Читать книгу Sluiers van die nag - Ena Murray - Страница 3

Matrone Maryke Linde se blik rus met getemperde blydskap op die groot wit gebou voor haar terwyl sy met flinke pas die hoofingang van die hospitaal nader. Getemperde blydskap, want so is al Maryke Linde se emosies – versigtig en altyd versluierd. Die afgelope tien jaar het haar geleer dat dit die beste is. Die uitgelatenheid van die jeug is lankal vergete.

Sy trek haar asem diep in toe sy die ingangsportaal betree. Die bekende geure van die hospitaal prikkel haar neusvleuels. Veilige geure …

Sy is terug, terug in die wêreld wat sy ken, die enigste wêreld wat sy nog vertrou; waarin sy nog wil of kan lewe. Elke keer wanneer sy hierdie portaal betree, kry sy dié gevoel van veiligheid, asof beskermende vlerke haar toevou en beskut teen die werklikheid van die lewe daarbuite.

Sy is nou haastig. Haastig om terug te wees in die bekende gange en sale met hul vertroude geur van eter en ontsmettingsmiddels. Die afgelope paar weke was lekker, maar … hierdie is die wêreld wat sy ken, wat sy liefhet, waar sy wegkruip.

Sy blik vinnig na die elektriese horlosie bokant die ontvangstoonbank. Tien voor sewe … Daar is genoeg tyd om ’n oomblik voor die toonbank te huiwer en oom Daan te groet – die nagportier wat nog langer as sy snags hier wegkruip vir die lewe.

Hy kom ook saans, wanneer die skadu’s oor die aarde daal, hier wegkruip, nes sy. Hoewel hulle nog nooit daaroor gepraat het nie, weet albei dit. Maryke weet dat oom Daan hier wegkruip vir die eensaamheid. Deur die dag kan ’n mens jou besig hou met allerhande dingetjies, al gaan stap jy net in die straat om mense by jou te hê. Maar snags … snags sak die eensaamheid toe, word dit ’n wurggreep om jou keel, word jy intens bewus daarvan dat jy ’n enkeling in ’n vol wêreld is.

Ja, Maryke weet hoekom oom Daan ten spyte van sy byna sewentig somers die afgelope veertig jaar lank elke aand sy pos agter die ontvangstoonbank van hierdie groot hospitaal inneem. Sy weet hoekom hy so byna hardkoppig vasklou aan hierdie vreemde nagtelike bestaan wat so deel van ’n groot hospitaal is. Want hier word die nag nooit stil nie. Hier kry die eensaamheid nooit genoeg vat op jou om jou hart uit jou liggaam te pers nie. Hier kom en gaan dit sonder ophou, al is die ligte gedemp, die voetstappe byna geruisloos. Hier, tussen die wit mure en lang gange, bly dit bedrywig.

En oom Daan weet, terwyl hy haar sien nader stap, hoekom hierdie mooi jong mens, nes hy, die naglewe verkies. Meer as tien lange jare al. Die begrip lê in sy oë terwyl hy na die stil, half geheimsinnige glimlaggie kyk. Hy weet, sonder dat hy die verhaal ken, dat eensaamheid hierdie vrou deel van die vreemde naglewe gemaak het.

Hy weet dat sy snags kom wegkruip vir baie dinge, maar veral vir haarself. Want ’n aantreklike vrou verkies nie uit eie vrye wil om haar lewe in die byna onnatuurlike afsondering van die wit mure van ’n hospitaal te slyt nie. Daar moet iets in die sonnige ure van die dag wees waarvoor sy bang is, waarteen sy haarself moet beskerm.

Tog, soos hoeveel kere tevore, dink hy by homself: Dis ’n sonde. Dis ’n vermorsing van iets baie pragtigs. So ’n mooi vrou soos Maryke Linde behoort aan die lewe, aan die sonlig van die dag. Sy behoort deel te wees van die gonsende, borrelende lewe.

Maar nee, hierdie kind kruip bedags vir die sonlig weg en kruip saans uit, nes ’n naguiltjie. Sy glimlag verdiep. Dis ook wat haar personeel haar noem. Naguiltjie, of sommer net Uiltjie.

Hy wonder of sy ooit weet wat haar bynaam is. Sy kommunikeer nie juis met die res van die personeel nie. Soggens, nadat sy die nagrapport aan die dagmatrone oorhandig het, verdwyn sy, en die hospitaal en haar kollegas sien haar eers weer wanneer sy saans aan diens kom. Haar dag is vir almal ’n geslote boek.

“Dag, oom Daan,” klink haar effens gedempte stem op asof sy ná tien jaar verleer het hoe om op ’n normale toonhoogte te praat.

“Tag, matronetjie, maar dis lekker om jou weer te sien. Die hospitaal is nie dieselfde as jy nie snags hier is nie.”

Maryke glimlag maar net. Hy sê elke keer dieselfde sin as sy van haar jaarlikse verlof terugkeer. Maar sy weet hy bedoel dit opreg. Hy is een van die weinig opregte mense wat hierdie aarde bewandel.

“Dankie, oom Daan. Ek het na julle almal verlang.”

Hy knik. Wie die álmal is, sal hy nie kan sê nie, maar hy is tevrede dat hy wel een van hulle is. Hy is lief vir die verpleegsters; veral vir dié enetjie het hy ’n spesiale sagte plekkie.

“Maar die vakansie het jou goed gedoen, matronetjie. Daar is meer kleur in jou wange en jy het ’n bietjie vetter geword. Dis goed,” knik die ou man goedkeurend.

Maryke kry ’n seldsame vonkeling in haar grys oë. Liewe oom Daan! Dit sal nooit by hom opkom dat dit ontaktvol is om vir ’n vrou te sê dat sy vetter geword het nie! Maar sy weet sy hoef haar nie oor die ekstra vetjies te bekommer nie. Dit sal gou weer verdwyn, nes die kleur in haar wange.

“Is ons hospitaal nog dieselfde of het hier opwindende dinge gebeur terwyl ek met vakansie was, oom?” wil sy weet. Hier gaan niks tussen hierdie wit mure aan sonder dat oom Daan daarvan kennis dra nie.

“Nog dieselfde, matronetjie,” antwoord oom Daan. “Net die twee nuwe doktertjies het begin werk.”

“O? Oom bedoel die superintendent en die hoofchirurg?”

“Ja. Kyk, daar op die bord …” Die telefoon onderbreek sy sin. “Verskoon tog, matronetjie …”

“Totsiens vir eers, oom. Ons sien mekaar later weer.” Maryke draai haar om en die horlosie waarsku haar dat sy kwalik nog twee minute oor het voordat sy in die dagmatrone se kantoor moet wees.

Haar blik dwaal vlugtig na die kennisgewingbord aan die oorkantste muur. Aan haar maak dit nie juis saak watter naam op die bord staan nie. Elke dokter met wie sy saamwerk, is bloot ’n mediese brein op wie se meerdere vernuf en kennis sy moet staatmaak om haar werk uit te voer. Dis al.

As nagmatrone het sy maar min kontak met die dokters. Dis net in noodgevalle dat sy met hulle te doen kry. En selfs dan is hulle ook net skimme wat vir ’n paar minute in haar kantoor verskyn of langs haar by ’n pasiënt se bed inskuif.

Destyds, ’n bietjie meer as tien jaar gelede nou, het sy tydens haar onderhoud met die hoofmatrone genoem dat sy sal verkies om sommer uit die staanspoor permanent op die nagpersoneel geplaas te word.

Die hoofmatrone het destyds ná ses maande protes aangeteken, gesê dat dit te veel vir een mens is om nagin en naguit op nagdiens te bly. Dat dit ’n onnatuurlike lewe is wat van geen verpleegster verwag kan word nie. Maar suster Maryke Linde het haar verseker dat sy dit so verkies, en indien hulle haar gaan afhaal van die nagpersoneel, sy eerder sal bedank. Die nuwe suster het teen daardie tyd reeds genoeg bewys gelewer van haar bekwaamheid, en die hoofmatrone het haar laat begaan. Sy het gedink dat suster Linde self ná nog ’n paar maande sou kom vra om weer ’n keer teruggeskuif te word na die dagpersoneel. Maar die suster het nie. Sy het gevorder tot nagmatrone en so het tien jaar ongemerk verbygegaan.

Maryke se weemoedige grys oë beweeg oor die kennisgewingbord en dan verstyf die skraal gestalte. Daar is ’n sagte hyg na asem. Die effense kleur wat die afgelope paar weke in haar wange gebring het, verdwyn eensklaps.

In letters van vuur dans die naam langs die opskrif Superintendent. Soos vlammevingers reik dit tot in haar siel, tot in daardie verskuilde hoekie van haar hart waar niemand toegelaat word nie, waar sý self selde kyk.

Ralph Weideman.

Sy voel die wêreld om haar draai, voel die aarde onder haar wankel. Ralph Weideman! Nee, dit kan nie wees nie! Die lewe kán nie, sál nie so wreed wees nie!

“Kan ek help?”

Sy draai troebel oë na die lang man in die grys pak wat so skielik langs haar verskyn het. Tussen die vlammende letters deur, sien sy die gesig voor haar, ’n byna lelike gesig in sy strengheid. Sy probeer hard op die vreemde gesig konsentreer, asof sy na enigiets gryp om nie te dink nie, nie die man wat voor haar geestesoog ronddans, raak te sien nie.

Sy kyk op in die skerp, ondersoekende blou oë van die vreemdeling wat op hierdie verskriklike oomblik tot in die naakte angsvrees van haar siel instaar. Haar blik kleef aan hom, liewer op hom as op daardie naam, daardie angswekkend bekende naam op die bord, en sy sien hoe die gesig nog strenger word. Die oë, eers verbaas, vernou tot twee priemende lense wat nog dieper indring in die donker doolhof van haar hart, daar waar selfs sy huiwer om in te kyk …

Sy weet sy moet wegkyk, wegdraai. Sy weet sy mag nie toelaat dat ’n volslae vreemdeling so diep in haar binneste kyk nie, maar sy staan vasgenael, nie in staat om te beweeg nie. Want dié is die oomblik wat sy altyd gevrees het; die oomblik wat sy so sorgvuldig tien jaar lank toegesluit gehou het … In hierdie enkele stonde is die verlede van diep agter die gegrendelde tralies uitgeruk en weer – so vars soos gister – voor haar oopgevlek …

Sy het deur die jare gebid dat hierdie dag vir haar gespaar sal bly, dat die lewe haar hierdie een genade sal skenk, hierdie één toegif … Tien jaar lank het dit weggebly, het sy gerus geword. En nou … skielik, so onverwags … so verblindend en angswekkend onverwags, is dit op haar … en tien jaar gelede het sy nie so weerloos gevoel soos juis nou nie.

“Kom sit hier op die bank en laat jou kop tussen jou knieë sak.”

Sy stem klink formeel, so professioneel dat dit soos ’n emmer koue water in haar gesig is.

Sy sluk, voel dat haar geskokte hart weer swaar en moeisaam begin klop. Genadelose selfdissipline laat die sluiers oor die grys kykers verskyn en sy besef nie die man sien hoe sy die angsvrees weer terugdwing nie tot daar waar dit jare lank sluimerend agter tralies geketting was. Dis amper asof hy ’n slot kan hoor klik …

“Dankie, ek … Nee, dankie.”

Hy sien haar wegstap, kyk haar peinsend agterna totdat sy om die hoek van die gang verdwyn. Hy bly staan voor die kennisgewingbord, sy oë soekend. Hy lees alles deur, maar dit beteken niks vir hom nie.

“Oom Daan ken seker al die mense in hierdie plek, nie waar nie? Ek bedoel almal wat hier werk,” sê hy by die ontvangstoonbank.

Oom Daan knik. Natuurlik ken hy almal, pedigree de lot. Driekwart van hulle was nog nie eens mens toe hy hier begin werk het nie. Selfs die hoofmatrone onthou hy as ’n bloedjong beginnertjie. Die vreemdeling in die grys pak vou sy arms op die toonbank en leun nader asof hy heelwat tyd nodig sal hê vir die inligting wat hy verlang.

Maryke is innig dankbaar dat die hoofmatrone vyfuur van diens gaan en dat sy haar dagrapport van die dagmatrone sal ontvang. Die hoofmatrone se oë is baie skerp, en die onnatuurlike bleekheid van haar kollega se wange sou haar arendsblik nie ontgaan het nie, veral aangesien sy pas van ’n vakansie teruggekeer het. Sy is veronderstel om vars en fris te lyk.

Matrone Lüdick skenk nie veel aandag aan Maryke se uiterlike nie. Dis ’n lang, harde dag wat agter die rug is en sy sien daarna uit om van diens te gaan.

“Lekker vakansie gehou, matrone?” vra sy die beleefde vraag.

“Dankie. Dit was lekker. Hoe gaan dit hier?” kom die stereotipe antwoord.

“Soos gewoonlik. As jy gereed is, kan ons maar begin.” Maryke neem langs haar plaas en dis blote selfdissipline wat haar in staat stel om die dagrapport te volg en belangrike punte te memoriseer.

Haar kalm stem verraai nie ’n greintjie van die chaos wat in haar binneste heers nie. Sy wens haar kollega ’n geruste nag toe en sak agter die lessenaar neer, die oop dagrapport voor haar.

’n Oomblik lank sien haar oë niks raak nie, is haar blik na binne gekeer. Maar stadig vloei kalmte terug as sy die bekende, gerusstellende dinge raaksien – die twee gemakstoele voor die lessenaar, die liasseerkabinette in die hoek, die verwarmer hier digby haar stoel, die oop dagrapport voor haar …

Sy is gereed en bekwaam vir nog ’n jaar se werk, vir die lang, eensame nagure wat haar dag geword het. Ook die grys oë is weer kalm terwyl sy amper liefkosend na die bekende toneel om haar kyk. Sy is terug, veilig terug. Hierdie kantoor, hierdie lang, wit gange, die sale … dis haar wêreld, haar lewe, haar veilige hawe waar sy vrede – of soveel vrede as wat dit vir haar moontlik is om te ervaar – gevind het …

Sy vou haar hande saam op die oop dagrapport. Dis ’n lang tyd as jy dit in een span voor jou sien. Dis ’n leeftyd. Tog het dit ongemerk verbygegaan, het haar lewe ongemerk in ’n donker groef verval. Die skemerlewe van die nag in ’n hospitaal het haar bestaan geword. Die flou bedlampie by ’n pasiënt se bed is die enigste lig wat sy ken …

Sy weet dat sy ’n bynaam het. Uiltjie. Sy glimlag nou effens. Hoe gepas!

Dan versomber haar blik weer. Maar niemand ken Maryke Linde werklik nie. Niemand ken die mens agter die wit kleed van bekwaamheid nie. Dit kom en gaan gedurig op die nagpersoneel soos hulle ná nagdiens van ’n maand weer terugkeer dagdiens toe en die normale lewenspatroon. Net matrone Linde bly maandin en maanduit. Net sy bly deel van die nag, deel van die gedempte ligte, van die lang skaduwees.

Nog voordat die son mooi op is en sy die warmte van sy strale kan voel, trek sy die gordyne in haar woonstel dig en slaap die dae van lig om. En wanneer die laatmiddagson lang vingers oor die stad trek, ontwaak sy, staan op, bad, trek aan en stap dan in die skemer uit soos ’n naguil …

Haar lewe is nou al tien jaar lank ’n siklus van skemer tot skemer … ’n siklus waarin sy veilig gevoel het, weg van die lewe en sy werklikheid. Weliswaar weg van sy vreugdes, maar ook weg van die pyn en ontnugtering en genadeloosheid wat die lewe van lig kenmerk.

Maar ’n naam in vlammeletters het skielik hierdie skemersirkel binnegedring. Ralph Weideman. Kan dit hý wees? Kan die lewe so wreed wees dat hy haar selfs na die nagwêreld waarin sy haar teruggetrek het, agtervolg? Kan daar ’n tweede dokter Ralph Weideman wees?

Sy weet sy moet met haar rondes begin. Sy weet haar plig roep. Dis nie nou die tyd om terug te stap in die verlede nie. Maar vir die eerste keer in tien jaar laat Maryke Linde toe dat haar persoonlike lewe haar professionele lewe oorheers, laat sy toe dat die hospitaal wag terwyl dit in haar smeek, kerm dat daar ’n misverstand moet wees, dat die nuwe superintendent van die hospitaal nie Ralph Weideman moet wees nie. Nie dié Ralph Weideman nie …

Die telefoon skril langs haar saamgeperste hande en sy tel dit werktuiglik op. Vir die res van die nag dwing plig die nagmatrone om persoonlike gedagtes en bittere herinneringe terug te druk in haar hart waaruit dit vroeër die aand so skielik ontsnap het. Die eerste nag ná haar vakansie is van die besigste wat sy in ’n lang tyd belewe het.

’n Groot toerbusongeluk vind plaas kwalik ’n uur nadat sy aan diens gekom het. Sy is nog nie klaar met haar rondes nie toe daar inderhaas reëlings getref moet word vir genoeg beddens. Personeel moet opgeroep word en talle ander sake moet in rekordtyd in gereedheid gebring word. Die nagmatrone se organisasievermoë is van die allergrootste belang maar, soos altyd, is sy bekwaam om die krisis die hoof te bied.

Toe die eerste ambulans met skreeuende sirene voor die ongevalle-afdeling stilhou, is almal gereed om dadelik die nodige te doen.

Op haar stil, onopsigtelike manier los die matrone probleme op, bied sy hulp aan en kyk toe dat alles vlot, want menselewens is op die spel. Sy beweeg soos ’n stil skaduwee tussen die sale sonder dat sy deur die personeel opgemerk word en sonder dat hulle werklik besef dat iemand daarvoor verantwoordelik moet wees dat alles so glad en sonder onnodige vertraging verloop. Wanneer iets nodig is, is dit meteens net daar en daar is nie tyd om te wonder hoe dit daar kom nie.

Dis eers teen vieruur die oggend dat die vreemde rustigheid wat deel van ’n slapende hospitaal is, weer stadig begin terugkeer. Die rooi ligte bokant die teaters word afgeskakel. Daar is oorwinnings behaal en daar is ook teruggestaan vir ’n Groter Mag.

In die kraamafdeling lê ’n klein mensie aan sy duim en suig met ’n uitdrukking op sy gesiggie asof hy ernstig twyfel of hy veel gaan hou van hierdie nuwe wêreld waarin hy hom so skielik bevind. ’n Entjie verder af lê sy moeder uitgeput en slaap onder die kalmering van verdowingsmiddels.

En in saal D, waar ’n flou liggie in een van die privaat kamers brand, word die flou klop van lewe in die bleek pols noukeurig getel.

’n Stil skim skuif langs die saalsuster in en ervare vingerpunte neem die taak oor.

Die grys oë is vol respekvolle begrip. Sy het reeds die voetstap van die dood leer ken wanneer dit opklink. Haar stem is soos altyd gedemp. “Ek sou die dokters nie graag weer wou lastig val nie. Hulle het vannag volspan gewerk ná die busongeluk. Maar ons kan nie anders nie. Wie is sy dokter?”

“Professor De Vries, die nuwe hoofchirurg.”

“Ontbied hom onmiddellik. Ek hoop nie hy het al vertrek nie. Ek sal solank hier bly.”

“Goed, matrone.”

Twee uitgeputte manne wat ná ure oor die operasietafel net die teater verlaat, gaan staan toe die nuwe hoof van die chirurgiese afdeling se kodenommer op die televisieskerm bokant die deuringang verskyn.

“En nog is het einde niet,” prewel die blonde man.

Die ander een trek sy wenkbroue op. “Ek vermoed dis my trageotomie.” Hy draai kortom en verdwyn by die teatersuster se kantoor in. ’n Oomblik later is hy terug in die gang. “Dit is hy. Dankie vir u hulp, dokter. Dit was gaaf dat u vannag bereid was om te kom help. Dis nie die superintendent se werk …”

“Vergeet daarvan, professor. Ek is nou nugter wakker. As u nie omgee nie, stap ek saam.”

“Soos u wil.”

Hulle stap stilswyend langs mekaar, skynbaar ontspanne, maar met ’n gedetermineerde spoed. Die lang, donker man is haastig om in saal D te kom, want iemand daar is besig om met die dood te worstel … Die man langs hom is ewe haastig om in saal D te kom. Miskien sal hy haar dáár aantref. Toe hy oor die radio gehoor het van die groot busongeluk, het hy onmiddellik hospitaal toe vertrek. Hy kon van hulp wees. Hulle sou volspan nodig hê volgens die berigte oor die nuus. Dan ook … dit was ’n verskoning vir die superintendent om in die nag by die hospitaal besoek af te lê. Die superintendent van ’n groot hospitaal word gewoonlik net bedags daar aangetref. Dit sou vreemd lyk as hy skielik in die nag opdaag sonder enige rede.

Sy oë het rondgesoek, maar hy het haar nie te sien gekry nie. Daarna was hy verplig om persoonlike gedagtes eers op die agtergrond te skuif en het hy hom toegewyd besig gehou met die taak. Maar nou is alles afgehandel. Wat daar te redde was, is gered. Daar is geen rede om langer hier te vertoef nie.

Hy weet baie goed dat sy voorstel om saam te stap beslis vreemd moet voorkom. Almal is hondmoeg en oor sowat drie ure sal die dag breek en ’n nuwe dagtaak op hom wag. Maar hy kan nie gaan voordat hy nie sekerheid gekry het nie … Hy het netnou vlugtig by die nagmatrone se kantoor ingeloer, maar dit was leeg.

Maryke is skaars bewus daarvan dat nog ’n gestalte saam met die hoofchirurg die vertrek binnestap. Sy weet net professor De Vries is, dank die Vader, nog nie huis toe nie!

Sy sien die sterk hande voor haar inskuif, hoor die gedempte bevel: “Suigpomp! Daar is ’n obstruksie!”

“Dis gereed.” Vir die volgende paar minute word daar nie gepraat nie, werk hulle saam. Twee mense, twee paar hande, maar asof gelei deur een brein. Al die vernuf en kennis waartoe die menslike verstand in staat is, word tot die uiterste ingespan en daar word vinnig gewerk, maar akkuraat, dodelik akkuraat. Daar is nie tyd om foute te maak nie, want tyd en kosbare asem is in ’n onheilspellende wedloop gewikkel teen mekaar.

Dan, eindelik – asof ’n ewigheid in ’n paar minute saamgehok was – kom die verligting, sien hulle die bors diep op en af dein, sien hulle die gevaarlike blou kleur van die lippe verdwyn, die verwronge gelaatstrekke tot moeë kalmte terugkeer …

Met ’n gloed van oorwinning in haar grys oë kyk Maryke op na die man aan die oorkant van die bed. Vir die eerste keer kyk sy die nuwe professor vol in die gesig … en vir die tweede keer kyk sy vas in ’n paar deurdringende blou oë. Die herkenning is onmiddellik. Die man in die grys pak …

’n Stem vanaf die voetenent van die bed sny tussen die twee mense deur wat mekaar staan en aanstaar. “Dan is dit werklik jy! Ek het gewonder of my nagmatrone dié Maryke Linde is wat ek ken.” Haar kop ruk sywaarts en sy sien hom nader stap vanuit die halfskemerte tot in die ligkring. “Onthou jy my nog, Maryke?”

Hy staan daar voor haar. Ralph Weideman … dié Ralph Weideman. Die bekende glimlag is om sy lippe, die blonde kuif soos altyd golwend van die voorkop af weg na agter, die ligblou oë vrolik, sonder kommer. Die aantreklike gelaatstrekke is nog dieselfde – asof daar nie tien jaar oor hulle gegaan het nie. Sy hand is na haar uitgestrek, na háár. En hy vra aan háár: Onthou jy my nog, Maryke?