Читать книгу Vyf vir vreugde - Ena Murray - Страница 4

“Het u sy pa reeds laat weet, meneer Smit?”

“Ja, doktor. Ek kon natuurlik niks anders doen nie. U begryp …”

“Natuurlik. Ja, ek begryp.” Louwda is ’n oomblik stil, weet nie wat om te sê nie. Wat sê ’n mens? ’n Gevoel van mislukking lê vlak in haar.

“Dankie dat u my laat weet het, meneer Smit. Ek waardeer dit.”

“Goed, doktor.” Hy aarsel ’n oomblik aan die ander kant. “U begryp dat ek niks anders kon doen nie, doktor? Ek het ander leerlinge om in ag te neem.”

“Natuurlik, meneer Smit. Baie dankie.”

“Doktor …?”

“Ja, meneer Smit?”

“Ek voel sleg oor die seun. Hein Brynard is ’n baie oulike seun. Ek weet, ek voel aan daar is êrens iets verkeerd, en as ’n mens dit kan regstel …”

“Ek weet, meneer Smit.” Haar stem is baie stil. “Ek weet Hein Brynard is ’n baie oulike seun met soveel potensiaal in hom. Dis net dat iets nie reg is nie. Êrens is iets radikaal verkeerd: nie met hom nie, maar met die dinge om hom, die dinge wat sy lewe beïnvloed, wat vorm aan hom gee. Hy is in sy deurslaggewende vormingsjare as jong man. Hy is ’n uiters fyngevoelige seun, baie sensitief. Hy het net die regte benadering nodig, die regte hantering, liefde en begrip.”

Die skoolhoof huiwer ’n oomblik. Hy werk al langer as twee jaar saam met doktor Louwda Louw. Hy het haar leer ken as ’n mens wat baie konsensieus is in haar werk. Sy dra werklik elke kind wat sy hanteer se probleme op die hart. Hy het die wêreld se respek vir haar, vir haar oordeel … vir haar as mens. Maar soms voel hy tog dis die vrou wat praat, nie die sielkundige nie. Dis die aangebore instink van die moeder in elke vrou wat op die voorgrond tree … nie die koel, saaklike, beredeneerde doktor wat ’n oordeel vel nie.

Ook in die geval van Hein Brynard twyfel hy of dit werklik net die sielkundige is wat praat, wat net na die feite voor haar kyk. Is dit nie eerder die vrou en moeder wat nou vir Hein skerm nie? O, sy is heeltemal reg. Hein is ’n oulike seun – hy sal die eerste een wees om dit te erken. Hy is intelligent, aantreklik – maar juis daarom kan dit hom nie so maklik vergewe word dat hý dagga op die skoolterrein rook nie. Vandag ’n tweede keer gevang: die seun van ’n bekende prokureur wat in ’n pragtige huis bly, die seun met ’n wonderlike agtergrond en uit ’n goeie familie. Alles is in sy guns. Hoekom dan hierdie swakheid? Hoekom dagga rook? Hy het mos geen verskoning nie.

Daardie kind wat swaarkry, wat uit ’n ongelukkige of arm of minder bevoorregte huis kom … vir hóm is daar verskoning. Maar nie vir Hein Brynard nie. En tog skerm doktor Louw, hou voor daar is ’n tekort aan begrip, liefde en die regte hantering. Meer simpatie en begrip as wat hy van sy onderwysers en skoolhoof kry, kan geen seun verlang nie. Selfs ’n skoolhoof bly ’n mens, en waar jy miskien ’n ander man se kind minder toegeeflik sou behandel, sien jy heelwat oor wanneer dit by prokureur Ruben Brynard se seun kom. Maar genoeg is genoeg, en dan moet ’n mens jou voet neersit. Selfs nie eens vir Ruben Brynard se seun is hy bereid om sy skool se naam verder in gevaar te stel nie.

Tog kan hy nie van die gevoel ontslae raak dat sy optrede nie doktor Louw se goedkeuring wegdra nie. Maar sy is nie verantwoordelik vir ’n hele groot skool van byna duisend leerlinge nie. Daarom, waar Eben Smit eers aan haar wou verduidelik dat hy bloot sy plig gedoen het, beëindig hy die gesprek nou kortaf. As sy verder wil sukkel met die seun, is dit haar saak. Maar vir Hein Brynard is daar nie meer plek in sy skool nie.

“Goed, doktor. U weet nou wat aan die gang is. Ek is jammer oor wat gebeur het, maar my hande is afgekap. As u my mag nodig kry, bel gerus.”

“Dankie. Ek sal. Tot siens.”

Louwda plaas die gehoorbuis terug op die mik, laat haar kop tussen haar hande sak. Daar is ’n gevoel van frustrasie en vergeefsheid in haar.

Hoe breek jy deur ’n muur? Hoe bereik jy ’n mens wat hom vir jou toesluit? Hoe dring jy deur tot die diepste wese van ’n mens as hy dit nie vir jou wil oopmaak nie? Drie weke lank het Hein Brynard na haar kantoor gekom. Drie weke lank het sy probeer om hierdie jong seun op elke denkbare en ondenkbare manier te bereik, te probeer peil – maar vergeefs. Hein het ’n geslote boek gebly. Hy het geweier om oop te maak.

Hy het net na haar gekyk met daardie groot bruin oë – meestal uitdrukkingloos. Net soms, veral wanneer sy van sy ma of pa melding gemaak het, het iets in sy oë verskyn – iets wat haar vertel het: hiér is die kern van sy probleem. Dit lê by sy huis. Dis sy pa, sy herinneringe aan sy ma. Maar geen woord het oor die strak lippe gekom nie. Elke keer moes sy hom uit haar spreekkamer sien stap met die wete: sy het nie een enkele tree gevorder nie. En toe, netnou, die oproep en die skoolhoof se apologetiese stem.

“Hein is weer gevang. Hy het wéér dagga op die skoolterrein gerook.”

Dis ongelooflik. Sy het verslae geluister. Sy wou dit nie glo nie. Sy kón nie, maar sy moes dit aanvaar. Sy ken Eben Smit. Daar het al dikwels probleemgevalle uit sy skool in haar spreekkamer beland, al is hy die hoof van een van die grootste en onbetwisbaar gewildste skole in die stad.

Die feit dat jou pa ’n titel voor sy naam het, in ’n verdiepinghuis bly en drie of vier motors in sy motorhuis het, vrywaar jou nie van die probleme van die gewone mens nie. Dit het die lewe haar al geleer.

Daarby is hulle in daardie ryk buurt juis dié met die grootste probleme. Maar hulle kan dit wegsteek. Die arm man kan sy probleme nie so maklik wegsteek nie. Geld is ’n baie goeie dekmantel vir tekortkominge en foute in die lewe.

Sy durf die skoolhoof dit nie kwalik neem dat hy sy voet nou dwars gesit het nie. Sy weet hy het eintlik geen ander keuse gehad nie, anders sou hy in die moeilikheid beland, soos hy tereg gesê het. Hy het honderde ander leerlinge om ook in ag te neem en elkeen van hulle het ook ouers.

Sy sug, laat sak haar hande, kyk magteloos daarop af. Hein Brynard is so pas uit die skool verban. Sy pa is in kennis gestel. Eben Smit was baie verskonend daaromtrent. Maar natuurlik, wat kon hy doen? Dit is tog die aangewese ding om die ouer te laat weet. Sy onthou nou weer die gesprek tussen hulle.

“Het u sy pa laat weet, meneer Smit?”

“Natuurlik, doktor. Hy is die eerste persoon wat ek laat weet het.”

“Wat het hy gesê?”

Die skoolhoof het ’n kortaf laggie gegee. “Hy is ’n eienaardige mens. Hy is glo uiters knap in die hof – ek het hom self nog nooit gehoor nie, maar ek hoor hy kan ’n mens afgryslik afransel en vergruis as dit nodig is. Hy het net gesê: ‘Dankie, ek kom dadelik!’ ”

Haar hart het koud in haar geword sonder dat sy werklik geweet het hoekom. Hein is sý seun. Sy is tog verspot. Al was sy houding tot dusver baie vreemd, bly Hein sy seun.

“En toe, meneer Smit?”

“Wel, hy het hier aangekom – glo dit as jy wil – en my bedank vir my bedagsaamheid. Ek het nie geweet of hy sarkasties of ernstig was nie,” het die skoolhoof ongemaklik gelag. “Toe het hy sonder ’n woord uitgestap en Hein is agterna. Hulle het in die motor geklim en gery.”

Sy probeer haar voorstel wat nou in daardie huis gebeur – maar sy kan nie. Sy weet te min van die seun óf die pa om te weet wat presies nou tussen hulle gesê word. Sal hy sy seun versigtig hanteer? Sy twyfel.

Die bietjie wat sy van Ruben Brynard weet, laat haar opstaan en onrustig heen en weer loop. As sy Hein net te siene kon kry voordat sy pa hom in die hande gekry het. Miskien sou hy haar vandag gesê het hoekom hy so ’n ongerymde ding doen, waar die fout lê. Ondanks die ernstige eerste waarskuwing dat hy uit die skool gesit sal word as dit ooit weer gebeur, het iets daardie kind só gedryf dat hy dit wéér gedoen het.

Sy aarsel langs die telefoon. Sal sy dit waag om te bel? Maar wat gaan sy sê? Sy kan haar voorstel hoe daardie ysige stem haar op haar plek sal sit.

Louwda is nog asof in ’n waas toe haar ontvangsdame skielik in die deur verskyn, en agter haar rug kyk sy in ’n paar gemartelde oë vas.

“Doktor …”

“Dis reg, Stella, laat hom binnekom.”

Sy staan opsy en die jong seun stap binne.

Hy lyk soos ’n slaapwandelaar. Hy is ongetwyfeld in ’n toestand van skok. Sy druk die deur vinnig agter hom toe, kom staan reg voor hom, neem die jong sterk skouers tussen haar hande.

“Hein, ek is so bly jy het gekom!”

Hy kyk op haar af, en ’n oomblik is sy te verslae om iets te sê. So ’n jong seun en sulke gemartelde oë – baie ouer as sewentien. Sy voel iets binne-in haar ruk. Nog nooit was sy so aangegryp deur ’n geval nie. Maar Hein Brynard is lankal nie meer ’n geval nie. Hy is uniek.

“Kom sit, Hein, en vertel my alles.” Sy probeer hom op die stoel neerdruk, maar hy is net halfpad dan ruk hy weer orent, skud sy kop en maak sy oë ’n oomblik toe.

“Ek staan liewer.”

Met ’n bekommerde trek in haar oë neem sy weer voor hom stelling in. Die blote feit dat hy hierheen gekom het, gee haar hoop. Sy glo geen oomblik sy pa het hom hierheen gestuur nie. Hy moes uit sy eie gekom het. Sy is skielik oneindig dankbaar. Miskien sal hy vandag sy wêreld vir haar ontsluit.

“Hein, kom sit. Kom vertel my alles. Jy hoef nie bang te wees nie. Ek veroordeel jou nie. Vertel my alles wat vandag gebeur het, asseblief.” Sy wil hom wéér saggies op die gemakstoel terugdruk, en sy sien hoe ’n pyntrek oor sy gesig spoel terwyl hy terugleun. Haar oë verstar. ’n Ontsettende gedagte flits deur haar en sy kyk hom skerp aan. “Hein …? Wat makeer? Het jy pyn?”

Sy sien die adamsappel moedig op en af beweeg soos hy sluk. Hy skud sy kop, maar sy sien ook die verraderlike bewing van die sensitiewe mondhoeke, en skielik het sy ’n vreeslike vermoede.

“Hein?”

Haar stem is baie sag en haar een hand reik uit, haar handpalm oop teen die een wang waar sy die kaakspiere kliphard voel span.

“Hein, het jou pa jou …?”

Die volgende oomblik gryp hy haar vas, sak die jong kop op haar skouer neer, en sy staan soos ’n standbeeld terwyl die jong seunsliggaam teen hare ruk. Sy voel hoe die rou snikke – nie dié van ’n seun nie, maar amper dié van ’n groot man – deur hom skeur, hoe die jong arms haar in ’n knelgreep vashou met die krag van die jeug maar die krampagtigheid van ’n man wat reeds met die lewe kennis gemaak het. ’n Rukkie lank kan sy niks anders doen as om hom net vas te hou nie, byna ewe krampagtig, en sy weet nie dat daar trane in haar eie oë is nie.

“Hein …?”

Eindelik stoot sy sy kop weg, neem sy gesig tussen haar hande, kyk op na die smartverwronge jong gesig.

“O, Hein, vertel my asseblief wat dit is! Het hy jou geslaan?”

“Ja.”

Met ’n wilspoging wat glad nie by so ’n jong seun pas nie, herwin hy sy selfbeheersing en draai weg.

“Dit maak nie saak nie. Ek het dit seker verdien.”

“Jy het nie.”

Sy weet sy tree nou teen alle reëls van die sielkunde op. Nooit mag ’n ouer voor ’n kind gekritiseer word nie, al was die ouer ook hoe verkeerd. Maar die woorde is klaar uit, en sy kom langs hom staan.

“Hoekom het jy dit weer gedoen? Dis nie ’n verwyt nie, Hein, vertel my net hoekom? Wat het vanoggend te veel vir jou geword, jou weer na die dagga gedryf?”

Hy skud sy kop. “Ek kan jou nie vertel nie. Ek kan nie verduidelik nie. Dis … iets van lankal … en sy is nou dood.”

Die agterdog in haar word sekerheid. Die ontwrigting in dié kind se lewe het te doen met die dood van sy ma vier jaar gelede. En hy kan nie daaroor praat nie.

“Het jy haar baie liefgehad?”

Hy knik. “Ja, ek het haar baie liefgehad. Ons het mekaar begryp. Ek en Pa …” Hy sluk die res van die sin in, maar dis nie nodig dat hy dit uiter nie. Sy begryp. Hy en sy pa het mekaar nooit werklik gevind nie. Hy en sy ma wel – en toe is sy dood. En hy kon dit nie verwerk nie, want die pa wat die plek moes vol staan, kon dit nie doen nie.

Hy kyk smekend af na haar. “Ek kan nie nou teruggaan daarheen nie! Ek kan nie nou terug huis toe nie! Nie vandag nie …” Dis ’n noodroep uit sy hart en sonder om te dink sê sy vinnig, gerusstellend:

“Jy hoef nie. Kom, ek bring jou na my woonstel.”

’n Veraf stemmetjie probeer haar waarsku sy tree nou uiters dwaas op, maar dis of sy skielik nie meer beheer oor haar denke het nie. Sy weet net sy kan Hein nie in die steek laat nie. Vir die eerste keer het hy ’n beroep op haar gedoen. Vir die eerste keer seker sedert sy ma se dood het hy hom tot ’n ander mens gewend. Sy durf hom nie nóú faal nie. Sy stap vinnig na die lessenaar, tel haar sleutels en handsak op, glimlag na hom, die kommer diep in haar eie oë weggesteek. “Kom, ek bring jou gou weg.”

Hy lyk onseker, soos ’n bang seuntjie, toe sy na die deur stap nadat hulle by die woonstel aangekom en sy hom probeer tuis laat voel het. Sy het vir hom ’n koppie koffie gemaak, beskuit uitgehaal, hom gewys waar die badkamer is en toe gesê: “My spreekure is nog nie verby nie. Ek sal moet teruggaan. Maar maak jou solank tuis. Daar is my platespeler. Ek dink daar is iets onder die klomp plate waarvan jy sal hou. Gaan lê bietjie as jy so voel. En, Hein, moet jou oor niks bekommer nie. Alles sal regkom.”

“My pa …”

“Moenie bekommerd wees nie,” herhaal sy weer met ’n selfversekerdheid wat sy nie werklik voel nie. “Los jou pa vir my. Alles sal regkom. Tot siens. Ek sien jou later.”

Maar op pad terug na haar spreekkamer het Louwda se verstand haar begin aankla, haar vertel dat dit beslis nie ’n wyse optrede aan haar kant was nie. Haar versekering aan Hein dat sý sy pa sal hanteer, was ’n klug, en sy weet dit. As Ruben Brynard moet agterkom waar sy seun op dié oomblik is …

Haar hart sit in haar keel toe sy haar spreekkamer binnestap en Stella se groot oë sien.

“Doktor, hier het ’n man ingestap … Hy sê … Hy wil nie sê wie hy is nie, hy wil net …”

Die deur na haar kantoor gaan oop en Ruben Brynard staan daar soos ’n oordeelsengel. Selfs nie daardie dag dat hulle saam geëet het en baie na aan ’n rusie was, het sy sy gesig só gesien nie. Dit lyk of dit uit ’n granietblok gekap is. Hy praat nie ’n woord nie. Staan net opsy en sy oë beveel haar om haar eie spreekkamer binne te stap. Sy hoor die deur beslis agter hulle toegaan en sy het nie die moed om na hom te draai nie.

“Waar is Hein?”

Sy het geen ander keuse nie as om na hom te draai, die grys oë vol onheil te ontmoet nie.

“Dit is ’n vreemde vraag, meneer Brynard. Jy is sy pa.”

Sy weet hy kyk dwarsdeur haar bravade. Sy weet hy kan die onsekerheid en tikkie vrees in haar oë lees en sy besef sy is nie opgewasse teen hierdie man nie. Maar dan verskyn Hein se jong gesig voor haar, en sy weet sy moet – ter wille van daardie jong lewe se toekoms – haar man staan teen dié man. Vandag moet sy hierdie ronde wen, buig of bars.

“Jou ontvangsdame het my gesê hy was hier en julle is saam weg. Ek is nie in die luim vir draaie loop nie, doktor Louw. Ek wil weet waar Hein is. Onmiddellik!”

“Omdat jy bang is dat hy …?”

“Bang, doktor? Bang?”

Sy weet sy het die verkeerde woord gebruik. Ruben Brynard het geen bang haar op sy kop nie. Daar is niks op hierdie aarde waarvoor hy bang kan wees nie. Nie hierdie man nie. Sy sluk, dwing haar oë om nie weg te skram van die smeulende blik nie.

“Ja. Miskien by die polisiekantoor om sy pa aan te gee vir aanranding.”

Sy weet nie of sy al ooit ’n paar oë gesien het wat só koud flikker nie.

“Dit sou die dwaasste ding wees wat hy ooit kon doen, nog dwaser as om dagga te rook, doktor. Want as hy dáár uitkom … Wanneer ék met hom klaar is, sal hy regtig ’n aanrandingsaak teen sy pa aanhangig kan maak. Ek sal dit dan vir hom die moeite werd maak.”

Dis desperaatheid wat haar haar humeur laat verloor die oomblik dat sy besef sy staan voor ’n staalmuur. Die woede wat by haar oorneem, is een van magteloosheid.

“Jy verstom my, meneer Brynard. ’n Man van jou ouderdom, jou intellek en jou opvoeding wat ’n seun van sewentien jaar te lyf gaan!”

“En jy verstom my, doktor Louw, jy en jou sielkunde. Jou vermetelheid om my optrede teenoor my seun te bevraagteken is verstommend. En nog meer verstommend is jou dwaasheid om ’n jong seun van sewentien weg te steek. Ek wonder of jy besef watter gevolge dit vir jou kan inhou?”

Eers kyk sy hom net verdwaas aan. Haar verstand wil net nie inneem wat hy so duidelik gesê het nie. Dan sluit sy haar oë ’n oomblik, probeer om haar selfbeheersing te herwin.

“Ek weet nie wat jy probeer insinueer nie, meneer Brynard, maar jou seun weier om huis toe te gaan. En omdat hy geweldig ontsteld was, het ek hom na my woonstel gebring waar hy kan rus en kalm word.”

“O, nè? Mamma se seuntjie.”

Sy sug, skud haar kop. Daar is geen salf aan hierdie man te smeer nie. Hy het geen geduld of tyd vir deernis nie.

“Wat wil jy met hom doen? Hom nog ’n pak slae gee? Hom nog verder verneder?”

“Die groter vraag is wat jý met hom wil doen. Nog verder van hom ’n papperd maak, ’n groter swakkeling? Doktor Louw, ek wil Hein nie later as vanmiddag vyfuur terug by die huis hê nie. Moenie my dwing om regstappe te doen om hom daar te kry nie. Begryp ons mekaar?”

Haar oë staar strak na hom. “Volkome, meneer Brynard.”

Toe Louwda meer as ’n uur later in haar woonstel kom, is dit leeg. Op die tafeltjie in die sitkamer lê net ’n kort briefie: Baie dankie vir u vriendelikheid. Ek sal dit nie vergeet nie, maar ek moes gaan. Hein.

Dis nie die geleerde, beheerste sielkundige wat neersak op die naaste stoel nie, maar ’n normale vrou wat skielik haar gesig in haar hande laat sak en begin huil.

Sy is glad nie verbaas toe daar om kwart oor vyf ’n klop aan haar woonsteldeur is nie. Soos sy verwag het, is dit die bekende gestalte van Ruben Brynard wat voor haar staan met sy vasberade gesig en die kil, ysige oë.

“Kom binne, meneer Brynard,” spring sy hom voor, voordat hy sy mond kan oopmaak. Sy staan opsy, en hy stap binne, kyk om hom rond.

Weer praat sy eerste. “Hy is nie hier nie. Op die tafel lê die briefie wat hy hier gelaat het. Ek het geen benul waar Hein op hierdie oomblik is nie, dit verseker ek u.”

Met ’n ysige blik in haar rigting tel hy die briefie op, lees dit vlugtig en gooi dit weer neer.

“Hy is nie by die huis nie.”

Haar wenkbroue lig. Sy voel beter nadat sy haar goed uitgehuil het, kalmer, maar nie minder bekommerd nie – maar sy probeer om onpersoonlik te klink, soos dit ’n kliniese sielkundige betaam. Hoe dikwels is sy dit nie in haar studiejare ingedril nie: Moet nooit persoonlik betrokke raak nie! Beskou jou kliënt as ’n blote geval, iemand wat jou professionele hulp nodig het. Dis ál. En dit is die besluit wat sy vanmiddag geneem het nadat sy haar oë afgedroog het. Die geval Hein Brynard … dié geval moet na die regte plek geskuif word – net nog een van haar gevalle en niks meer nie. Al haar kennis en vernuf sal sy gebruik, maar as dit nie help nie, is dit tot daarnatoe. Maar diep in haar hart het sy geweet sy bluf niemand nie – nie eens haarself nie. Maar sy wend ’n baie moedige poging aan.

“Meneer Brynard, dit is jou probleem. Dan sal jy seker maar na hom moet gaan soek – ás jy natuurlik genoeg omgee om soveel moeite te doen.”

Sy weet sy tree weer verkeerd op. Onderlangse steke na hierdie man sal haar niks verder bring nie. Inteendeel, dit verswak net die verhouding tussen hulle. Hulle is nou al amper in die stadium dat hulle mekaar nie kan verdra nie. Tog is hulle noodgedwonge saamgegooi in hierdie vreemde situasie.

Tot haar verbasing antwoord hy haar nie, kyk haar net ’n lang oomblik stip aan. Dan, sonder ’n enkele woord, stap hy by haar verby, die woonstel uit. Sy beweeg vinnig agter hom aan asof sy hom wil terugroep, maar sy weet sy moenie, want wat is daar om te sê?

Louwda lei haar gedagtes af met die gewone dinge waarmee sy haar altyd besig hou wanneer sy van die werk kom. Maar sy betrap haar dat haar gedagtes dwaal. Sy maak haar woonstel aan die kant, spoel ’n paar stukkies klere uit, maak aandete. Sy weet nie hoekom sy skielik ekstra kos maak nie. Agter in haar kop is miskien die vae gedagte dat Hein weer sal opdaag … Sy sit die kos wat oorbly in die lou oond, en sy wil nie aan haarself erken hoekom sy dit doen nie. Sy dwaal rond, gaan bad later, trek maar haar nagklere aan en gaan sit in die sitkamer, probeer haar gedagtes doelbewus besig hou met een van die groot handboeke wat sy uit die boekrak getrek het. Maar vanaand wil dit nie werk nie. Sy lees ’n paragraaf oor en oor sonder om te weet wat daarin staan.

Toe daar baie laat dié aand aan haar voordeur geklop word, spring sy dadelik op, sonder om eintlik verbaas te wees. Dis of sy die hele aand op daardie klop gewag het. Sy naam is op haar lippe toe sy die deur oopswaai.

“Hein!”

Maar dis teen die pa se gesig wat sy vaskyk, en sonder om op ’n uitnodiging te wag stap hy binne en druk die deur agter hom toe.

“Ek kry hom nêrens nie.”

Sy weet nie wat sy moet antwoord nie. Haar goeie voornemens van vroeër die aand is dadelik daarmee heen. Sy weet die kommer lê vlak in haar oë, maar sy gee nie om nie. Dis al amper middernag en Hein het verdwyn. ’n Kind wat net ’n klein stootjie nodig het om hom heeltemal oor die afgrond te laat stort.

“Dan moet jy seker die polisie …”

“Nee!” Sy mond trek grimmig. Hy draai om. “Jammer dat ek gesteur het. Ek het net gedink dat ek miskien hier …” Sy hand reik na die deur en sy sê vinnig, voordat sy dink:

“Wil jy nie eers ’n bietjie koffie drink nie?”

Hy aarsel, draai dan terug na haar. Daar is geen uitdrukking op sy gesig of in sy oë nie. “Dit sal welkom wees, dankie.”

Toe sy die skinkbord inbring, is die bietjie kos wat in die lou oond gebly het, keurig voorgesit langs die koppie koffie.

“Ek het maar gedink jy het seker nie vanaand geëet nie. As jy so voel …”

“Dankie.”

Hy begin eet en daar is ’n doodse stilte tussen hulle. Om haar lewe te red, kan sy aan niks dink om te sê nie. Hy eet sy kos, sy oë neergeslaan, en sy bewegings verraai dat hy nie weet wat hy eet nie, dat sy gedagtes baie ver van die skinkbord voor hom is. Dan tel hy die koppie koffie op en sit terug.

“Dankie, dit was lekker.” Hy roer sy koffie, sy oë stip op haar. “Wat sê jou handboeke nou?”

Sy kyk vraend op.

“Ek bedoel, wat skryf die sielkunde voor in ’n situasie soos dié?”

Sy gooi haar hande magteloos in die lug, en hy sluk sy koffie vinnig weg. “Ek moet gaan. Dankie. Doktor, sal jy my laat weet as Hein dalk hier by jou uitkom?”

“Natuurlik sal ek, meneer Brynard. Ek sal u onmiddellik skakel.”

“Dankie.”

Sy mondhoeke kry ’n bitter trekkie. “Ek belowe jou ek sal hom nie weer ’n pak slae gee nie, nie oor vannag se dinge nie.”

Hulle kyk na mekaar, en sy weet presies wat hy bedoel. Sy het sy belofte dat hy Hein nie ’n loesing sal gee oor die kommer van hierdie nag nie, maar glad nie dat hy hom nie weer lyfstraf in die toekoms sal toedien as hy dit nodig ag nie.

Sy merk verby die onpeilbaarheid van sy gelaat die moeë trekke om sy oë op, die diep kepe om die streng mond. Haar blik verskerp, kyk dieper, en dis net ’n vlugtige oomblik lank – dalk haar verbeelding – dat sy skielik ’n glimp van ’n ander Ruben Brynard kry.

Natuurlik moet dit haar verbeelding wees, want hierdie lang, sterk man met sy onwrikbare oortuigings, sy hoë eise en onversteurbare standaarde, kan nie weerloos lyk nie. Weerloosheid pas nie by die Ruben Brynard wat sy tot dusver leer ken het nie. En tog … net ’n vlugtige oomblik lank het hy skielik so kwesbaar gelyk. Net so weerloos soos sy seun ’n paar uur gelede toe hy met gemartelde oë voor haar gestaan het. En kan dit wees dat sy dieselfde foltering in hierdie oomblik nou ook in die pa se oë lees? Dit moet die lig wees wat so in sy oë weerkaats, of dalk speel haar verbeelding haar parte. Want sy weet dit bestaan nie. Wat ook al binne-in hierdie man aangaan, sy oë sal jou dit nooit vertel nie.

Sy sien hom aanstap, kyk hom agterna terwyl hy eers uit haar gesigsveld verdwyn en dan weer verskyn om na sy motor te stap wat onder die straatlig geparkeer staan. ’n Oomblik lank staan hy stil by sy motor, kyk soekend op en af in die straat. ’n Patetiese eensaamheid kleef aan die prentjie en sy wonder skielik wie is in dié oomblik die mees verdwaalde: pa of seun.

Sy gaan dié nag verniet bed toe. Die slaap bly haar ontwyk, en dis ’n lang nag. Telkens verbeel sy haar sy hoor ’n geluid. Sy weet dis haar verbeelding, maar een keer staan sy selfs op, stap na die voordeur en maak dit oop – maar daar is niemand nie. Sy gaan staan op haar balkonnetjie, kyk oor die stad uit. Êrens in hierdie nag, êrens onder hierdie duisende liggies wat voor haar flikker, is ’n jong seun aan ’t dwaal en ’n pa besig om te soek. Die kernvraag is net of dit die end van die probleem sal wees as hulle mekaar vind. Sy twyfel. Trouens, sy weet presies wat die antwoord daarop is. Die groot dwaaltog van twee harte wat verby mekaar lewe, sal steeds voortduur.

Teen ligdag kan sy haar nie langer beteuel nie. Met ’n besliste beweging tel sy die gehoorbuis van die telefoon op. Dit maak nie saak wat hy gaan dink nie. Heel waarskynlik gaan hy haar afjak, maar sy kan hierdie onsekerheid nie langer verduur nie.

Die kortaf “ja” aan die ander kant nadat die telefoon ’n paar keer gelui het, laat haar stem in haar keel vasruk.

“Meneer Brynard?” ’n Kort stilte.

“Ja, doktor Louw?”

“Ek bel net om te hoor …”

Sy hoor hom ’n lang sug aan die ander kant gee, meer soos die uitblaas van ingehoue asem weens opgehoopte spanning. Hy het waarskynlik gehoop sy het vir hom nuus.

“Nee. Niks nie. Ek kom so pas terug by die huis.”

Sy weet nie wat sy moet sê nie, maar sy wil ook nie die gesprek beëindig nie. Ondanks alles wat Ruben Brynard is, weet sy dat hy ’n diep bekommerde man is. Dis immers sý seun wat deur die nag ingesluk is. Dit moes vir hom ’n lang nag gewees het, baie langer as vir haar.

“Dan sê ek maar tot siens. Ek hoop …”

“Dankie vir die bel, doktor Louw. Tot siens.”

Die telefoon klik in haar oor en sy sit die gehoorbuis met ’n bewende hand terug op die mikkie. O, Ruben, as jy en jou seun julle net vir ’n mens kan oopsluit! Sy weet self nie hoe sy deur daardie werkdag kom nie. Wanneer haar telefoon lui, ruk sy, maar daar kom geen taal of tyding van enige kant nie.

Toe Louwda die middag ná werk by haar woonstel kom, begin die rustelose gedwaal weer van voor af. Sy is by die deur voordat hy behoorlik geklop het. Hulle groet mekaar nie. Nie een sê ’n woord nie, hy stap by haar verby sonder om te wag dat sy hom binnenooi, en sonder om te vra, gaan sy kombuis toe en maak koffie. Toe sy binnekom, sit hy agteroor in ’n stoel, sy agterkop teen die rugleuning gestut, die oë gesluit, en ’n oomblik lank kan sy Ruben Brynard skaamteloos bestudeer.

En weer kry sy die ongelooflike gevoel dat hierdie man, ondanks sy krag en sekerheid, ondanks alles wat hy voorhou, hierheen gekom het omdat hy haar nodig het: iemand om ’n paar oomblikke mee te deel. Daar is niemand by die huis met wie hy kan praat nie. Hy is nie daaraan gewoond om met mense oor sy probleme te praat nie – maar hy is ’n mens, en op hierdie oomblik ’n baie doodgewone mens. Kommer het hom mensliker gemaak as voorheen, want die kommer was duidelik leesbaar op sy gesig, die spore wat die nag op hom gelaat het. Hy lyk ouer. Die gesig het nuwe lyne op, tog lyk dit nie meer so streng nie. Die moegheid lê soos ’n skaduwee oor hom, en sy het skielik ’n onmoontlike begeerte om nader te stap en hom aan te raak – te laat voel daar is iemand wat begryp.

Maar natuurlik waag sy dit nie. Hy is nie die soort man teen wie se wang jy jou hand lê as ’n gebaar van blote vertroosting nie. Hy is nie ’n man vir wie jy simpatie wys nie, want hy glo daaraan om alleen te staan … sterk te wees, sonder die sagter dinge van die lewe wat die swaarkry draagliker maak.

“Nog niks gekry nie?”

“Nee.”

Hy maak nie sy oë oop nie. Bly net so sit.

“Jy het nie juis ’n keuse nie, of hoe? Jy sal die polisie net móét …”

“Nee. Ek sal hom nog tot môreoggend kans gee.”

Sy swyg. Môreoggend kan te laat wees, Ruben. Vir ’n seun in die toestand waarin Hein is, gaan môreoggend te laat wees – veral as hy nou in verkeerde geselskap verval, wat waarskynlik teen hierdie tyd reeds gebeur het. Maar wie is sy om Ruben Brynard voor te skryf?

“Ek wens ek kon help. Ek wens ek kon weet waar om te gaan soek …”

Hy maak sy oë oop, kyk na haar.

“Jy het my vertel jy het nie kinders nie. Maar jy was getroud, was jy nie?”

Die vraag kom so skielik op haar af dat sy hom ’n oomblik net verslae kan aankyk, dan laat sak sy haar ooglede verward.

“Ja, ek was getroud.”

“Is hy dood?”

Sy skud haar kop, tel haar koppie koffie op. Sy weet nie hoekom sy hom antwoord nie. Dis onnodig. Sy het nie nodig om enige persoonlike feite van haar lewe aan hierdie man te vertel nie. “Ons is geskei.”

“Hoe lank was julle getroud?”

“Sewe jaar.”

“Geen kinders nie?”

Sy skud haar kop. “Ek het verwag, maar toe my baba verloor en is ons geskei.”

“Maar jy sal weer trou, sal jy nie? Jy is nie werklik gelukkig met jou lewe soos dit nou is nie, is jy?”

Sy kyk verbaas na hom. Sy kan nie begryp waarheen al hierdie vrae lei nie.

Wat het dit te doen met Hein wat weg is? Of probeer hy maar hierdie paar oomblikke met onbenullighede vul – want haar persoonlike lewe moet vir hom iets onbenulligs wees – net om weg te kom van sy eie kommer?

“Ek is gelukkig in my werk.”

“Maar jy is nie tevrede met jou lewe soos dit is nie, is jy? Jy is nie gemaak vir ’n spreekkamer nie.”

Sy kan hom net verstom sit en aankyk. Sy blik is ondersoekend, speurend. “Jy sal graag ’n gesin wil hê, nie waar nie?”

Sy staan op, stap van hom af weg. Sy wens hy wil stilbly. Sy is tog nie ter sprake nie. “Daar is baie dinge in die lewe wat ’n mens graag wil hê, meneer Brynard, wat jy nie kan kry nie.” Sy lag kortaf. “Meestal kry jy nie die dinge wat jy graag wil hê nie.”

“Dikwels kry ’n mens nie die dinge wat jy graag in die lewe wil hê nie om die eenvoudige rede dat hulle nie werklik bestaan nie. Jy jaag ’n gekkeparadys na. Jy hardloop agter iets aan wat nie daar is nie, na die einde van ’n reënboog, en jy kry dit nooit nie.”

Sy glimlag wrang. “Jy is reg. Dié dinge wat ek graag in die lewe sal wil hê, bestaan seker nie. Daarom is ek wat ek nou is, en sal dit seker bly.”

“Maar ’n verstandige mens, ’n mens wat sy nugter verstand gebruik, sit iets terug in die plek van daardie drome wat nie werklikheid kan word nie. Keer terug aarde toe en word prakties. Of dan … verwerklik soveel van jou drome as moontlik en staar jou nie blind teen daardie stukkie wat nie moontlik is nie.”

Sy draai om en kyk op na hom. “Ek begryp nie wat jy by my wil tuisbring nie, meneer Brynard.”

“Jy soek na idilliese geluk in die huwelik, in die gesin … Daar is nie so iets nie. Maar ’n mens kan ’n huwelik hê, ’n gesin, sonder om heeldag op ’n wolk te wil sweef.”

Haar oë flits verward. Het hierdie gebabbel enige sin?

“As u onder die indruk verkeer ek is iemand wat met verspotte onmoontlike drome rondloop, begaan u ’n fout, meneer Brynard. Ek het die lewe leer ken soos dit is. Ek weet daardie idilliese geluk bestaan nie. Ek weet die werklikheid is iets heeltemal anders.”

“Dan is dit goed. ’n Mens moet nooit te veel verwag nie. Dan word jy nooit te diep teleurgestel nie. Kom ons veronderstel jy kan dít kry wat jou werklik gelukkig sal maak, of so gelukkig as wat menslik moontlik is. ’n Man, ’n gesin, ’n huis.”

Sy kyk fronsend na hom. “Wat probeer jy sê, meneer Brynard?”

“Ek probeer niks sê nie, doktor Louw. Ek wil jou iets vra.”

“Ja? Wat is dit?”

Hy draai van haar af weg, stap enkele treë, draai weer om. “Sê my, as Hein jou seun was … Vergeet heeltemal daarvan dat jy sy sielkundige is. Ek sê, veronderstel Hein was jóú seun, wat sou jy doen?”

Sy kyk hom vol ongeloof aan. Is hy werklik besig om haar hulp te vra?

“Ek sal probeer begryp hoekom hy dit alles gedoen het. Ek sal probeer agterkom wat hom daartoe dryf.”

“En as jy dit vasgestel het, en jy besef dalk dis iets waaraan jy niks kan doen nie?”

“Dan sal ek hom help om dit te verwerk, want hy móét dit verwerk. Ter wille van sy toekoms. Daar is niks in die lewe wat jy nie kan verwerk nie.”

“Werklik, doktor? Glo jy werklik niks in hierdie lewe is onaanvaarbaar nie? Wat hier binne bly vassteek …?” Hy swyg, kom weer ’n tree nader. “Maar dis nie wat ek jou eintlik wou vra nie.”

“Wel, wat wou jy eintlik vra, meneer Brynard?”

Hy staan teenoor haar, deurboor haar met sy skerp blik. “Ek wou jou eintlik vra om met my te trou, doktor Louw.”