, ek het hom jammer gekry tydens sy siekte, maar soos wat ek vir ’n vreemdeling of iemand wat ek nie juis goed ken nie, jammer sou voel. Maar of ek kan sê dat ek ’n persoonlike verlies gely het met sy afsterwe … Ek weet nie of u kan verstaan wat ek bedoel nie …”

“Ek verstaan, my kind. ’n Mens kan nie liefde verwag waar jy nie liefde gegee het nie. ’n Mens kan ook nie rou van ’n vreemdeling verwag die dag wanneer jy sterf nie.” Dan draai hy doelbewus na haar en kyk haar eers ’n ruk stilswyend aan. Daar is ’n huiwering in sy hart. “Ilse, eintlik is ek hier op ’n sakebesoek. Dis in verband met jou pa se testament,” laat hy dan eindelik hoor. Sy kyk hom vraend aan, en hy vervolg: “Wil jy hê dat ek dit vir jou moet voorlees, of kan ek maar net die inhoud kortliks vir jou skets?”

“Moet Mynhardt nie ook by wees nie?”

“Nee. Dit was jou pa se uitdruklike wens dat julle apart ingelig moet word oor die inhoud daarvan.”

Sy huiwer en dan vra sy, haar oë ondersoekend: “En het u ’n kort rukkie gelede die inhoud daarvan met Mynhardt bespreek?”

Hy kyk haar verbaas aan.

“Ja. Was hy hier?”

Sy laat haar ooglede vinnig sak om die onrus daarin weg te steek.

“Ja, maar hy het my niks vertel nie.”

Jakobus kyk haar bekommerd aan en skuif ongemaklik rond. Hy is bly dat sy oorlede vriend uitdruklik in die testament gevra het dat Mynhardt en Ilse apart vertel moet word. Hy is dankbaar dat Ilse nie teenwoordig was toe Mynhardt vir die eerste keer van die bepalings gehoor het nie. Die dinge wat hy gesê het, sou hierdie kind baie seergemaak het. Markus Rademeyer het nie besef in watter moeilike posisie hy sy prokureursvriend sou plaas nie. Hy weet nie hoe en waar hy moet begin nie!

“Skort iets, oom Jakobus? U lyk so bekommerd …” dring Ilse se onrustige stem tot hom deur.

“Nee … nee! Dis maar net … Ilse, ek wil jou vooraf waarsku dat dit nie ’n gewone testament is nie.” Sonder om haar kans te gee om te antwoord, vervolg hy: “Maar voordat ons begin, wil ek net ’n boodskap van jou pa oordra.” Hy vertel van die laaste uur van sy vriend se lewe en van sy laaste woorde. Dan sluit hy af: “Ek wil hê jy moet dit onthou wanneer ek vir jou vertel wat in die testament staan.”

Sy knik stilswyend, maar met die intuïsie van ’n vrou weet sy dat wat sy nou gaan hoor haar hele lewe gaan verander.

Jakobus begin om haar te vertel van haar pa se bekommernis oor haar en Mynhardt se welsyn, die groot bedrag wat Mynhardt by hom geleen het, en sy begeerte om hulle albei te help.

“Om dit te kon doen, was daar net een weg vir hom oop.” Hy kyk weg en sug. “Indien jy en Mynhardt binne ’n maand ná sy dood in die huwelik tree, hou Mynhardt die geld wat hy geleen het. Maar hy moet dan swart op wit belowe dat hy nie van jou sal skei nie, dat julle saam in een huis sal bly en dat hy vir jou sal sorg tot jou dood. Indien hy voor jou sterf, moet daardie bedrag aan jou uitbetaal word en so ’n skuldbewys moet opgestel word ten gunste van jou. Indien hy nie hierdie bepalings nakom nie, is hy verplig om die volle bedrag wat hy geleen het, aan jou uit te betaal. Indien een of albei van julle weier om in die huwelik te tree, sal die bedrag onvoorwaardelik op jou naam geplaas word en ek as eksekuteur van die boedel sal dit in maandelikse paaiemente aan jou uitbetaal totdat jy mondig is. Mynhardt erf dan niks, behalwe die motor en die erf.”